docSCENARIUSZE LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: LICEUM
download 
Reklamacja Transkrypt
SCENARIUSZE LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: LICEUM
SCENARIUSZE LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: LICEUM Lekcja wprowadzająca: Poszukiwacze biegunów Cele lekcji Uczeń: - dowiaduje się, na czym polega metoda Biegun i kto jest jej twórcą - poznaje technikę burzy mózgów - aktywnie uczestniczy w formułowaniu zasad współpracy - ćwiczy umiejętność myślenia nielinearnego - uzasadnia swoje zdanie i przytacza argumenty - integruje się z innymi członkami grupy - rozwija postawę opartą na uważności, empatii i otwartości Metody pracy - ćwiczenie integracyjne - dyskusja - mini wykład - burza mózgów Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - ustawienie ławek pod ścianą, tak by na środku sali pozostało wolne miejsce do wykonania ćwiczenia - flipchart i kolorowe mazaki - taśma do przyklejania kartek flipchartu do ściany Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel pyta uczniów, co dla nich oznacza pojęcie sukcesu, osiągania celu – i co ono daje. Wyjaśnia, na czym polega burza mózgów, przedstawia zasady (1), po czym zapisuje skojarzenia podawane przez uczniów na tablicy. W trakcie trwania burzy mózgów nauczyciel zadaje inspirujące pytania pomocnicze, prosząc np. o podawanie przykładów osób, które wg uczniów osiągnęły sukces. Gdy skojarzenia są zapisane, nauczyciel zaprasza klasę do dyskusji: czy sukces musi opierać się na zdobyczach materialnych? Czy możliwe jest osiągnięcie sukcesu wewnętrznego, osobistego? Czy to, co dla mnie jest sukcesem, musi też być nim dla innych? Co muszę zrobić, by osiągnąć sukces w ważnej dla mnie kwestii? Jakie cechy powinienem rozwijać? Od czego zacząć? Część główna Nauczyciel pyta uczniów, kim jest Marek Kamiński - czy osiągnął zamierzone cele? Dlaczego? (dyskusja). Opowiada krótką notkę biograficzną podróżnika i przytacza kilka przykładów jego słynnych wypraw. Następnie pyta uczniów, jakie cechy spowodowały, że Kamiński osiągnął zamierzone cele – odpowiedzi uczniów zapisuje na tablicy. Wskazując na zapisane na tablicy słowa, nauczyciel pyta uczniów: - czy odnajdują w sobie te cechy? str. 1 - dlaczego te cechy są ważne? Czy przydają się tylko w wyprawie? Jakie jest zastosowanie dla nich w codziennym życiu? Nauczyciel opowiada o celach metody Biegun, mówiąc że składa się ona z 10 kroków – kolejne spotkania będą zatem wspólną podróżą, w trakcie której każdy będzie miał okazję lepiej poznać samego siebie i sprecyzować indywidualne obszary, które uznaje za ważne. Jako warunek niezbędny do powodzenia całego przedsięwzięcia podaje konieczność wzmacniania wewnętrznej siły i motywacji, lepszego poznania siebie nawzajem oraz budowania zaufania. Nauczyciel zapisuje na dużej kartce flipchart: „Biegun - nasze zasady” i prosi uczniów o przedstawianie aspektów, które są dla nich ważne dla stworzenia przyjaznej atmosfery w trakcie pracy z metodą. Wspólnie z uczniami opracowuje listę zasad, które są spisywane na dużej kartce flipchart, a następnie – powieszone w widocznym miejscu. Zadaniem nauczyciela jest inspirowanie uczniów i zachęcanie do wyrażania potrzeb. Nauczyciel prosi uczniów o wstanie z miejsc i zamknięcie oczu. Następnie przedstawia reguły ćwiczenia: „Teraz, chodząc powoli, znajdźcie kogoś i bardzo delikatnie złapcie go za rękę. Uważajcie na każdy krok, bądźcie uważni i skupieni, nie otwierajcie oczu ani nie wydawajcie dźwięków. Postarajcie się wspólnie stworzyć krąg, tak, by wszystkie osoby były połączone”. Część podsumowująca Uczniowie dzielą się wnioskami i odczuciami płynącymi z ćwiczenia. Nauczyciel podsumowuje informacje przedstawione na lekcji, zwracając uwagę na znaczenie jakie ma kontakt, siła grupy, zaufanie do siebie nawzajem i dbanie o bezpieczeństwo swoje oraz pozostałych uczestników. Zadanie domowe Każdy z uczniów ma zadanie założenie oddzielnego zeszytu do pracy z metodą Biegun. Załącznik 1. Jak zorganizować burzę mózgów? (Załącznik nr 2 z Kursu dla nauczycieli) Krok 1: Odkryj swój biegun Cele lekcji Uczeń: - poznaje różne znaczenia słowa „biegun” - dowiaduje się, co słowo biegun oznacza w kontekście metody - określa, jakie znaczenie w życiu człowieka mają cele, marzenia, wyzwania - definiuje swój cel, Biegun i zapisuje go w dzienniku Metody pracy - ćwiczenie relaksacyjne - burza mózgów - praca w parach - praca indywidualna, poprzedzona relaksacją Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - flipchart - kolorowe flamastry str. 2 - kartki - długopisy lub ołówki dla każdego - zdjęcia lub ilustracje przedstawiające biegun Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel prowadzi krótkie ćwiczenie oddechowe. Mówi: „Usiądź wygodnie, tak by obie stopy znajdowały się na podłodze. Zamknij oczy. Zwróć uwagę na dźwięki, które są wokół. Co słyszysz? Teraz zwróć uwagę na siebie. Jak oddychasz? Szybko czy wolno? Nic nie rób ze swoim oddechem, nie zmieniaj go – po prostu obserwuj. