Czy ciężarna może jeździć na rowerze?

diabetolog.pl
$LOGOIMAGE
Czy ciężarna może jeździć na rowerze? czyli jaką aktywność fizyczną zalecać
kobietom w ciąży.
Opieka nad kobietą w ciąży jest odpowiedzialnym, wymagającym i wieloaspektowym
zadaniem. Lekarz opiekujący się ciężarną musi udzielić jej wyczerpujących informacji
również w zakresie dozwolonej w ciąży aktywności fizycznej. Zarówno przyszła matka jak i
płód odnoszą korzyści z odpowiednio dobranej aktywności fizycznej w adekwatnym
natężeniu. Wszystkim kobietom w ciąży należy zalecać wykonywanie ćwiczeń niezależnie od
tego czy wcześniej prowadziły aktywny tryb życia. Mimo obaw, że fizjologiczne zmiany
zachodzące w ciele kobiety ciężarnej mogą narażać ją na większą ilość urazów sportowych,
brak na to danych płynących z badań klinicznych.
W ciele kobiety ciężarnej zachodzi szereg zmian związanych z rozwojem ciąży, które wpływają na
wydolność fizyczną i bezpieczeństwo wykonywania ćwiczeń. Jedną ze zmian jest wzrost wagi
kobiety. Prowadzi on do zwiększonego obciążenia stawów kończyn dolnych i kręgosłupa. Dochodzi
również do zmian w postawie i przemieszczenia punktu ciężkości ciała ciężarnej. To sprawia, że
trudniej jest ciężarnej utrzymać równowagę. Dochodzi do pogłębienia lordozy lędźwiowej, co
często wiąże się z bólami pleców. Na skutek działania estrogenów i relaksyny dochodzi do
zwiększenia wiotkości w stawach z powodu zmian w napięciu i strukturze więzadeł [1]. Dochodzi
także do zmian w układach sercowo-naczyniowym i oddechowym. Zwiększa się zapotrzebowanie
na tlen w spoczynku. Podczas wysiłku fizycznego łatwiej dochodzi do spadku pH krwi [1].
Istnieje jeszcze wiele zagadnień związanych ze zmianami fizjologicznymi w ciąży oraz
bezpieczeństwem wykonywania ćwiczeń przez ciężarne, na które brak jednoznacznych
odpowiedzi. Dotyczą one między innymi termoregulacji ciężarnych przy wysiłku fizycznym. U kobiet
podczas aktywności fizycznej temperatura ciała rośnie o około 1,5 stopnia Celsjusza i następnie
stabilizuje się, jeśli warunki środowiskowe pozwalają oddać nadmiar ciepła na zewnątrz. Na
modelach zwierzęcych obserwowano, że wzrost temperatury o więcej niż 1,5 stopnia Celsjusza
powoduje zaburzenia embriogenezy w pierwszym trymestrze ciąży. Jednak brak jest dowodów na
teratogenne działanie wzrostu temperatury u ludzi [1]. Kolejnym nierozwiązanym zagadnieniem jest
wpływ ćwiczeń na czynność skurczową macicy. Brak jest jednoznacznych dowodów na brak
związku między aktywnością fizyczną i wzrostem czynności skurczowej macicy, dlatego ciężarnym
zagrożonym porodem przedwczesnym zalecza się oszczędzający tryb życia [1]. W przeszłości
istniała również obawa, że aktywność fizyczna ciężarnych może spowalniać wzrost
wewnątrzmaciczny płodu. Obecnie dane wskazują na to, że przy zachowaniu odpowiedniej diety,
uwzględniającej zwiększone zapotrzebowanie energetyczne w ciąży, ćwiczenia nie wpływają na
wzrost wewnątrzmaciczny płodu [1]. Co więcej, istnieją doniesienia, że siedzący tryb życia
ciężarnej wiąże się z niższą masą urodzeniową [2]. Nie wykazano również pośrednich dowodów na
niedotlenienie płodów podczas aktywności fizycznej matek. W czasie wysiłku fizycznego
obserwowano jedynie niewielki wzrost częstości pracy serca u płodów (10-30 uderzeń/minutę) lub
sporadycznie bradykardię, prawdopodobnie na skutek wzrostu napięcia nerwu błędnego. Po
zaprzestaniu wysiłku częstość pracy serca płodów wracała do wartości wyjściowych.
Dodatkowo wydaje się, że brak aktywności fizycznej w ciąży ma wiele niekorzystnych następstw.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 1/4
diabetolog.pl
$LOGOIMAGE
Zaliczyć do nich należy osłabienie siły mięśniowej i spadek wydolności fizycznej, nadmierny
przyrost masy ciała w ciąży, zwiększone ryzyko pojawienia się cukrzycy ciążowej i nadciśnienia
indukowanego ciążą, rozwój żylaków kończyn dolnych czy zakrzepicy żylnej, częstsze
występowanie duszności, bólu pleców oraz gorszej kondycji psychicznej [3]. Regularny wysiłek
fizycznych może pomóc utrzymać prawidłowe poziomy glikemii u kobiet chorujących na cukrzycę
ciężarnych, szczególnie u tych z BMI > 33 [1].
