This copy is for personal use only

Transkrypt

Medycyna Sportowa
© MEDSPORTPRESS, 2006; 5(6); Vol. 22, 267-271
2
3
4
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
Katedra Spo³ecznych Podstaw Rehabilitacji, Zak³ad Sportu Niepe³nosprawnych,
AWF, Kraków
Instytut Nauk Humanistycznych, Zak³ad Psychologii, AWF, Kraków
Instytut Fizjologii Cz³owieka, Zak³ad Fizjologii i Biochemii z Pracowni¹
Fizjologicznych Podstaw Adaptacji, AWF, Kraków
Katedra Teorii i Metodyki Sportów Zimowych, AWF, Kraków
tio
np
roh
ibit
1
ed
.
Kazimierz Chojnacki1(A,B,C,D,E,F), Jan Blecharz2(A,B,C,D,E,F),
Aleksander Tyka3(A,B,C,D,E,F), Dariusz Tchórzewski4(A,B,C,D,E,F)
Zaanga¿owanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piœmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
OCENA POZIOMU ZDOLNOŒCI
MOTORYCZNYCH I PSYCHICZNYCH
ZAWODNIKÓW KADRY NIEPE£NOSPRAWNYCH W NARCIARSTWIE
ZJAZDOWYM
ibu
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
-
ARTYKU£ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
-d
istr
THE ESTIMATION OF MOTOR AND PSYCHICAL ABILITIES'
LEVEL OF HANDICAPPED COMPETITORS IN THE ALPINE
SKIING
eo
nly
S³owa kluczowe: sport niepe³nosprawnych, zdolnoœci motoryczne, zdolnoœci
psychomotoryczne, wydolnoœæ fizyczna, narciarstwo zjazdowe
Key words: the sport of handicapped, motor abilities, psychomotor abilities, physical
efficiency, alpine skiing
-
Summary
y is
2096
8
0
13
op
Word count:
Tables:
Figures:
References:
Th
is c
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Kazimierz Chojnacki
30-094 Kraków ul. Górna 11/8
tel./fax: (0-12) 683-11-30, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
25.07.2005 r.
21.09.2005 r.
-
-
for
pe
rs
on
al
us
Background. In our country problems of sport for handicapped are treated stepmotherly in comparison to healthy part of the society. Very weak or often total lack of
training process monitoring is the consequence of this, even on national team's level
in a given discipline. In this study on example of alpine skiing, authors try to show the
need of such actions, which measurable advantages in consequence will give positive effects in sport results, how they will allow us to reach European Union standards,
where sport for handicapped occupies stately position.
Material and methods. Five men from national handicapped team were taken under investigation. Their level of psychical abilities was qualified.. There were: personality – the Questionnaire of Personality Eysencka, the fear – the Inventory of State
and the Feature of Fear Spielbergera as well as the motor adaptation and nervous
– motive co-ordination.
Results. Handicapped skiers are on totality assertive as well as wewn¹trzsterownoœæ and equilibrium show insufficient emotional. They characterize however the good co-ordination nervously – muscular and considerable the reserves in matters of
science and optimization of folded tasks. It the level of ability predisposition shows on
ability to executing by studied the long-lasting work, permitting on gradual enlarging
the training tasks.
Conclusions. Handicapped skiers are usually assertive. They demonstrate insufficient inner steerability and emotional balance. They are characterized good nervous – muscular coordination and notable resists in the scientific matters and optimization in the given questions.
