E Gregoraszczuk Xenoestrogeny a zdrowie

2012-06-14
Wpływ ksenoestrogenów i innych
zanieczyszczeń środowiska na
zdrowie
Ewa L Gregoraszczuk
Zakład Fizjologii i Toksykologii Rozrodu,
Instytut Zoologii, UJ, Kraków
KSENOESTROGENY?
To trwałe w środowisku ,organiczne związki
(POPs).
Nadrodzina ta obejmuje:
Polichlorowane dibenzodibenzo-p-dioksyny(PCDDs) i
dibenzofurany(PCDFs)
Polichlorowane bifenyle(PCBs)
Polichlorowane difenyloetery(PCDEs)
Polichlorowane naftaleny(PCNs)
Polibromowane bifenyle(PBBs)
Polibromowane difenyloetery(PBDEs)
difenyloetery(PBDEs)
Parabens
Perflurooctans
Nanocząsteczki diesla ?
Ftalany
Triclosan
Obecny w mleku kobiet
Rozpuszczalniki w kosmetykach i perfumach
Istotnym źródłem ftalanów są folie i opakowania
żywności wykonane z PCW. Związki te akumulują się
głównie w produktach bogatych w tłuszcz - w nabiale i
wędlinach
PCW reprezentuje ponad 25% stosowanych w
medycynie tworzyw sztucznych i 56% produktów
jednorazowego użytku.
Są to przede wszystkim: pojemniki na krew, cewniki,
systemy rurkowe, rękawice itp. “
1
2012-06-14
Leki stosowane w kontroli urodzeń np.,
diethylibestrol, podawany matkom, by
zapobiegać rannym wymiotom powodowaly
nowotwory narządów rodnych u dzieci 20
lat później
► Fitoestrogeny
- grupa związków występujących
naturalnie w przyrodzie, która może być
wykorzystana w celu poprawienia zdrowa ludzi.
miliony kobiet stosujących środki antykoncepcyjne i HTZ
(obecność w ściekach wykryto w Niemczech, Kanadzie,
Brazylii i Holandii)
Drogi narażenia
Szczególną uwagę zwraca się w ostatnich latach na problem
dużej zawartości dioksyn i PCBs w mleku ludzkim
Kobieta jest pierwszym środowiskiem
dla rozwijającego się płodu
Decydujące okresy:
"
"
"
"
okres płodowy
okres dojrzewania płciowego
ciąża
menopauza
“Każda ciężarna kobieta na
świecie ma zakumulowane EDCs
w swoim ciele i przekazuje to do
płodu.”
“Ma także mierzalne ilości EDCs
w mleku i przekazuje to
niemowlakowi.”
2
2012-06-14
Grupy związków znalezione w mleku kobiet
. Mleko ludzkie zawiera te ksenobiotyki na poziomie
25 – 40 ngng-TEQ/kg.
►
Niemowlę karmione piersią, przy spożyciu 150 ml mleka o
zawartości tłuszczu 3 % przyjmuje w ciągu doby więcej
dioksyn niż człowiek dorosły o wadze 80 kg przy typowej
diecie.
Wynika stąd, że niemowlę karmione piersią przyjmuje
dziennie wraz z pożywieniem 3030- do 5050-krotnie większą
dawkę dioksyn niż człowiek dorosły.
Organiczne rozpuszczalniki znalezione w
mleku kobiet
Chloroform
Benzen
Xylen
Toluen
Składniki benzyny
Chloropren
Halothan
Pestycydy
Środki przeciwpalne (PBDE)
Składniki dezodorantów
Składniki plastików
Środki konserwacji drewna
Kosmetyki
Metale (ołów, kadm, rtęć)
Dlaczego są tak groźne ?
