zeszyty - Fabryka Wiedzy

Transkrypt

ZESZYTY
UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
maj 2014
ISSN 1734-4980
Wyjaśnienia – interpretacje – praktyka
w numerze m.in.:
ZALICZKA NA POCZET
WYNAGRODZENIA
Od otrzymanej przez pracownika
w okresie jego przebywania na
urlopie bezpłatnym zaliczki na poczet
przyszłego wynagrodzenia należy
opłacić składki na ubezpieczenia
społeczne. Zaliczka jest także
podstawą do obliczenia składki na
ubezpieczenie zdrowotne.
3
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SKŁADKOWA
LIKWIDATORA FIRMY
Likwidator nie jest członkiem zarządu
osoby prawnej, a więc nie może tak
jak członek zarządu odpowiadać za
długi składkowe spółdzielni, której
działalność ma zakończyć.
4
SĄDOWE PRZYWRÓCENIE
DO PRACY
W sporach ze stosunku pracy sąd
może wydać wyrok przywracający
pracownika do pracy na poprzednich
warunkach. Zasądza przy tym
jednocześnie wypłatę wynagrodzenia
za okres pozostawania bez pracy.
Takie orzeczenie wiąże się z wieloma
dodatkowymi obowiązkami wobec
ZUS, które pracodawca musi
w konkretny sposób i w odpowiednim
terminie zrealizować.
6–7
OKRES WYCZEKIWANIA PO STAŻU
Stypendyści w okresie odbywania
szkolenia, stażu lub przygotowania
zawodowego w miejscu pracy na
podstawie skierowania wydanego
przez powiatowy urząd pracy lub
inny podmiot kierujący nie podlegają,
nawet dobrowolnie, ubezpieczeniu
chorobowemu. Odbyty staż nie
skraca zatem okresu wyczekiwania na
świadczenia chorobowe.
10
Sąd może rozstrzygnąć, czy pracownikowi
przysługują świadczenia wypadkowe
Brak protokołu powypadkowego nie oznacza, że zdarzenie nie było wypadkiem
przy pracy. Kwestię tę może ustalić sąd w postępowaniu dowodowym.
Taką uchwałę podjął Sąd Najwyższy 11 lutego 2014 r. (sygn. akt I UZP 4/13).
Sprawa dotyczyła pracownika firmy budowlanej, który w czasie pracy na budowie uległ
wypadkowi (i został uderzony w głowę metalowym prętem ciągniętym przez koparkę).
Pierwszą konsekwencją tego zdarzenia był rozcięty policzek i łuk brwiowy. Pracownik
był zatrudniony na tej budowie od 3 dni. Pracodawca nie zgłosił go jeszcze do ubezpieczenia i poprosił, aby zataił wypadek przy pracy. Pracownik zgodził się i w efekcie
nie sporządzono żadnej dokumentacji dotyczącej wypadku przy pracy. Zdarzenia
nie zgłoszono też do ZUS ani do inspekcji pracy. Po pewnym czasie, gdy pracodawca
opłacił już należne składki, pracownik zgłosił się do ZUS z wnioskiem o jednorazowe
odszkodowanie. ZUS odmówił przyznania mu świadczenia, wskazując, że nie została
przedstawiona dokumentacja wypadku przy pracy (brak protokołu powypadkowego).
Sąd I instancji nie zgodził się z ZUS
Sąd I instancji, rozpatrując odwołanie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego,
zmienił decyzję ZUS i przyznał pracownikowi jednorazowe odszkodowanie. Od tego orzeczenia Zakład złożył apelację, wskazując, że w związku z brakiem protokołu powypadkowego sąd nie może już orzekać o świadczeniach z ubezpieczenia wypadkowego. Pracownik
powinien dochodzić ewentualnych roszczeń od pracodawcy na drodze postępowania
w sprawie pracowniczej, ale już nie od ZUS. Sąd apelacyjny powziął w sprawie wątpliwości prawne i zdecydował się zadać pytanie Sądowi Najwyższemu, czy dane zdarzenie jest
wypadkiem przy pracy, w sytuacji gdy nie przedstawiono ZUS dokumentacji powypadkowej.
Rozstrzygnięcie SN daje możliwość dochodzenia
przed sądem świadczeń wypadkowych
Sąd Najwyższy w uchwale z 11 lutego 2014 r. stwierdził, że w postępowaniu prowadzonym
na skutek odwołania od decyzji organu rentowego, odmawiającej przyznania prawa do
jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy z powodu nieprzedstawienia
przez ubezpieczonego protokołu powypadkowego, sąd ubezpieczeń społecznych jest uprawniony do dokonywania oceny, czy dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy (art. 22 ust. 1
pkt 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych – tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Ważne
Fakt nieprzedstawienia przez pracodawcę dokumentacji wypadkowej ZUS nie
pozbawia pracownika możliwości dochodzenia przed sądem świadczeń z ubezpieczenia
wypadkowego. Chodzi tu o przypadek, gdy wykaże, że faktycznie był zatrudniony na
podstawie stosunku pracy lub na innej podstawie (np. umowy cywilnoprawnej), dającej
tytuł do ubezpieczenia wypadkowego. Brak dokumentacji uzupełni sąd w postępowaniu
dowodowym. Jest on uprawniony do rozstrzygnięcia, czy dane zdarzenie było wypadkiem
przy pracy i czy pracownikowi przysługują z tego tytułu świadczenia wypadkowe.
Michał Culepa

specjalista w zakresie prawa pracy
Aktualności
Nowe jednorazowe odszkodowania
za wypadki przy pracy i choroby zawodowe
OD REDAKCJI
Od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. ZUS wypłaci ustalone na ten okres
stawki jednorazowych odszkodowań wypadkowych. Ich kwoty są na wyższym
poziomie niż w zeszłym roku.
SZANOWNI CZYTELNICY,
przypominam, że w tym miesiącu za kwiecień płatnicy
muszą opłacić składkę wypadkową na nowy rok składkowy.
Ci płatnicy, którym składkę tę ustala ZUS, powinni otrzymać
do końca kwietnia zawiadomienie z ZUS. Jeśli nie dostali
takiej informacji, muszą zwrócić się do Zakładu z wnioskiem
o podanie obowiązującej stopy składek. W numerze zamieściliśmy wzór takiego pisma.
W maju ważną kwestią dla pracodawców tworzących ZFŚS
jest przelanie pierwszej transzy środków na fundusz socjalny.
W dodatku specjalnym poruszamy tę tematykę, poszerzając
o poprawne i wadliwe wydatkowanie kwot z funduszu, co
przekłada się na obowiązki składkowe płatnika.
Krystyna Trojanowska
Dodatkowo dla Czytelników:
• S erwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace
– z nowościami w ubezpieczeniach
społecznych
• B ezpłatne wydanie online z archiwum
dostępne na www.e.zeszytyus.pl
• D ostęp do serwisu www.wskazniki.pl
z aktualnymi wskaźnikami i stawkami
• Możliwość zadania pytania ekspertowi
– odpowiedzi na łamach publikacji
• B ezpłatny dodatek specjalny omawiający
wybrane zagadnienia związane z rozliczaniem ubezpieczeń społecznych
Zeszyty ubezpieczeń społecznych
Kierownik grupy czasopism:
Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Redaktor prowadząca: Krystyna Trojanowska
Wydawca: Marlena Prószyńska
Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski
Korekta: Zespół
E-mail: [email protected]
Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk
ISSN: 1734-4980
Druk: Paper&Tinta
Nakład: 4000 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a
Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10
e-mail: [email protected]
NIP: 526-19-92-256
Numer KRS: 0000098264
– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,
Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy
Rejestrowy
Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł
Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń
Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji
chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych
materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie
dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za
zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń
Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji
informacji, wskazówek, przykładów itp. do
konkretnych przypadków.
ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje
ubezpieczonemu, który wskutek wypadku
przy pracy lub choroby zawodowej doznał
stałego lub długotrwałego uszczerbku na
zdrowiu. Może ono zostać przyznane również członkowi rodziny ubezpieczonego,
który zmarł wskutek wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej.
Stały lub długotrwały uszczerbek na
zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem
przy pracy lub chorobą zawodową ustala
lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska. Lekarz orzecznik lub komisja lekarska
ustala również niezdolność do pracy oraz
jej związek z wypadkiem przy pracy lub
chorobą zawodową, a także związek śmierci
ubezpieczonego lub rencisty z takim wypadkiem lub chorobą.
Zgodnie z przepisami ustawy wypadkowej
przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie
jego wysokości następuje w drodze decyzji,
którą ZUS wydaje w ciągu 14 dni od dnia:
yy
otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika
lub komisji lekarskiej albo
yy
wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone
prawo do jednorazowego odszkodowania
oraz jego wysokość, ZUS dokonuje z urzędu wypłaty odszkodowania w terminie
30 dni.
Wysokość kwot jednorazowych odszkodowań od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r.
Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 12 ust. 1 ustawy 730 zł
wypadkowej)
Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego 730 zł
uszczerbku co najmniej o 10 pkt procentowych (art. 12 ust. 2 ustawy wypadkowej)
Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji 12.755 zł
ubezpieczonego (art. 12 ust. 3 ustawy wypadkowej)
Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji 12.755 zł
wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty (art. 12 ust. 4 ustawy wypadkowej)
Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubez- 65.701 zł
pieczonego bądź rencisty (art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy wypadkowej)
Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczo- 32.851 zł
nego lub rencisty inny niż małżonek bądź dziecko (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy wypadkowej)
Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej 65.701 zł
dzieci zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty oraz 12.755 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej)
Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci 65.701 zł
zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty i 12.755 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania
przysługującego na drugie oraz każde następne dziecko (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej)
Gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie 12.755 zł
inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty, każdemu z nich niezależnie od
odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom (art. 14 ust. 3 ustawy wypadkowej)
Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżo- 12.755 zł
nek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty i 12.755 zł z tytułu zwiększenia tego
odszkodowania przysługującego na drugiego oraz każdego następnego uprawnionego (art. 14
ust. 4 ustawy wypadkowej)
PODSTAWA PRAWNA:
art. 12, art. 14 ust. 1–4 i ust. 9, art. 15
i art. 16 ustawy z 30 października 2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.),
MAJ 2014 | 2
obwieszczenie ministra pracy i polityki społecznej
z 26 lutego 2014 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej (M.P. z 2014 r. poz. 187).
Andrzej Zając