267
ed
.
tio
np
roh
ibit
ibu
nly
-d
istr
Mimo ¿e maj¹ce praktyczne znaczenie badania
dotyczy³y indywidualnych predyspozycji zawodników,
których scharakteryzowano wszechstronnie pod
wzglêdem psychosomatycznym, to dla potrzeb opracowania wykorzystano materia³ dotycz¹cy tylko ca³oœci grupy. Ma to równie¿ zwi¹zek ze znaczn¹ objêtoœci¹ zebranych informacji. I tak, wg skali Eysencka,
zawodników cechuje zrównowa¿enie emocjonalne
wprost proporcjonalne do poziomu sportowego, co
ma zwi¹zek z prawid³ow¹ samoocen¹ i brakiem potrzeby udowadniania, ¿e siê jest lepszym ni¿ w rzeczywistoœci. Dwóch badanych to introwertycy, dwóch
kolejnych to ekstrawertycy, jeden zaœ to ambiwertyk.
Poziom psychotyzmu i chêæ ubarwiania swych cech
s¹ unormowane i niezbyt ró¿nicuj¹ce, zw³aszcza skala k³amstwa posiada niewielkie odchylenie standardowe [6] (Tab. 1).
Okreœlono te¿ poziom lêku jako stanu oraz jako cechy. Zgodnie z oczekiwaniami psychometria wykaza³a
niewysoki poziom lêku jako cechy, z wyj¹tkiem jednego, najm³odszego narciarza. Poziom lêku jako stanu,
a wiêc zale¿ny od rzeczywistej sytuacji zagro¿enia,
okaza³ siê byæ prawie trzykrotnie wy¿szy (Tab. 2).
Wiêkszoœæ zawodników cechuje te¿ wewn¹trzsterownoœæ, choæ w dwóch przypadkach zawodnicy wymagali bardziej instrumentalnego kierowania.
us
Materia³ i metody
Wyniki
eo
Sport niepe³noprawnych rozwija siê bardzo dynamicznie, nie sposób zatem traktowaæ go jako zjawisko marginalne, o ni¿szej randze w odniesieniu do
zdrowej czêœci spo³eczeñstwa. Przeciwnie, coraz wyraŸniej jawi siê potrzeba otoczenia szczególn¹ opiek¹ tych, którzy nie ulegli zabobonowi niemo¿noœci
w przypadku dysfunkcji i paraj¹ siê problematyk¹ treningu sportowego. Rozwijaj¹c swe predyspozycje
i zdolnoœci motoryczne oraz psychiczne, zwiêkszaj¹
szansê zaistnienia poprzez uzyskiwanie coraz lepszych rezultatów. Nie inaczej wygl¹da sytuacja w narciarstwie alpejskim, gdzie wysoki poziom przygotowania zawodowego szkoleniowców oraz œwiadomoœæ dzia³aczy, przede wszystkim zaœ samych zainteresowanych, zaowocowa³y przeprowadzeniem
kompleksowych badañ w zakresie psychologii sportu
i fizjologii wysi³ku fizycznego. Pozostaje to w zwi¹zku
z aplikowaniem niepe³nosprawnym zawodnikom zadañ treningowych o du¿ej objêtoœci i narastaj¹cej intensywnoœci. W sporcie niepe³nosprawnych nie ma
ju¿ bowiem miejsca na improwizacjê i podejœcie intuicyjne. Takie podejœcie zosta³o z powodzeniem wyparte przez formalizacjê algorytmiczn¹ i podejœcie
systemowe.
Celem pracy jest zatem wykazanie pe³nej przydatnoœci i zdolnoœci niepe³nosprawnych narciarzy zjazdowych z Polski do podejmowania dzia³alnoœci treningowo-startowej porównywalnej z t¹, jak¹ wykazuj¹
sportowcy z innych krajów. Pozostaje to w zwi¹zku
z udzia³em w najwa¿niejszych imprezach, jak Igrzyska Paraolimpijskie i Mistrzostwa Œwiata, a ostatnio
tak¿e Puchar Œwiata i Puchar Europy, rozgrywane
pod auspicjami FIS.