Toksyczne działanie xenoestrogenów polega na powolnym,
ale skutecznym uszkadzaniu rozmnażających się komórek
w organizmach żywych
Substancje te uszkadzają strukturę DNA- są mutagenami
Udowodniono ich działanie teratogenne - uszkadzają płód
Działają jako alergeny- chlorakna
Działają immunosupresyjnie
Stymulują powstawanie nowotworów
Działają neurotoksycznie
3
2012-06-14
Toksyczność rozwojowa
Krytycznym czas ekspozycji podczas rozwoju jest
▫ Organogeneza: tworzenie narządów
▫ Histogeneza: formowanie tkanek z
niezróźnicowanych komórek
Chemiczne Teratogeny
► Dieithylstilbestrol
(DES)
Efekty niewidoczne u noworodków do okresu
osiągnięcia dojrzałości płciowej:
−Dziewczynki: nowotwory pochwy, zaniki
szyjki macicy
−Chłopcy: Hypotrofia jąder, obniżona jakość i
ilość nasienia
Kokaina
Chemiczne teratogeny
(Fetal Alcohol Syndrome (FAS)
► Alkohol
► Miejscowy
środek znieczulający o
właściwościach zwężających naczynia
krwionośne
spożywany przez ciężarne matki
▫ Pierwsze 3 miesiące najbardziej wrażliwy okres
► Efekty:
► −opóźnienie wzrostu
► anormalności CNS
► anomalie twarzoczaszki
Spostrzegana objawy to:
► odklejanie
łożyska,
przedwczesny poród,
► obniżona waga urodzeniowa,
► drżenie ciała,
►
4
2012-06-14
Ksenoestrogeny jako hormony tarczycy
Ksenoestrogeny a zaburzenia płodności kobiet
► Sugeruje
się, że PCB wiąże się z receptorem
tarczycowym
► Niektóre
PCB, a zwłaszcza ich hydroksylowane
metabolity maja 4-8 krotnie większe powinowactwo
do białek wiążących hormony tarczycy
► PCB
powoduje wzrost poziomu enzymu
metabolizującego hormony tarczycy (T3, T4)
Ksenoestrogeny a bezpłodność mężczyzn
U znacznej ilości mężczyzn powyżej 30 roku życia, dzienna produkcja
spermy stawia ich w grupie osób z obniżoną płodnością lub
niepłodnych.
Obniżenie jakości spermy ( zmniejszona ilość, ruchliwość plemników i
zmiany strukturalne) obserwowane w ciągu ostatnich 50 lat
Xenoestrogeny a nowotwory
Obecnie
uważa się, że około 60 – 90%
wszystkich nowotworów jest wywołanych
czynnikami środowiskowymi, na które
narażony jest człowiek z żywnością, wodą,
powietrzem.
Wzrastające przypadki
nowotworów jąder
niezstępowanie jąder do moszny,
jądra wypełnione głownie komórkami Sertoliego są przyczyna
obniżenia funkcji gonad i obniżonej płodności.
5
2012-06-14
Nowotwory: Rosnące ilości
przypadków
W 2005:
Ponad 1,250,000 nowych przypadków inwazyjnych
nowotworów zostało zdiagnozowanych
1,500,000 nowych przypadków nie-inwazyjnych
nowotworów zostało zdiagnozowane.
Ponad 600,000 ludzi zmarło.
Nowotwory to 1 do 5 wszystkich przypadków
śmiertelnych.
Koszty ekonomiczne sięgają 150 billionów $
Podwyższone ryzyko raka wątroby, dróg żółciowych
lub woreczka żółciowego stwierdzono wśród 2588
robotników zatrudnionych przez conajmniej 3
miesiące przy produkcji Alokloru 1254, 1242
Stwierdzono wówczas, że wywołują one nowotwory
pęcherza żółciowego i przewodów żółciowych oraz
nowotwory układu krwionośnego i limfatycznego
1997r. dioksyny zaliczane są do І grupy,
Jest to grupa związków o udowodnionym działaniu
kancerogennym u ludzi
Działanie kancerogenne- PCBs
Badania prowadzone wśród ludzi zamieszkujących okolice
zakładów chemicznych w Seveso wykazały działanie
rakotwórcze dioksyn
Spośród xenobiotyków o właściwościach estrogennych,
DDT i PCB są uważana za markery odpowiedzialne za
powstawanie nowotworów piersi.
W grupie 2100 osób zatrudnionych przy produkcji
kondensatorów stwierdzono zwiększoną umieralność
na raka przewodu pokarmowego w tym wątroby i
trzustki
stwierdzono znacznie podwyższony poziom DDT u
pacjentek z estrogeno-zależnym nowotworem piersi
o,p’DDT agonista estrogenów podany zwierzętom
wywołuje w takim samym stopniu nowotwory narządów
rodnych i innych gruczołów dokrewnych jak estrogeny.
Ostatnie badania przeprowadzone wśród
pracowników fabryki transformatorów w Kanadzie
wykazano podwyższona umieralnośc na raka trzustki
Badania kontrolne populacji w Kolumbii wykazały
zwiększone ryzyko nowotworów piersi u kobiet
zatrudnionych przy uprawie owoców i roślin u których jest
większe prawdopodobieństwo kontaktu z pestycydami.
6
2012-06-14
Działanie kancerogenne- PBDE
•Mało dostępnych badań
.
• Tylko decaBDE były testowane w długoterminowych
badaniach
•Wykazano że decaBDE powoduje wzrost przypadków
nowotworów wątroby u samców myszy .
•Badania prowadzone w Szwecji na pacjentach
eksponowanych na działanie PBDE wykazały powiązanie
pomiędzy ekspozycją na tetraPBDE i ryzykiem
chłoniaków.
