Wpływ zarobkowych migracji zagranicznych

Wpływ zarobkowych migracji zagranicznych
na więzi rodzinne.
Raport z badań przeprowadzonych przez
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Opolu w 2003 roku.
Charakterystyka badanej grupy.
Zaprezentowane niżej badania zostały przeprowadzone we współpracy z
Ośrodkami Pomocy Społecznej w marcu 2003 roku na grupie 290 rodzin. Do udziału
w badaniach wytypowano te gminy z terenu województwa opolskiego, w których
znaczący odsetek mieszkańców stanowią osoby migrujące zarobkowo poza granice
Polski. Gminy te, leżące w centralno - wchodniej części regionu, w większości są
zamieszkałe przez ludność pochodzenia miejscowego: Bierawa, Cisek, Gogolin,
Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Krapkowice, Lasowice Wielkie, Leśnica,
Łubniany, Murów, Ozimek, Polska Cerekiew, Popielów, Reńska Wieś, Tarnów
Opolski, Turawa, Ujazd, Zawadzkie, Zdzieszowice, Zębowice. Metodologia
przeprowadzonych badań nakazywała skonstruowanie dwóch kwestionariuszy ankiet –
jeden skierowany został do osób, które pozostają w Polsce (współmałżonków, tych
którzy wyjeżdżają do pracy za granicę), drugi natomiast do osób migrujących
zarobkowo poza granice naszego kraju. Warunkiem uczestnictwa w badaniach - poza
pracą za granicą - było posiadanie rodziny (współmałżonka, dzieci). Wynikało to z
celu badań, którym było przeanalizowanie wpływu, jaki zarobkowe migracje
zagraniczne wywierają na więzi rodzinne, na wzajemne stosunki między małżonkami
oraz na wychowanie dzieci.
Analiza pytań zawartych w metryczce wykazała, że 85 % wyjeżdżających do
pracy za granicę stanowią mężczyźni, 15 % - kobiety. Podwójne obywatelstwo
(zarówno polskie jak i niemieckie) posiadało 84 % respondentów pracujących za
granicą, pozostałe 16 % to osoby nie posiadające tego typu uprawnień. Zdecydowana
większość respondentów (95 %) pracowała za granicą legalnie - osoby posiadające
„niemiecki paszport” mają możliwość podjęcia legalnej pracy w Niemczech i innych
krajach Unii Europejskiej, reszta przyznała się do pracy wykonywanej bez zezwolenia,
„na czarno”. Blisko trzy czwarte respondentów (74 %) pracowało w Niemczech, 21 %
w Holandii, znikoma ilość w Czechach, Austrii, Luksemburgu, Kanadzie (w sumie
5%). Wśród osób migrujących zarobkowo 43 % pracowało za granicą powyżej 3 lat,
jedna trzecia krócej niż 1 rok, co czwarty ankietowany od 1 do 3 lat. Ponad dwie
trzecie ankietowanych (68 %) stanowiły osoby pomiędzy 21-40 rokiem życia. Co
czwarty ankietowany (24 %) był w wieku 41-50 lat, 6 % miało więcej niż 50 lat,
zaledwie 2 % ankietowanych nie miało ukończonych 20 lat. Ponad trzy czwarte
respondentów (77 %) to mieszkańcy wsi, 21 % mieszkało w mieście liczącym do 50
tys. mieszkańców a 1 % w mieście liczącym powyżej 50 tys. mieszkańców. Wynikało
to z charakteru gmin biorących udział w badaniach – 62 % należało do gmin typowo
wiejskich, pozostałe 38 % to gminy miejsko-wiejskie.
Struktura rodzin.
Blisko połowa respondentów (49 %) posiadała dwoje dzieci. Tyle samo osób
miało jedno lub troje dzieci (po 19 %), 7 % posiadało czworo dzieci, pozostali
ankietowani (6 %) mieli więcej niż czworo dzieci.
Wykształcenie osób emigrujących - wykonywane zawody.