Zalecenia
Wytyczne Kanadyjskiego Towarzystwa Położników i Ginekologów zalecają by kobiety, które przed
ciążą uprawiały siedzący tryb życia lub rzadko ćwiczyły zaczynały od 15 minut ćwiczeń dziennie i
stopniowo zwiększały czas ćwiczenia do 30 minut [3]. Z kolei Amerykańskie Towarzystwo
Położników i Ginekologów zaleca uprawianie aktywności fizycznych o umiarkowanym natężeniu
przez 30 minut lub więcej dziennie [1]. Istnieją doniesienia mówiące o bezpieczeństwie wysiłków
trwających nawet do 150 minut [4]. Kobiety wcześniej aktywne fizycznie mogą dalej ćwiczyć
regularnie, najlepiej po konsultacji z lekarzem prowadzącym. Kanadyjskie Towarzystwo Położników
i Ginekologów zaleca wybieranie sportów aerobowych w szczególności takich, które minimalizują
ryzyko upadku i doznania urazu. Proponują takie aktywności jak szybki marsz, jazda na rowerze
stacjonarnym, biegi narciarskie czy wodny aerobik. Za bezpieczne uważa się także progresywne
ćwiczenia wzmacniające z czynnym oporem, ćwiczenia rozciągające, yogę oraz chińskie ćwiczenia
qi gong [4]. Wykonywanie przez ciężarną ćwiczenia nie powinny być zbyt intensywne. Zaleca się
utrzymywanie wysiłku pomiędzy 12-14 punktem skali Borga. Użytecznym sposobem na pomiar
wielkości wysiłku jest próba rozmowy podczas ćwiczeń. Jeśli ciężarna może swobodnie rozmawiać
podczas wysiłku, to znaczy, że jego intensywność nie jest za wysoka [3]. Z kolei wytyczne
amerykańskie określają umiarkowany wysiłek fizyczny, jako taki, który odpowiada szybkiemu
marszowi (3-4 ekwiwalentów metabolicznych (MET)) [1]. Wytyczne amerykańskie nie zalecają
wykorzystywania tętna do monitorowania intensywności wykonywanego wysiłku. Należy pamiętać,
że ciężarnym nie wolno nurkować, ponieważ grozi to rozwojem choroby dekompensacyjnej i
zatorem gazowym u płodu. Szczególną ostrożność należy zachować przy uprawianiu jazdy konnej,
jeździe na nartach, grze w hockey'a, gimnastyce artystycznej oraz jeździe na rowerze. Sporty te
wiążą się z ryzykiem utraty równowagi, szczególnie w 2 i 3 trymestrze ciąży, gdy ciężarna macica
zmienia punkt ciężkości ciała, i wiążą się ze zwiększonym ryzykiem upadku [3]. Kobiety trenujące
zawodowo chcące kontynuować treningi w ciąży powinny pozostawiać pod opieką lekarza i z nim
konsultować ilość i intensywność wykonywanego wysiłku [1].
Szczególnie atrakcyjne dla ciężarnych mogą okazać się ćwiczenia w wodzie takie jak pływanie czy
wodny aerobik. Badania wykazały, że wysiłek fizyczny w wodzie nie wywiera negatywnego wpływu
na rozwój płodu, natomiast ma wiele korzystnych działań dla matki. Ćwiczenie w środowisku
wodnym minimalizuje możliwość upadków, a zatem i urazów kostno-stawowych. Dodatkowo
środowisko wodne zmniejsza obrzęki kończyn dolnych. Ciśnienie wody sprzyja przemieszczanie
się płynu pozakomórkowego do światła naczyń. Środowisko wodne zapobiega też ewentualnemu
przegrzaniu podczas wysiłku fizycznego [1].
Możliwość ponownego rozpoczęcia wykonywania ćwiczeń po porodzie zależy od sposobu
rozwiązania ciąży oraz ewentualnych powikłań i powinna być omówiona z lekarzem prowadzącym.
Zazwyczaj ograniczenie aktywności fizycznej powinno obejmować 4-6 tygodni po porodzie. Jednak
kobiety, które miały w ciąży rzucawkę lub stan przedrzucawkowy, ciężkie obrażenia krocza, ciężkie
nadciśnienie wywołane ciążą, chorobę wątroby lub nerek związaną z ciążą lub istotną
hemodynamicznie wadę serca powinny dodatkowo skonsultować się z lekarzem przed
rozpoczęciem aktywności fizycznej [5]. Warto pamiętać, że odpowiednie ćwiczenia dna miednicy
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 2/4
diabetolog.pl
$LOGOIMAGE
mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka nietrzymania moczu w przyszłości [3]. Aktywność
fizyczna pozwala również kobietom szybciej osiągnąć sylwetkę sprzed ciąży, wzmacnia mięśnie
brzucha i redukuje lęk [5]. Kobiety utrzymujące umiarkowaną aktywność fizyczną mogą karmić
piersią. Taka aktywność fizyczna nie ma wpływu na skład mleka, jego wartość energetyczną ani na
wzrost dzieci nim karmionych. Istnieją doniesienia, że bardzo intensywny wysiłek fizyczny wiąże się
ze wzrostem stężenia kwasu mlekowego w mleku jednak nie wpływa to na rozwój dzieci [3,5].