•
Na liście EPA -s decaBDE jest zaznaczony jako możliwy
kancerogen.
Choroby neurodegeneracyjne
►W
zawodach gdzie ludzie narażni są na
kontakt z pestycydami wykazano częstsze
przypadki Parkinsona
► Większe
stęzenie PCB, dieldrinu, lindanu u
ludzi chorych na Parkinson
► Podobne
do Parkinsona symptomy choroby
zaobserwowano u farmerów narażonych na
fungicydy
Wpływy neurotoksyczne
Wpływ na procesy poznawcze
pamięć, uczenie, zakłopotanie
Procesy ruchowe
osłabienie, drgawki, paraliż
Procesy czuciowe
wzrok, słuchy, dotyk, równowaga
Nastrój cechy osobowe
sen, depresja, drażliwość, pobudliwość
Ogólne działanie
spadek apetytu, zmęczenie
Działanie immunosupresyjne
obserwowano atrofię tkanek limfoidalnych (grasica,
śledziona)
zwiększoną śmiertelność w wyniku obniżenia odporności
na infekcje
Zahamowania czynności szpiku, takie jak :
►
niedokrwistość ogólna,
►
niedobor krwinek białych,
►
niedobor limfocytów, albo
►
inne zaburzone składu elementów krwi
7
2012-06-14
Xenoestrogeny a otyłość
W 2002 - wysunięto hipotezę, że związki chemiczne
występujące w środowisku od 40 lat są przyczyna
zwiększającej się grupy osób „chorych na otyłość”.
Badaniami na dużej populacji dorosłych w USA, którzy w
życiu płodowym byli narażeni na związki określane mianem
"endocrine disrupors” takie jak fitoestrogeny, bifenol i DESpotwierdzały te sugestie
Dodatkowe badania przepowiedziały istnienie substancji
chemicznych określanych jako "obesogens”, które w
niewłaściwy sposób regulują metabolizm lipidów i
adipogenezę promując otyłość
Xenoestrogeny a cukrzyca
Wykazano że Bisfenol A -szeroko stosowany związek w
tworzywach stosowany w życiu codziennym
wyściela puszki metalowe,
pojemniki stosowane do środków spożywczych,
butelek dla dzieci,
półki w lodówkach,
zwrotne butelkach do wody, soków, mleka,
naczynia żaroodporne do kuchenek mikrofalowych
jest przyczyną zarówno zwiększenia ilości komórek
tłuszczowych (hyperplasia) jak i wzmaga gromadzenia
tłuszczu w komórkach ( fat cell Hypertrophy)
Xenoestrogeny a choroby serca
PCBs zaburzają metabolizm glukozy
PCBs stymulują wydzielanie insuliny
PCBs oddziaływają bezpośrednio na trzustkę
Wykazano wysokie stężenie PCBs w krwi pacjentów
chorujących na serce
Stwierdzono powiązanie pomiędzy wysokim poziomem
PCB i pestycydów w krwi a ciśnieniem krwi
Dioksyny podobnie jak PCB oddziaływają na
enzymy metabolizujące glukozę
Wysoki poziom dioksyn w krwi jest przyczyną
„oporności na insulinę „
Są badania wykazujące że PCBs podnosi lub zmienia
poziomy cholesterolu,
cholesterolu triglicerydów,, lipoprotein i innych
czynników rozważanych jako czynniki ryzyka
arteriosklerozy
Wykazano, ze PCBs może działać jako czynnik
prozapalny i w naczyniowych komórkach endotelialnych
prowadząc do arteriosklerozy i choroby sercowonaczyniowej.
8
2012-06-14
CO ROBIĆ ABY ZREDUKOWAĆ EKSPOZYCJE NA
KSENOBIOTYKI
Jeść mniej przetworzonych pokarmów ( zawierających dodatki)
Jeść produkty organiczne (bez pestycydów i konserwantów)
Nie używać plastikowych pojemników w kuchenkach mikrofalowych
Użyć domowego filtra do wody
Jeść mniej mięsa i wysoko tłuszczowych nabiałów
Używać mniej kosmetyków
Unikać sztucznych zapachów
Zredukować ilość środków czystości w gospodarstwie domowym (stosować
mydlo i wodę)
Uniknać wdychania oparów benzyny podczas tankowania
Dokładnie sprawdzać jakiego pochodzenia są ryby i owoce morza.
WEŹ DO DOMU !
Nie każdy z nas ma wpływ na
świadomość Rządu, Ministra
Środowiska czy społeczeństwo w
którym żyje
Ale
Każdy z nas ma wpływ na to co
konsumuje i w konsekwencji na stan
swojego zdrowia i starość.
9