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób wdychasz i wydychasz powietrze. Czy powietrze jest takie samo przy wdechu jak przy wydechu? Jest ciepłe czy zimne? Teraz weź głęboki wdech i poczuj, jak powietrze cię wypełnia. Dokąd wędruje? Jak się z tym czujesz? Pobądź chwilę ze swoim oddechem a kiedy będziesz gotowy – otwórz oczy.” Część główna Nauczyciel rozdaje uczniom materiały graficzne przedstawiające biegun. Staje przy flipcharcie, zapisuje na nim „biegun” i pyta uczniów, z czym kojarzy im się to słowo. Nauczyciel pyta też o skojarzenia „pozapodróżnicze” (np. kres, skrajność) - wszystkie odpowiedzi są zapisywane, tworząc mapę skojarzeń. Nauczyciel wiesza mapę na ścianie i opowiada o tym, czym jest biegun wg metody. Uczniowie dobierają się w pary, w których poszukują odpowiedzi na pytanie: „Co mogłoby być moim biegunem? Co jest dla mnie ważne? Do czego chcę dążyć? O czym marzę?”. Następnie każdy z uczniów w ciszy zapisuje refleksje w swoim dzienniku. Nauczyciel notuje na tablicy pytania pomocnicze: Co jest Twoim Biegunem? Do czego dążysz? Czego pragniesz? Co jest Twoim największym marzeniem? Co chciałbyś osiągnąć? Kim być? Nazwij swój Biegun. Część podsumowująca Nauczyciel pyta uczniów o odczucia związane z pracą w parach. Zadaje im pytania: Co was zaskoczyło w tym ćwiczeniu? Co było dla was nowe? Co jest ciekawe? Czego dowiedzieliście się o sobie? Czego dowiedzieliście się o koledze? Jak wam się rozmawiało? Chętne osoby mogą podzielić się refleksją zapisaną w dzienniku. Rolą nauczyciela jest zadbanie o komfort uczniów, tak by uczyli się otwartości, wyrażania potrzeb i dzielenia tym, co jest dla nich ważne. Istotne jest pilnowanie przestrzegania przez grupę zasad, które zostały sformułowane podczas lekcji wprowadzającej do pracy z metodą. Zadanie domowe Na flipcharcie nauczyciel rysuje wzór – „obszary naszych marzeń” (2). Objaśnia obszary. Podaje instrukcję: “Waszym zadaniem jest stworzenie w domu osobistej mapy marzeń, przy wykorzystaniu kolorowych zdjęć, wycinków z gazet, notatek. Wybierzcie te, które będą oznaczały wasze marzenia w tym obszarze, np. nauki, podróży itd. Możecie naklejać wybrane przez Was zdjęcia, możecie rysować sami to, co obrazuje Wasze marzenia”. Nauczyciel tłumaczy, że mapa marzeń, którą tworzymy, uruchamia naszą wyobraźnię i pozwala nam się zbliżyć do ich realizacji. Wyobraźnia i marzenia pozwalają znaleźć biegun, kierując naszym myśleniem planowaniem, działaniem. Ważne, żeby tworzenie mapy było działaniem wykonanym w ciągu jednego wieczora (a nie w ciągu np. kilku dni). Załączniki 2. Tworzenie map myśli (załącznik nr 1 z Kursu dla nauczycieli) Krok 2: Mapa drogi str. 3 Cele lekcji Uczeń: - ćwiczy umiejętność autoanalizy i szczegółowego opisywania stanów emocjonalnych - dekoduje informacje, jakich dostarczają przeżywane emocje - rozwija umiejętność planowania - ćwiczy umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego - wie, że ważne jest formułowanie realistycznego celu i planowanie - dowiaduje się, jak określać cel, by miał jak największe szanse na realizację - opracowuje wstępny plan działania i zapisuje go w dzienniku Metody pracy - mini wykład - burza mózgów - dyskusja - praca indywidualna, poprzedzona wyciszeniem Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - flipchart - flamastry - kartki - długopisy dla wszystkich Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel staje przy tablicy i przy wykorzystaniu techniki burzy mózgów prosi o podawanie jak największej ilości uczuć i emocji, które mogą występować u człowieka – podawane skojarzenia zapisuje. Następnie prosi, by każdy wybrał spośród stanów zapisanych na tablicy pięć dowolnych i zanotował je w zeszycie. Każdy z uczniów rozpisuje kolejno pięć wybranych słów wg zasady: ZŁOŚĆ - jestem zły. To oznacza, że czuję się... Dlaczego jestem zły? Co powoduje, że jestem zły? Co mi to mówi o mnie samym? Co mogę zrobić z tymi uczuciami? Uzasadnienia i opisy mogą być hipotetyczne (uczniowie wyobrażają sobie sytuacje, w której mogliby poczuć dane uczucie/emocję – np. sprzeczka z kolegą, kolejka w sklepie etc). Nauczyciel mówi uczniom o tym, że to, co mamy „w środku” jest bardzo ważne, ponieważ niesie