pobierz artykuł - FishBayProject

Uwarunkowania rybołówstwa przybrzeżnego
w Zatoce Pomorskiej
dr Wojciech Brocki
Zakład Gospodarki Rybackiej
WNoŻiR ZUT w Szczecinie
1.1. Definicja rybołówstwa przybrzeżnego
1.2. Wybrane międzynarodowe regulacje prawne dotyczące rybołówstwa
przybrzeżnego
1.3. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w Unii
Europejskiej
1.4. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w Polsce
1.5. Specyfika rybołówstwa przybrzeżnego
1.6. Rybołówstwo przybrzeżne w Zatoce Pomorskiej
Wnioski
1.1. Definicja rybołówstwa przybrzeżnego
W Unii Europejskiej (także w Polsce) obowiązuje definicja zawarta w
Rozporządzeniu PE i Rady (UE) NR 508/2014 w sprawie Europejskiego
Funduszu Morskiego i Rybackiego (art.3 Definicje, pkt 14)
-„łodziowe rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone
przez statki rybackie o długości całkowitej poniżej 12 metrów
i
-„niekorzystające z rybackich narzędzi ciągnionych”, wyszczególnionych
w tabeli 3 załącznika I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 26/2004. z
30 grudnia 2003 r. dotyczącego rejestru statków rybackich Wspólnoty.
Podobnie brzmi definicja zawarta w Rozporządzeniu PE i Rady (UE) NR
508/2014 (art3 Definicje, pkt 14).
1.2. Wybrane międzynarodowe regulacje prawne dotyczące rybołówstwa
przybrzeżnego
Ochrona oraz zarządzanie zasobami naturalnymi, także tymi, które są
eksploatowane w strefie przybrzeżnej, powinny stać się istotnym elementem
zrównoważonego rozwoju.
Zostało to przedstawione w Deklaracji z Rio i Agendzie 21, dokumentach
wypracowanych na Szczycie Ziemi w 1992 roku.
Kolejnym etapem działań legislacyjnych na rzecz zrównoważonego
rybołówstwa była Konferencja FAO, która w październiku 1995 roku odbyła się
w Rzymie.
Rezultatem jej było jednogłośne przyjęcie 31 października 1995 roku przez
ponad 170 członków FAO dokumentu o nazwie Kodeks odpowiedzialnego
rybołówstwa.
1.2. Wybrane międzynarodowe regulacje prawne dotyczące rybołówstwa
przybrzeżnego
W 1998 roku na Konferencji Stron konwencji o bioróżnorodności
uzgodniono „Mandat z Jakarty w sprawie morskiej i przybrzeżnej
bioróżnorodności”.
Na Konferencji Komitetu Rybołówstwa FAO w 2014 roku przyjęto
dokument o nazwie Dobrowolny przewodnik dla zapewnienia
zrównoważonego rybołówstwa na małą skalę (w kontekście
bezpieczeństwa żywnościowego i eliminacji biedy).
1.3. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w Unii
Europejskiej
Rybołówstwo przybrzeżne we Wspólnej Polityce Rybołówstwa
potraktowano marginalnie ze względu na fakt, że odbywa się ono w
przeważającej większości w pasie wód znajdujących się w odległości nie
przekraczającej 12 mil morskich od lądu.
Wody te stanowią zwykle morze terytorialne znajdujące się w gestii państwa
przybrzeżnego.
1.3. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w Unii
Europejskiej
„Państwa członkowskie powinny dążyć do zapewnienia
preferencyjnego dostępu dla rybołówstwa prowadzonego na niewielką skalę,
tradycyjnego lub połowów przybrzeżnych” (Rozporządzenie 1380/2013, art.
19).
„Państwa członkowskie powinny propagować odpowiedzialne połowy
przez zapewnianie zachęt tym podmiotom, które prowadzą połowy w sposób
najmniej zagrażający środowisku oraz zapewniający społeczeństwu największe
korzyści” (art. 33 Rozporządzenia 1380/2013)
1.3. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w Unii
Europejskiej
„Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR
508/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybackiego w punktach 25, 33, 42, 58 i 63 także
zaleca wsparcie finansowania łodziowego zrównoważonego rybołówstwa
przybrzeżnego ze względów:
konkurencyjności,
klimatycznych (efektywność energetyczna)
i kluczową rolę w społecznościach obszarów przybrzeżnych.
1.4. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w
Polsce
Podstawę prawną funkcjonowania rybołówstwa morskiego w Polsce
stanowi Ustawa o rybołówstwie morskim (Dz.U. 2015 poz. 222)
Ustawa w całej swej treści nie zawiera nigdzie pojęcia rybołówstwo
przybrzeżne.
Wyodrębnia jednocześnie w pojęciu rybołówstwa morskiego:
- rybołówstwo komercyjne,
- rybołówstwo rekreacyjne,
- połowy organizmów morskich prowadzone w celach badań naukowych,
- zarybianie oraz chów lub hodowla ryb i wprowadzanie do polskich wód
morskich obcych organizmów.