Osoby migrujące posiadały najczęściej wykształcenie zasadnicze-zawodowe
(59 %), następnie średnie (27 %), 8 % legitymowało się wykształceniem wyższym,
6 % posiadało wykształcenie podstawowe. Wśród ankietowanych wyjeżdżających do
pracy za granicę najwięcej było osób, których wyuczonym zawodem był pracownik
budowlany (26 %), następnie elektryk, elektronik (14 %), mechanik samochodowy (12
%), stolarz (8 %), ślusarz (7 %), rolnik, ogrodnik (4 %), nauczyciel (4 %). Wśród
pozostałych 25 % respondentów występowała duża różnorodność zawodów, byli to
m.in. ekonomiści, spawacze, hydraulicy, tokarze, pielęgniarki, krawcowe. Ponad
połowa ankietowanych (56 %) pracowała za granicą wykonując prace budowlane. Co
dziesiąty respondent pracował w rolnictwie, 7 % respondentów pracowało jako pomoc
domowa, 6 % wykonywało prace stolarskie, 4 % było mechanikami samochodowymi.
Do innych wykonywanych rzadziej zajęć należały m.in. prace w zawodach: kucharz,
kierowca, spawacz, rzeźnik.
Wykres 1. Odpowiedź na pytanie: w jakim zawodzie pracuje Pan(i) za granicą?
stolarz
pomoc domowa
17%
6%
7%
pracwnik budowlany
4%
10%
rolnik/ogrodnik
56%
mechanik samochodowy
inne
W zawodzie wyuczonym pracowało za granicą 40 % badanych, pozostałe 60 %
wykonywało zawód niezgodny z profilem swojego wykształcenia. Jedna trzecia
badanych posiadała za granicą stałą pracę, natomiast dla większości (77 %) praca za
granicą ma charakter czasowy, na czas określony. Zdecydowana większość
ankietowanych (88 %) pracuje tylko za granicą, jedynie 22 % posiada oprócz tego
pracę w Polsce. Ponad połowa ogółu ankietowanych (59 %) stwierdziła, że zarobki
2
uzyskiwane z pracy wykonywanej za granicą są głównym źródłem utrzymania
rodziny. Pozostali respondenci (41 %) nie podzielili tej opinii.
Plany zawodowe.
Osoby migrujące najczęściej nie były zdecydowane kiedy powrócą na stałe do
Polski (dotyczy to 41 % badanych). Co piąty ankietowany powróciłby gdyby miał
możliwość uzyskania pracy w kraju. Ok. 16 % zamierza wrócić do Polski w ciągu
najbliższych kilku miesięcy, 14 % na przestrzeni najbliższych kilku lat, 6 % planuje
pracować za granicą do czasu osiągnięcia wieku uprawniającego do otrzymywania
świadczeń emerytalnych.
Wykres 2. Odpowiedź na pytanie: kiedy zamierza Pan(i) powrócić na stałe do kraju?
nie wiem
6%
14%
po uzyskaniu prcy w
kraju
43%
w ciągu najbliższych
kilku miecięcy
16%
w ciągu najbliższych
kilku lat
po osiągnięciu wieku
emerytalnego
21%
Kontakty z rodziną w Polsce.
Osoby pracujące za granicą stosunkowo rzadko przyjeżdżają do domu.
Najczęściej przyjazdy mają miejsce raz w miesiącu (dotyczy to 30 % ankietowanych)
lub raz na dwa miesiące (23 %). Blisko co piąty ankietowany (19 %) przyjeżdża do
Polski co dwa tygodnie, 13 % co trzy tygodnie. Najmniej respondentów (9 %)
przyjeżdża do domu raz w tygodniu. Pozostali ankietowani (6 %) udzielili innej niż
zaproponowane w kafeterii odpowiedzi, a mianowicie takiej, że pracują za granicą
dwa razy do roku nieprzerwanie przez ok.2-3 miesiące i wracają do Polski po
ukończeniu pracy.
Wykres 3. Odpowiedź na pytanie: kiedy przyjeżdża Pan(i) do domu?
