(Microsoft PowerPoint - Polityka regionalna UE 6 [tryb zgodno\234ci])

2014-01-22
Słabości polityki regionalnej
Polityka regionalna UE
Dorota Murzyn
Stary, nierozwojowy paradygmat
Odrębne systemy i instrumenty realizujące zbieżne cele
Prymat kontroli nad efektywnością
Upraszczanie zamiast kompleksowej reformy
Słabość oceny, niewystarczająca wiedza o oddziaływaniu
Uwarunkowania zewnętrzne
Przyszłość polityki
regionalnej Unii Europejskiej
Uwarunkowania zewnętrzne
Propozycje zmian – Komisja
Europejska (listopad 2010)
Zielona księga w sprawie spójności terytorialnej (10.2008 r.)
Sprawozdanie Komisji Europejskiej Regiony 2020 (12.2008 r.)
„An Agenda for a Reformed Cohesion Policy” - Raport
Fabrizio Barca (04.2009 r.)
Debata nad rolą polityk publicznych ukierunkowanych
terytorialnie i polityki regionalnej w rozwoju społecznogospodarczym (OECD) oraz raport Banku Światowego –
Reshaping Economic Geography (2009 r.)
Debata nad przyszłością polityki spójności
- dyskusja nt. roli regionów versus państw narodowych
- dyskusja nt. efektywności versus wyrównywania
- spójność terytorialna jako nowy wymiar polityki spójności
Nowe wyzwania, np. globalizacja, demografia, energia, kryzys
Niebezpieczeństwo utraty zainteresowania tą polityką przez
bogate państwa UE
Większa wartość dodana polityki regionalnej dla Europy
- wzmocnienie programowania strategicznego
- większa koncentracja tematyczna
- lepsze wyniki dzięki wprowadzeniu warunków i zachęt
- lepsza ocena, wydajność i wyniki
- wspieranie korzystania z nowych instrumentów finansowych
Lepsze zarządzanie
- wprowadzenie trzeciego wymiaru: spójności terytorialnej
- wzmocnienie partnerstwa
Uproszczony i sprawniejszy system realizacji
- zarządzanie finansowe
- zmniejszenie obciążeń administracyjnych
- dyscyplina finansowa
- kontrola finansowa
1
2014-01-22
Ewolucja polityki regionalnej
2000-2006 – warunki ograniczone do zgodności
z prawodawstwem UE
2007-2013 – przeznaczanie środków na wydatki
Strategii Lizbońskiej
2014-2020 – polityka inwestycyjna, dostosowana
do strategii Europa 2020
skupienie się na wynikach
koncentracja tematyczna
zachęty i warunkowanie
Koncentracja na strategii Europa 2020
Cele tematyczne zgodne ze strategią Europa 2020,
inwestycje w:
badania i innowacje
technologie informacyjne i komunikacyjne
konkurencyjność MSP
przejście do gospodarki niskoemisyjnej
adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie i zarządzanie ryzykiem
ochrona środowiska i efektywność wykorzystania zasobów
zrównoważony transport
zatrudnienie i wsparcie mobilności zawodowej
integracja społeczna i walka z ubóstwem
wykształcenie, umiejętności, kształcenie ustawiczne
budowa zdolności instytucjonalnych i sprawna administracja publiczna
Wzmacnianie skuteczności
i wydajności
Ramy wydajności dla wszystkich regionów – jasne i
mierzalne cele pośrednie i końcowe
Ukierunkowanie na wyniki – wskaźniki, ewaluacja,
sprawozdawczość
Warunki wstępne dla sukcesu - środki zostaną
wypłacone dopiero, gdy organy krajowe wykażą, że są w
stanie zapewnić efektywne wykorzystanie unijnych
funduszy w oparciu o odpowiednie ramy strategiczne,
regulacyjne i instytucjonalne
Rezerwa wykonania – 5% budżetu, wypłata
dodatkowych środków będzie zależeć od osiągniętych
wyników
Alokacja funduszy na regiony
Większa spójność działań UE:
zintegrowane podejście
Wspólne przepisy (Wspólne Ramy Strategiczne,
Umowa o Partnerstwie, zasady
kwalifikowalności) dla wszystkich funduszy o
strukturalnym ukierunkowaniu: EFRR, EFS,
FS, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich, Europejski Fundusz Morski
i Rybacki
Poziom krajowy i regionalny: możliwość istnienia
wielofunduszowych programów, łączących
EFRR, EFS i FS
Źródło: Komisja Europejska
2
2014-01-22
Polityka zorientowana inwestycyjnie
Promowanie korzystania z pożyczek
Poszerzenie instrumentów finansowych
Bardziej efektywna alternatywa dla dotacji
Solidne ramy prawne i operacyjne
Jasne i uproszczone zasady
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Limity poziomu współfinansowania
75-85% w najmniej rozwiniętych regionach
60% w regionach przejściowych
50% w bardziej rozwiniętych regionach
regiony będą musiały przeznaczyć wsparcie z EFRR
na ograniczoną liczbę celów zgodnych ze strategią
Europa 2020
środki z EFRR mają przyczyniać się do zwiększania
efektywności energetycznej, upowszechnienia
odnawialnych źródeł energii, wspierania innowacji
oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) –
bardziej rozwinięte regiony będą musiały
przeznaczyć na te cele co najmniej 80 proc. środków,
regiony słabiej rozwinięte – co najmniej 50 proc.