istotne informacje. Podkreśla rolę, jaką w procesie dążenia do bieguna odgrywa bycie w kontakcie ze swoimi przeżyciami i słuchanie ich głosu. Część główna Uczniowie kładą przed sobą mapy marzeń, przygotowane w domu. Nauczyciel prosi, by każdy wybrał ze swojej mapy jeden obszar, w którym chce osiągnąć coś ważnego (np. Nauka/Podróże/Kreatywność). Nauczyciel opowiada historię pomysłu wyprawy z Jaśkiem Melą i o tym, jak ewoluował pomysł (M. Kamiński, „Razem na bieguny”, str.9-18). Nauczyciel wyjaśnia, że marzenie pobudza pozytywne emocje, motywację, budzi siłę wyobraźni. Ale cel musi być bardziej realistyczny, byśmy mogli potem budować plan i podążać w kierunku tego celu. Można na flipcharcie zapisać wskazówki określania celu „WARTO”, które mówią jak określić cel. Cel powinien być: „Wartościowy” - to jest dla nas ważne, wzbogaci nasze życie, czegoś nas nauczy, coś da innym itd. „Ambitny” - jest to dla nas pewne wyzwanie, może będzie trudny, ale damy sobie radę! „Realistyczny” - w pewnym momencie od marzeń musimy przejść do pytania „Jak to zrobić?” str. 4 „Terminowy” - cel powinien mieć określony czas na jego realizację, np. za rok, za pięć lat, kiedy będę miał 15, 20, 25 lt… itp. „Opisany” - niektórzy twierdzą, że jeśli zapiszemy nasz cel, to ma on większą szansę realizacji Każdy z uczniów definiuje pisemnie swój cel, stosując się do powyższych zasad. Część podsumowująca Chętni uczniowie przedstawiają wyniki pracy na forum. Nauczyciel podsumowuje informacje mówiąc o roli, jaką odgrywa plan w skutecznym dążeniu do celu. Proponuje też, aby od tego dnia każdy z uczniów codziennie wieczorem poświęcił 10 minut na refleksję nad planem. Spotkanie kończy „rundka” w której każdy z uczniów mówi o tym jak się czuje TERAZ i rozwija opis swojego stanu, nawiązując do ćwiczenia z początku lekcji. Zadanie domowe Masz już swój Biegun. Znasz cel, który chcesz osiągnąć i wiesz już jakie kroki masz podjąć w tym kierunku. Zastanów się, czy są wystarczające? Czy coś jeszcze przychodzi Ci do głowy? Czy coś mógłbyś poprawić, zmienić, udoskonalić? Refleksje zanotuj w swoim dzienniku. Krok 3: Najlepszą praktyką jest dobra teoria Cele lekcji Uczeń: - wie, jakie znaczenie w wyprawie na swój Biegun ma wiedza i zdobywanie informacji - rozwija umiejętność poszukiwania różnorodnych źródeł informacji - uzasadnia i argumentuje swoje stanowisko - uczy się zadawania pytań oraz szukania nowych rozwiązań - rozwija umiejętność tworzenia, konkretyzacji i realizacji planu. Metody pracy - miniwykład - dyskusja - praca w parach - praca indywidualna, poprzedzona wyciszeniem Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - opis wyprawy z Jaśkiem Melą na Bieguny 2004 („Razem na bieguny” , str. 108, 112, 121) - karteczki z przygotowanym niedokończonym zdaniem „Najpierw…”, „Potem…”, „Następnie…”, „Biegun…” Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel czyta na głos opis wyprawy z Jaśkiem Melą na Bieguny 2004 („Razem na bieguny” , str. 108, 112, 121). Dyskusja - uczniowie wymieniają opinie na temat organizacji i przebiegu wyprawy: co było istotne? Na co należało zwrócić szczególna uwagę? Co sprawiło, że wyprawa z chłopcem się powiodła? Na czym polegała odpowiedzialność Kamińskiego? O czym musiał pamiętać? Część główna str. 5 Uczniowie dobierają się w pary i wykonują pisemnie pracę składającą się z 3 etapów: Etap 1: Mój cel (zapisują swój cel/biegun). Etap 2: Co muszę zrobić, aby dojść do swojego bieguna? Aby pomóc w układaniu planu, nauczyciel rozdaje uczniom karteczki z zapisanymi słowami: NAJPIERW… /POTEM…/NASTĘPNIE…/ BIEGUN… Etap 3: Czego będę potrzebował? Jakie zasoby będą konieczne? Z czyjej pomocy warto skorzystać? Uczniowie wypisują osoby, które mogłyby im pomóc w dojściu na ich Biegun oraz to, co będzie im konieczne (środki materialne, wiedza, itd.). Część podsumowująca Każdy z uczniów indywidualnie zapisuje przemyślenia w dzienniku: “Masz już plan swojej drogi na Biegun. Na jego podstawie rozpisz w swoim dzienniku listę osób, z którymi możesz porozmawiać, skonsultować się. Pomyśl nad tym, gdzie możesz znaleźć potrzebne informacje. Może coś jeszcze przychodzi Ci do głowy? Zapisz to w swoim dzienniku.” Zadanie domowe W gazetach, książkach i Internecie poszukaj informacji, które mogą pomóc ci w osiągnięciu zamierzonego celu. Przeczytaj historie innych osób, które pokonały podobną drogę i zanotuj swoje przemyślenia. Poszukaj niestandardowych rozwiązań. Krok 4: Poza schematem Cele lekcji Uczeń: - ustala listę trudności, które uniemożliwiają realizację celu - ćwiczy umiejętność patrzenia z dystansem - szuka różnych rozwiązań