9
5
30
raz w miesiącu
raz na dwa miesiące
co dwa tygodnie
19
raz w tygodniu
inna odpowiedź
23
3
Na rzadkie przyjazdy do domu wpływa duża odległość pomiędzy miejscem
zamieszkania a miejscem pracy. Ponad połowa ankietowanych (54 %) pracuje ok.1000
km od domu, jedna trzecia ponad 1000 km, 12 % badanych ma pracę oddaloną od
miejsca zamieszkania o ok. 500 km.
Powody poszukiwania pracy za granicą.
Ponad połowa respondentów (52 %) przyznała, że powodem pracy za granicą
jest brak pracy w kraju. Ok. jedna trzecia ankietowanych (34 %) jako przyczynę
takiego stanu rzeczy wymieniła możliwość uzyskania za granicą wyższych dochodów,
14 % ankietowanych zaakcentowało to, iż dzięki temu ich rodzinę stać jest na
zaspokojenie wszystkich potrzeb. Potwierdza to, że głównie przyczyny społecznoekonomiczne wpływają na taką decyzję. Nikt bowiem nie zaznaczył pozostałych
możliwości („lepsza organizacja pracy”, „odpowiadają mi dłuższe nieobecności poza
domem”).
Wykres 4. Odpowiedź na pytanie: z jakiego powodu pracuje Pan(i) za granicą?
brak pracy w
kraju
14%
52%
34%
możliwość
uzyskania
wyższych
dochodów
zaspokojenie
wszystkich
potrzeb
Za czynnikiem ekonomicznym przemawia również fakt, że 42 % badanych
udzieliło odpowiedzi, że gdyby mieli możliwość stałej pracy w kraju, choćby nawet
za niższe wynagrodzenie, to woleliby wrócić i pracować w Polsce. Ok. 30 %
respondentów stwierdziło natomiast, że nie pracowaliby w Polsce za niższą pensję. Co
czwarty ankietowany nie był zdecydowany jaką w takiej sytuacji podjąłby decyzję.
Jedynie 3 % stwierdziło, że nie pracowaliby w Polsce nawet za takie samo
wynagrodzenie jak za granicą.
4
Wykres 5. Odpowiedź na pytanie: czy gdyby miał(a) Pan(i) możliwość stałej pracy w
Polsce, ale za niższe wynagrodzenie to czy wrócił(a)by Pan(i) i pracował(a) w kraju?
25%
42%
tak
nie
nie wiem
33%
Zarobki uzyskiwane z pracy za granicą w przypadku 60 % ankietowanych
zaspakajały wszystkie potrzeby respondenta i jego rodziny. Ok. 22 % osób stwierdziło,
że pozwalają one na gromadzenie oszczędności. Co dziesiąty badany udzielił
odpowiedzi, że nie zaspokajają one podstawowych potrzeb rodziny. Ok. 7 %
respondentów stwierdziło, że zaspokajają one większość potrzeb, ale nie na wszystko
rodzina może sobie pozwolić. Ponad trzy czwarte ankietowanych (78 %) uważa, że
warunki w jakich mieszkają poprawiły się odkąd pracują za granicą. Zaledwie 3 %
badanych było odmiennego zdania. Co piąty ankietowany nie miał wyrobionego w tej
sprawie zdania.
Wpływ emigracji zarobkowej na różne aspekty życia rodzinnego.
Ankieta oprócz pytań odnoszących się do pracy respondenta za granicą,
zawierała również pytania dotyczące sytuacji rodzinnej badanych. Oddzielnie
wypowiedziały się w tej kwestii osoby migrujące zarobkowo jak również ich
współmałżonkowie pozostający w Polsce.
Życie towarzyskie i rozrywki.
Respondenci zostali poproszeni o udzielenie odpowiedzi na pytania na temat
swojego życia towarzyskiego, tzn. kiedy ostatnio byli wraz ze współmałżonkiem z
wizytą u znajomych, w kinie, w kawiarni, w restauracji, na dancingu, na wczasach.