pe
rs
on
al
Badaniom poddano piêæ osób, samych mê¿czyzn,
gdy¿ taka jest liczebnoœæ kadry. W celu okreœlenia
zdolnoœci psychicznych pos³u¿ono siê: Kwestionariuszem Osobowoœci Eysencka [1], Inwentarzem Stanu
i Cechy Lêku Spielbergera [2], Skal¹ I-E Rottera [3]
oraz testami na mierniku wyborów alternatywnych
DTG i aparacie krzy¿owym AKN 120. Po uprzednim
pomiarze podstawowych cech morfologicznych oraz
for
Tab. 1. Charakterystyka osobowoœciowa badanych okreœlona Kwestionariuszem Osobowoœci Eysencka
Tab. 1. The personality profile of the examined persons definited by the Questionnaire of Personality Eysencka
y is
Th
is c
op
Tab. 2. Wartoœci poziomu stanu lêku okreœlonego Inwentarzem Stanu i Cechy Lêku Spielbergera
Tab. 2. The value of fear level definited by the Inventory of State and Feature of Fear Spielbergera
-
ciœnienia têtniczego krwi, okreœlono zdolnoœæ organizmu do wysi³ku o charakterze beztlenowym i tlenowym. W tym celu przeprowadzono (w ci¹gu 20 s) test
Wingate'a, poprzedzony 6-minutow¹ rozgrzewk¹,
na cykloergometrze [4,5] zintegrowanym z komputerem. Po 1,5-godzinnym odpoczynku i spadku stê¿enia mleczanu do ok. 3 mmol/l, badanych poddano testowi wysi³kowemu do skrajnego zmêczenia, w trakcie którego monitorowano aparatem Ergospirotest
Jaeger parametry oddechowe (VO2 – minutow¹ konsumpcjê tlenu, VE – wentylacjê minutow¹ p³uc, VCO2
– wydalanie dwutlenku wêgla, RQ – iloraz oddechowy) i inne wskaŸniki niezbêdne do wyznaczania anaerobowego progu wentylacji oraz wydolnoœci aerobowej. Badano równie¿ telemetrycznie czêstoœæ skurczów serca oraz stê¿enie mleczanów we krwi (trzykrotnie).
Wstêp
-
-
-
-
Chojnacki K. i wsp., Zdolnoœci motoryczne i psychiczne niepe³nosprawnych narciarzy zjazdowych
268
tio
np
roh
ibit
ed
.
Tab. 3. Wartoœci oceny mo¿liwoœci myœlenia konkretno-wyobra¿eniowego i poziomu koordynacji nerwowo-ruchowej
okreœlone miernikiem wyborów alternatywnych
Tab. 3. The value of estimation possibility of thinking and level of nervously-motive coordination definited by measure of alternative choices
Tab. 4. Wartoœci oceny orientacji przestrzennej i koordynacji wzrokowo-ruchowej aparatem krzy¿owym
Tab. 4. The values of spatial orientation estimation and optically motive coordination the cross-shaped apparatus
ibu
-d
istr
eo
nly
Tab. 5. Wiek oraz podstawowe parametry morfologicznej budowy cia³a badanych zawodników
Tab. 5. Age and basic parameters of morphological body building of examined competitors
us
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
Równie¿ cenny diagnostycznie w psychomotoryce miernik wyborów alternatywnych pozwoli³ na bardzo pozytywn¹ ocenê mo¿liwoœci myœlenia konkretno-wyobra¿eniowego (taktycznego) i wysokiego poziomu koordynacji nerwowo-ruchowej oraz ogólnej
ruchliwoœci procesów nerwowych [7]. Œwiadczyæ to
mo¿e o zdolnoœciach do nauczania z³o¿onych zadañ
kinestetycznych oraz w³aœciwej (adekwatnej) reakcji
na bodziec, nawet w warunkach zmêczenia. Oczywiœcie najlepsze rezultaty stwierdzono przy tempie dobranym indywidualnie, lecz nawet przy czasie wyboru poni¿ej jednej sekundy, wiêkszoœæ wyników by³a
prawid³owa (Tab. 3).