jednej sytuacji - wie, czym są przekonania i jak działają - poznaje przykłady przekonań pozytywnych i odbierających siłę - wie, jaki wpływ przekonania mają na działania Metody pracy - ćwiczenie ruchowe - burza mózgów - dyskusja - praca indywidualna, poprzedzona relaksacją Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - kartki flipchart - flamastry Tok lekcji Część wprowadzająca Uczniowie stają tak, by móc swobodnie wyprostować i rozłożyć ręce. Każdy staje stara się wychylić ramię jak najdalej za plecami. Zapamiętuje miejsce dokąd udało mu się wychylić ramię. Sięga ponownie i okazuje się, że sięgnął dużo dalej. Za trzecim razem jeszcze dalej. Nauczyciel omawia to proste ćwiczenie w kontekście pokonywania własnych ograniczeń („potrafisz więcej niż Ci się początkowo wydaje”). Część główna str. 6 Nauczyciel staje przy flipcharcie i zadaje pytanie: „Co nas najbardziej może powstrzymywać i ograniczać w drodze na nasz biegun?”. Uczestnicy podają możliwe ograniczenia, a prowadzący zapisuje je na flipcharcie w postaci mapy skojarzeń. Omawia ograniczenia, zwracając uwagę na nasze własne założenia i przekonania, lęki i obawy, które najbardziej nas ograniczają. Następnie nauczyciel dzieli tablicę na 2 części i zapisuje: a) Przekonania wspierające / dające siłę b) Przekonania blokujące / odbierające siłę Prosi uczniów o podanie kilku przykładów. Następnie ustnie próbuje wraz z uczniami przekonania blokujące zmienić na wspierające. W kolejnym etapie każdy z uczniów indywidualnie wypisuje w dzienniku własne przekonania, które są blokujące i stara się je zastąpić zdaniami wspierającymi. Przykładowe przekonania wspierające: „Jestem wytrwały” „Mam umiejętności, które mogę rozwijać” „Jest wiele rzeczy, których mogę się nauczyć” „Kiedy jest trudno, uczę się czegoś nowego i rozwijam się” „Trudności kiedyś się kończą” „Mogę spróbować jeszcze raz” Przykładowe przekonania blokujące: „To mi nigdy nie wychodzi” „Innym nie można ufać” „To się nigdy nie zmieni” „Inni mi nie pomogą” „Mnie się nigdy nie udaje” „To jest za trudne” W kolejnym ćwiczeniu nauczyciel prosi, by każdy z uczniów wypisał w zeszycie swoje trzy „słabe strony”, a następnie przy każdej z nich wypisał 3 korzyści płynące z takiego stanu rzeczy. Zadanie może być potraktowane humorystycznie – uczniowie powinni wypisywać pierwsze skojarzenia, bez oceniania czy uzasadniania ich. Takie podejście uczy dystansu, pomaga „odświeżyć umysł” i spojrzeć na problem z innej perspektywy. Przykład: LENISTWO – mam dużo wolnego czasu, znam wszystkie smaki zupek chińskich, zawodowo mogę zostać testerem foteli Część podsumowująca Chętni uczniowie dzielą się własną refleksją i przedstawiają efekty ćwiczeń. Zadanie domowe Spróbuj przez 21 dni codziennie przez 7 minut przed zaśnięciem i po przebudzeniu rozmyślać o swoim marzeniu/Biegunie. Dzięki temu umysł zaczyna tworzyć nowe rozwiązania, pracuje podświadomość, tworzy się pożądany nawyk. Krok 5: Siła wyobraźni Cele lekcji Uczeń: - uczy się, jak w myślach przechodzić swoją drogę na Biegun, wizualizować problemy i sposoby radzenia sobie z nimi str. 7 - uczy się prognozowania i wyciągania wniosków - ćwiczy umiejętność koncentracji Metody pracy - ćwiczenia relaksacyjne - wizualizacja - praca indywidualna, poprzedzona relaksacją Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - maty lub koce Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel prosi uczniów, by wygodnie położyli się na podłodze, a następnie prowadzi krótką sesję relaksacji. Poleca zamknięcie oczu i podążanie za jego głosem. Mówi uczniom, by z całej siły napinali i po 12 sek. rozluźniali kolejne partie ciała: dłonie, ramiona, uda, stopy, twarz. Głos nauczyciela powinien być cichy i spokojny, łagodnie prowadzący przez kolejne etapy ćwiczenia. Kolejnym krokiem jest skupienie się na własnym umyśle – nauczyciel poleca uczniom, by przez chwilę „przyjrzeli się” własnym myślom, obserwowali je jak obłoki płynące po niebie, bez oceniania i komentowania. Zachęca, by spojrzeli na własny umysł jak na serię ruchomych obrazów, tak jakby oglądali telewizję. Część główna Nauczyciel prosi, by każdy z uczniów wyobraził sobie najbardziej zaskakujące i ekstremalne sytuacje, które mogą mu się zdarzyć w drodze do własnego Bieguna, a następnie - w wyobraźni - zaplanował i wyobraził sobie co najmniej trzy sposoby poradzenia sobie z nimi. Można zadawać pomocnicze pytania, by stymulować wyobraźnię: „Co robisz?”, „Jak działasz?”, „Co wykorzystujesz”, „Czy ktoś ci pomaga?”, itd. W wizualizacji ważne jest używanie w wypowiedziach czy pytaniach czasu teraźniejszego. Część podsumowująca Ćwiczenie wykonywane w ciszy, przez każdego ucznia indywidualnie: „Na bazie tego, co zbudowałeś w ostatnich paru krokach zwizualizuj swój plan. Co się pojawia? Przeprowadź w wyobraźni różne scenariusze i warianty swojego planu. Refleksje zanotuj w dzienniku.” Każdy z uczniów zapisuje też mini cel do zrealizowania w ciągu najbliższych 5 dni – może to być coś, co chciał zrobić ale odczuwał blokadę, coś o czym dotychczas zapominał, jakiś rodzaj osobistego wyzwania, związanego z domem, szkołą lub kontaktami z rówieśnikami. Zadanie domowe 1. Przynajmniej raz dziennie wykonuj ćwiczenie oddechowe, połączone z rozluźnianiem ciała i uważną obserwacją własnych myśli. 