Walka o władzę w powojennej Polsce

Walka o władzę w powojennej
Polsce
1. Nowe granice
 Konferencje w Teheranie, Jałcie i Poczdamie
 Manifest PKWN i powołanie Rządu Tymczasowego
 Utrata na rzecz ZSRR 45% terytorium (ok. 180 tyś.
km.) z Wilnem i Lwowem
 Zyskała ok.” 100 tyś. km
 „Ziemie Odzyskane” (Stalin był gwarantem tych
ziem)
 388 tyś./312 tyś.
Granica z ZSRR
 Niewielka zmiana granic nastąpiła w 1951r.; Polska
oddała ZSRR bogatą w węgiel kamienny część
powiatu hrubieszowskiego
 W zamian otrzymała obszar Ustrzyk Dolnych z
wyczerpanymi zasobami ropy naftowej
Granica z Czechosłowacją i Niemcami
 Powrót do stanu z 1938r.; Zaolzie oddane
Czechosłowacji
 Na zachodzie do Polski przyłączono: Pomorze
Zachodnie, ziemię lubuską, Dolny i Górny
Śląsk, Wolne Miasto Gdańsk, Warmię i
Mazury
 Układy graniczne zawarto z państwami niemieckimi
w 1950 (NRD) i 1970 (RFN)
Przesiedlenia ludności/ mapa s.319
 Z terenów zachodnich uciekło 5 mln Niemców;
po 1945r., wysiedlono kolejne 2,5 mln
 W ich miejsce ok. Polacy z centralnej Polski,
ludzi wracających z ZSRR oraz tzw.
repatriantów z ziem zajętych przez ZSRR
 Tekst źródłowy s. 1/327
 Do Polski wracają żołnierze, więźniowie obozów
 Z Polski przesiedlono, oprócz Niemców, Ukraińców,
Białorusinów
 Na Zachodzie pozostało kilkaset tysięcy
żołnierzy, robotników pracujących we Francji czy
Niemczech, inteligencji; powód – wprowadzenie
komunizmu w Polsce
 Ośrodki polskiej emigracji Londynie, Paryżu i
Nowym Jorku
2. Przejmowanie władzy przez komunistów
 31.12.1944 PKWN przekształcono w Rząd Tymczasowy;
 Premier – Edward Osóbka-Morawski
 Wice premier – Stanisław Janusz oraz Władysław
Gomułka
 Minister Bezpieczeństwa Publicznego – Stanisław
Radkiewicz
 Minister obrony – Michał Rola-Żymierski
 „opiekun” rządu – generał NKWD Iwan Sierow
(jeden z największych zbrodniarzy stalinowskich,
współodpowiedzialny za mord w Katyniu)
3. Proces szesnastu (Proces moskiewski) 1945r.
 Ciągła walka Armii Czerwonej z polskim podziemiem
 Marzec 1945r., zaproszono na spotkanie
przedstawicielami władz konspiracyjnych do Pruszkowa;
podstępnie aresztowano i wywieziono do Moskwy
 18-21 czerwca 1945 – „proces szesnastu” („proces
moskiewski); m.in. Ostatni dowódca AK – Leopold
Okulicki, Delegat Rządu na Kraj - Jan Stanisław
Jankowski, przewodniczący Rządu Jedności
Narodowej – Kazimierz Pużak
 Oskarżono o współpracę z Niemcami na szkodę ZSRR
Leopold OKulicki na procesie szesnastu
 Stosunkowo łagodne wyroki (do 10 lat), ale część
zamordowana; Okulicki najprawdopodobniej w
grudniu 1946r., Jankowski
najprawdopodobniej w 1953r., na dwa
tygodnie przed uwolnieniem
 Brak reakcji świata zachodniego
4. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN)
 Rozmowy premiera Mikołajczyka z komunistami nt.
powołania po wojnie nowego rządu, który miał
reprezentować wszystkie siły polityczne Polski
 Zadanie TRJN: przygotowanie wyborów
 Tylko 3 ministerstwa dla nie-komunistów; m.in.