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych
Aktualności
W maju za kwiecień trzeba opłacić składkę wypadkową ustaloną
na nowy rok składkowy
Płatnik, który do 30 kwietnia danego roku nie otrzymał z ZUS informacji o dotyczącej go w nowym roku składkowym stopie składek wypadkowych, powinien
zwrócić się do jednostki organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na swoją
siedzibę, o podanie wysokości obowiązującej go stopy składek.
Tematykę nowych składek wypadkowych
poruszaliśmy już w numerze specjalnym do
kwietniowego wydania „Zeszytów Ubezpieczeń Społecznych”. W tym wydaniu
Wzór pisma płatnika składek o podanie obowiązującej go stopy procentowej składek
wypadkowych
„Redpol” sp. z o.o.
ul. Akademicka 15
20-033 Lublin
NIP: 643000654
REGON: 023117600
Lublin, 2 maja 2014 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
ul. Altanowa 33
20-819 Lublin
Z uwagi na to, że do dnia dzisiejszego nie otrzymaliśmy informacji o obowiązującej nas w okresie
od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. stopie procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe, uprzejmie prosimy o jej niezwłoczne podanie, tak abyśmy składki od wypłat dokonanych
w kwietniu 2014 r. mogli naliczyć już według aktualnej stopy procentowej. Nadmieniam, że
podlegamy wpisowi do rejestru REGON, w 2013 roku zgłaszaliśmy do ubezpieczenia wypadkowego
przeciętnie 34 osoby oraz składaliśmy deklarację ZUS IWA za lata 2011–2013, a więc zgodnie
z art. 28 ust. 2 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.) stopę składki
wypadkowej na wspomniany okres powinien ustalić dla nas Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
pragniemy jedynie zasygnalizować, jak
mają postąpić płatnicy, którym ZUS powinien do 20 kwietnia ustalić obowiązującą
stopę składek wypadkowych, przesyłając
stosowne zawiadomienie, a tego nie uczynił.
Otóż, w takiej sytuacji, płatnik, któremu do
końca kwietnia ZUS nie przesłał informacji, powinien niezwłocznie zwrócić się do
Zakładu o podanie wysokości obowiązującej
go stopy składek. Do celów dowodowych
wskazane jest, aby wystąpienie takie miało
formę pisemną. Jak je poprawnie sporządzić,
wskazujemy w zamieszczonym wzorze.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 28–36 ustawy z 30 października 2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (tekst. jedn.:
Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.),
rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej
z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania
stopy procentowej składki na ubezpieczenie
społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 878).
Bogdan Godzisz

specjalista w zakresie
ubezpieczeń społecznych
Prezes zarządu
Bogdan Sidoruk
Zaliczka wypłacona na poczet wynagrodzenia rodzi obowiązki
wobec ZUS
Od otrzymanej przez pracownika w okresie jego przebywania na urlopie bezpłatnym
zaliczki na poczet przyszłego wynagrodzenia należy opłacić składki na ubezpieczenia
społeczne. Zaliczka jest także podstawą do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Takie stanowisko wyraził ZUS w interpretacji indywidualnej z 4 lutego 2014 r. (decyzja
nr 28.). W uzasadnieniu podał, iż podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
pracowników stanowi przychód w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób
fizycznych uzyskiwany z tytułu zatrudnienia
w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem
wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia oraz
zasiłków (art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową). Z podstawy
wymiaru składek wyłączone są także przychody
wymienione w rozporządzeniu ministra pracy
i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe, zwanym rozporządzeniem składkowym. W powołanym rozporządzeniu zaliczka na poczet przyszłego wynagrodzenia nie
została wymieniona jako przychód wyłączony
z podstawy wymiaru składek. W konsekwencji stanowi ona podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne, a składki na ubezpieczenia powinny zostać od tego przychodu uwzględnione
w dokumentach rozliczeniowych składanych
za miesiąc, w którym dojdzie do faktycznej
jego wypłaty. Pracodawca, jako płatnik składek, jest zobowiązany składać za pracownika
przebywającego na urlopie bezpłatnym imienny raport ZUS RSA z kodem pracowniczym
(01 10 XX), podając okres udzielonego urlopu z kodem świadczenia przerwy 111 (urlop
bezpłatny). Raport ten jest składany za każdy
miesiąc przebywania pracownika na urlopie
bezpłatnym. W sytuacji gdy w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym pracownik
otrzymuje zaliczkę na poczet przyszłego
wynagrodzenia, to oprócz raportu ZUS RSA
z wykazanym urlopem bezpłatnym pracodawca
powinien za niego składać raport ZUS RCA
z kodem ubezpieczenia 01 10 XX i od kwoty
3
wypłacanej zaliczki naliczać oraz opłacać składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej
z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych
zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U.
nr 161, poz. 1106 ze zm.),
§ 1 ust. 1 pkt 12 i 14 rozporządzenia ministra
pracy i polityki społecznej z 23 października
2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń
do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia
zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych
i imiennych raportów miesięcznych korygujących,
zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych
i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń
danych o pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444 ze zm.).
| MAJ 2014
Andrzej Radzisław

Aktualności
Likwidator nie odpowiada za długi składkowe likwidowanej firmy
Likwidator nie jest członkiem zarządu osoby prawnej, a więc nie może jak
członek zarządu odpowiadać za długi składkowe spółdzielni, której działalność
ma zakończyć.
Tak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale
z 11 lutego 2014 r. (sygn. akt I UZP 3/13).
Została ona podjęta po przeanalizowaniu
sprawy pracownicy zatrudnionej w Gminnej Spółdzielni „S” od 1977 roku. W latach
2003–2004 osoba ta pełniła obowiązki
członka zarządu, a później prezesa. W październiku 2004 roku spółdzielnia została
postawiona w stan likwidacji ze względu na
problemy finansowe. Likwidatorem wyznaczono wspomnianą pracownicę.
W 2005 roku kwota zobowiązań przekroczyła o ponad 8% wartość majątku. Strata bilansowa spółdzielni wyniosła ponad 27 tys.
zł. Od tego roku do września 2009 roku
(czyli do czasu faktycznego zakończenia
działalności, spółdzielnię wykreślono z rejestrów około pół roku później) spółdzielnia
przestała regulować swoje zobowiązania
publicznoprawne wobec ZUS, Funduszu
Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Egzekucja z majątku spółdzielni nie pokryła długów nawet
w części. Wobec braku środków nawet na
opłaty sądowe postępowanie upadłościowe
wobec spółdzielni umorzono. W tej sytuacji ZUS na podstawie art. 116a Ordynacji podatkowej (zastosowanego na mocy
art. 31 ustawy z 13 października o systemie
ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą
systemową) zażądał bezpośrednio od likwidatora opłacenia zaległych składek za ostatnie lata działalności.
Pracownica odmówiła opłacenia składek,
dlatego ZUS wydał decyzję o odpowiedzialności za składki na ubezpieczenia społeczne
i fundusze publiczne. Likwidatorka spółdzielni decyzję zaskarżyła do sądu.
Sąd I instancji utrzymał
odpowiedzialność składkową
Rozpatrujący sprawę sąd I instancji oddalił
odwołanie, utrzymując tym samym w mocy
decyzję o odpowiedzialności likwidatorki
za długi składkowe spółdzielni. Była już
likwidator złożyła od tego orzeczenia apelację. Sąd II instancji powziął wątpliwość co
do odpowiedzialności likwidatora spółdzielni za długi składkowe. Przedstawił w pytaniu prawnym tę kwestię do rozstrzygnięcia
przez Sąd Najwyższy.
SN podjął korzystną
dla likwidatora uchwałę
Udzielając odpowiedzi, SN wydał wspomnianą na wstępie uchwałę, w której
stwierdził, że likwidator spółdzielni nie
ponosi odpowiedzialności za jej zaległości
składkowe na podstawie art. 116a Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 31 ustawy z 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2013 r. poz.1442 ze zm.),
art. 116a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r.
poz. 749 ze zm.).
Michał Culepa

