Prezentacja programu PowerPoint
Transkrypt
Prezentacja programu PowerPoint
2015-09-03 Systemy zarządzania środowiskowego w jednostkach administracji lokalnej w krajach Unii Europejskiej Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury, Łowicz 7.09.2015 Jakub Kronenberg Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Uniwersytet Łódzki Fundacja Sendzimira Plan MODUŁ I – SYSTEMY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO • Definicje, podstawowe zagadnienia • ISO 14001 i EMAS • Inne systemy MODUŁ II – ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE W SAMORZĄDACH W UNII EUROPEJSKIEJ • Zobowiązania międzynarodowe • Organizacje • Wybrane przykłady inicjatyw Pytania na rozgrzewkę • Czym jest zarządzanie środowiskowe (ZŚ)? • Po co jest stosowane ZŚ? • Po co zarządzanie środowiskowe administracji publicznej? 1 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 http://susproc.jrc.ec.europa.eu/activities/emas/public_admin.html Najlepsze Praktyki ZŚ • „Biblia” ZŚ dla instytucji publicznych • Opublikowane w czerwcu 2015 • Blisko 600 stron • Aspekty środowiskowe w instytucjach publicznych • Najlepsze praktyki w kluczowych obszarach • Obszary pod bezpośrednią/pośrednią kontrolą • Możliwości porównań (benchmarking) ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? http://susproc.jrc.ec.europa.eu/activities/emas/public_admin.html 2 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Plan (zaplanować) Act (naprawić) Do (zrobić) Check (sprawdzić) Ciągłe doskonalenie BS 7750 (1992) ISO 14001:1996 ISO 14001:2004 http://www.iso.org/iso/home/standards/management-standards/iso14000/iso14001_revision.htm 3 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 ISO 14001: cele SZŚ • Ochrona środowiska poprzez zapobieganie i neutralizowanie negatywnego wpływu • Neutralizowanie potencjalnego negatywnego wpływu warunków środowiskowych na organizację • Wywiązywanie się z obowiązków prawnych • Poprawa wyników w zakresie efektywności wykorzystania środowiska i ograniczania negatywnego wpływu na nie • Zarządzanie wpływem produktów i usług na środowisko • Komunikowanie spraw związanych z ochroną środowiska • Uzyskiwanie korzyści rynkowych ISO 14001:2015 ISO 14001: struktura • Definicje • SZŚ w szerszym kontekście (organizacji, interesariuszy), zakres systemu • Przywództwo zobowiązanie kierownictwa polityka środowiskowa zakres odpowiedzialności • Planowanie aspekty środowiskowe zobowiązania prawne cele i działania Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 ISO 14001:2015 ISO 14001: struktura • Uzyskanie wsparcia zasoby kompetencje świadomość komunikacja dokumentacja • Wdrażanie • Ocena efektów monitoring audyt wewnętrzny przegląd wykonywany przez kierownictwo • Ciągłe doskonalenie, w tym działania naprawcze ISO 14001:2015 4 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Ciągłe doskonalenie Polityka środowiskowa (przywództwo) Sprawdzanie i działania naprawcze Planowanie Wsparcie, wdrażanie, funkcjonowanie Ocena efektów Szerszy kontekst funkcjonowania organizacji. Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Czynniki wewn. i zewn. Potrzeby i oczekiwania interesariuszy Zakres SZŚ Planowanie Doskonalenie Przywództwo Wsparcie i wdrażanie Ocena Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Oczekiwane efekty ISO 14001:2015 ISO 14001: ciągłe doskonalenie NOWY NACISK • Strategiczny charakter ZŚ • Zrównoważony rozwój • Przywództwo • Proaktywne, pozytywne działania, a nie tylko przeciwdziałanie problemom • Ciągła minimalizacja wpływu na środowisko • Myślenie w kategoriach cyklu życia produktu/usługi • Strategia komunikacji 5 2015-09-03 Cykl życia produktu (usługi?) likwidacja naprawa użytkowanie dystrybucja produkcja zasoby projekt potrzeby Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Koncepcja produktu Surowce Odpady Wydobycie, transport Surowce wstępnie przetworzone Przygotowanie, transport Materiały Fizyczna i chemiczna obróbka Ostateczne materiały Reuse Przetwarzanie, transport Ostateczne