pobierz plik PDF

Ludmiła Rycielska
dr Radosław Kaczan
Wychowawca
- nauczyciel emocji i relacji
Czy to do mnie pasuje?
1. Łatwo się rozpraszam.
2. Trudno mi jest pozbyć się złych
nawyków.
6. Ludzie mówią, że mam żelazną
samodyscyplinę.
7. Przyjemności i zabawa czasem
odciągają mnie od skończenia pracy.
3. Mówię niewłaściwe rzeczy.
4. Odmawiam robienia pewnych rzeczy,
które są złe dla mnie, nawet jeśli
można się dobrze przy tym bawić.
5. Potrafię oprzeć się pokusom.
8. Robię rzeczy, które są przyjemne przez
chwilę, a potem tego żałuję.
9. Czasami nie jestem w stanie
powstrzymać się od zrobienia czegoś,
nawet jeśli wiem, że to coś złego.
10.Często zachowuję się bez rozważenia
innych opcji.
Skala samokontroli
 10- item Self Scoring Self- Control Scale autorstwa June Tangney
 adaptacja polska: Ludmiła Rycielska, Anna Michałowska
Samokontrola
Jak uczniowie sami regulują swe impulsy związane
z uwagą oraz emocjami i zachowaniami, w sytuacji
gdy bieżące pokusy konkurują z trwale cenionymi
celami.
np. czy wybrać emocjonującą grę na komputerze czy nudne ćwiczenie;
dać się porwać złości i uderzyć kolegę, który okłamał mnie czy
wyjaśnić sytuację podczas rozmowy w sposób opanowany
Samokontrola wymaga robienia samodzielnie tego
co jest najlepsze w dłuższej perspektywie w obliczu
kuszącej, nagłej nagrody, reakcji czy przyjemności.
np. zjeść natychmiast jedną piankę (ang. marshmallow) czy poczekać i
później dostać dwie pianki
Silna samokontrola
 przewiduje lepsze wyniki kształcenia uczniów
 uczniowie lepiej regulujący swoją uwagę, emocje
i zachowanie otrzymują lepsze oceny od nauczycieli
oraz lepsze wyniki testów standaryzowanych
 przewiduje lepsze kompetencje społeczne, lepsze
relacje zarówno z dorosłymi jak i rówieśnikami
Znaczenie samokontroli
6 klasa SP
3,21
wieś i małe miasto
Gimnazjum
3,19
3,09
2,73
2,89
Gimnazjum
wzrokowa
pamięć
pamięć
operacyjna przełączanie przestrzenna
impulsywnosc -,114*
-,098*
-0,091
,134**
,113*
2,96
impulsywność
samokontrola
6 klasa SP
samokontrola
3,03
2,76
impulsywność
samokontrola
duże miasto
,105*
pamieć
opracyjna
wzrokowa
pamięć
przełączanie przestrzenna
impulsywnosc
-0,041
-0,032
-0,029
samokontrola
,076**
,063*
0,047
Znaczenie samokontroli w szkole – oceny z
matematyki
Klasa 6 SP
niska samokontrola
6
5
4
3
2,48 - 3,12
3,13 - 3,77
42,90%
8,80%
42,90%
15,80%
13,90%
31,60%
37,40%
26,40%
2
20,20%
1
20,00%
14,30%
43,90%
30,40%
15,00%
wysoka samokontrola
18,30%
35,70%
22,90%
42,90%
31,00%
33,30%
6,00%
40,00%
6,70%
Gimnazjum
niska samokontrola
6
5
4
20,00%
2,48 - 3,12
wysoka samokontrola
40,00%
12,40%
40,00%
27,80%
16,10%
38,10%
30,30%
18,90%
36,60%
2
18,60%
37,00%
30,70%
21,60%
37,20%
3
1
3,13 - 3,77
16,40%
28,50%
16,00%
32,30%
41,30%
12,00%
16,00%
12,00%
Znaczenie samokontroli w szkole – oceny z
języka polskiego
klasa 6 SP
niska samokontrola
6
5
8,30%
2,48 - 3,12
25,00%
6,30%
3,13 - 3,77
41,70%
23,40%
4
16,10%
3
15,80%
2
25,00%
51,60%
23,40%
18,80%
37,90%
35,50%
21,00%
1
wysoka samokontrola
22,60%
28,30%
37,10%
20,40%
35,50%
25,00%
6,50%
75,00%
Gimnazjum
niska samokontrola
6
5
25,00%
17,80%
3
18,00%
1
3,13 - 3,77
wysoka samokontrola
50,00%
11,30%
4
2
2,48 - 3,12
28,30%
25,00%
33,00%
30,20%
19,40%
35,00%
27,40%
35,30%
16,70%
38,80%
29,40%
36,10%
32,10%
37,50%
13,80%
12,40%
20,00%
7,50%
Silna samokontrola a emocje
 przewiduje lepsze kompetencje społeczne, lepsze
relacje zarówno z dorosłymi jak i rówieśnikami
 koreluje z niższym poziomem palenia, spożywania
alkoholu i używania narkotyków
 ma związek z lepszym zdrowiem fizycznym
 dodatkowo w dzieciństwie przewiduje lepszy dobrostan
w dorosłości w tym: wysokość zarobków, większe
oszczędności, lepsze psychiczne i fizyczne zdrowie (na
podobny poziomie jak inteligencja i SES rodziny)
Samokontrola w różnych kontekstach
 w szkole (uważanie na lekcjach,
przedrzeźnianie nauczyciela)
Uczniowie, którzy wykazują silną
samokontrolę w danym obszarze
 nauka poza szkołą (sprawdzanie dwa
razy rozwiązanego zadania,
zapominanie przygotowania czegoś na np. odrabiają pracę domową na czas
lekcje)
mogą jednocześnie nie kontrolować
swego zachowania w innej sytuacji
 pozaszkolne obszary życia
(wykonywanie obowiązków domowych,
np. wszczynać bójki na przerwach czy
granie na komputerze bez zgody
odzywać się niegrzecznie do
rodziców)
nauczyciela.