Pracodawca nie musi informować ZUS o każdej podwyżce
pensji emeryta
Firma powinna zawiadomić ZUS o zatrudnieniu emeryta oraz o wysokości
ustalonego dla niego wynagrodzenia. Nie ma tego obowiązku przy każdorazowej
zwyżce wynagrodzenia.
Sprawa, w której udzielił wyjaśnień ZUS,
dotyczyła pracodawcy zatrudniającego
kilku emerytów, którzy nie osiągnęli jeszcze powszechnego wieku emerytalnego.
Podwyższając emerytowi wynagrodzenie
z tytułu stosunku pracy, powziął on wątpliwość, czy nie powinien zawiadomić Zakładu
o tym fakcie.
ZUS wyjaśnił, iż każdorazowa podwyżka
pensji nie obliguje zatrudniającego i emeryta
do zawiadamiania Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych. Wskazał, iż obowiązki pracodawców w zakresie powiadamiania
ZUS o zatrudnieniu świadczeniobiorcy,
który nie osiągnął jeszcze pełnego wieku
emerytalnego, a także o wysokości osiąganego przez niego przychodu zostały
określone w art. 127 ustawy z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, zwanej ustawą
emerytalną. Należy pamiętać jednak o tym,
że płatnik składek nie ma obowiązku informowania ZUS o przychodach zatrudnianych
emerytów i rencistów, którzy mogą osiągać przychody bez żadnego ograniczenia.
Przepis ten nie nakłada także na płatników
składek obowiązku informowania ZUS
o każdorazowej podwyżce wynagrodzenia ponad dopuszczalne kwoty przychodu.
Natomiast po zakończeniu roku kalendarzowego na pracodawcy (zleceniodawcy)
spoczywa obowiązek powiadomienia ZUS
(do końca lutego) o łącznej kwocie przychodu uzyskanego przez emeryta lub rencistę
w poprzednim roku kalendarzowym.
Przychody osiągane przez świadczeniobiorcę
z tytułu niepodlegającego obowiązkowi
ubezpieczeń społecznych nie mają wpływu
na wypłacane emerytury. W związku z tym
nie należy zawiadamiać ZUS o zatrudnianiu
emeryta (rencisty) na podstawie umowy
o dzieło ani o osiąganych przez niego z tego
tytułu przychodach (z wyjątkiem umów
o dzieło podlegających oskładkowaniu, czyli
zawartych z własnym pracodawcą albo
wykonywanych na jego rzecz).
Analogiczne obowiązki nałożone są na
emerytów i rencistów. Zgodnie ze stanowiskiem ZUS nie jest jednak uzasadnione
ich dublowanie. Niejednokrotnie emeryt lub
rencista wykonuje bowiem kilka rodzajów
MAJ 2014 | 4
działalności, z której przychody wpływają
na zawieszenie lub zmniejszenie wysokości
świadczeń. Istotne jest, aby ZUS posiadał
pełną informację o wysokości osiąganego
przychodu. Tylko taka informacja umożliwia bowiem wydanie prawidłowej decyzji
rozliczającej emeryturę lub rentę. Pracodawca przed zatrudnieniem pracownika
powinien zatem uzyskać od niego oświadczenie potwierdzające posiadanie lub nieposiadanie ustalonego prawa do emerytury
(renty) oraz poinformować o obowiązku
powiadomienia o wszelkich zmianach w tej
kwestii.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440
ze zm.).
Zygmunt Łobejko

Wejdź na
www.zeszytyus.pl
i zapisz się
na bezpłatny e-letter
Aktualności
Wykonywanie tej samej działalności w ramach spółki cywilnej
umożliwia preferencyjne opłacanie składek
Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez kolejne 24 miesiące kalendarzowe od podstawy wymiaru składek w wysokości zadeklarowanej
kwoty, nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia, posiadają zarówno przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w formie indywidualnej,
jak i wspólnicy spółek cywilnych.
W tej kwestii wypowiedział się ZUS, wydając 20 lutego 2014 r. interpretację indywidualną (nr 65/2014). Decyzja została
podjęta po rozpatrzeniu wniosku przedsiębiorcy, który prowadząc pozarolniczą
działalność gospodarczą i korzystając na
mocy art. 18a ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową, z preferencyjnych składek, uważa, że wykonując
ten sam co dotychczas rodzaj działalności,
tylko jako wspólnik spółki cywilnej ma on
także prawo do ulgi.
Zdaniem Zakładu osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest zarówno osoba fizyczna wykonująca we własnym
imieniu tę działalność, jak i wspólnik spółki
cywilnej w zakresie wykonywanej przez
niego działalności gospodarczej. Zatem
nie zachodzą żadne przeszkody, aby osoba, która najpierw prowadziła samodzielnie pozarolniczą działalność gospodarczą,
a następnie stała się wspólnikiem spółki
cywilnej, korzystała z preferencji składkowych. Ważne, by nie upłynął jeszcze 24-miesięczny okres uprawniający do opłacania
składek ubezpieczeniowych od niższej
podstawy oraz aby nie zachodziły inne
przesłanki negatywne, uniemożliwiające
skorzystanie z tego prawa.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 18a ust. 1 i 2 ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).
Renata Zawiślak

Nie każdy wspólnik spółki cywilnej opłaca składkę zdrowotną
Osoba prowadząca działalność rolniczą z tytułu bycia wspólnikiem w spółce
cywilnej nie powinna opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Takie jest stanowisko NFZ zawarte w decyzji z 11 października 2013 r. (decyzja
nr 14/02/2013). Rozstrzygnięcie zapadło po
przeanalizowaniu problemu spółki zatrudniającej pracowników i prowadzącej działalność rolniczą, tj. chów i hodowlę drobiu.
Jej wspólnicy są jednocześnie wspólnikami
innych spółek prowadzących działalność
gospodarczą. Opłacają z tego tytułu składki
na ubezpieczenia społeczne oraz w podwójnej wysokości składkę na ubezpieczenie
zdrowotne. Wspólnicy mieli wątpliwości,
czy w związku z prowadzeniem działalności
rolniczej w formie spółki cywilnej muszą
opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne.
W wydanej decyzji dyrektor NFZ podkreślił,
iż z przepisów art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy
z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną, wynika,
że obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega osoba spełniająca warunki
do objęcia ubezpieczeniami społecznymi,
która jest osobą prowadzącą działalność
pozarolniczą. Gdy ubezpieczony prowadzący
pozarolniczą działalność uzyskuje przychody
z więcej niż jednego rodzaju działalności,
składkę na ubezpieczenie zdrowotne powinien opłacać odrębnie od każdego rodzaju
działalności (art. 82 ustawy zdrowotnej).
Z uwagi na to, że wnioskodawca prowadzi
działalność rolniczą, z tytułu bycia wspólnikiem w spółce cywilnej nie powinien opłacać
składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Wyjaśniając szerzej ten problem, warto
podkreślić, iż co do zasady osoba, która
jest wspólnikiem w spółce cywilnej, podlega
z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym
oraz w konsekwencji jest zobowiązana do
opłacania za siebie również składki na ubezpieczenie zdrowotne. Tak jest, gdy wspólnik
spółki cywilnej jest przedsiębiorcą, czyli
mają do niego zastosowanie przepisy ustawy
z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 672 ze zm.). Jednak z przepisów tej
ustawy wprost wynika, że regulacji tych nie
stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie m.in. chowu i hodowli
zwierząt. W konsekwencji wspólnicy spółki
cywilnej, która zajmuje się taką działalnością, nie są przedsiębiorcami i nie powinni
opłacać za siebie składki na ubezpieczenie
zdrowotne. Oczywiście gdy spółka cywilna
zatrudnia pracowników czy też zleceniobiorców, to jest zobowiązana zgłosić te osoby
do ubezpieczeń i opłacać za nie składki. Jaki
jest przedmiot działalności spółki, nie ma
wówczas żadnego znaczenia.
W analizowanej sytuacji wnioskodawca
powinien wystąpić do ZUS o zwrot nienależnie opłacanych składek na ubezpieczenie zdrowotne, załączając do wniosku
decyzję NFZ o braku podstaw do opłacania
składki na ubezpieczenie zdrowotne. We
wniosku musi wskazać, że opłacał składkę
na ubezpieczenie zdrowotne od podwójnej
podstawy wymiaru, gdyż był przekonany,
że bycie wspólnikiem w spółce cywilnej to
kolejny tytuł do tego ubezpieczenia.
Pomimo korzystnej dla siebie interpretacji
może on mieć jednak problem z uzyskaniem
zwrotu nienależnie opłaconych składek.
Osoba, która jest bowiem zobowiązana do
opłacania dwóch składek na ubezpieczenie
zdrowotne, wpisuje podwójną podstawę
wymiaru i od tej kwoty nalicza oraz opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Przepisy ustawy zdrowotnej wskazują tylko minimalną podstawę wymiaru składki,
którą jest bowiem zadeklarowana kwota
nie niższa od 75% przeciętnej płacy. Co
prawda taka sytuacja w praktyce rzadko
się zdarza, ale taki zapis w ustawie może
spowodować, że ZUS uzna, iż przedsiębiorca powinien opłacać jedną składkę na
ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu innej
pozarolniczej działalności), ale z uwagi na
to, że w dokumentach rozliczeniowych składanych do ZUS wykazał wyższą podstawę
niż minimalna i od tej wyższej podstawy
opłacił składkę, zwrot składek byłby nieuzasadniony.
Zawsze jednak, gdy decyzja ZUS będzie
odmowna, przedsiębiorca może wnieść od
niej odwołanie do sądu.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Michał Jarosik