w ramach EFRR wspierany będzie również rozwój
miast i obszarów miejskich
Fundusz Spójności
Współpraca terytorialna
Wsparcie dla krajów członkowskich, w których
DNB<90% średniej unijnej
Inwestycje w środowisko
adaptacja do zmian klimatu i zapobieganie ryzyku
efektywność i bezpieczeństwo energetyczne
gospodarka niskoemisyjna
Inwestycje w transport
transeuropejska sieć transportowa (TEN-T)
niskoemisyjne systemy transportowe i transport miejski
Europejski Fundusz Społeczny
Inwestycje w człowieka
Ok. 10 mln osób rocznie objętych jego wsparciem
Poprawa jakości kształcenia, zapewnienie dopasowania
umiejętności do potrzeb rynku pracy
Integracja społeczna i szansa dla osób w niekorzystnej
sytuacji (większa koncentracja na walkę z bezrobociem
młodych ludzi)
Dzięki tym inwestycjom, EFS ma także wspierać przejście na
bardziej ekologiczną gospodarkę, lepsze wykorzystanie
technologii cyfrowych, przedsiębiorczości, badań i
innowacji
Większy budżet (min. 84 mld euro, 25% polityki spójności)
Większy budżet (+ 30%)
Koncentracja tematyczna i priorytety
inwestycyjne
Uproszczone zasady dla programów z udziałem
różnych państw członkowskich (np. zmniejszenie
liczby zaangażowanych organów)
Łatwiejsze tworzenie Europejskich Ugrupowań
Współpracy Terytorialnej
Wzmocnienie EFS
Zwiększenie inwestycji społecznych, wyposażenie
obywateli w narzędzia umożliwiające sprostanie
przyszłym wyzwaniom rynku pracy, dzięki
uzupełnieniu i wzmocnieniu Europejskiego Funduszu
Społecznego przez:
Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji
nowy Program na rzecz przemian i innowacji
społecznych
3
2014-01-22
Polski wkład w debatę nt. polityki regionalnej
po 2013 r.
Przyszłość polityki
regionalnej Unii Europejskiej
w Polsce
Działania MRR:
- wyjście ponad pasywne reagowanie na propozycje KE, wychodzenie z
własnymi propozycjami reform (Polska największym „laboratorium”
polityki spójności UE)
- inicjowanie spotkań z państwami członkowskimi, udział w grupach
eksperckich KE
- najpierw dyskusja o celach politycznych i priorytetach rozwojowych UE,
potem dyskusja o budżecie
Dokumenty MRR:
- Stanowisko Rządu ws. przyszłości polityki spójności UE po 2013 r.