komponenty Reuse Dodatkowe komponenty Produkcja, transport Ostateczne produkty Reuse Zużycie, transport Zużyte produkty Reuse Recykling Jedna z idei zmieniających świat 6 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Ocena cyklu życia produktu/usługi (LCA) Określenie celu i zakresu Interpretacja wyników Analiza zbioru Ocena wpływu Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 ISO 14040:2006 (PN-EN ISO 14040:2009) Rodzina ISO 14000 • PN-EN ISO 14040:2009 – wersja polska Zarządzanie środowiskowe Ocena cyklu życia – Zasady i struktura • PN-EN ISO 14044:2009 – wersja polska Zarządzanie środowiskowe Ocena cyklu życia – Wymagania i wytyczne • PKN-ISO/TR 14062:2004 – wersja polska Zarządzanie środowiskowe – Włączanie aspektów środowiskowych do projektowania i rozwoju wyrobu • PN-EN ISO 14006:2011 – wersja angielska Systemy zarzadzania środowiskowego Wytyczne do wdrażania ekoprojektowania • ISO Guide 64:2008 – Guide for addressing environmental issues in product standards Rodzina ISO 14000 • PN-EN ISO 14045:2012 – wersja angielska Zarządzanie środowiskowe Ocena ekoefektywności systemów wyrobów Zasady, wymagania i wytyczne • ISO 14046:2014 Environmental management Water footprint – Principles, requirements and guidelines • ISO/TS 14067:2013 Greenhouse gases Carbon footprint of products Requirements and guidelines for quantification and communication Odcisk ekologiczny – jak LCA, ale tylko w jednym aspekcie Zbliżone do ISO 14040 i ISO 14044 7 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Rodzina ISO 14000 • PN-EN ISO 14001:2005 – wersja polska Systemy zarządzania środowiskowego Wymagania i wytyczne stosowania • PN-ISO 14004:2005 – wersja polska Systemy zarządzania środowiskowego – Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających • PN-EN ISO 14015:2010 – wersja polska Zarządzanie środowiskowe Ocena środowiskowa miejsc i organizacji • PN-EN ISO 14031:2014-01 – wersja polska Zarządzanie środowiskowe – Ocena efektów działalności środowiskowej – Wytyczne Rodzina ISO 14000 • PN-EN ISO 14020:2003 – wersja polska Etykiety i deklaracje środowiskowe – Zasady ogólne • PN-EN ISO 14021:2002 – wersja polska Etykiety i deklaracje środowiskowe Własne stwierdzenia środowiskowe (etykietowanie środowiskowe II typu) • PN-EN ISO 14024:2002 – wersja polska Etykiety i deklaracje środowiskowe Etykietowanie środowiskowe I typu – Zasady i procedury • PN-EN ISO 14025:2010 – wersja polska Etykiety i deklaracje środowiskowe Deklaracje środowiskowe III typu – Zasady i procedury Zamiast polskiego ekoznaku lepiej wstawić fair rade i napisać, e będzie omówione w ozdziale 20 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Ouroboros: 8 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Rodzina ISO 14000 • PN-EN ISO 14064-1:2012 – wersja angielska Gazy cieplarniane – Część 1: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania oraz raportowania emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie organizacji • PN-EN ISO 14064-2:2012 – wersja angielska Gazy cieplarniane – Część 2: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania, monitorowania oraz raportowania redukcji emisji i zwiększania pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie projektu • PN-EN ISO 14064-3:2012 – wersja angielska Gazy cieplarniane – Część 3: Specyfikacja i wytyczne walidacji oraz weryfikacji asercji dotyczących gazów cieplarnianych Od ISO 14001 do EMAS • EMAS 1993 • EMAS 2001 • EMAS 2009 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS) zwane również EMAS III • Przewodnik użytkownika, w którym określa się działania konieczne do uczestnictwa w EMAS, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS) (2013/131/UE) • SZŚ oparty na wymaganiach ISO 14001 Obowiązki rejestrowanych organizacji • Przestrzeganie przepisów ochrony środowiska • Zobowiązanie do ciągłej poprawy efektów środowiskowych • Otwarty dialog z wszystkimi zainteresowanymi stronami • Zaangażowanie pracowników w poprawę efektów środ. • Publikacja i