Czytelniku, zaproponuj własny temat!
Wyślij propozycję e-mailem na adres: [email protected]
5
| MAJ 2014
TEMAT NUMERU
Płatnik ma obowiązki wobec ZUS po sądowym
W sporach ze stosunku pracy niekiedy sąd wydaje wyrok przywracający pracownika do pracy
na poprzednich warunkach. Zasądza przy tym jednocześnie wypłatę wynagrodzenia za okres
pozostawania bez pracy. Taki wyrok wiąże się z wieloma dodatkowymi obowiązkami wobec
ZUS, które pracodawca musi w konkretny sposób i w odpowiednim terminie zrealizować.
Mimo że wynagrodzenie przysługuje za
okres pozostawania bez pracy, a więc czas,
w którym praca nie była świadczona,
w zakresie rozliczeń składkowych należy
je traktować tak jak wynagrodzenie za pracę. Oznacza to, że należy od niego naliczyć
i odprowadzić składki na wszystkie rodzaje
ubezpieczeń społecznych oraz na ubezpieczenie zdrowotne.
Istnieje tu tylko jeden wyjątek, z którym
będziemy mieć do czynienia wówczas, jeśli
wypłata wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy nastąpi po przekroczeniu
przez daną osobę rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych, o której
mowa w art. 19 ustawy z 13 października
1998 r., zwanej ustawą systemową. Przypomnijmy, że w 2014 roku kwota ta wynosi
112.380 zł (przykład 1).
Wynagrodzenie należy
oskładkować w miesiącu wypłaty
Pracodawcy zgłaszają czasami wątpliwości dotyczące sposobu rozliczenia składek
należnych od wypłaconego wynagrodzenia
za okres pozostawania bez pracy. Podstawą
tych wątpliwości jest fakt, że wspomniane
wynagrodzenie wypłacane jest po powrocie
pracownika do pracy, ale przysługuje za
okres wsteczny, tj. za okres, w którym pracy
tej nie świadczył. Rodzi się więc pytanie,
czy składki należy naliczyć i odprowadzić
w miesiącu, w którym dokonano wypłaty,
czy też „rozbić” je na miesiące, za które
przysługuje wynagrodzenie, i rozliczyć
w tych miesiącach.
Właściwy jest pierwszy sposób postępowania, co wynika wprost z § 2 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu
postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwanego rozporządzeniem w sprawie rozliczania
składek.
Przepis ten stanowi, że dla każdego ubezpieczonego, którego podstawę wymiaru składek
stanowi przychód w rozumieniu przepisów
ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej ustawą o PIT, a więc także pracownika, płatnik
składek w dokumentach rozliczeniowych
(raporcie i deklaracji) uwzględnia należne składki od wszystkich dokonanych lub
postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat – od pierwszego do ostatniego
PRZYKŁADY
1. BEZ SKŁADEK EMERYTALNO-RENTOWYCH
Z uwagi na wadliwe wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę sąd przywrócił
pracownika do pracy, zasądzając jednocześnie wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy
w wysokości odpowiadającej jednomiesięcznym poborom. Załóżmy, że z dniem 1 października
2014 r. pracownik ten powróci do pracy. Przyznane przez sąd wynagrodzenie w kwocie
15.678,90 zł zostanie mu wypłacone 6 października. W związku z tym, że we wrześniu
2014 roku przychody tej osoby przekroczą obowiązującą kwotę graniczną (112.380 zł),
pracodawca nie powinien naliczać od wypłaconej kwoty składek emerytalno-rentowych.
Natomiast od kwoty tej trzeba będzie naliczyć składki na ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe
oraz na ubezpieczenie zdrowotne.
2. ZSUMOWANA PODSTAWA WYMIARU
Wyrokiem sądowym pracownik został przywrócony do pracy, do której zgłosił się 3 kwietnia
2014 r. W tym dniu pracodawca wypłacił tej osobie wynagrodzenie za okres pozostawania bez
pracy w kwocie 5.679,65 zł, które odpowiada dwumiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika.
Z kolei wypłata pensji za kwiecień nastąpiła 28 tego miesiąca. Kwota, jaką otrzymał pracownik
za przepracowane w kwietniu dni, wyniosa 2.298,64 zł. Ustalając podstawę wymiaru składek
za kwiecień, pracodawca powinien zsumować obie kwoty. Podstawę składek na ubezpieczenia
społeczne stanowić więc będzie kwota 7.978,29 zł (5.679,65 zł + 2.298,64 zł).
Przy obliczaniu składki zdrowotnej podstawa ta powinna być zmniejszona o kwoty składek
na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika: (7.978,29 zł 
 9,76%) + (7.978,29 zł  1,50%) + (7.978,29 zł  2,45%) = 1.093,82 zł. Oznacza to, że
podstawa składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie wynosiła 6.884,47 zł (7.978,29 zł –
– 1.093,82 zł).
Składki należne zarówno od wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, jak i od
wynagrodzenia za przepracowane w kwietniu dni powinny być rozliczone w raporcie ZUS RCA
składanym za ten miesiąc.
MAJ 2014 | 6
dnia miesiąca kalendarzowego, którego
dotyczą wspomniane dokumenty.
Nie jest tu więc istotny okres, za jaki przysługuje wynagrodzenie, ale data jego faktycznej
wypłaty (przykład 2).
Płatnik musi złożyć
raporty zerowe
Wydanie przez sąd postanowienia o przywróceniu pracownika do pracy powoduje swoistą reaktywację stosunku pracy.
Oznacza to, że imienne raporty miesięczne
muszą być złożone za cały okres pozostawania danej osoby bez pracy, a nie tylko za
miesiąc, w którym do tej pracy wróciła. Po
wyroku sądowym okres pozostawania bez
pracy należy bowiem traktować jak okres
zatrudnienia pracowniczego – oczywiście,
o ile pracownik wyrazi chęć powrotu do
firmy.
W związku z tym, że w miesiącach nieświadczenia pracy pracownik nie otrzymywał żadnego wynagrodzenia, za okres ten
pracodawca musi złożyć raporty zerowe,
czyli takie, w których wykazane zostaną
zerowe podstawy wymiaru składek na
poszczególne rodzaje ubezpieczeń i takie
same składki.
Składając raporty za pracownika przywróconego do pracy, firmy często popełniają
błąd przy nadawaniu im numeru identyfikatora. Przyjmując, że skoro są to pierwsze dokumenty składane za dane miesiące,
opatrują je numerem zaczynającym się od
cyfr 01. Tymczasem formularze te – mimo
że pierwszorazowe – powinny być złożone
w trybie korekty, a więc należy je oznaczyć
identyfikatorem zaczynającym się od cyfr
02 (przykład 3).
Pracodawca powinien pamiętać
o deklaracji ZUS DRA
Przygotowując imienne raporty miesięczne
za pracownika przywróconego do pracy,
należy pamiętać o tym, że komplet dokumentów rozliczeniowych – poza niemającymi tu znaczenia wyjątkami – składa się
z raportów oraz deklaracji rozliczeniowej
ZUS DRA. W każdym miesiącu objętym
korektą do składanych raportów musimy
więc dołączyć deklarację (przykład 4).
Przywróconego do pracy zgłasza się
do ZUS z datą wyrejestrowania
Wyrok przywracający pracownika do pracy
może być wydany tylko wobec osoby, której
stosunek pracy uległ już rozwiązaniu, a tym
samym została ona już wyrejestrowana
z ubezpieczeń. Jak już wcześniej wspomniano, skutkiem takiego wyroku jest swoiste
reaktywowanie stosunku pracy łączącego
pracownika z pracodawcą. Oznacza to, że
osoba ta powinna być ponownie zgłoszona
do ubezpieczeń „pracowniczych”.
O ile konieczność zgłoszenia do ubezpieczeń pracownika przywróconego do pracy
nie budzi raczej wątpliwości, o tyle wywołuje je data, z jaką zgłoszenie to powinno
nastąpić. Zdarza się, że pracodawcy zgłaszają taką osobę na bieżąco, tj. z datą, z którą
podjęła ona pracę po uzyskaniu pozytywnego wyroku.
Postępowanie to jest nieprawidłowe, ponieważ w takim przypadku pracownik – mimo
przywrócenia do pracy – będzie miał przerwę w ubezpieczeniach, która obejmie okres
między wadliwym rozwiązaniem umowy
o pracę a powrotem do firmy. Właściwą
datą jest natomiast data, z którą dana osoba
została pierwotnie wyrejestrowana z ubezpieczeń. Pozwala to na zachowanie ciągłości
ubezpieczeń „pracowniczych”.
Wyrejestrowany członek rodziny
powinien zostać zarejestrowany
Pracownik, z którym pracodawca wadliwie
rozwiązał umowę o pracę, mógł zgłosić do
ubezpieczenia zdrowotnego członka lub
członków swojej rodziny. Wraz z wyrejestrowaniem pracownika osoby takie powinny również zostać wyrejestrowane, przy
czym w tym przypadku stosuje się druk
ZUS ZCNA, a nie ZUS ZWUA.
Po przywróceniu pracownika do pracy
osoby te odzyskują prawo do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu bycia członkiem
rodziny. Oznacza to, że pracodawca powinien je ponownie zgłosić do wspomnianego
ubezpieczenia. Przed zgłoszeniem firma
musi jednak wyjaśnić, czy w międzyczasie
nie uzyskały one własnego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego i czy nadal mogą być
nim objęte na zasadach przewidzianych dla
członków rodziny.
PRZYKŁADY
przywróceniu pracownika do pracy
3. KOLEJNY NUMER IDENTYFIKATORA
W wyniku wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę stosunek pracy pracownicy uległ
rozwiązaniu z dniem 31 stycznia 2014 r. W kwietniu sąd wydał jednak wyrok uznający, że
wypowiedzenie to było złożone niezgodnie z przepisami, i przywrócił pracownicę do pracy. Przyznał
jej jednocześnie wynagrodzenie za okres pozostawania bez zatrudnienia w wysokości odpowiadającej
jednomiesięcznemu wynagrodzeniu. Zostało ono wypłacone w dniu powrotu do pracy, tj. 5 maja br.
W tej sytuacji pracodawca powinien złożyć raporty ZUS RCA za okres, w którym pracownica
pozostawała bez pracy, czyli za luty, marzec, kwiecień 2014 roku. W raportach tych powinny
być wykazane zerowe podstawy wymiaru składek na wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych
oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Cyfra „0” powinna być wpisana także w pozycjach, w których
wykazywane są kwoty składek. Mimo że będą to pierwszorazowe raporty za ten okres, należy
je oznakować następującymi numerami: 02 02.2014, 02 03.2014, 02 04.2014. Natomiast
wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy trzeba rozliczyć – wraz z wynagrodzeniem za pracę
– w raporcie składanym za maj, który oznaczony będzie identyfikatorem 01 05.2014.
4. DEKLARACJA DO KAŻDEGO RAPORTU
W przedstawionej w poprzednim przykładzie sytuacji do raportów ZUS RCA za miesiące
od lutego do kwietnia 2014 roku pracodawca musi dołączyć deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA
oznaczone tym samym numerem identyfikatora co raporty. Fakt, że w danych wykazanych
w deklaracjach nie zaszły żadne zmiany, nie ma tu znaczenia. Imienne raporty miesięczne oraz
ich korekty nie mogą bowiem być składane samodzielnie – bez deklaracji.
5. PONOWNE ZGŁOSZENIE DO ZUS
Pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę o pracę. Okres wypowiedzenia upłynął z dniem
28 lutego 2014 r. Z tym też dniem uległa rozwiązaniu umowa o pracę. Z kolejnym dniem po
ustaniu stosunku pracy (1 marca 2014 r.) pracodawca wyrejestrował tę osobę z ubezpieczeń
„pracowniczych”. W kwietniu zapadł wyrok przywracający pracownika do pracy, do której ten
przystąpił z dniem 5 maja. W tej sytuacji pracodawca powinien zgłosić wspomnianą osobę
do ubezpieczeń z kodem tytułu zaczynającym się od cyfr 01 10 oraz datą, z którą nastąpiło
wyrejestrowanie, tj. z dniem 1 marca 2014 r.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 45–51, art. 56–61 ustawy z 26 czerwca
1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U.
z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11–12,
art. 13 pkt 1, art. 18 ust. 1, art. 19–20,
art. 36, art. 41, art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 67, art. 69,
art. 76a, art. 81 ustawy z 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
rozporządzenie Rady Ministrów z 18 kwietnia
2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
postępowania w sprawach rozliczania składek, do
których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 78, poz. 465 ze zm.),
rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej
z 23 października 2009 r. w sprawie określenia
wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów
miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych
korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących,
zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych
dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444 ze zm.).
Bogdan Majkowski