(styczeń 2008)
- Stanowisko Rządu do Zielonej Księgi ws. spójności terytorialnej (luty
2009)
Polskie propozycje zmian
Zmiana paradygmatu – wzmacnianie konkurencyjności regionów i
odblokowanie procesów wzrostowych poprzez pełniejsze wykorzystanie
przewag konkurencyjnych i potencjałów rozwojowych
KONWERGENCJA POPRZEZ KONKURENCYJNOŚĆ
Koncentracja na ograniczonej liczbie celów – działania stanowiące
wartość dodaną w stosunku do krajowych polityk regionalnych
Szersze stosowanie rozwiązań proefektywnościowych – premie dla
najlepszych i najefektywniej wykorzystujących środki
Racjonalizacja systemu wdrażania – zorientowanie zarządzania,
monitorowania, ewaluacji i kontroli na aspekty jakościowe
Zwiększenie znaczenia ewaluacji
Przeformułowanie roli audytu i kontroli – zorientowanie na skuteczność
procesów wdrażania
Polityka regionalna w Polsce
Słabości dotychczasowej polityki regionalnej w Polsce:
Postępującą konwergencja zewnętrzna obejmująca wszystkie regiony,
przy jednoczesnym zachowaniu skali różnic międzyregionalnych.
Brak skutecznej koordynacji sektorowych strategii rozwojowych
i działań podejmowanych przez instytucje rządowe,
Niewystarczająca regionalizacja celów w kontekście rozwoju kraju,
m.in. nieuwzględnianie specyficznej sytuacji regionów i ich potencjału
endogennego.
(na podstawie: Raport o rozwoju i polityce regionalnej, MRR 2007)
W 2008 r. rozpoczęto prace nad nowym modelem polityki
regionalnej (m.in. nowelizacja ustawy o zasadach prowadzenia
polityki rozwoju, Tezy i założenia Krajowej Strategii Rozwoju
Regionalnego).
Obszary strategicznej interwencji w polityce
regionalnej
Obszary strategicznej interwencji w polityce
regionalnej
Znowelizowana ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
Art. 3 a. Pkt. 6
„Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego koordynuje realizację
strategii rozwoju współfinansowanych ze środków budżetu państwa lub
środków rozwojowych pochodzących z Unii Europejskiej lub z innych
źródeł zagranicznych przez: wyznaczanie obszarów problemowych o
znaczeniu krajowym i ponadregionalnym wymagających interwencji
państwa.”
Są to obszary, wobec których:
wymagana jest interwencja rządu, ze względu na ciężar, którego region
sam nie jest w stanie udźwignąć oraz
obszary, które ze względów społecznych, gospodarczych lub
środowiskowych wywierają lub mogą w przyszłości wywierać istotny
wpływ na rozwój kraju.
Cele i działania polityki regionalnej będą skoncentrowane na
ograniczonej ilości obszarów interwencji, ważnych z perspektywy
poszczególnych regionów, jak i całego kraju.
obszary problemowe
obszary strategicznej
interwencji
4
2014-01-22
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego
2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie
Poprzedzona opracowaniem Tez i założeń do KSRR (przyjęte
przez RM w grudniu 2008 r.)
Projekt z dnia 9 września 2009 r.
Debata publiczna
Przyjęta przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 r.
Cele polityki regionalnej
- strategiczny dylemat polityki regionalnej
Cel strategiczny:
Efektywne wykorzystanie przez regiony ich potencjałów
rozwojowych dla osiągnięcia celów rozwoju kraju –
kreowania wzrostu, zatrudnienia i spójności terytorialnej w
Polsce w dłuższym horyzoncie czasu
Cel 1 Wspomaganie wzrostu
Cele polityki regionalnej
konkurencyjności regionów
1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów
2. Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom
3.