1.4. Prawne uwarunkowania rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego w
Polsce
Rybołówstwo przybrzeżne zostało uwzględnione w Ustawie z dnia 3
kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora
rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. 2009
nr 72 poz. 619).
W artykule 3, pkt 1 w osi priorytetowej 1, ppkt d dotyczy środków na rybactwo
przybrzeżne, w ramach którego mogą być realizowane operacje w zakresie
określonym w art. 26 ust. 3 i 4 rozporządzenia nr 1198/2006,
wyszczególniającym osie priorytetowe.
Obowiązującym aktem wykonawczym do ww. ustawy jest
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 czerwca 2009 r. w
sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania
pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 1 –
„Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej”.
1.5. Specyfika rybołówstwa przybrzeżnego
Rybołówstwo przybrzeżne operuje na obszarach o bogatej strukturze
gatunkowej ryb i dzięki stosowanym narzędziom i dużej pracochłonności
pozwala na selektywne połowy różnych gatunków.
Dlatego współczesne rybołówstwo przybrzeżne w państwach UE wymaga
wsparcia, żeby przetrwać.
Pożądaną formą wsparcia dla rybołówstwa przybrzeżnego byłoby
wyeliminowanie na tym obszarze (wody terytorialne) połowów paszowych,
ograniczenie nadmiernej populacji zwierząt wyrządzających szkody w
rybołówstwie (np. kormoranów), których ochrona gatunkowa nie ma
uzasadnienia. Jest to bardzo ważne z powodu częstego występowania na
takich łowiskach młodocianych stadiów ryb.
1.5. Specyfika rybołówstwa przybrzeżnego
Rybołówstwo przybrzeżne często, mocno odczuwa skutki sezonowości
połowów, gdyż możliwości zmiany przestrzeni działania są w nim ograniczone,
co wynika z odpowiednich przepisów, odległości łowisk od portów, zasięgu i
dzielności morskiej jednostek itp.(Dunin-Kwinta 1999).
Wszelkie ograniczenia połowów natury biologicznej i prawnej są bardziej
odczuwane przez rybołówstwo przybrzeżne.
Mimo słabości ekonomicznej jest rozpowszechnione w krajach UE, także ze
względu na jego udział w kulturowym i socjoekonomicznym życiu społeczności
lokalnych.
1.6. Rybołówstwo przybrzeżne w Zatoce Pomorskiej
Rys. 1. Rozmieszczenie jednostek pływackich poławiających w zatoce Pomorskiej
1.6. Rybołówstwo przybrzeżne w Zatoce Pomorskiej
Rys. 2. Udział procentowy jednostek rybackich poławiających w
Zatoce Pomorskiej (poniżej 12 m i powyżej 12 m długości).
1.6. Rybołówstwo przybrzeżne w Zatoce Pomorskiej
Rys. 3. Udział procentowy jednostek rybackich poławiających na
Zatoce Pomorskiej według narzędzi połowu
1.6. Rybołówstwo przybrzeżne w Zatoce Pomorskiej
Rys. 4. Udział procentowy jednostek rybackich poławiających na Zatoce
Pomorskiej uprawnionych i nie uprawnionych do pomocy przysługującej
przybrzeżnemu rybołówstwu łodziowemu
W projektach nowego programu operacyjnego, mającego obowiązywać
w latach 2014-2020 nie widać bezpośredniego zainteresowania problemami
rybołówstwa przybrzeżnego.
Nie jest ono wyodrębnione jako oddzielny środek, jak to miało miejsce w
poprzednim programie operacyjnym, tylko zostało wplecione w inne środki.
Duża odpowiedzialność spoczywa na potencjalnych beneficjentach,
czyli Lokalnych Grupach Rybackich oraz opracowywanych przez nie Lokalnych
Strategiach Rozwoju Obszarów Rybackich.
Nie ma jak dotąd LGR zajmującej się rybołówstwem wyłącznie na
Zatoce Pomorskiej, co może utrudnić rybakom przybrzeżnym dostęp do
funduszy unijnych w nowym programie operacyjnym.
Wnioski
1. Wspólna polityka rybołówstwa UE nie zajmuje się szczegółowo
problematyką łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego, gdyż obszar jego
działania obejmuje pas 12 Mm, stanowiący suwerenną część
poszczególnych państw członkowskich
2. Jednakże UE zachęca do „dyskryminacji pozytywnej” łodziowego
rybołówstwa przybrzeżnego, zachęcając do jego preferencyjnego
traktowania i przyznawania środków finansowych na rzecz jego przetrwania
i rozwoju.
3. W Polsce brak jest jakichkolwiek preferencji dla łodziowego rybołówstwa
przybrzeżnego. Musi ono na rynkowych zasadach konkurować z pozostałymi
rodzajami rybołówstwa na Bałtyku.
4. W Zatoce Pomorskiej niezbędne jest powołanie Lokalnej Grupy Rybackiej
reprezentującej interesy lokalnych społeczności rybackich. Pozwoli to na
skuteczniejsze korzystanie ze środków z Europejskiego Funduszu Morskiego
i Rybackiego przewidzianych na okres 2014-2020