Badania za pomoc¹ aparatu krzy¿owego ujawni³y
zdolnoœci w zakresie orientacji przestrzennej i szybkiej
reakcji [8,9] (Tab. 4). Ogólnie kadrowicze wykazali wysoki poziom integracji psychomotorycznej i mobilizacji
zadaniowej, wymagaj¹ jednak indywidualnego podejœcia, gdy¿ przy narzuconych nowych zadaniach z limitem czasu maj¹ niekiedy niski poziom reakcji zwrotnej
na stres. Nie s¹ zatem zbyt asertywni i nie znosz¹ „nerwowej” atmosfery. Dotyczy to zw³aszcza napiêcia zwi¹zanego ze startem, kiedy nak³ada siê na nich odpowiedzialnoœæ za dobry wynik sportowy [10].
Badania wydolnoœciowe dotyczy³y przede wszystkim okreœlenia poziomu maksymalnej mocy anaerobowej i aerobowej oraz stê¿enia mleczanów we krwi,
tj. predyspozycji do wysi³ku krótko- i d³ugotrwa³ego,
o okreœlonym natê¿eniu [11,12]. Dokonano jednak
na wstêpie rutynowych pomiarów morfologicznych
– wysokoœci i masy cia³a oraz gruboœci fa³d skórno-t³uszczowych (Tab. 5). Zawodników kadry cechuje
znaczne zró¿nicowanie wiekowe (od 15 do 27 lat),
wysokoœci (165-182 cm), masy (52,5-71 kg), a tak¿e
cia³a szczup³ego (49-60,5 kg) i odpowiednio procentu oraz ciê¿aru ca³kowitego t³uszczu. Nie jest to zatem grupa jednorodna pod wzglêdem budowy, posiada jednak stosowne parametry do uprawiania narciarstwa zjazdowego, a zró¿nicowanie wiekowe pozwala na zachowanie ci¹g³oœci szkolenia, poprzez
uzupe³nianie stanu zawodników koñcz¹cych karierê
m³odszymi sportowcami. Wyniki testu Wingate'a
œwiadcz¹ o zdolnoœci do generowania znacznego wysi³ku, chocia¿ i tutaj obserwowano du¿e rozproszenie, od 422 do 764 W (Tab. 6). Ta ró¿nica mocy maksymalnej, stwierdzona u dwóch najlepszych zawodników, jest zwi¹zana z odmiennym u¿yciem cykloergometru napêdzanego za pomoc¹ koñczyn dolnych b¹dŸ
górnych, w zale¿noœci od rodzaju dysfunkcji. Wyniki
ulegaj¹ jednak (w przypadku parametru mocy) zbli¿eniu œredniej, gdzie rozstêp wynosi³ ju¿ tylko 375-628
W. Jeszcze mniejszy zasiêg zmiennoœci stwierdzono
przy ocenie rezultatów pracy ca³kowitej w kJ oraz
w J/kg (odpowiednio 7,50-12,56 i 106-188). Z kolei
bardzo diagnostyczny czas utrzymania maksymalnej
mocy mieœci³ siê w przedziale 2,7-5,5 s. W odwrotnych proporcjach ni¿ realizacja pracy ca³kowitej. Nie
bez znaczenia prognostycznego jest te¿ czas uzyskania maksymalnej mocy (4,78-9,00 s), przy czym
najs³abszy wynik jest du¿o gorszy od pozosta³ych.
-
-
-
-
-
269
tio
np
roh
ibit
ed
.