Bieżące i archiwalne wydania online „Zeszytów Ubezpieczeń Społecznych”
znajdą Państwo na stronie
http://e.zeszytyus.pl
Aby uzyskać do nich dostęp, prosimy o kontakt z COK, tel.: 22 518 29 29
lub e-mail: [email protected]
7
| MAJ 2014
Składki
Bilety komunikacji miejskiej mogą być zwolnione ze składek
Pytanie: W regulaminie wynagradzania pracodawca umieścił zapis, że pracownik
wykonujący polecenia służbowe na terenie miasta – siedziby pracodawcy ma
prawo otrzymać od pracodawcy miesięcznie 10 biletów komunikacji miejskiej do
poruszania się po mieście. Czy to świadczenie może zostać zwolnione ze składek
na ubezpieczenia społeczne?
Odpowiedź: Warunkiem uniknięcia oskładkowania świadczeń polegających na zapewnieniu pracownikom przejazdów środkami lokomocji są odpowiednie zapisy
w układzie zbiorowym pracy albo w regulaminie wynagradzania.
Pracodawca nie może:
1)przekazać pracownikowi pieniędzy na
zakup biletów albo
2) zwrócić pracownikowi wydatków poniesionych z jego prywatnych pieniędzy na
ten cel.
ZUS zgadza się, że wolne od składek jest
wręczenie pracownikowi biletów, za które
zapłacił pracodawca, albo zorganizowanie
przez niego transportu. Podstawy wymiaru
składek nie stanowią korzyści materialne
wynikające z układów zbiorowych pracy,
regulaminów wynagradzania lub przepisów
o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów
lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub
częściowo odpłatnych przejazdów środkami
lokomocji. Tę korzystną dla pracodawców
regulację wprowadza § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej
z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.), zwanego
rozporządzeniem składkowym.
Nie są oskładkowane te świadczenia związane z przejazdami, które:
yy
wynikają z układów zbiorowych pracy,
regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu,
yy
są niepieniężne (w znaczeniu, że pracownik nie otrzymuje gotówki),
yy
mają charakter materialny, nie stanowią
ekwiwalentu w formie pieniężnej,
yy
polegają na bezpłatnych lub częściowo
odpłatnych dla pracownika przejazdach
środkami lokomocji.
W sprawie tej wypowiedział się ZUS
w decyzji z 3 października 2013 r. (sygn.
akt DI/100000/451//1307/2013). Zakład
odniósł się do stosowania § 2 ust. 1 pkt 26
rozporządzenia składkowego i stwierdził, że:
yy
przepis ten nie obejmuje ekwiwalentów pieniężnych z tytułu ponoszonych
kosztów przejazdów do pracy środkami
lokomocji, wypłacanych pracownikom
przez pracodawcę (ekwiwalent pieniężny, jaki otrzymuje pracownik z przeznaczeniem na zakup biletu lub jako zwrot
poniesionych kosztów związanych z kupnem biletu, podlega oskładkowaniu),
yy
składki na ubezpieczenia społeczne nie
powinny być naliczane od przychodu,
jaki pracownik uzyskuje, korzystając
z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych
przejazdów środkami lokomocji (przez
co należy rozumieć korzystanie z transportu publicznego na podstawie przekazywanych przez pracodawcę biletów
lub z transportu organizowanego przez
pracodawcę).
Interpretacja ta jest o tyle ważna, że wystąpił o nią pracodawca, który przewidywał
konieczność zapewnienia transportu dla
pracownika w postaci przejazdu taksówką.
ZUS zgodził się, aby wydatki pracodawcy
także na tę formę komunikacji były wolne
od składek.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra
pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r.
w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Tomasz Król