Obie grupy respondentów w zbliżony sposób wypowiedziały się w tej sprawie. Życie
towarzyskie ankietowanych opiera się głównie na wizytach u znajomych. Znacznie
rzadziej ankietowani korzystali z pozostałych wymienionych form rozrywek. Blisko
połowa ankietowanych nigdy nie była lub też nie pamięta kiedy ostatnio była w kinie,
na dancingu, na wczasach. Natomiast ok. jedna trzecia respondentów nigdy nie była
bądź też nie przypomina sobie kiedy ostatnio spędzała czas w kawiarni lub restauracji.
Poniższa tabela przedstawia uzyskane odpowiedzi.
5
Po raz ostatni raz
Osoby migrujące w /%/
Pozostający współmałżonkowie w /%/
znajomi kino kawiarnia restauracja dancing wczasy znajomi kino kawiarnia restauracja dancing wczasy
kilka dni temu
38
3
4
4
3
1
32
0,5
2
2
4
0
kilka tygodni temu
37
9
18
12
6
1
42
5
13
13
6
0
kilka miesięcy temu
18
10
24
29
10
4
18
14
20
19
8
6
rok temu
1
13
9
15
14
24
1
11
9
11
15
19
kilka lat temu
0
21
9
12
19
26
3
30
16
19
18
27
nie pamiętam
6
37
27
21
28
19
3
25
23
18
23
11
Nigdy
0
6
9
7
20
25
0
15
16
17
26
36
Ponad połowa ankietowanych na pytanie czy uważają swoje życie towarzyskie
za udane udzieliła odpowiedzi przeczącej lub też nie była w tej sprawie zdecydowana.
Dotyczy to odpowiednio 51 % osób migrujących i 60 % osób pozostających w Polsce.
Pozostali ankietowani z obu grup uznali prowadzone przez siebie życie towarzyskie za
satysfakcjonujące.
Sposób spędzania wolnego czasu podczas pobytu w Polsce.
Ankietowani mając możliwość wyboru kilku propozycji zajęć podczas, których
relaksują się przyznali, że najczęściej oglądają telewizję (65 %), następnie czytają
prasę i książki (17 %), wybierają się na zakupy (6 %), 5 % robi sobie w tym celu
drinka. Pozostałe 6 % wskazało na inne niż te wymienione w kafeterii możliwości (np.
zabawy z dziećmi, zajmowanie się domem, ogrodem). Ponad jedna trzecia
ankietowanych (35 %) wskazała na więcej niż jedną czynność, która w wolnych
chwilach pozwala im się odprężyć – dla 62 % osób z tej grupy oprócz oglądania TV
było to czytanie prasy, książek, dla 20 % wybranie się na zakupy, dla 14 % zrobienie
sobie drinka, dla pozostałych 4 % coś innego (np. praca w ogrodzie).
Relacje w rodzinie.
Połowa spośród ogółu respondentów oceniła, że wyjazdy do pracy za granicę
nic nie zmieniły we wzajemnych rodzinnych kontaktach. Jednak niewiele mniej, bo
ok. 43 % respondentów wyraziło negatywną opinię na temat wpływu migracji
zarobkowych na rodzinne relacje. Co czwarta osoba migrująca stwierdziła, że
wzajemne kontakty pogorszyły się, nastąpiło oddalenie się małżonków od siebie, nie
rozumieją się tak dobrze jak kiedyś, że dla rodziny ważniejsze są przywożone
pieniądze i prezenty niż możliwość spotkania się. W jeszcze większym zakresie
potwierdzili te opinie współmałżonkowie pozostający w Polsce, bowiem blisko jedna
trzecia spośród nich (31 %) dostrzega ww. niepokojące zjawiska. Ok. 17 %
emigrantów i 13 % współmałżonków osób migrujących dostrzega problem
zmniejszenia wpływu, jaki osoby pracujące za granicą mają na wychowanie dzieci.
Natomiast ok. 7 % ankietowanych wyraziło przekonanie, że dzięki wyjazdom
wzajemne kontakty uległy poprawie.
6
Wykres 6. Odpowiedź na pytanie: jaki wpływ na kontakty z rodziną wywierają wyjazdy
do pracy za granicę?