Tab. 6. Wartoœci wskaŸników mechanicznych oraz sk³adowych Maksymalnej Mocy Anaerobowej (MAP) podczas wykonywania 20 s testu Wingate’a
Tab. 6. Values of mechanical indicators and components of maximal anaerobie power while duration 20 s Wingate test
Tab. 7. Maksymalne i progowe wartoœci wskaŸników fizjologicznych okreœlone w teœcie na cykloergometrze
Tab. 7. Maximal and threshold values of physiological indicators described in cycloergometr test
ibu
-d
istr
eo
nly
Tab. 8. Spoczynkowy (sp.) i powysi³kowy (powys.) poziom stê¿enia mleczanów (LA) we krwi zarejestrowany w d³ugotrwa³ej próbie na cykloergometrze i po 20 s. wersji testu Wingate’a
Tab. 8. Initial and final level of lactat concentration in blood registered in long term attempt on cyclometer and after 20 s.
in Wingate test
us
al
on
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
Wysi³ek ten charakteryzowa³ mo¿liwoœci „sprinterskie”,
predyspozycje wytrzyma³oœciowe znamionowa³ natomiast test Margarii [13], wykonany metod¹ bezpoœredni¹. I tutaj obci¹¿enie prac¹, jak równie¿ jej czas
by³y indywidualne. Zdolnoœæ do maksymalnej konsumpcji tlenu nie jest zbyt wielka i wynosi od 45,7
do 54,7 ml/kg (Tab. 7). WskaŸniki rezerwy funkcjonalnej ustroju i odsetkowej wartoœci poboru tlenu na drugim progu metabolicznym wykazuj¹ zdolnoœæ do pracy
d³ugotrwa³ej, równie¿ w warunkach wysokogórskich,
jednak iloœæ wykonywanej pracy jest bardzo zró¿nicowana, osi¹gaj¹c wartoœæ ponad 100 kJ, co niew¹tpliwie
ma zwi¹zek ze wzmiankowanym ju¿ odmiennym sposobem pos³ugiwania siê cykloergometrem.
Obliczono równie¿ poziom kwasu mlekowego wytwarzanego podczas wysi³ku i tolerancjê organizmu
na zakwaszenie stwierdzaj¹c, ¿e wyniki s¹ zbli¿one
u wszystkich badanych. Znamiennym jest fakt, ¿e
znacznie wiêksze ró¿nice w poziomie laktatu po wysi³ku, w stosunku do poziomu spoczynkowego, mia³y
miejsce przy wysi³ku beztlenowym, choæ u dwóch s³abszych zawodników stwierdzono niewielk¹ przewagê tego parametru przy próbie d³ugotrwa³ej (Tab. 8).
-
-
-
-
-
270
Dyskusja
Problematyka badañ naukowych dotycz¹cych
niepe³nosprawnych sportowców jest stosunkowo nowa, z racji rzadkiego jej podejmowania. Wi¹¿e siê to
z niema³ymi kosztami ponoszonymi w przypadku
kompleksowych badañ, przy jednoczesnym braku
ofiarodawców. Wydaje siê, ¿e KBN móg³by sfinansowaæ odpowiednio przygotowane programy badawcze,
gdy¿ potrzeba, a nawet koniecznoœæ prowadzenia monitoringu dynamiki funkcjonalnej zdolnoœci psychomotorycznych i koordynacji nerwowo-miêœniowej jest
bezsporna i nikt jej nie kwestionuje. Niestety, sportowcy niepe³nosprawni pozostaj¹ u nas w cieniu,
choæ s¹ prawdziwymi amatorami, a ich rezultaty s¹
porównywalne relatywnie ze œrednim poziomem europejskim czy œwiatowym. St¹d trudnoœci z porównywaniem czy uœrednianiem wyników badañ, zw³aszcza przy niewielkich liczebnie grupach. Dlatego poszukiwane s¹ g³ównie czynniki maj¹ce sprzyjaæ podnoszeniu poziomu sportowego, bez uszczerbku
na zdrowiu, a zatem zapewnienie pe³nego bezpieczeñstwa szkolenia, którego planowanie i periodyza-
ed
.
1. Eysenc HJ. Opis i pomiar osobowoœci. Psychologia
Wychowawcza 1960; 3-4.