Mikołajczyk – wicepremierem i szefem rolnictwa
 Premierem został Osóbka-Morawski
 5 lipca 1945r., TRJN uznany przez aliantów;
 Cofnięcie poparcia dla rządu londyńskiego
 1 lipca 1945r.; rozwiązała się Rada Jedności
Narodowej (reprezentant partii politycznych
sprzed okupacji)
 „Testament Polski Walczącej” źródło 2/327
 Komuniście nie pozwalali na swobodną działalność
partii przedwojennych
5. Referendum ludowe („3 razy tak”) 30 czerwca
1946r.
Pytania
oficjalne
szacunkowe
Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
68%
26,9%
Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji
ustroju gospodarczego, zaprowadzonego
przez reformę rolną i unarodowienie
podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z
zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy
prywatnej?
77,1%
42%
Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa
Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?
91,4%
66,9%
6. Wybory do sejmu ustawodawczego 1947r.
 Przed wyborami powstał Blok Demokratyczny
złożony z PPR, PPS, SL, SD
 Kampania terroru; areszty kilkadziesiąt tysięcy
członków PSL, morderstwa ok. 200
 Utrudniano kampanię PSL-owi
Relacja wyborcy Adama Kowalskiego z okręgu
łódzkiego
„Przewodniczący komisji wręczył mi kopertę oświadczając,
że głosowanie jest jawne. Włożyłem do koperty jedynkę
[numer unieważnionej listy PSL]. Po zwróceniu mu koperty,
przewodniczący wyjął jedynkę i kazał włożyć trójkę [numer
listy bloku]. Nie uczyniłem tego i wyszedłem z lokalu.
Przewodniczący wysłał za mną ORMO-wca, aby mnie
aresztować. […] Grupa złożona z 8 funkcjonariuszy MO […]
zaczęło mnie bić. Bito gumami, żelaznym prętem grubości
laski, a funkcjonariusz UB uderzył mnie 5 razy automatem.
Po pobiciu wsadzono mnie do piwnicy. Potem ponownie
wyciągnięto mnie z piwnicy i wtedy znów mnie pobito. Tym
razem bił tylko oficer polityczny żelaznym prętem. Uderzył z
pięćdziesiąt razy. Wsadzono mnie do piwnicy po raz trzeci
trzymano do godziny15, potem zwolniono mnie”.
Sfałszowane wyniki:
 PSL – 10%
 Blok Demokratyczny – 80%
 Protesty Mikołajczyka i aliantów zachodnich –
bezskuteczne
 Nadal prześladowania PSL
 Październik 1947r., ucieczka Mikołajczyka z
kraju
 Zamknięto „Gazetę Ludową”
 Władzę nad partią przejęli ludzie współpracujący z
komunistami
 Listopad 1949r., powstało Zjednoczone
Stronnictwo Ludowe
7. Żołnierze Wyklęci
 Po rozwiązaniu AK pozostały walczące oddziały
partyzanckie; m.in. Zrzeszenie „Wolność i
Niezawisłość” (WiN) – na czele Jan Rzepecki
 Ok.. 150 odziałów partyzanckich (ok. 20 tyś., ludzi)
 Walki z NKWD, Korpus Bezpieczeństwa Pogranicza,
Wojska Ochrony Pogranicza
 Sierpień 1945r., amnestia; 30 tyś., którzy się
ujawnili zamordowano lub aresztowano
 „Żołnierze wyklęci”
8. Akcja „Wisła”
 Partyzantka ukraińska – UPA (Ukraińska
Powstańcza Armia)
 1947r., początek akcji „Wisła” – przesiedlenie
ludności ukraińskiej (pretekst – śmierć
Świerczewskiego)
 Wywieziono ok. 150 000 Ukraińców i
Łemków