specjalista w zakresie prawa pracy
Z umowy o dzieło nie trzeba opłacać składek, gdy jest
wykonywana przez zleceniobiorcę
Pytanie: Dnia 1 lutego 2014 r. na stanowisku konserwatora zatrudniliśmy
50-letniego mężczyznę. Pracę wykonuje na podstawie umowy zlecenia. Z tą samą
osobą chcemy zawrzeć umowę o dzieło na przeprowadzenie generalnego remontu zakupionej przez spółkę tokarki. Czy od umowy o dzieło powinny być opłacone
składki?
Odpowiedź: Umowa o dzieło zawarta z osobą, która jednocześnie wykonuje w tej
samej firmie umowę zlecenia, nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń
społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Pracodawca, który zawrze z własnym
pracownikiem umowę o dzieło, nie zgłasza dodatkowo tej osoby do ubezpieczeń
społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
natomiast składki na ubezpieczenia społeczne jest zobowiązany naliczać i opłacać
od zsumowanego wynagrodzenia, które
będzie mu wypłacał ze stosunku pracy oraz
umowy o dzieło.
Inaczej sytuacja wygląda z zatrudnieniem
na podstawie umowy zlecenia. Jeśli z osobą
zatrudnioną na podstawie umowy zlecenia zostanie zawarta umowa o dzieło, to
od wynagrodzenia wypłacanego z umowy
o dzieło płatnik składek (zleceniodawca)
nie musi opłacać składek na ubezpieczenia
społeczne. Artykuł 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, zwanej ustawą systemową, ma
zastosowanie wyłącznie do umów cywilnoprawnych zawieranych z własnym pracownikiem, a nie ze zleceniobiorcą. Umowa
o dzieło nie jest także samoistnym tytułem
do objęcia danej osoby ubezpieczeniem
zdrowotnym, gdyż taki tytuł do ubezpieczeń nie jest wymieniony w art. 66 ustawy
z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną.
MAJ 2014 | 8
Od przychodu z tytułu umowy o dzieło
zawartej z osobą wykonującą w firmie
umowę zlecenia nie ma obowiązku opłacania
składek ubezpieczeniowych. Płatnik musi
jedynie wpłacić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych od wypłaconego
wynagrodzenia.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 6, art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r.
nr 164, poz. 1027 ze zm.),
art. 31, art.32 ustawy z 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst
jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Andrzej Radzisław

radca prawny
Zasiłki
Pracodawca może dokonać egzekucji z pobieranego
przez pracownika zasiłku chorobowego
Pytanie: Pracownica w ciąży przebywa na dłuższym zwolnieniu lekarskim. W marcu
otrzymałam zajęcie jej wynagrodzenia od komornika (należność główna 682,76
zł). Pracownica otrzymuje zasiłek chorobowy w wysokości 1.352,96 zł brutto. Czy
powinnam dokonać potrącenia z wypłacanego zasiłku?
Odpowiedź: Tak. Od zasiłku chorobowego należy potrącić zajęcie komornicze.
Wynagrodzenie za czas choroby korzysta
z takiej samej ochrony przed potrąceniami, jak wynagrodzenie za pracę. Zatem
w sytuacji gdy zatrudnionej przysługują
różne rodzaje świadczeń, wówczas powinno
się osobno obliczać wysokość potrącenia
z wynagrodzenia, a osobno z zasiłku.
Zasiłek chorobowy podlega egzekucji na
zasadach określonych w art. 139–143 ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z FUS, zwanej ustawą emerytalną. Przepisy
powołanej ustawy określają zakres i granice
dopuszczalnych potrąceń, które mogą wynosić:
yy
na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów
wykonawczych – do 60% kwoty zasiłku,
yy
na zaspokojenie innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych – do 25% kwoty zasiłku,
yy
w przypadku zbiegu egzekucji należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych
i niezwiązanych z alimentami – do 60%
kwoty zasiłku.
Obowiązuje też kwota wolna od potrąceń,
w wysokości 50% najniższej emerytury (najniższa emerytura od 1 marca 2014 r. wynosi
844,45 zł). Kwota wolna podlega proporcjonalnemu obniżeniu, w sytuacji gdy zasiłek
został wypłacony tylko za część miesiąca,
czyli dokładnie odwrotnie niż w odniesieniu
do wynagrodzenia za czas przepracowany lub
za czas choroby, kiedy kwota wolna pomniejszana jest proporcjonalnie do wymiaru czasu
pracy, a nienaruszalna w przypadku nieprzepracowania całego miesiąca.
Ważne
Wysokość tej części zasiłku, która będzie
podlegała potrąceniu, ustala się od jego
wartości brutto, czyli przed odliczeniem
zaliczki na podatek dochodowy.
W sytuacji przedstawionej w pytaniu wysokość zasiłku chorobowego z uwzględnieniem
potrąceń należy ustalić w następujący sposób:
1. Zasiłek chorobowy należny za cały miesiąc: 1.352,96 zł brutto.
2. Zajęcie komornicze z tytułu należności
innych niż świadczenia alimentacyjne:
682,76 zł.
3. Kwota możliwa do potrącenia: 1.352,96 zł 
 25% = 338,24 zł.
4. Podatek: 1.352,96 zł  18% = 243,53 zł.
5. Zaliczka na podatek dochodowy (przy
założeniu, że pracodawca jest upoważniony przez zatrudnioną do odliczania kwoty
wolnej): 243,53 zł – 46,33 zł = 197 zł (po
zaokrągleniu do pełnych złotych).
6. Zasiłek netto: 1.352,96 zł – 197 zł (zaliczka) = 1.155,96 zł.
7. Kwota do wypłaty: 1.155,96 zł – 338,24 zł
(potrącenie komornicze) = 817,72 zł.
8. Wysokość wypłaconego po dokonaniu
potrącenia zasiłku nie narusza kwoty wolnej, która wynosi: 422,23 zł (844,45 zł 
 50%).
PODSTAWA PRAWNA:
art. 139–143 ustawy z 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz.1440 ze zm.).
Magdalena Skalska

Skan dokumentu nie jest podstawą do ustalenia prawa
do świadczeń chorobowych
Pytanie: Czy na podstawie skanu zwolnienia lekarskiego można wypłacić zasiłek
opiekuńczy pracownikowi? Oryginał zwolnienia lekarskiego dostarczył dopiero
po 3 tygodniach, już po zakończeniu zwolnienia lekarskiego.
Odpowiedź: Skan zaświadczenia lekarskiego nie stanowi podstawy do wypłaty
zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny.
Przy ustalaniu prawa do zasiłków i ich wysokości dowodami stwierdzającymi czasową
niezdolność do pracy z powodu choroby,
konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pobyt
w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej
– są zaświadczenia lekarskie, wystawiane
na odpowiednim druku, według wzoru
określonego w rozporządzeniu ministra
pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu
wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru
zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia
lekarskiego wydanego w wyniku kontroli
lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 229).
Zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA wystawia
się z dwiema kopiami:
1.Oryginał ZUS ZLA wystawiający
zaświadczenie przesyła, w ciągu 7dni
od dnia wystawienia, bezpośrednio
do terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
2. Pierwszą kopię z otrzymuje ubezpieczony.
3. Drugą kopię wystawiający zaświadczenie
przechowuje przez okres 3 lat.
W razie zagubienia zaświadczenia lekarskiego lekarz, który wydał utracone zaświadczenie, na wniosek ubezpieczonego, sporządza
wypis z kopii tego zaświadczenia.
W przypadku gdy ZUS ZLA – także do
zasiłku opiekuńczego – zostało dostarczone po upływie 7 dni od jego otrzymania,
zasiłek ulega obniżeniu o 25% za okres od
ósmego dnia orzeczonej niezdolności do
pracy do dnia dostarczenia tego zaświadczenia. Obniżenia tego nie stosuje się, jeżeli
9
niedostarczenie zaświadczenia w terminie
nastąpiło z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Jeżeli ostatni dzień 7-dniowego
terminu przypada w dniu ustawowo wolnym od pracy albo w sobotę, uznaje się,
że świadectwo lekarskie zostało dostarczone w terminie, jeżeli zostało dokonane
w najbliższym dniu roboczym.
Ważne
Opieka może być udokumentowana tylko
pierwszą kopią zaświadczenia lekarskiego,
którą pracownik powinien dostarczyć
pracodawcy w ciągu 7 dni od daty jego
otrzymania.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 53, art. 58, art. 62 ustawy z 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz.159).
| MAJ 2014
Izabela Nowacka