50
40
30
20
10
0
Osoby migrujące
nic się nie
z mieniło
wz aj emne oddaliliśmy
nie
kontakty
się od
roz umiemy
pogorsz yły
siebie
się tak
się
dobrz e j ak
kiedyś
brak wpływu waż niej sz e
na
są
wychowanie prz ywoż one
dz ieci
pieniądz e i
stosunki
międz y nami
uległy
poprawie
Małżonkowie osób
migrujących
prz enty
Ok. 26 % badanych stwierdziło, że namawia współmałżonków do wyjazdów.
Jednak zdecydowana większość (66 %) to osoby, które nie chcą, aby
współmałżonkowie wyjeżdżali. Natomiast 7 % wyraziło opinię, że jest im to obojętne.
Jedna trzecia spośród ogółu ankietowanych odparła, że współmałżonek pracujący za
granicą spędza wszystkie uroczystości świąteczne i rodzinne wspólnie z rodziną.
W zdecydowanej większości gospodarstw domowych (66 %) pracujący poza
granicami kraju małżonek ze względu na rzadkie przyjazdy do domu nie może
uczestniczyć we wszystkich tego typu uroczystościach. Według połowy respondentów
z grupy osób pozostających w kraju współmałżonek dobrze wypełnia swoje funkcje
rodzicielskie. Ok. 14 % ocenia je natomiast w sposób negatywny, 36 % nie potrafiło
ustosunkować się w tej kwestii. Nieco bardziej samokrytycznie oceniły siebie osoby
migrujące. Mniej niż połowa spośród nich (45 %) pozytywnie odniosła się do sposobu,
w jaki realizują swoje funkcje rodzicielskie, 16 % oceniło go krytycznie, 39 % trudno
było w tej sprawie wyrazić jednoznaczną opinię.
Podejmowanie ważnych decyzji w rodzinie.
Połowa spośród ogółu respondentów przyznała, że w ich rodzinie decyzje
podejmowane są wspólnie – przez oboje współmałżonków. Natomiast 45 %
ankietowanych pracujących za granicą przyznało, że w związku z tym, że często nie
ma ich w domu decyzje najczęściej musi podejmować samodzielnie współmałżonek.
Wśród współmałżonków osób migrujących potwierdziło to 38 % badanych. Ok. 11 %
respondentów pozostających w kraju przyznało, że rodzinne decyzje zawsze
podejmują zupełnie samodzielnie, z opinią tą zgodziło się blisko połowę mniej osób
migrujących (6 %).
7
Postawy wobec możliwości emigracji całej rodziny.
Ponad jedna trzecia (34%) ankietowanych migrujących zarobkowo chciałaby
wraz z rodziną zamieszkać za granicą. Spośród osób pozostających w kraju
zdecydowałoby się na to 23% respondentów. Blisko połowa z tej grupy
ankietowanych (45 %) była natomiast przeciwna takiemu rozwiązaniu, 32 % nie miało
wyrobionego zdania. Z grupy osób migrujących ustosunkowanych negatywnie było
30% a 36% było niezdecydowanych. Co czwarty respondent przyznał, że prosił
współmałżonka, aby zaprzestał wyjazdów do pracy za granicę. Natomiast pozostali
respondenci z tej grupy (75 %) stwierdzili, że tego nie robili. Spośród osób
migrujących ponad jedna trzecia (34 %) potwierdziła, że byli proszeni przez
współmałżonka, aby zrezygnowali z pracy za granicą. W przypadku pozostałych
ankietowanych z tej grupy (66 %) nie miało to miejsca. Jednocześnie 37 % osób
migrujących zarobkowo odpowiedziało, że gdyby rodzinie bardzo na tym zależało,
wówczas zrezygnowaliby z wyjazdów. Nieco mniej osób (33 %) namawiałoby rodzinę
do zmiany zdania. Blisko co piąty ankietowany (19 %) pracowałby za granicą pomimo
sprzeciwów ze strony rodziny. Zaledwie 6 % natychmiast zrezygnowałoby z
wyjazdów. Niemalże identycznych odpowiedzi w tej sprawie udzieliły osoby
pozostające w Polsce.