Przeciwskazania do wysiłku fizycznego w ciąży
Lista przeciwskazań do wysiłku fizycznego w ciąży została skonstruowana głównie na podstawie
braku dowodów na korzyści płynące z aktywności fizycznej w tych grupach kobiet, 2ponieważ były
one wykluczane z badań klinicznych. Poniższe przeciwskazania wydają się być zasadne na
podstawie przesłanek patofizjologicznych, choć być może niektóre z tych grup chorych
skorzystałyby na ćwiczeniach fizycznych o ograniczonym natężeniu. Obecnie jednak takie
postępowanie nie jest zalecane.
Do bezwzględnych przeciwskazań należą:
• Pęknięcie błon płodowych
• Zagrożenie porodem przedwczesnym
• Nadciśnienie obecne w ciąży
• Niewydolność cieśniowo-szyjkowa
• Upośledzenie wzrastania płodu
• Ciąża wielopłodowa (trojaczki i liczniejsze)
• Łożysko przodujące obserwowane powyżej 28 tygodnia ciąży
• Przewlekłe krwawienie z dróg rodnych w 2 i 3 trymestrze ciąży
• Źle kontrolowana cukrzyca typu I, źle kontrolowana choroba tarczycy, ciężkie choroby
sercowo-naczyniowe, ciężkie choroby płuc, inne ciężkie choroby ogólnoustrojowe [3].
Do względnych przeciwskazań należą:
• Poronienie samoistne w wywiadzie
• Poród przedwczesny w wywiadzie
• Łagodne lub umiarkowane schorzenia układu sercowo-naczyniowego
• Łagodne lub umiarkowane choroby płuc
• Niedokrwistość (Hb<100 g/l)
• Niedożywienie lub zaburzenia jedzenia
• Ciąża bliźniacza powyżej 28 tygodnia
• Inne poważne schorzenie [3]
Amerykańskie Towarzystwo Położników i Ginekologów dodaje lub doprecyzowuje kolejne
względne przeciwskazania zaliczając do nich: niezdiagnozowane zaburzenia rytmu serca u matki,
przewlekle zapalenie oskrzeli, otyłość olbrzymią, ograniczenia ortopedyczne, ciężkie uzależnienie
od palenia papierosów [6].
Bezpieczeństwo
Przede wszystkim przed zaleceniem utrzymywania odpowiedniej aktywności fizycznej należy
przeprowadzić szczegółowe badanie podmiotowe i przedmiotowe celem wykluczenia obecności
przeciwskazań wymienionych powyżej. Następnie należy poinformować ciężarną jakie ćwiczenia
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 3/4
diabetolog.pl
$LOGOIMAGE
może wykonywać. Szczególną uwagę należy zwrócić na objawy niepokojące, które powinny
skłonić ciężarną do natychmiastowego zaprzestania ćwiczeń i kontaktu z lekarzem prowadzącym
lub izbą przyjęć najbliższego szpitala. Należą do nich:
• Krwawienie z dróg rodnych
• Duszność obecna przed wysiłkiem
• Zawroty głowy
• Bóle głowy
• Bóle w klatce piersiowej
• Słabość mięśni
• Ból lub opuchlizna kończyn dolnych (należy wykluczyć zmiany zakrzepowo-zatorowe)
• Oznaki porodu przedwczesnego (np. bolesne skurcze macicy)
• Słabiej wyczuwalne ruch płodu
• Wyciek płynu owodniowego [1,3]
Należy również przypomnieć ciężarnej by ograniczała do minimum ćwiczenia w pozycji leżącej na
grzbiecie po 1 trymestrze z powodu zmniejszonego powrotu żylnego do serca na skutek ucisku
ciężarnej macicy na żyłę główną dolną. Skutkiem tego jest zmniejszona objętość wyrzutowa serca i
możliwość zmniejszonego dopływu krwi do naczyń macicznych i pępowinowych. Do zmniejszonej
objętości wyrzutowej może również prowadzić długotrwałe znajdowanie się w pozycji stojącej.
Należy powiedzieć ciężarnej, że tej pozycji również należy unikać [1].
Podsumowując każdej ciężarnej należy zalecić wykonywanie wysiłków fizycznych o umiarkowanym
natężeniu w większość lub wszystkie dni tygodnia. Aktywność fizyczna niesie wiele korzyść dla
matki, zarówno fizycznych jak i psychicznych. Obecnie dostępne badania pozwalają stwierdzić, że
dla większości kobiet ciężarnych umiarkowana aktywność fizyczna jest bezpieczna i nie wiąże się z
zagrożeniem ciąży ani upośledzeniem rozwoju płodu.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 4/4