2. Zrealizuj mini cel w ciągu najbliższych 5 dni (do następnego spotkania na lekcji). Krok 6: Start Cele lekcji Uczeń: - uczy się, jak formułować i osiągać cele krótkoterminowe - konfrontuje teorię z praktyką i wyciąga wnioski - uzasadnia swój punkt widzenia str. 8 - rozwija umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego - konfrontuje się z własnymi blokadami - porządkuje informacje - ćwiczy umiejętność wystąpień publicznych Metody pracy - prezentacja doświadczeń (wystąpienie) - praca indywidualna (refleksja poprzedzona relaksacją) Tok lekcji Część wprowadzająca Na podstawie zadania domowego z poprzedniej lekcji uczniowie indywidualnie przygotowują plan wystąpienia. Porządkują informacje związane z realizacją zadania: będą opowiadać, jaki był ich mini cel, uzasadniać dlaczego był dla nich ważny, opisywać w jaki sposób przygotowywali się do realizacji oraz jak to wyglądało w praktyce (Co się wydarzyło? Co się udało, a co było trudne? Co nasz zaskoczyło?). Przy prezentacji ważna jest też postawa ciała, ton głosu oraz sposób prezentacji wniosków. Część główna Każdy z uczniów staje przed klasą i opowiada o realizacji zadania. Każde wystąpienie jest nagradzane brawami. Część podsumowująca Nauczyciel omawia wystąpienia uczniów, nawiązując do wiedzy przedstawionej na poprzednich lekcjach. Zwraca uwagę na mocne strony wystąpień – podkreśla też, że umiejętność mówienia o własnym planie i konfrontowania go z rzeczywistością jest bardzo ważnym elementem procesu. Istotna jest też umiejętność słuchania innych i czerpania inspiracji, konfrontowanie ich przeżyć z własnymi i wyciąganie wniosków. Zadanie domowe Opisz w dzienniku swoje refleksje i wnioski związane z realizacją zadania oraz dzisiejszą lekcją. Co cię zainspirowało, zaciekawiło? Co było ważne? Krok 7: Droga jest ważniejsza niż cel Cele lekcji Uczeń: - zdobywa wiedzę o tym, jak ważna jest koncentracja, siła powtórzeń i wytworzenie nawyku w drodze na Biegun i w przygotowaniach do niej - rozwija umiejętność myślenia abstrakcyjnego - kreatywnie generuje pomysły i przełamuje schematy Metody pracy - praca w parach - praca indywidualna, poprzedzona ćwiczeniem oddechowym Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - czyste kartki - długopisy i flamastry Tok lekcji str. 9 Część wprowadzająca Nauczyciel dzieli uczniów na pary. Uczniowie stają naprzeciwko siebie. Nauczyciel, w parze z jednym z uczniów, pokazuje krótki układ klaśnięć i gestów, który następnie każda para ma odtworzyć. Oczywiście pojawiają się pomyłki, trudności i znużenie. Po kilkunastu (wytrwałych) powtórzeniach, pary robią to już płynnie. Nauczyciel podkreśla rolę, jaką w dążeniu do celu odgrywa koncentracja, skupienie, systematyczne powtarzanie i wytrwałość. Część główna Uczniowie w parach siadają w ławkach. Nauczyciel przedstawia im zadanie: Gdy masz już w głowie plan działania, ustal rytm. Zastanów się, jak może wyglądać dzień z Twojej wyprawy, rozpisz harmonogram działań. Przeanalizuj, czy przyniesie on pozytywne, oczekiwane rezultaty. Uczniowie tworzą indywidualne „plany dnia”, które przybliżą ich do osiągnięcia celu. Efekty prac konsultowane są w parach. W kolejnym ćwiczeniu nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy – każda dostaje dużą, czystą kartkę i flamastry. Nauczyciel mówi: Płynęliście statkiem na wyprawę i statek rozbił się podczas burzy. Obudziliście się na piasku na bezludnej wyspie i zobaczyliście skrzynie pływające przy brzegu. Biegniecie więc do wody, wyławiacie skrzynie i widzicie, że w skrzyniach znajdują się: Grupa 1: spinacze biurowe w ogromnych ilościach Grupa 2: żarówki w ogromnych ilościach Grupa 3: wkłady do długopisów w ogromnych ilościach Instrukcja: Wymyślcie jako grupa jak największą liczbę zastosowań tych przedmiotów. Wszystko jest dozwolone! Uczestnicy powinni zapisywać pomysły. W ćwiczeniu nie ma żadnych dodatkowych zasad/wskazówek. Celem jest zachęcenie uczniów