Wykres 7. Odpowiedź na pytanie: co by Pan(i) zrobił(a) gdyby rodzina prosiła, aby
zaprzestał(a) Pan(i) wyjazdów do pracy za granicę?
gdyby rodzinie bardzo na
tym zależało, wówczas
zrezygnował(a)bym z
wyjadów
19%
6%
37%
33%
namawiał(a)bym rodzinę
do zmiany zdania
pracował(a)bym pomimo
sprzeciwów ze strony
rodziny
natychmiast
zrezygnował(a)bym z
wyjazdó
8
Emocje związane z długotrwałą rozłąką.
Ankietowani migrujący zarobkowo częściej niż współmałżonkowie osób
migrujących potwierdzali to, że współmałżonek mówi im, że w związku z ich
częstymi i długimi nieobecnościami w domu:
Możliwości:
brakuje im jej/jego
i czują się samotnie
trudno jest im samym
wychowywać dzieci
ciężko jest im samym
zajmować się domem
Osoby migrujące w /%/
Tak
Nie
Pozostający współmałżonkowie w /%/
Tak
Nie
85
15
73
27
72
28
63
37
63
37
56
44
Kontakty rodzinne.
Ok. 29 % respondentów pozostających w Polsce dostrzega, ze dzieci czują
większy respekt w stosunku do nich niż do często nieobecnego współmałżonka, 38 %
jest przeciwnego zdania, jedna trzecia nie ma w tej kwestii wyrobionego zdania.
Jednocześnie blisko połowa (48 %) twierdzi, że mają lepszy kontakt z dziećmi niż
migrujący współmałżonek. Co piąty ankietowany (21 %) wyraził odmienną opinię.
Ok. 31 % nie ustosunkowało się w tej kwestii. Spośród osób migrujących więcej
zauważa to, ze dzieci czują większy respekt do pozostającego w domu współmałżonka
niż do nich. Stanowią oni bowiem 37 % ogółu respondentów z tej grupy. Nieco mniej
osób ma odmienne zdanie (34 %) a pozostałym (29 %) trudno jest tę sprawę
jednoznacznie ocenić. Połowa z grona osób migrujących uważa, że współmałżonek ma
lepszy kontakt z dziećmi. Co czwarty ankietowany wyraził przekonanie, że to jednak
on potrafi lepiej porozumieć się ze swoimi dziećmi. Tyle samo respondentów (25 %)
nie wypowiedziało się konkretnie w tej sprawie. Współmałżonkowie osób
migrujących na pytanie:
„Co zmienił(a)by Pan(i) w kontaktach żony/męża z rodziną?”
udzielili następujących odpowiedzi:
-
wolał(a)bym, aby widywał się częściej z rodziną – 35 %,
chciał(a)bym, aby miał(a) większy wpływ na wychowanie dzieci – 20 %,
chciał(a)bym, aby więcej pomagał mi w wykonywaniu codziennych obowiązków –
12 %,
nie wiem – 14 %,
nic bym nie zmieniał(a) – 19 %.
Osoby migrujące odpowiadając na pytanie:
„Co zmienił(a)by Pan(i) w swoich kontaktach z rodziną?”
znacznie częściej wskazywały na odpowiedź, ze chcieliby częściej widywać się z
rodziną (53 %). Co dziesiąty respondent wolałby mieć większy wpływ na wychowanie
dzieci, 13 % chciałoby więcej pomagać współmałżonkowi w codziennych
obowiązkach. Ok. 9 % nie potrafiło określić jakie zmiany chcieliby wprowadzić.
9
Natomiast 14 % nie sądzi aby istniała potrzeba zmieniania czegokolwiek w kontaktach
z rodziną. Większość ankietowanych pozostających w Polsce (66 %) stwierdziła, że
wyjazdy współmałżonka do pracy za granicę nie są powodem kłótni małżeńskich. Z
pozostałych 34 % respondentów, ok. 14 % przyznało, że praca za granicą i związane z
nią częste nieobecności współmałżonka w domu powodują małżeńskie kłótnie, 20 %
respondentów nie wyraziło w tej sprawie jednoznacznej opinii. Zbliżone odpowiedzi
uzyskano od osób migrujących.
Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi respondentów na pytanie:
„Czy dłuższe nieobecności w domu związane z wyjazdami do pracy za granicę
mogą być powodem zdrad małżeńskich?”.
Tak
22
Osoby migrujące w /%/
Nie
Trudno powiedzieć
44
34
Pozostający współmałżonkowie w /%/
Tak
Nie
Trudno powiedzieć
21
54
25
Wyrażając swój stosunek do pracy współmałżonka za granicą ankietowani
najczęściej udzielali odpowiedzi, że przyzwyczaili się już do tego (40 %). Nieco mniej
ankietowanych (37 %) przyznało, że trudno jest się im z tym pogodzić i chcieliby aby
współmałżonek pracował w Polsce i mieszkał z rodziną. Ok. 13 % coraz dotkliwiej
odczuwa niedogodności związane z taką sytuacją. Najmniej ankietowanych (8 %)
stwierdziło, że odpowiada im obecna sytuacja. Natomiast pogląd na tę sprawę osób
migrujących przedstawia się następująco:
-
współmałżonek przyzwyczaił się do obecnej sytuacji – 45 %,
trudno jest się jemu z tym pogodzić i chciałby abym pracował w Polsce i mieszkał z
rodziną – 32 %,
współmałżonek znosi to coraz gorzej – 21 %,
aprobuje istniejący stan rzeczy – 1 %.
Skutki emocjonalne długotrwałej rozłąki.
Wyjazdy współmałżonka za granicę są powodem nadmiernej nerwowości
blisko u połowy ankietowanych (44 %), ok. 15 % przyznało, że cierpiało z tego
względu na depresję a 7 % brało pod uwagę nawet rozstanie ze współmałżonkiem. Co
piąty ankietowany z tej grupy (21 %) w obliczu problemów rodzinnych skłonny byłby
skorzystać z porad psychoterapeuty, ok. 45 % nie zastanawiało się nad tym i nie miało
wyrobionego zdania. Zdecydowanie przeciwna takiemu rozwiązaniu (pójściu do
psychoterapeuty) była jedna trzecia ankietowanych (34 %). Natomiast do wzmożonej
nerwowości, z powodu częstych i długich nieobecności w domu, przyznała się więcej
niż połowa (55 %) osób migrujących, 15 % miało wręcz stany depresyjne a 7 %
myślało, właśnie z tego względu, o rozwodzie ze współmałżonkiem. Ok. 18 % osób
pracujących za granicą skorzystałoby z pomocy psychoterapeuty przy rozwiązywaniu
rodzinnych problemów, 40 % nie zastanawiało się nad tym, 42 % nie zrobiłoby tego.
10
Stosunek do używek.
W ankiecie znalazło się również kilka pytań odnośnie stosunku respondentów
do stosowania używek takich jak: papierosy, alkohol, narkotyki. Poniższe tabele
przedstawiają uzyskane dane.
Jaki jest Pana(i) stosunek do stosowania następujących używek?
Używki
Papierosy
Alkohol
Narkotyki
Obojętny
30
38
19
Osoby migrujące w /%/
Pozytywny
Negatywny
30
40
16
46
0
81
Pozostający współmałżonkowie w /%/
Obojętny
Pozytywny
Negatywny
30
15
55
27
6
67
7
0,5
92,5
Zwraca uwagę fakt, że osoby migrujące (wśród, których 85 % stanowią
mężczyźni) częściej wyrażały pozytywny stosunek do stosowania takich używek jak
papierosy i alkohol (odpowiednio 30 % i 16 %). Podczas gdy spośród osób
pozostających w Polsce (85 % stanowią kobiety) pozytywny stosunek do palenia
papierosów wyraziło 15 % respondentów, natomiast do picia alkoholu 6 %. Prawie
nikt nie ustosunkował się pozytywnie do używania narkotyków – jedynie 0,5 %
respondentów z grupy osób pozostających w kraju. Znacząca różnica procentowa
wystąpiła w wyrażeniu negatywnego zdania na temat stosowania ww. używek. Osoby
migrujące znacznie rzadziej negatywnie wypowiadały się odnośnie stosowania
papierosów, alkoholu oraz narkotyków.