Zasiłki
Odbyty staż nie skraca okresu wyczekiwania na świadczenia
chorobowe
Pytanie: Dnia 17 lutego 2014 r. podpisaliśmy umowę o pracę z osobą, która wcześniej
odbywała u nas staż na podstawie skierowania z urzędu pracy, a 4 marca pracownica
zachorowała i otrzymała zwolnienie lekarskie na okres do 27 marca. Czy w takim
przypadku do okresu ubezpieczenia można doliczyć jej okres odbywania w naszym
zakładzie stażu i czy w związku z tym przysługuje jej wynagrodzenie chorobowe?
Odpowiedź: Okresu odbywania stażu nie uwzględnia się przy ustalaniu 30-dniowego okresu wyczekiwania na prawo do świadczeń chorobowych.
Ubezpieczony, który stał się niezdolny do
pracy z powodu choroby, nabywa prawo do
zasiłku chorobowego po upływie:
yy
30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia
chorobowego, jeżeli podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo, albo
yy
90 dni, jeśli podlega ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie (art. 4 ust. 1 ustawy
z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa – tekst jedn.: Dz.U.
z 2014 r. poz. 159, zwanej ustawą chorobową).
Jest to tzw. okres wyczekiwania na prawo
do zasiłku chorobowego.
Pracownik ubezpieczeniu chorobowemu
podlega obowiązkowo, obowiązuje go zatem
30-dniowy okres wyczekiwania na prawo
do zasiłku chorobowego. Przepisy dotyczące
okresu wyczekiwania mają także zastosowanie
do wynagrodzenia za okres pierwszych 33 dni
niezdolności do pracy spowodowanej chorobą,
za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ze środków pracodawcy. Wynagrodzenie za okres choroby nie przysługuje bowiem
w przypadkach, w których nie przysługiwałby
zasiłek chorobowy (art. 92 § 3 pkt 2 ustawy z 26
czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, tekst jedn.:
Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Do wymaganego okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wlicza się
poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między obecnym
a poprzednim okresem ubezpieczenia nie
przekroczyła 30 dni albo była spowodowana:
yy
urlopem wychowawczym,
yy
urlopem bezpłatnym lub
yy
odbywaniem czynnej służby wojskowej
przez żołnierza niezawodowego.
Pracownica zachorowała przed upływem 30
dni od podjęcia zatrudnienia. Wcześniej, przed
rozpoczęciem pracy, wykonywała u pracodawcy pracę jako osoba odbywająca staż na podstawie skierowania powiatowego urzędu pracy.
Ważne
Zgodnie z przepisami ustawy
z 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), zwanej
ustawą systemową, osoby pobierające
stypendium w okresie odbywania szkolenia,
stażu lub przygotowania zawodowego
w miejscu pracy na podstawie skierowania
wydanego przez powiatowy urząd pracy
lub inny podmiot kierujący podlegają
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
oraz wypadkowemu. Nie mają natomiast
możliwości podlegania, nawet dobrowolnie,
ubezpieczeniu chorobowemu (art. 6 ust. 1
pkt 9a i art. 11 ustawy systemowej).
Oznacza to, że okres odbywania stażu nie może
zostać doliczony do 30-dniowego okresu ubezpieczenia wymaganego do nabycia prawa do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego.
Pracownica musi więc wyczekiwać na prawo
do wynagrodzenia chorobowego do upływu
30 dni zatrudnienia, jeśli tylko nie zachodzą
okoliczności dające prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia.
Ważne
Okres orzeczonej niezdolności do pracy
przypadający na okres wyczekiwania nie
podlega wliczeniu do 33 dni, po których
upływie pracownica nabywa prawo do
zasiłku chorobowego.
Jak wynika z wyjaśnień ZUS, warto pamiętać, iż obowiązujące przepisy przewidują
również wyjątki od obligatoryjnego upływu
okresu wyczekiwania na świadczenia chorobowe. Okolicznościami, które dają prawo
do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku
chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia, tj. bez okresu wyczekiwania, są przypadki, gdy niezdolność do pracy dotyczy:
yy
absolwentów szkół lub szkół wyższych,
którzy zostali objęci ubezpieczeniem
chorobowym lub przystąpili do tego
ubezpieczenia w ciągu 90 dni od dnia
ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
yy
ubezpieczonych, których niezdolność do
pracy spowodowana została wypadkiem
w drodze do pracy lub z pracy,
yy
osób objętych ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo, jeżeli posiadają co
najmniej 10-letni okres obowiązkowego
ubezpieczenia chorobowego.
yy
ubezpieczonego, który sprawował mandat posła lub senatora, jeśli został objęty
ubezpieczeniem chorobowym w ciągu
90 dni od ukończenia kadencji (art. 4
ust. 3 ustawy chorobowej).
Justyna Wojciechowska

Majowa przerwa w pracy przedszkola nie oznacza prawa
do zasiłku opiekuńczego rodzica
Pytanie: Czy powinniśmy wypłacić zasiłek opiekuńczy pracownicy – samotnej
matce, która w połowie kwietnia dowiedziała się o zamknięciu w długi weekend
majowy, przedszkola, do którego uczęszcza jej dziecko? Pracownica uzyskała
informację które placówki w zastępstwie zajmą się dziećmi.
Odpowiedź: W takim przypadku nie zachodzą przesłanki wypłacenia pracownicy
zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem.
Warunkami wypłaty zasiłku opiekuńczego są nieprzewidziane zamknięcia
żłobka, przedszkola lub szkoły (gdy ubezpieczony dowie się o tym w terminie krótszym niż 7 dni) oraz brak innych, poza
ubezpieczonym, członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie
domowym, którzy mogliby zapewnić opiekę.
W opisanej sprawie bez znaczenia pozostaje, czy jest inny członek rodziny mogący
MAJ 2014 | 10
zapewnić dziecku opiekę. Nie został bowiem
spełniony warunek zasadniczy, „nieprzewidzianego zamknięcia” przedszkola. Dyżury
przedszkoli zostały bowiem zaplanowane
i podane do wiadomości rodziców.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 32, art. 34 ustawy z 25 czerwca 1999 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
Jan Frydrych

prawnik
Zasiłki/Emerytury
Za zgodą pracownika można dokonać potrąceń z zasiłku
chorobowego bez ograniczeń
Pytanie: Pracownik wyraził zgodę na potrącanie mu z zasiłku chorobowego należnych wpłat na ubezpieczenie grupowe. Czy w takim przypadku obowiązuje jakaś
granica tych potrąceń?
Odpowiedź: W razie wyrażenia przez zatrudnionego dobrowolnej zgody brak jest
granicy potrąceń. Dotyczy to m.in. potrąceń z tytułu składek na ubezpieczenie
grupowe, raty związanej ze spłatą pożyczki do kasy zapomogowo-pożyczkowej
czy też składki członkowskiej związanej z przynależnością do organizacji związkowej, na których potrącenie pracownik wyraził zgodę na piśmie.
Przystąpienie do ubezpieczenia grupowego jest
dobrowolną decyzją pracownika, w związku
z czym to on wyraża zgodę na dokonywanie
potrącenia składek z wypłacanego przez pracodawcę wynagrodzenia czy zasiłku. Oświadczenie pracownika o wyrażeniu zgody na
potrącenie musi być, pod rygorem nieważności,
sporządzone na piśmie. W przypadku wynagrodzenia za pracę (czy też wynagrodzenia za
czas choroby) trzeba pamiętać, że przy potrącaniu za zgodą pracownika takich należności, jak
np. składki związkowe, składki z tytułu pożyczki
czy właśnie składki ubezpieczeniowe, wolna
od potrąceń musi być kwota stanowiąca 80%
minimalnego wynagrodzenia za pracę. Potrącenia z zasiłków z ubezpieczenia społecznego są
dokonywane na innych zasadach. Określają je
przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej ustawą emerytalną. W art. 139
tej ustawy są wymienione należności, które
mogą być potrącone z zasiłku bez zgody pracownika, czyli m.in.:
yy
sumy egzekwowane na mocy tytułów
wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych,
yy
należności alimentacyjne potrącane na
wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego oraz
yy
sumy egzekwowane na mocy tytułów
wykonawczych na pokrycie należności
innych niż świadczenia alimentacyjne.
W takich przypadkach granice potrąceń określa art. 140 ustawy emerytalnej.
Obowiązują także kwoty wolne określone
w art. 141 tej ustawy. W przypadku dobrowolnych potrąceń, dokonywanych z zasiłku
za pisemną zgodą zatrudnionego, nie obowiązują kwoty wolne ani granice potrąceń.
Z przysługującego ubezpieczonemu zasiłku
potrąca się w pierwszej kolejności zaliczkę
na poczet podatku dochodowego. Z kwoty zasiłku netto, po uzyskaniu pisemnej
zgody zatrudnionego, pracodawca może
zaś potrącić składkę na ubezpieczenie
grupowe.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks
pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94
ze zm.),
art. 138–144 ustawy z 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 1440 ze zm.).
Renata Gawęcka