do używania wyobraźni, kreatywności, przełamywania schematów, tak by wymyślali wiele oryginalnych zastosowań przedmiotów i łączyli różne przedmioty oraz to, co może znajdować się na wyspie (np. liście, liany itd.) i same skrzynie. Jeśli uczestnicy pytają o samą wyspę, odpowiadamy, że nie wiemy o niej nic więcej, prócz tego, że jest bezludna. Podkreślamy, że nie musimy się w żaden sposób w wymyślaniu ograniczać. Nauczyciel krąży między grupami, stymuluje proces wymyślania, zachęca, chwali. Po ok. 10 min zaprasza by w każdej grupie uczestnicy wybrali 5-6 najciekawszych według nich pomysłów i przeczytali na głos. Część podsumowująca Uczniowie dzielą się swoimi odczuciami, płynącymi z ćwiczeń. Nauczyciel podkreśla, jak ważna jest koncentracja i ustalenie planu oraz wykorzystanie tego, co ma się tu i teraz, jak istotne jest twórcze wykorzystanie dostępnych przedmiotów, myślenie kreatywne, elastyczność. Zadanie domowe Zapisz swoje przemyślenia. Krok 8: Dwa bieguny Cele lekcji Uczeń: - definiuje , czym jest dla niego sukces/ porażka w zdobyciu swojego Bieguna - odpowiada na pytanie, co się na złożyło na sukces/ co spowodowało porażkę - uczy się wyciągania wniosków - wie, jak ważne jest konstruktywne myślenie o porażce, wyciąganie wniosków i dalsze działanie. Metody pracy - burza mózgów str. 10 - mapa myśli - dyskusja - miniwykład - praca indywidualna, poprzedzona wyciszeniem Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - flipchart - markery Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel zapisuje pośrodku tablicy słowo „porażka” i prosi uczniów o podawanie skojarzeń. Wypowiedzi uczniów są zapisywane na tablicy w postaci mapy myśli. Część główna Gdy mapa myśli jest już gotowa, nauczyciel mówi: „Wypisaliśmy tu dużo negatywnych skojarzeń. A gdybym wam powiedział, że porażka jest czymś dobrym? Jak myślicie, dlaczego porażka może być dobra?”. Poprzez dyskusję prowadzi uczniów do odkrycia pozytywnych stron porażki: nauka, wnioski na przyszłość, możliwość zmiany. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie, co jest ich Biegunem. Następnie mówi: „Co byście czuli i myśleli, gdyby wam się to nie powiodło? Jak zareagowalibyście na niepowodzenie?”. Notuje kilka wypowiedzi uczniów na tablicy i następnie wspólnie z całą klasą, przeprowadza zamianę negatywnych odczuć na interpretacje pozytywne, np.: - Tym razem się nie udało, zorganizuję to jeszcze raz - Następnym razem zrobię to lepiej - Nauczyłem się, że trzeba dokładnie planować - Wiem, że jestem już bardzo dobry, muszę jedynie popracować nad planowaniem Nauczyciel mówi, że niepowodzenie jest czasem „podarunkiem” – uczy nas co zmienić, byśmy mogli coś zrobić lepiej. Bez porażek czasem nie wiedzielibyśmy, jak coś poprawić. Porażki są ważnym doświadczeniem. Musimy się je nauczyć mądrze wykorzystać. Przykładem są sportowcy - podczas treningów mają więcej niepowodzeń niż sukcesów. Także podczas zawodów czasem przegrywają. Muszą być zahartowani i szybko wyciągać wnioski z porażek i trenować dalej, tylko lepiej, inaczej. Wygrywają Ci, którzy szybko wyciągają wnioski z porażek, próbują dalej, szubko się uczą i nie poddają się. Nauczyciel zaprasza u uczniów do krótkiego ćwiczenia, wykonywanego pisemnie w zeszycie: Wypisz 3 rozwiązania dla każdego z poniższych problemów, uwzględniające pozytywne myślenie o porażce: - Janek nie dostał się na wymarzony kierunek studiów - archeologię - Zosia przybiegła w ostatniej chwili do teatru i, mimo że miała bilety, nie wpuszczono jej na widownię, bo spektakl już się zaczął - Piotrek przygotowywał się do konkursu kolarskiego, lecz złamał nogę i nie będzie mógł wystartować w tym roku - Anna marzy by zostać modelką, lecz została zdyskwalifikowana ze względu na niewysoki wzrost Część podsumowująca Nauczyciel tłumaczy, jak ważny jest sposób myślenia o niepowodzeniu. Optymistyczne, pozytywne myślenie o porażce jest cechą zwycięzców. Negatywne „nie nadaję się”, „nic mi się nigdy nie udaje” zabiera energię i trudno jest się podnieść po porażce. Ważne więc by nie zatrzymywać się na porażkach, nie przekreślać siebie i swoich planów, marzeń i biegunów, tylko wyciągać wnioski na przyszłość i iść dalej. Warto przytoczyć przykłady osób z bliskiego otoczenia uczniów. str. 11 Zadanie domowe Zastanów się nad porażką, jaką odniosłeś w życiu – jakie są jej dobre strony? Refleksje zanotuj w dzienniku. Krok 9: Nie osiedlaj się na biegunie Cele lekcji Uczeń: - ustala, jakie kolejne kroki podejmie po osiągnięciu swojego Bieguna, jakie są jego dalsze plany - określa wizję „siebie w przyszłości”, określa swoje cele - konkretyzuje