aktualizacja zwalidowanej deklaracji środowiskowej EMAS do celów komunikacji zewnętrznej • Przegląd środowiskowy (w tym identyfikacja wszystkich bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych) • Pozytywna ocena i rejestracja w systemie EMAS Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) 9 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Procedura • Przegląd środowiskowy, wstępna analiza prowadzonych działań, identyfikacja istotnych bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych oraz stosownych przepisów • Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego zgodnie z wymogami normy EN ISO 14001 (załącznik do rozp. EMAS) • Kontrola – audyty wewnętrzne i przegląd zarządzania • Deklaracja środowiskowa EMAS • Weryfikacja przeglądu i systemu oraz walidacja deklaracji przez akredytowanego i licencjonowanego weryfikatora EMAS • Wniosek o rejestrację Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) Pusty slajd • Jako wzór Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) ISO 14001 a EMAS ISO 14001 jako podstawa + Identyfikacja pośrednich i bezpośrednich aspektów środowiskowych + Większy nacisk na zaangażowanie pracowników + Wpływ na odbiorców i dostawców + Deklaracja EMAS (mini raport środowiskowy) + Sprawdzanie postępów w minimalizacji wpływu na środowisko Co z tego przestaje być aktualne w kontekście nowej wersji ISO 14001? 10 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Przegląd środowiskowy • Wymagania prawne • Identyfikacja bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych • Kryteria oceny znaczenia aspektów środowiskowych • Ocena wszystkich istniejących praktyk i procedur ZŚ • Ocena informacji zwrotnych po zbadaniu incydentów z przeszłości Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) Zaangażowanie pracowników Wymagana wiedza nt.: • polityki środowiskowej organizacji • wymagań prawnych lub innych wymogów środowiskowych mających zastosowanie do organizacji • celów i zadań określonych w odniesieniu do całej organizacji oraz ich poszczególnych obszarów pracy • aspektów środowiskowych i wpływu na środowisko oraz metodyki ich monitorowania • ich funkcji i obowiązków w ramach systemu zarządzania środowiskowego Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) Zaangażowanie pracowników Ciągłe doskonalenie • polityki środowiskowej organizacji • wymagań prawnych lub innych wymogów środowiskowych mających zastosowanie do organizacji • celów i zadań określonych w odniesieniu do całej organizacji oraz ich poszczególnych obszarów pracy • aspektów środowiskowych i wpływu na środowisko oraz metodyki ich monitorowania • ich funkcji i obowiązków w ramach systemu zarządzania środowiskowego Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) 11 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Odbiorcy i dostawcy • „Organizacja powinna dołożyć starań, aby zapewnić przestrzeganie polityki środowiskowej realizowanej przez organizację przez dostawców oraz podmioty działające w imieniu organizacji w ramach ich działań podejmowanych na podstawie umów” • „Organizacje muszą być w stanie wykazać, że dokonały identyfikacji znaczących aspektów środowiskowych związanych ze swoimi procedurami zamówień publicznych oraz że związany z nimi znaczący wpływ na środowisko został uwzględniony w systemie zarządzania” Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Rozporządzenie EMAS (2009) Deklaracja środowiskowa • Opis organizacji i streszczenie jej działalności • Polityka środowiskowa i krótki opis SZŚ • Bezpośrednie i pośrednie aspekty środowiskowe • Cele i zadania, w odniesieniu do aspektów środowiskowych • Efektów działalności środowiskowej organizacji w porównaniu z jej celami i zadaniami środowiskowymi • Odniesienie do mających stosownych wymogów prawnych • Nazwisko i numer akredytacji lub licencji weryfikatora środowiskowego oraz data walidacji Sprawdzanie postępów • Twarde dane i miękkie informacje • Podstawowe wskaźniki: - Efektywność energetyczna - Efektywność wykorzystania zasobów - Woda - Odpady - Bioróżnorodność - Emisje • Audyt wewnętrzny • Deklaracja środowiskowa Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) 12 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Rejestracja w EMAS jako inwestycja • Koszty a korzyści? • „W różnych badaniach wykazano, że koszty wdrażania zwracają się organizacjom w formie większych dochodów w dość krótkim czasie, zwykle w ciągu roku lub dwóch lat” W jaki sposób? Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) Korzyści z wdrażania SZŚ (EMAS) • przestrzeganie przepisów ochrony środowiska • zobowiązanie do ciągłej poprawy efektów środowiskowych • otwarty dialog z wszystkimi zainteresowanymi stronami • zaangażowanie pracowników w poprawę efektów środ. • publikacja i aktualizacja zwalidowanej deklaracji środowiskowej EMAS do celów komunikacji zewnętrznej • przegląd środowiskowy (w tym identyfikacja wszystkich bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych) • pozytywna ocena i rejestracja w systemie EMAS Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) Korzyści dla samorządów • Ułatwienie spełniania wymogów prawnych • Ułatwianie ściągania należności związanych z karami i opłatami • Ograniczanie kosztów ochrony środowiska, np. ubezpieczeń • Zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców i pracowników • Podnoszenie morale pracowników • Rozpowszechnianie odpowiedzialności i samych SZŚ • Łatwiejsze rozpoznawanie nieefektywności • Tworzenie podstaw dla ciągłej poprawy • Poprawa wizerunku oraz komunikacji społecznej 13 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Łatwiej uzyskać dofinansowanie unijne! • W dotychczasowych konkursach, przede wszystkim w ramach regionalnych programów operacyjnych posiadanie SZŚ wg ISO 14001 i EMAS, było dodatkowo punktowane na etapie oceny merytorycznej • Podobnie było w PO IiŚ • Generalnie tak jest w programach inwestycyjnych, współfinansowanych z EFRR (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) Inne, podobne systemy • Własny SZŚ – uproszczony lub rozbudowany • System obejmujący wybrane aspekty (np. bioróżnorodność) • System obejmujący też inne sfery, w tym zintegrowane • zrównoważony rozwój • zarządzanie łańcuchem dostaw • zielone zamówienia publiczne • społeczna odpowiedzialność • raportowanie • spójne zarządzanie systemem przyrodniczym ecoBUDGET • Rozwinięcie tradycyjnego systemu rachunkowego • Planowanie, monitorowanie i raportowanie w zakresie wykorzystania zasobów naturalnych • Cele środowiskowe (w jednostkach fizycznych) + społeczne i gospodarcze (opcjonalnie) • Cel podstawowy: zarządzanie zasobami w obrębie dostępnych zasobów • Zestaw narzędzi służących do planowania ekobudżetu www.ecobudget.org 14 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 System zarządzania zrównoważonym rozwojem Wizja Program ZR Kontrola i ewaluacja Wdrażanie Innowacja Dialog z interesariuszami Raport zrównoważonego rozwoju www.sendzimir.org.pl/podrecznik System zrównoważonego zarządzania łańcuchem dostaw WSTECZ LIDER ŁAŃCUCHA W PRZÓD • kodeksy postępowania: standardy wymagane od dostawców • określenie najistotniejszych elementów wpływu na środowisko i społeczeństwo na przestrzeni łańcucha • sugestie, instrukcje, zalecenia dla klientów • audyt dostawców • szkolenia i pomoc dla dostawców w spełnianiu wymagań • współpraca z interesariuszami w zakresie kontroli • wymóg dostarczania przez dostawców szczegółowych informacji • ocena ryzyka związanego z poszczególnymi ogniwami łańcucha • LCA i LCM jako podstawa szczegółowego badania • współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie działań edukacyjnych • rozszerzona odpowiedzialność producenta, dystrybucja zwrotna Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Kronenberg, Bergier (red.) (2010), „Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce”, rozdział 10. Zielone zamówienia publiczne • Kryteria dotyczące środowiska jako warunek w zamówieniach publicznych • Powiązania • Wpływ na odbiorców i dostawców (EMAS) • Myślenie w kategoriach cyklu życia produktu/usługi (ISO) • Ekoetykietowanie • Zrównoważone zarządzanie łańcuchem dostaw • Wzrost pozytywnego wpływu, minimalizacja negatywnego 15 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 ISO 26000: 2010 • Norma Międzynarodowa dotycząca społecznej odpowiedzialności • Kluczowe związki ze zrównoważonym rozwojem i zarządzaniem środowiskowym • Budowanie przewagi konkurencyjnej i reputacji • Zdolność pozyskiwania i zatrzymywania pracowników (morale), konsumentów, klientów, użytkowników • Relacje z otoczeniem – interesariuszami • Norma kluczowa dla uporządkowania rozumienia społecznej odpowiedzialności Przewodnik użytkownika EMAS (2013/131/UE) Kluczowe obszary i zagadnienia omawiane w ISO 26000 Obszar kluczowy: Zarządzanie organizacją 6.2 Obszar kluczowy: Prawa człowieka 6.3 • Zagadnienie 1: Należyta staranność 6.3.3 • Zagadnienie 2: Zagrożenia dla praw człowieka 6.3.4 • Zagadnienie 3: Unikanie współsprawstwa 6.3.5 • Zagadnienie 4: Rozpatrywanie skarg 6.3.6 • Zagadnienie 5: Dyskryminacja i grupy szczególnie wrażliwe 6.3.7 • Zagadnienie 6: Prawa obywatelskie i polityczne 6.3.8 • Zagadnienie 7: Prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne 6.3.9 • Zagadnienie 8: Fundamentalne zasady i prawa w miejscu pracy 6.3.10 16 2015-09-03 Kluczowe obszary i zagadnienia omawiane w ISO 26000 Obszar kluczowy: Zarządzanie zasobami ludzkimi 6.4 • Zagadnienie 1: Zatrudnienie i stosunek pracy 6.4.3 • Zagadnienie 2: Warunki pracy i ochrona socjalna 6.4.5 • Zagadnienie 3: Dialog społeczny 6.4.6 • Zagadnienie 4: Bezpieczeństwo i higiena pracy 6.4.7 • Zagadnienie 5: Rozwój i szkolenie w miejscu pracy 6.4.8 Obszar kluczowy: Środowisko przyrodnicze 6.5 • Zagadnienie 1: Zapobieganie zanieczyszczeniu 6.5.3 • Zagadnienie 2: Zrównoważone korzystanie z zasobów 6.5.4 • Zagadnienie 3: Przeciwdziałanie i przystosowanie do zmian klimatycznych 6.5.6 • Zagadnienie 4: Ochrona środowiska, bioróżnorodności i przywrócenie naturalnych siedlisk 6.5.7 Kluczowe obszary i zagadnienia omawiane w ISO 26000 Obszar kluczowy: Uczciwe praktyki biznesowe 6.6 • Przeciwdziałanie korupcji 6.6.3 • Odpowiedzialne zaangażowanie polityczne 6.6.4 • Uczciwa konkurencja 6.6.5 • Promocja odpowiedzialności społecznej w łańcuchu wartości 6.6.6 • Poszanowanie praw własności 6.6.7 Obszar kluczowy: Sprawy konsumenckie 6.7 • Uczciwy marketing, rzetelna informacja, uczciwe wzorce umów 6.7.3 • Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów 6.7.4 • Zrównoważona konsumpcja 6.7.5 • Obsługa i wsparcie konsumenta, załatwianie skarg i rozwiązywanie sporów 6.7.6 • Ochrona prywatności i danych osobowych konsumentów 6.7.7 • Dostęp do niezbędnych usług 6.7.8 • Edukacja i świadomość 6.7.9 Kluczowe obszary i zagadnienia omawiane w ISO 26000 Obszar kluczowy: Zaangażowanie i rozwój społeczności 6.8 • Zaangażowanie społeczności 6.8.3 • Edukacja i kultura 6.8.4 • Tworzenie miejsc pracy i rozwój umiejętności 6.8.5 • Rozwój i dostęp do technologii 6.8.6 • Tworzenie bogactwa i dochodów 6.8.7 • Zdrowie 6.8.8 • Inwestycje społeczne 6.8.9 17 2015-09-03 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Global Reporting Initiative Raporty inst. publicznych • Fall River (miasto w USA) • Rio de Janeiro • San Diego International Airport • Zarząd wodociągów i kanalizacji w Sydney • Zarząd wodociągów i kanalizacji w Berlinie • Rząd Brazylii (o efektach konferencji RIO+20) • Agencja Środowiska Singapuru • Port w Rotterdamie • US Army www.globalreporting.org/ information/news-and-press-center/Pages/GRI-reporting-Public-sector-progress.aspx www.sendzimir.org.pl/magazyn www.sendzimir.org.pl/poradnik-TEEB 18 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Etapowe podejście TEEB 1. Określenie i uzgodnienie problemu z interesariuszami 2. Ustalenie, które usługi ekosystemów są najważniejsze i mogą pomóc w rozwiązaniu danego problemu 3. Wybór metod wyceny i określenie potrzeb informacyjnych 4. Wycena i ocena przyszłych zmian w usługach ekosystemów 