Nie zawsze trzeba mieć status pracownika przed zgłoszeniem
wniosku o emeryturę
Pytanie: Niedawno rozwiązaliśmy za porozumieniem stron stosunek pracy z długoletnią pracownicą urodzoną 15 grudnia 1953 r. Zatrudnienie ustało na jej wniosek
w związku z wystąpieniem o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach.
ZUS nie uznał jednak okresu takiej pracy i wydał w tej sprawie decyzję odmowną.
Ubezpieczona chce w kwietniu 2014 roku wystąpić z wnioskiem o wcześniejszą
emeryturę pracowniczą, do której przyznania również spełnia warunki. Do tego
czasu moglibyśmy zawrzeć z nią umowę zlecenia. Czy wykonywanie takiej umowy
nie przeszkodzi jej w nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury?
Odpowiedź: Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje zasadniczo tylko
osobom, które przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie były pracownikami.
Przepisy przewidują jednak wyjątki od tych wymagań.
Wcześniejsza emerytura pracownicza jest
przewidziana w art. 29 i art. 46 ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
zwanej ustawą emerytalną.
Kobieta urodzona po 31 grudnia 1948 r.,
a przed 1 stycznia 1969 r. może uzyskać
prawo do takiego świadczenia, jeżeli:
yy
do 31 grudnia 2008 r. ukończyła 55 lat
oraz udowodniła co najmniej 30-letni
okres składkowy i nieskładkowy lub
yy
do 31 grudnia 2008 r. udowodniła co
najmniej 20 lat okresów składkowych
i nieskładkowych oraz została uznana
za całkowicie niezdolną do pracy oraz
yy
nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego albo złoży wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w OFE, za pośrednictwem
ZUS, na dochody budżetu państwa.
Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje tylko tym osobom, które ostatnio, przed
zgłoszeniem wniosku o to świadczenie, były
pracownikami oraz w okresie ostatnich 24
miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym pozostawały w stosunku pracy
co najmniej przez 6 miesięcy. Warunków tych
nie muszą jednak spełniać osoby, które przez
cały okres wymagany do przyznania emerytury
(w przypadku kobiet 30 albo 20 lat) podlegały
ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stosunku pracy. Ponadto warunek pozostawania
11
w stosunku pracy przynajmniej przez 6 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy podlegania
ubezpieczeniom nie dotyczy osób, które w dniu
zgłoszenia wniosku o emeryturę były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy.
ZUS może przyznać wcześniejszą emeryturę
pracowniczą tylko osobom, które wniosek
o przyznanie tego świadczenia złożą przed
dniem ukończenia powszechnego wieku
emerytalnego. Od 1 stycznia 2013 r. wiek ten
jest stopniowo wydłużany (o jeden miesiąc
za każdy późniejszy kwartał urodzenia).
Dla kobiet urodzonych w czwartym kwartale 1953 roku (do tej grupy należy pracownica, o której mowa w pytaniu) wydłużony
powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat
i 4 miesiące. Zatem tylko do czasu ukończenia
tego wieku (tj. najpóźniej do 14 kwietnia 2014 r.
włącznie) pracownica powinna była zgłosić
wniosek o wcześniejszą emeryturę. Jeśli tego nie
zrobiła i zgłosi wniosek później, ZUS przyzna
emeryturę powszechną i obliczy ją na nowych
zasadach (ze składek i kapitału początkowego).
PODSTAWA PRAWNA:
art. 29 i art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
| MAJ 2014
Marek Opolski

ekspert w dziedzinie emerytur i rent
Emerytury
Świadczenie przedemerytalne lub emerytura częściowa przysługuje
pracownikom, którym pracodawca zlikwidował stanowiska pracy
Odpowiedź: Pracownicy mogą ubiegać się o świadczenie przedemerytalne albo
o emeryturę częściową, o ile spełnią warunki przedstawione poniżej.
Świadczenie przedemerytalne przysługuje
osobie, która spełnia łącznie następujące
warunki:
yy
przez co najmniej 6 miesięcy pobierała
zasiłek dla bezrobotnych,
yy
nadal (w dniu zgłoszenia wniosku
o świadczenie) jest zarejestrowana jako
osoba bezrobotna,
yy
w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej
przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji
zatrudnienia, zatrudnienia w ramach prac
interwencyjnych lub robót publicznych,
yy
złoży wniosek o przyznanie świadczenia
przedemerytalnego w okresie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania
przez powiatowy urząd pracy dokumentu
poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych albo w terminie 14 dni gdy zatrudnienie lub inna praca
zarobkowa ustaje po upływie 6-miesięcznego
okresu pobierania zasiłku (w szczególnie
uzasadnionych przypadkach termin 30- i 14-dniowy mogą ulec przywróceniu),
yy
ma wymagany staż, wiek i inne indywidualne warunki określone w art. 2 ustawy
o świadczeniach przedemerytalnych.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy
z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych prawo do tego świadczenia
przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (aktualnie
tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.),
w którym była zatrudniona przez okres nie
krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej
55 lat – kobieta oraz 60 lat – mężczyzna oraz
posiada okres uprawniający do emerytury,
wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet
i 35 lat dla mężczyzn.
Ukończenie wskazanego wieku nie jest
wymagane, jeżeli osoba ubezpieczona do
dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu
ustawy o promocji zatrudnienia, w którym
była zatrudniona przez okres nie krótszy niż
6 miesięcy, posiada okres uprawniający do
emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla
kobiet i 40 lat dla mężczyzn (art. 2 ust. 1 pkt 5
ustawy o świadczeniach przedemerytalnych).
Należy mieć na uwadze, że za rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy uważa się:
yy
rozwiązanie tego stosunku z przyczyn
niedotyczących pracowników, zgodnie
z przepisami ustawy z 13 marca 2003 r.
o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub
zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (gdy
pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników), w przypadku rozwiązania
stosunku pracy lub stosunku służbowego
z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników,
yy
rozwiązanie tego stosunku z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji
lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn
ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych,
yy
wygaśnięcie tego stosunku w przypadku śmierci pracodawcy lub gdy odrębne
przepisy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego
w wyniku przejścia zakładu pracy lub
jego części na innego pracodawcę i niezaproponowania przez tego pracodawcę
nowych warunków pracy i płacy.
Stosowna informacja o przyczynie rozwiązania stosunku pracy powinna się znaleźć
w wystawianych świadectwach pracy. Pracownicy, spełniający warunki indywidualne
do przyznania świadczenia przedemerytalnego, po rozwiązaniu stosunku pracy powinni zarejestrować się w urzędzie pracy jako
osoby bezrobotne. Po okresie pobierania
przez co najmniej 6 miesięcy zasiłku dla
bezrobotnych i otrzymaniu stosownego
MAJ 2014 | 12
zaświadczenia (o okresie pobierania zasiłku
dla bezrobotnych i aktualnym statusie osoby bezrobotnej) składają wnioski w swoim
oddziale ZUS. Powinni pamiętać o tym, aby
wniosek złożyć w terminie nie później niż
30 dni od otrzymania zaświadczenia albo
14 dni od ustania zatrudnienia (dotyczy osób
wykonujących zatrudnienie lub inną pracę
zarobkową w rozumieniu przepisów ustawy
o promocji zatrudnienia albo zatrudnienie
w ramach prac interwencyjnych lub robót
publicznych, gdy praca ta lub zatrudnienie
ustaną po upływie 6-miesięcznego okresu
pobierania zasiłku dla bezrobotnych).
Kwota ryczałtowa świadczenia przedemerytalnego od 1 marca 2014 r. wynosi 991,39 zł.
Kolejnym świadczeniem, do którego po
spełnieniu określonych warunków pracownicy mogą mieć prawo, jest emerytura
częściowa. Warunkiem przyznania tej emerytury jest również złożenie wniosku przed
osiągnieciem powszechnego wieku emerytalnego uprawniającego do emerytury.
Zgodnie z art. 26b ustawy z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, emerytura częściowa
przysługuje:
yy
kobiecie urodzonej po 31 grudnia 1958 r.,
która nie ma ukończonego wieku emerytalnego ustalonego według jej daty urodzenia, a ma ukończony wiek 62 lata oraz
udowodniony co najmniej 35-letni okres
składkowy i nieskładkowy, oraz
yy
mężczyźnie urodzonemu po 31 grudnia
1948 r., który nie ma ukończonego wieku
emerytalnego ustalonego według jego
daty urodzenia, a ma skończone 65 lat
oraz udowodniony co najmniej 40-letni
okres składkowy i nieskładkowy.
Wysokość emerytury częściowej wynosi
50% kwoty emerytury ustalonej na nowych
zasadach i nie podlega podwyższeniu do
kwoty najniższej emerytury.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 26b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2013 r. poz. 1440
ze zm.),
art. 2–3 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz. 170).
Adam Zatorski

specjalista w zakresie emerytur i rent
ANU109
Pytanie: Zakład nasz przechodzi reorganizację. Z niektórymi pracownikami będziemy rozwiązywać stosunek pracy, gdyż likwidowane są stanowiska. Są to pracownicy, którzy mają dość długi staż pracy, w przypadku mężczyzn ponad 40-letni,
a w przypadku kobiet ponad 35-letni. Nie pracowali i nie pracują w szczególnych
warunkach czy w szczególnym charakterze. Proponujemy im dość znaczne
odprawy, ale jednocześnie chcielibyśmy zabezpieczyć tych pracowników stałymi
miesięcznymi dochodami z tytułu świadczeń z ZUS, do których nabyliby prawo.
O jakie świadczenia mogliby pracownicy ubiegać się w ZUS?