plany poprzez twórczość plastyczną Metody pracy - praca indywidualna, poprzedzona relaksacją - praca plastyczna Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - kartki A3 - akcesoria malarskie: farby, flamastry, pędzle, kubki z wodą - kolorowe czasopisma ilustrowane - klej, nożyczki Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel rozdaje uczniom akcesoria plastyczne i wyjaśnia, że umiejętności artystyczne nie mają tu znaczenia - ważne jest, by wyrazić swoje pomysły, myśli itd. Nauczyciel tłumaczy czym jest herb – osobistym symbolem – oraz że na herbach zazwyczaj pojawiają się różne symbole przedstawiające, co dla kogo jest ważne. Część główna Nauczyciel rysuje na tablicy wzór herbu z 3 polami: - w pierwszym polu obrazek pt. „Ja dzisiaj, tutaj, w szkole”, - w drugim polu: „Ja za rok”, - w trzecim polu: „Ja za 10 lat”. Prosi, by każdy z uczniów stworzył analogiczny herb na swojej kartce, wykorzystując technikę collage: można malować rysować, pisać, naklejać wycinane z gazet ilustracje. Nauczyciel zapisuje na flipcharcie, jaki temat ma się znaleźć w którym polu. Ważne, by uczniowie nie przeszkadzali sobie, by każdy miał możliwość skupienia się na pracy. Część podsumowująca Nauczyciel zbiera herby ochotników i każdy przedstawia klasie (nie mówiąc, kto jest jego autorem). Pyta uczniów: „Jak myślicie – jak ta osoba czuje się teraz? Gdzie/kim chciałaby być za 10 lat?” itd. Ważne jest, by nauczyciel uważał, aby wszystkie interpretacje były pozytywne, nie raniły, nawet jeśli są żartobliwe. Po prezentacji pracy ujawnia się autor i mówi, czy ocena klasy była trafna. Uczniowie zatrzymują swoje herby jako przypomnienie, że będą iść dalej, nie zatrzymując się na tym Biegunie. Zadanie domowe Dotarłeś na swój Biegun. Przeanalizuj to, co było. Co możesz zrobić lepiej, inaczej, jak możesz poprawić, uelastycznić swój plan? Wyobraź sobie ciąg dalszy swojej drogi. Zanotuj wnioski. str. 12 Krok 10: Poznaj samego siebie Cele lekcji Uczeń: - wie, jaką rolę odgrywa kontakt z własnymi emocjami - potrafi określić siebie przy użyciu metafory - analizuje własne stany emocjonalne Metody pracy - praca w grupie - praca w parach - praca indywidualna, poprzedzona relaksacją Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - krzesła ustawione w kręgu Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel prosi uczniów, by usiedli w kręgu. Zadaniem każdego z uczniów jest przedstawić się innym za pomocą wymyślonego „indiańskiego imienia”, będącego podsumowaniem pracy i podkreślające jego silne strony lub osiągnięcia. Imię powinno wskazywać na cechy lub zachowania osoby, np.: - Człowiek chodzący po błotnistych drogach - Drzewo, które dumnie rośnie - Orzeł, który leci wysoko - Woda, która płynie wartko - Patrzący w gwiazdy - Przychodzący z pomocą - Rącza Łania - Bystra strzała - Roztańczony sokół Część główna Uczniowie w parach, pisemnie, opracowują odpowiedzi na pytania: - Jak znosiłem porażki? Jakie były moje emocje? Jakie działania podjąłem? - Co pomogło mi pokonywać trudne sytuacje? Z czego korzystałem? - Czego dowiedziałem się o sobie i innych ludziach? - Co mnie zaskoczyło w moim postrzeganiu świata? - Co wiem o przełamywaniu schematów? - Co wiem o własnych przekonaniach? Czy mogę je zmienić? - Jakie mam wnioski na przyszłość? Część podsumowująca Uczniowie ponownie siadają w kręgu wraz z nauczycielem. Spotkanie kończy krótka „rundka”, w trakcie której każdy podaje 2 rzeczy, które są dla niego najważniejsze. Zadanie domowe Zdobyłeś swój Biegun i poznałeś drogę, która Cię tam doprowadziła. Zastanów się, jak może brzmieć Twoja reguła, motto, coś, co będzie Tobą kierować, wskazywać Ci dalsze kroki, coś co będzie Ci bliskie i w trudnych momentach przypomni Ci o Twoim Biegunie. Zapisz motto w dzienniku. str. 13 Lekcja podsumowująca: Kim jestem teraz? Cele lekcji Uczeń: - wyraża wdzięczność innym uczniom i nauczycielowi za wspólnie spędzony czas - dostrzega możliwość zmian - dzieli się refleksją Metody pracy - praca indywidualna, poprzedzona wyciszeniem - praca w grupie Środki dydaktyczne do samodzielnego przygotowania - kłębek wełny - nożyczki - krzesła ustawione w kręgu - paski z sentencjami (3) Tok lekcji Część wprowadzająca Nauczyciel dzieli się własnymi odczuciami i obserwacjami dotyczącymi pozytywnych zmian, jakie zaszły u uczniów. Zwraca uwagę na zmianę w ich podejściu do komunikacji, współpracy, większą otwartość. Pokrótce podsumowuje przebieg kolejnych kroków. Część główna Uczniowie indywidualnie, pisemnie, odpowiadają na pytania: - Co najbardziej mi się podobało? - Co było dla mnie najważniejsze? - Co