5. Określenie i ocena możliwości rozwiązania problemu 6. Ocena wpływu możliwych rozwiązań na poszczególnych interesariuszy 19 2015-09-03 Zielona infrastruktura • Plan http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/illustrations.htm Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 www.sendzimir.org.pl/magazyn Moduł I – podsumowanie • Kluczowe • całościowe, strategiczne podejście • myślenie w kategoriach cyklu życia produktu/usługi • angażowanie pracowników, dostawców, interesariuszy • Łatwa droga od ISO 14001 do EMAS • Wiele korzyści, zwłaszcza ułatwienie dostępu do finansowania • Duża różnorodność i elastyczność SZŚ i podobnych • Warto wdrażać SZŚ w ramach specjalnych programów 20 2015-09-03 Inicjatywy międzynarodowe, SZŚ w samorządach w UE Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Moduł II Plan MODUŁ I – SYSTEMY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO • Definicje, podstawowe zagadnienia • ISO 14001 i EMAS • Inne systemy MODUŁ II – ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE W SAMORZĄDACH W UNII EUROPEJSKIEJ • Zobowiązania międzynarodowe • Organizacje • Wybrane przykłady inicjatyw Pytania na rozgrzewkę • Czy SZŚ są równie popularne wśród instytucji publicznych, jak w przypadku firm? • Przykłady instytucji publicznych posiadających SZŚ? • Przykłady programów wspierających uzyskanie SZŚ? 21 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Neugebauer, F. (2012), EMAS and ISO 14001 in the German industry, Journal of Cleaner Production 37, 249-256. Liczba certyfikatów ISO 14001 350,000 Middle East 300,000 Central and South Asia 250,000 East Asia and Pacific 200,000 Europe 150,000 North America 100,000 Central / South America 50,000 Africa ,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Certyfikaty ISO 14001 na świecie, 12.2012 Najwięcej certyfikatów ISO 14001, 12.2012 • Chiny • Japonia • Włochy http://www.iso.org/iso/home/standards/certification/iso-survey.htm 22 2015-09-03 Polska Włochy Chiny http://www.iso.org/iso/home/standards/certification/iso-survey.htm Rejestracje w systemie EMAS http://ec.europa.eu/environment/emas/documents/articles_en.htm LiczbaLiczba rejestracji w systemie EMASsystemie w krajachEMAS EOG, 12.2013 rejestracji w unijnym http://ec.europa.eu/environment/emas/documents/articles_en.htm 23 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Rejestracje EMAS w sektorze usług Administracja publiczna 350 Zakwaterowanie 144 Edukacja 104 Organizacje członkowskie 98 Architektura i inżynieria 90 Ochrona zdrowia 55 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 0 50 100 150 200 250 300 350 400 http://ec.europa.eu/environment/emas/register/ Zobowiązania międzynarodowe • Deklaracja z Rio de Janeiro i Agenda 21 (1992) • • Karta z Aalborg (1994) • • Lokalna Agenda 21 – plan działań na rzecz zrównoważonego rozwoju Zobowiązanie europejskich miast do przygotowania planów działań (LA21) – wzmocnienie postanowień z Rio Konwencja z Aarhus (1998) • Wskazówki dostępu do informacji o środowisku i wzmocnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska Karta Lizbońska (1996) • II Europejska Konferencja nt. zrównoważonego rozwoju w miastach – Lizbona, 8.10.1996 • Kontynuacja zobowiązań przyjętych w Karcie z Aalborg (1994) • Zobowiązanie do • • wdrażania SZŚ zgodnych z EMAS • wdrażania budżetów środowiskowych (ecoBUDGET) • popularyzacji SZŚ i EMAS „Plan działań z Lizbony – od Karty do działania” http://www.sustainablecities.eu/fileadmin/content/lisboa_action_plan.pdf 24 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 „Aalborg process” • Zainicjowany podpisaniem Karty z Aalborg • Szereg wydarzeń, dokumentów, zobowiązań • Europejski ruch na rzecz zrównoważonych miast • Od Rio+20 do Aalborg+20 • Przez zobowiązania z Aalborg (2004) • European Sustainable Cities & Towns Campaign (2700 uczestników!) • European Sustainable Cities & Towns Conferences • European Sustainable Cities Platform Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 