Czy uważa Pan(i), że używki mogą przynieść ulgę w trudnych momentach życia?
Używki
Papierosy
Alkohol
Narkotyki
Tak
49
30
0
Osoby migrujące w /%/
Nie
Nie wiem
42
9
52
18
81
19
Pozostający współmałżonkowie w /%/
Tak
Nie
Nie wiem
34
52
14
20
63
17
1
84
15
Czy był(a)by Pan(i) skłonny(a) usprawiedliwić stosowanie używek w trudnej sytuacji
życiowej?
Używki
Papierosy
Alkohol
Narkotyki
Tak
48
30
2
Osoby migrujące w /%/
Nie
Nie wiem
41
11
57
13
84
14
Pozostający współmałżonkowie w /%/
Tak
Nie
Nie wiem
36
50
14
16
70
14
3
84
13
Również na te pytania osoby migrujące częściej udzielały pozytywnych
odpowiedzi w porównaniu z osobami pozostającymi w kraju.
Blisko jedna trzecia (29 %) osób migrujących zarobkowo przyznała, że
zdarzyło się im „topić smutki” w alkoholu, 5 % przyznało, że zażywało narkotyki.
Wśród współmałżonków osób migrujących do picia alkoholu w trudnych momentach
życiowych przyznało się 12 % respondentów a do stosowania narkotyków 1 %.
11
Sposoby utrzymania dobrych relacji w rodzinie (wg. respondentów)
Sposobem na utrzymanie dobrych relacji w rodzinie według 48%
ankietowanych pozostających w Polsce jest pełne uczestnictwo w życiu rodziny, 41%
odpowiedzi wskazywało na jak najczęstsze przebywanie z sobą, 39 % na wspólne
podejmowanie decyzji, 17 % na dzielenie się po równo obowiązkami domowymi, 10%
na zapewnienie rodzinie wysokiego poziomu życia, 3 % na dłuższe nieobecności poza
domem, 4 % na unikanie rozmów o problemach. Spośród osób migrujących najwięcej
wskazań (58 %) odnosiło się do pełnego uczestnictwa w życiu rodziny, 34% - jak
najczęstsze przebywanie z sobą, 40 % - wspólne podejmowanie decyzji, 12 % dzielenie się na równi obowiązkami domowymi, 20 % - zapewnienie rodzinie
wysokiego poziomu życia, 2 % - unikanie rozmów o problemach, żaden respondent z
tej grupy nie wskazał na dłuższe nieobecności poza domem.
Blisko trzy czwarte (73 %) respondentów pozostających w kraju opowiedziało
się za partnerskim modelem życia – z równym podziałem obowiązków. Pozostałym
osobom (27 %) odpowiada bardziej model życia rodziny z tradycyjnym podziałem ról.
Spośród osób migrujących 65 % opowiedziało się za modelem partnerskim a 35 % za
tradycyjnym.
Co piąty respondent spośród współmałżonków osób migrujących (26%)
odradzałby swojemu dziecku pracę za granicą z dala od rodziny. Ok. 35%
zadeklarowało, że starałoby się nie wpływać na taką decyzję. Nieco mniej badanych
(34%) nie potrafiło określić jak zachowaliby się w takiej sytuacji. Zaledwie 5%
namawiałoby dziecko do tego. Wśród osób migrujących zarobkowo więcej było
przeciwników takiego rozwiązania (33%). Tyle samo osób pozostawiłoby dziecku
dokonanie własnego wyboru. Ok. 30 % stanowiły osoby niezdecydowane w tej kwestii
a jedynie 4 % doradzałoby dziecku pracę za granicą, podczas gdy jego rodzina
mieszkałaby w Polsce.
Badania przeprowadzono przez ROPS w 2003 r. przy konsultacji dr Piotra Sikory (UO).
12