Ćwiczenie samokontroli
Chociaż ogólnie samokontrola
poprawia się wraz z wiekiem
uczniów, to nauczyciele
chętnie podejmują się
wzmacniania uczniów w tym
obszarze.
Ale im wcześniejsza
interwencja nauczyciela, tym
lepiej.
Samokontrola i impulsywność
Niezbyt podobne do mnie
W dużym stopniu podobne do mnie
Bardzo do mnie podobne
Potrafię oprzeć się Trudno mi jest pozbyć
pokusom
się złych nawyków
Zupełnie do mnie niepodobne
Gimnazjum
16,70%
6 klasa SP
Gimnazjum
6 klasa SP
22,50%
24,30%
8,70%
10,90%
26,70%
22,80%
16,50%
14,40%
Do pewnego stopnia podobne do mnie
29,10%
27,40%
20,90%
27,20%
13,20%
14,70%
26,10%
25,90%
11,00%
19,50%
21,40%
Strategie wzmacniania samokontroli
5 grup strategii
wzmacniania samokontroli
PRZYKŁADY
TYP STRATEGII
Uczenie się w bibliotece, a nie w domu.
1)
wybór sytuacji
2)
zmiana sytuacji
Odłożenie komórki poza zasięgiem wzroku
np. w plecaku.
3)
ćwiczenie uwagi
Śledzenie wzrokiem nauczyciela.
4)
przeformułowanie poznawcze Traktowanie błędów jako informacji, a nie jako
5)
zmiana reakcji
krytykę.
Głębokie oddychanie.
Przykładowe techniki
 nie teraz, lepiej później
 „jeżeli, to” : autopilot
 reinterpretacja poznawcza
nie teraz, lepiej później
Odsuwanie bliskich pokus jak najdalej w czasie i
przestrzeni oraz przybliżaniu (w wyobraźni) odległych
konsekwencji
Odejdę od komputera, żeby pouczyć się angielskiego. Jeśli
tego nie zrobię, to nie będę mogła dogadać się z
kolegami na obozie językowym.
Piotrek denerwuje mnie tak, że mam ochotę mu przyłożyć.
Lepiej pójdę na drugie piętro.
Jeżeli, to
Plany „jeżeli- to” automatyzują samokontrolę. Taki plan
trzeba przygotować zawczasu i przećwiczyć go. Im
częściej uczeń ćwiczy takie plany, to sprawiają, że
samokontrola nie wymaga wysiłku.
Chcę zrozumieć dobrze całki przed jutrzejszą klasówką.
Jeśli mój przyjaciel napisze, że chce pójść do teraz kina, to
mogę popatrzeć na książkę do matematyki i powiedzieć
„Nie, nie mogę, uczę się”.
Reinterpretacja poznawcza
Negatywne skutki impulsywnego zachowania są
czasem abstrakcyjne i odległe w czasie, a nie
natychmiastowe i pewne. Dlatego uczeń powinien
zreinterpretować odległe konsekwencje tak, by uczynić
je konkretnymi i wyobrazić sobie przyszłość jakby
rozgrywała się tu i teraz.
Jeśli będę uciekał z lekcji polskiego, to otrzymam złą ocenę
na koniec roku i mogę nie zdać do II klasy.
Plan wychowania
Samokontrola wymaga robienia samodzielnie tego co jest
najlepsze w dłuższej perspektywie w obliczu kuszącej,
nagłej nagrody, reakcji czy przyjemności.
 uczniowie sami inicjują proces samoregulacji, a nie
nauczyciele
 samokontrola rozwijana jest u uczniów w dobrze
zorganizowanej klasie, w której uczniowie są zachęcani i
uczeni przez nauczycieli jak wyćwiczyć samokontrolę
 uczniowie podporządkowywujący się zasadom ze
strachu przed nauczycielem lub karą nie będą w stanie
rozwijać samokontroli samodzielnie
Plan uczenia i wzmacniania umiejętności
samokontroli
Kompetencja samokontroli może być wzmacniania poprzez zdobycie wiedzy
na jej temat i rozwijania umiejętności.
1.
Przekazanie wiedzy na temat funkcjonowania mózgu- różnice między ludźmi
i plastyczność
2.
Opis strategii wzmacniania umiejętności samokontroli w różnych obszarach.
3.
Uczniowie powinni być uczeni, że samokontrola emocji i zachowań jest
wzmacniania poprzez strategiczne unikanie, a nie tłumienie niechcianych impulsów.
4.
Ćwiczenie samokontroli w kontekście nauki różnych przedmiotów np. przy okazji
omawiania lektur, wydarzeń historycznych czy rozwiązywania zadań z chemii oraz
budowania różnych relacji w szkole, a nie tylko podczas godzin wychowawczych.
5.
Rozpoznanie obszarów ćwiczenia samokontroli przez samych nauczycieli- realne
przykłady zachowań (modelowanie).
Projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego
Instytut Badań Edukacyjnych
ul. Górczewska 8, 01-180 Warszawa
tel.: (22) 241 71 00, e-mail: [email protected]
www.ibe.edu.pl