marginalizacji na obszarach problemowych
Usprawnianie procesów planowania i realizacji polityk
publicznych mających wpływ terytorialny
Kierunki realizacji Celu 1 –
model polaryzacyjno - dyfuzyjny
Polaryzacja –
koncentracja procesów
rozwojowych w
podstawowej sieci miast
Dyfuzja –
rozprzestrzenianie się
procesów rozwojowych
na obszary pozostałe
Obejmuje cały obszar Polski
Kierunki działań:
wzmacnianie funkcji metropolitarnych największych ośrodków miejskich
kraju
tworzenie warunków dla dyfuzji procesów rozwojowych z ośrodków
wojewódzkich i ich absorpcji poza miastami wojewódzkimi
budowa podstaw konkurencyjności województw:
- rozwój zasobów ludzkich, kapitału intelektualnego i społecznego
- wsparcie dla lokalizacji inwestycji zewnętrznych, w tym zagranicznych
- wykorzystanie walorów środowiska naturalnego oraz potencjału
dziedzictwa kulturowego
- zwiększenie możliwości absorpcji rozwiązań innowacyjnych przez
przedsiębiorstwa
Cel 2 Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie
procesom marginalizacji na obszarach problemowych
Obejmuje wybrane obszary zagrożone marginalizacją (obszary
problemowe), czyli procesem pogarszania się perspektyw rozwojowych
bez możliwości ich przezwyciężenia bez zewnętrznego wsparcia:
obszary o najniższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego
obszary wiejskie o najgorszych wskaźnikach sytuacji społecznogospodarczej i najniższym poziomie dostępu mieszkańców do usług i
dóbr publicznych
miasta i inne obszary tracące dotychczasowe funkcje społecznogospodarcze
obszary o najniższej dostępności przestrzennej do ośrodków
wojewódzkich
obszary przygraniczne
5
2014-01-22
Cel 3 Usprawnianie procesów planowania i realizacji
Nowy paradygmat polityki regionalnej
polityk publicznych mających wpływ terytorialny
Charakter horyzontalny
Obejmuje wszystkie instytucje odgrywające rolę w prowadzeniu i realizacji polityk
publicznych ukierunkowanych terytorialnie
Zwiększenie roli województw – głównych ośrodków decyzyjnych i
koordynacyjnych na poziomie regionalnym
Kierunki działań:
przebudowa i wzmocnienie systemu koordynacji horyzontalnej i wieloszczeblowej
(m.in. nowy typ kontraktu wojewódzkiego – kontrakt terytorialny)
wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej (Krajowe Forum
Terytorialne, raporty dot. polityki regionalnej)
zwiększenie skuteczności i efektywności mechanizmów wykonawczych polityki
regionalnej (warunkowość przekazywania środków finansowych, rezerwy
efektywnościowe, obserwatorium krajowe i obserwatoria regionalne)
ściślejsze powiązanie polityki regionalnej z systemem planowania finansów
publicznych oraz innych polityk, w tym przestrzennej
Nowy paradygmat polityki regionalnej
Potencjał
polskich
regionów:
jakie
są
istotne
z perspektywy kraju zasoby w województwach i jakie są
bariery w ich optymalnym wykorzystaniu?
Co może być postrzegane jako potencjał regionu?
Polityka akceptująca zróżnicowania regionalne
Co uznajemy za „stan nieakceptowalny” biorąc pod uwagę poziom
zróżnicowań międzyregionalnych? Czy zróżnicowania mogą być motorem
rozwoju?
Czy równość i efektywność wykluczają się?
W jakim stopniu możliwe jest przejście od polityki kompensacyjnej do
polityki wzmacniającej sygnały płynące z rynku ?
Budowanie spójności kraju bazującej na równości szans dla obywateli, a
nie wyrównywaniu poziomu rozwoju gospodarczego regionów?
Nowy paradygmat polityki regionalnej
Projektowanie skutecznego mechanizmu alokacji środków
finansowych dla obszarów strategicznej interwencji
Czy możliwe jest przyjęcie w warunkach polskich propozycji Banku
Światowego (kryteria alokacji: potrzeby, efektywność, równość)? Czy te
kryteria nie wykluczają się?
Czy potencjały poszczególnych obszarów / regionów zostały już
rozpoznane? Czy jesteśmy w stanie oszacować ich wartość i znaczenie dla
procesów rozwojowych kraju?
Czy powinno różnicować się system kryteriów dla każdego instrumentu
wsparcia i dla każdego obszaru / regionu?
Jakie bariery w wykorzystaniu potencjałów możemy zidentyfikować?
Jak projektować transfery, żeby „nie zniechęcać” władz regionalnych do
działań rozwojowych?
Od siewcy.....
...bezwarunkowe przeznaczanie
środków UE tylko dlatego, iż region
jest biedny i zacofany ...
...do ogrodnika
...uważne „sadzenie” środków do
przygotowanego miejsca – zdolnego do
ich przyjęcia i prorozwojowego
wykorzystania.
„Przyszłość zaczyna się dzisiaj, nie jutro”
(Karol Wojtyła)
Dziękuję za uwagę
Źródło: G. Gorzelak: „Główne problemy konwergencji Polski z Unią Europejską”, materiały z konferencji, 2007 r.
6