2. Sosnowski T. Lêk jako stan i jako cecha w ujêciu Spielbergera. Przegl¹d Psychologiczny 1977; t. XX, 2.
3. Juraszczyk-Stolecka A, Dañczyk A. Lêk i doznania
organiczne w narciarstwie zjazdowym. Trening 1993;
4 (20): 109-115.
4. Emmerich J. Cykloergometryczny test wydolnoœci anaerobowej. Wydawnictwo Monograficzne, AWF Kraków 1978; 11.
5. Bar Or. The Wingate anaerobic test: An apdate on
methodology, reliability and validity. Sports Medicine
1987; 4.
6. Studencki R. Wp³yw sukcesu oraz pora¿ki na zmiany pomiarów neurotyzmu i ekstrawersji. Przegl¹d Psychologiczny 1977; t. XX, l.
7. Geblewiczowa M. Zagadnienie szybkoœci decyzji
w sporcie. Kultura Fizyczna 1972; 3.
8. Geblewiczowa M. Czas reakcji w sporcie. Kultura Fizyczna 1970; 6.
9. Geblewiczowa M. Psychologiczne zagadnienia zwi¹zane z koordynacj¹ wzrokowo-ruchow¹. Kultura Fizyczna 1971; 11.
10. K³odecka J. Odpornoœæ psychiczna na stres jako warunek sukcesów sportowych. PKOL, Warszawa 1972.
11. Astrand PO, Rodahl K. Texstbook of work physiology. McGrow-Hill Co. New York 1986.
12. Adam JJ. Human information processing during physical exercise. Ergonomics 1991; 34 (11).
13. Margaria R, Aghemo P, Rovelli E. Measurement of
muscular power (anaerobic) in men. J Appl Physiol
1966; 80.
tio
np
roh
ibit
Wnioski
eo
nly
-d
istr
ibu
1. Niepe³nosprawni narciarze posiadaj¹ wysoki poziom motywacji i s¹ na ogó³ asertywni, nie zawsze
jednak maj¹ w³aœciw¹ reakcjê zwrotn¹ na stres
i dostateczny poziom wewn¹trzsterownoœci oraz
równowagi emocjonalnej.
2. Mo¿liwoœci psychomotoryczne wskazuj¹ na znaczne rezerwy w kwestiach nauki i optymalizacji z³o¿onych zadañ kinestetycznych, w zwi¹zku z dobr¹ koordynacj¹ nerwowo-miêœniow¹ i zdolnoœci¹
do zapamiêtywania kolejnych kroków w algorytmie czynnoœci wymagaj¹cych natychmiastowego
podejmowania decyzji, tj. szybkiej reakcji na bodziec i automatyzacji ruchów.
3. Predyspozycje wydolnoœciowe badanych wskazuj¹ na zdolnoœæ do wykonywania pracy d³ugotrwa³ej
(wytrzyma³oœæ skrêtowa), pozwalaj¹c na stopniowe
zwiêkszanie zadañ treningowych tak pod wzglêdem objêtoœci, jak równie¿ intensywnoœci.
4. Niezwykle istotnymi czynnikami stymuluj¹cymi
pracê treningowo-startow¹ s¹ dobra atmosfera
w kadrze i œwiadomoœæ przydatnoœci, czyli w³aœciwa samoocena oraz integracja zawodników w wymiarze wewn¹trzgrupowym, jak równie¿ prawid³owe relacje ze szkoleniowcami kadry.
for
pe
rs
on
al
us
Th
is c
op
y is
-
Piœmiennictwo
cja winny braæ pod uwagê stan ogólny zawodników.
Istotne s¹ równie¿ wyniki ³¹cz¹ce zdolnoœci psychiczne i motoryczne, integrowane przez trenera przy wspó³pracy kompetentnego konsultanta, dla uzyskania precyzyjnego wizerunku mo¿liwoœci i potrzeb sportowca.
-
-
-
271

This copy is for personal use only

Transkrypt

Podobne dokumenty