Stopnie niepelnosprawnosci (*)

Stopnie niepełnosprawności
Od ponad dziesięciu lat nie ma juŜ I, II i III grupy inwalidzkiej. Zamiast tego
funkcjonują dwa rodzaje orzecznictwa: rentowe, które omówiliśmy w
kwietniowych numerach „Gazety Podatnika”, oraz pozarentowe. W przypadku
tego drugiego ustala się trzy stopnie niepełnosprawności.
Osoby, które przed wejściem w Ŝycie Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
zaliczono do jednej z grup inwalidzkich, zachowały nabyte uprawnienia.
Obecnie nie stosuje się juŜ podziału na grupy inwalidzkie, ale orzeka się o
stopniu niepełnosprawności. Orzecznictwo takie prowadzą powiatowe zespoły
ds. orzekania o niepełnosprawności (w miastach na prawach powiatu —
miejskie zespoły ds. orzekania). O tym, jak wygląda procedura, piszemy tutaj.
Zgodnie z ww. ustawą istnieją trzy stopnie niepełnosprawności:
•
•
•
znaczny,
umiarkowany,
lekki.
Znaczny stopień niepełnosprawności
Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną
sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w
warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych,
stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością
do samodzielnej egzystencji.
(Art. 4 ust. 1. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.)
Niezdolność do samodzielnej egzystencji to naruszenie sprawności organizmu,
które uniemoŜliwia danej osobie samodzielne zaspokajanie podstawowych
potrzeb Ŝyciowych, tj. samoobsługę, poruszanie się i komunikację.
Standardy dotyczące kwalifikowania do znacznego stopnia
niepełnosprawności zawierają kryteria określające skutki naruszenia
sprawności organizmu powodujące:
•
•
•
niezdolność do pracy — całkowitą niezdolność do wykonywania pracy
zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego
naruszenia sprawności organizmu;
konieczność sprawowania opieki — całkowitą zaleŜność osoby od
otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i
karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, w
prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz w ułatwianiu kontaktów z
otoczeniem;
konieczność udzielania pomocy, w tym równieŜ w pełnieniu ról
społecznych — zaleŜność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu
wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu
gospodarstwa domowego, z zakresu współdziałania w procesie leczenia,
rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu określonych ról społecznych.
Przez długotrwałą opiekę i pomoc w pełnieniu ról społecznych rozumie się
konieczność jej sprawowania przez okres powyŜej 12 miesięcy.
Umiarkowany stopień niepełnosprawności
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną
sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w
warunkach pracy chronionej, lub wymagającą czasowej albo częściowej
pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
(Art. 4. ust. 2. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.)
Standardy dotyczące kwalifikowania do umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności zawierają kryteria określające naruszenie sprawności
organizmu powodujące:
•
•
czasową pomoc w pełnieniu ról społecznych — konieczność udzielenia
pomocy polegającej na udzieleniu wsparcia w czynnościach
samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, z zakresu
współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w
pełnieniu określonych ról społecznych, w okresach wynikających ze stanu
zdrowia;
częściową pomoc w pełnieniu ról społecznych — wystąpienie co najmniej
jednej z okoliczności, o których mowa powyŜej.
Lekki stopień niepełnosprawności
Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej
sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniŜenie zdolności do
wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o
podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i
fizyczną, lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się
kompensować przy pomocy wyposaŜenia w przedmioty ortopedyczne, środki
pomocnicze lub środki techniczne.
(Art. 4. ust. 3. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.)
Standardy dotyczące kwalifikowania do lekkiego stopnia niepełnosprawności
określają kryteria naruszonej sprawności organizmu powodujące:
•
•
•
istotne obniŜenie zdolności do wykonywania pracy — naruszona
sprawność organizmu powodująca ograniczenia w wykonywaniu pracy
zarobkowej znacznie obniŜające wydajność pracy na danym stanowisku w
porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych
kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną;
ograniczenia w pełnieniu ról społecznych — trudności doświadczane
przez osobę zainteresowaną relacjami z otoczeniem według przyjętych
norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu;
moŜliwość kompensacji ograniczeń — wyrównywanie dysfunkcji
organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu, dzięki
przedmiotom ortopedycznym, środkom pomocniczym i środkom
technicznym.
Co warto wiedzieć
Stopień niepełnosprawności orzeka się:
•
•
na czas określony — jeŜeli według wiedzy medycznej moŜe nastąpić
poprawa stanu zdrowia lub
na stałe — jeśli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje
poprawy.
Osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o
stopniu niepełnosprawności w przypadku zmiany stanu zdrowia moŜe wystąpić
z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego ową zmianę.
Orzeczenie o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie
stanowi przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia przez osobę
niepełnosprawną na otwartym rynku pracy. Pracodawca musi jednak zapewnić
odpowiednie warunki pracy uwzględniające potrzeby wynikające z
niepełnosprawności. Warunki takie powinny być potwierdzone pozytywną
opinią Państwowej Inspekcji Pracy.
O orzekaniu niepełnosprawności dzieci do lat 16 piszemy tutaj.
Odpowiadające sobie orzeczenia stopnia niepełnosprawności
Dawny
OBECNY SYSTEM
system
ORZECZNICTWA
orzecznictwa
(od dnia 1 września 1997 r.)
orzeczenie
orzeczenie
komisji
powiatowego
orzeczenie lekarza
lekarskiej ds.
zespołu do spraw
orzecznika ZUS
inwalidztwa
orzekania o
i zatrudnienia
niepełnosprawności
całkowita
niezdolność do
I grupa
znaczny stopień
pracy oraz
inwalidzka
niepełnosprawności
samodzielnej
egzystencji
całkowita
umiarkowany
II grupa
niezdolność do
stopień
inwalidzka
pracy
niepełnosprawności
częściowa
niezdolność do
III grupa
lekki stopień
pracy lub celowość
inwalidzka
niepełnosprawności
przekwalifikowania
zawodowego
Istotne jest to, Ŝe nie w kaŜdym przypadku orzeczenia lekarza orzecznika ZUS
oraz zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności są wobec siebie
równorzędne. Znak równości między orzeczeniami stawiają m.in. ustawy o
świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228, poz. 2255) oraz o pomocy
społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593). O ulgi bądź świadczenia (tj.
zasiłek stały, zasiłek pielęgnacyjny itp.), o których mówią te ustawy, mogą
ubiegać się na równi posiadacze orzeczeń ZUS i orzeczeń zespołów.
Sytuacja wygląda nieco inaczej w odniesieniu do świadczeń rentowych. I tak —
na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół nie moŜna ubiegać się o rentę
w instytucji ubezpieczenia społecznego.
Podstawa prawna
1) Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776, z
późn. zm.);
2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r.
w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
(Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328).