zrobiłem dla siebie? - Co zrobiłem dla innych? - Co dostałem od grupy? - Za co jestem najbardziej wdzięczny? - Co będę robił inaczej? Każdy z uczniów odczytuje na głos swoje refleksje. Każda wypowiedź jest nagrodzona brawami. Na podłodze nauczyciel rozkłada paski z sentencjami (zamieszczone poniżej), które nawiązują do rozwijanych postaw i umiejętności. Każdy wybiera sentencję dla siebie, którą zachowuje. Następnie wszyscy siadają w kręgu i kolejno odczytują, krótko uzasadniając. Nauczyciel pilnuje, by wszystko działo się w skupieniu, by uczniowie nie komentowali nawzajem swoich sentencji. Należy wydrukować więcej sentencji niż uczniów – na wypadek, gdyby kilku z nich chciało wybrać tę samą myśl przewodnią. Część podsumowująca Uczniowie wraz z nauczycielem siedzą w kręgu. Rzucają do siebie kłębek wełny (może rozpocząć nauczyciel). Każdy kto rzuca mówi do osoby otrzymującej: „Dziękuję Ci za…”. Każda osoba zatrzymuje koniec nitki i odrzuca kłębek dalej, do kolejnej osoby. Kiedy już wszyscy otrzymają i rzucą kłębek, pośrodku kręgu powstanie siatka splątanych nici. Nauczyciel mówi: „Dziękuję Wam za…”, wchodzi w środek i str. 14 przecina symbolicznie łączące wszystkich nici. Wtedy każdy może jeszcze podziękować innym i pożegnać się indywidualnie. Załącznik: Sentencje: - Nie jest łatwo mieć marzenia, chociaż każdy je ma. Ale tylko kilku ludzi pracuje, aby je spełnić. Reszta wykręca się wymówkami: nie mam pieniędzy, nie mam stabilności finansowej, bla, bla, bla. To tylko wymówki, które mają nas powstrzymać przed przekroczeniem granicy codzienności i wkroczeniem we własny projekt życia. - Im więcej przeszkód, tym bardziej chcę podążać za moim biegunem. Choćby po to, żeby udowodnić sobie, że mogę, że przewalczę. Ta chęć, ten cel jest tak ważny, że wszystkie środki są dobre, aby tylko podążać do przodu. - Gdy nie można zawrócić to trzeba iść naprzód. - Odwaga to tylko robienie tego, czego się boisz robić. - Każde marzenie jest nam dane wraz z mocą potrzebną do jego spełnienia się. - Najważniejsze sukcesy są zbudowane na porażkach. Zresztą ważne jest, aby mieć świadomość, że zawsze jest się mistrzem świata siebie samego, nie mistrzem świata w porównaniu z innymi. Musisz być dumny z samego siebie i z wysiłku, jaki włożyłeś w osiągnięcie celu. - Ważne jest to, by w momencie zagrożenia mobilizować się do przetrwania i walki a nie wpadać w apatię, czy zobojętnienie. Nie można sobie odpuścić. - Czasem trudno odnaleźć własną ścieżkę. Dlatego warto poznać drogi ludzi, których doświadczenia pomogą uniknąć błędów i odnaleźć nasze własne korony i bieguny. - Czasem oczywiście marzenia nie wystarczą. Liczy się zbieg okoliczności, szczęście, a przede wszystkim ludzie, których spotykamy po drodze. Tak naprawdę to dzięki nim osiągamy tak wiele w życiu. - Nasza determinacja jest w stanie pokonać wiele barier, które na pierwszy rzut oka są nie do pokonania. Nie znamy przecież do końca naszych możliwości. Trzeba próbować, a nie od początku myśleć, że nie da się, bo jest za trudne. - Aby wypełnić ludzkie serce wystarczy walka prowadząca ku szczytom. - Trzeba znaleźć w sobie dużo siły i motywacji by w obliczu trudności oprzeć się pokusie ucieczki. - Zrób pierwszy krok i pomyśl nad następnym celem. Myślenie nad całą drogą może przyprawić o zawrót głowy. Skoncentruj się tylko na najbliższym celu, aby nie marnować energii na zamartwianiu się o całość. - Jeśli przeobrazisz swoje życie w nieustającą rywalizację z innymi, tracisz samego siebie. Będziesz czuł, że zawsze musisz coś udowodnić innym. Prawda jest taka, że musisz coś udowodnić tylko sobie – że jesteś mądrym gościem. - Nie poddawaj się. Znieś cierpienie dzisiaj i żyj do końca życia jako mistrz. - Chciałbym iść po ścieżkach, po których nikt (dotąd) nie szedł.. - Ten, kto nie jest wystarczająco odważny by podjąć ryzyko, niczego w życiu nie osiągnie. str. 15 - Coś ważnego i dobrego się zaczęło właśnie dlatego, że kiedyś zrodziło się w naszych marzeniach. - Słowo "niemożliwe" jest zawsze i wyłącznie naszą wymówką by nie podjąć ryzyka. - Bieguny leżą tam, gdzie je sobie sami wyznaczymy. - Nawet jeśli w pierwszym momencie coś nie wychodzi, nie trzeba się złościć ani denerwować, ale próbować dalej. W końcu znajdzie się sposób lub rozwiązanie. - Trzeba powtarzać próby i ćwiczyć. Na koniec zadziwiająco szybko można nauczyć się nowej rzeczy, choć na początku wydawała się bardzo trudna, a nawet za trudna. - Zgadzam się na drogi trudne, na granicy wytrzymałości. Zgadzam się na walkę. Nagroda, którą otrzymuję za te trudy, jest niebotycznie wielka. Jest nią radość życia. str. 16