www.sustainablecities.eu/the-aalborg-process0 Zobowiązania z Aalborg (2004) 1. Wspólne rządzenie 6. Mobilność 2. Zarządzanie miastem 7. Lokalne działania na rzecz zdrowia 3. Środowisko jako dobro wspólne 4. Odpowiedzialna konsumpcja 5. Planowanie i projektowanie 8. Zrównoważona lokalna gospodarka 9. Sprawiedliwość społeczna 10. Z poziomu lokalnego na globalny Zobowiązania z Aalborg (2004) Zarządzanie miastem Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 www.sustainablecities.eu/aalborg-process/document • Wzmocnienie LA21 i innych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju • Zintegrowane zarządzanie na rzecz zrównoważonego rozwoju • Cele, terminy i monitoring realizacji poszczególnych zobowiązań • Zrównoważony rozwój jako kluczowy aspekt rozwoju miast • Współpraca w ramach Europejskiej Kampanii na rzecz Zrównoważonych Miast www.sustainablecities.eu/aalborg-process/document • 25 2015-09-03 ICLEI • Wspieranie samorządów? Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 www.iclei.org ICLEI • Wspieranie samorządów w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju • Udział w licznych projektach europejskich • Rozwijanie nowych narzędzi ZŚ • Wsparcie merytoryczne dla członków i innych samorządów: szkolenia, publikacje, konferencje • Wymiana doświadczeń • 8th European Conference on Sustainable Cities & Towns Bilbao, 27–29.04.2016 www.iclei.org 26 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 EUROCITIES • Zrzeszenie ~150 dużych europejskich miast • Wspieranie samorządów • Lobbing (np. za dostępnością EMAS dla inst. publicznych) • Forum dyskusji • EUROCITIES Environment Forum • W przeszłości projekty wspierające rozwój SZŚ w miastach • Obecnie silny nacisk m.in. na zielone zakupy publiczne Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 www.eurocities.eu Covenant of Mayors • Porozumienie między burmistrzami na rzecz zrównoważonej energii na szczeblu lokalnym • Mobilizowanie lokalnych i regionalnych interesariuszy wokół realizacji celów UE • Nacisk na ochronę środowiska – sprawy klimatu – od 2008 r. • Plany działań na rzecz zrównoważonej energii • Monitoring planów działań • Wzorce doskonałości • ~6500 sygnatariuszy, w tym 39 z Polski Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 www.porozumienieburmistrzow.eu Projekty pilotażowe • Tworzone w przypadku nowych rozwiązań • … lub rozwiązań, dla których znajduje się nowe zastosowanie • … lub rozwiązań, które chce się popularyzować • Czy EMAS należy do którejś z tych grup? 27 2015-09-03 eko-efektywność (mnożnik) innowacja systemowa 20 innowacja funkcyjna przeprojektowanie produktu 10 4 ulepszenie produktu czas Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Źródło: Nuij, 2001. Minione projekty: Euro-EMAS • Cel: pokazać, że EMAS może być stosowany w jednostkach administracji publicznej • Od października 1998 do października 2001 roku • 9 miast z 6 krajów: wdrażanie EMAS w administracji publicznej • Wiodąca rola miast brytyjskich • Szkolenia, materiały • Wymiana doświadczeń, wspólne uczenie się • Wzajemne przeglądy środowiskowe • Koordynacja: EUROCITIES; finansowanie: LIFE Minione projekty: EMASSER • Cel: wprowadzenie EMAS w samorządach i MŚP, promowanie przyjaznych dla środowiska przedsięwzięć • Od lipca 1998 do lutego 2001 roku • 26 samorządów i MŚP z 3 krajów (SE, ES, PT) • Wdrożenia, szkolenia, materiały, wymiana doświadczeń • Zaobserwowano, że wdrażając SZŚ w administracji trzeba pamiętać, że jest ona jednocześnie: Przedsiębiorstwem – dostarcza usługi i dobra Jednostką administracyjną – zarządza, np. środowiskiem Ma polityczną moc sprawczą – wprowadza politykę 28 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Minione projekty: LEAP • Cel: podkreślić znaczenie zielonych zamówień publicznych dla SZŚ wg EMAS w instytucji administracji publicznej • LEAP: Local Authority EMAS and Procurement (2003–2006) • Wymiana doświadczeń • Analiza możliwości podejmowania wspólnych zakupów (korzyści skali) • Efekty: przewodniki i instrukcje www.leap-gpp-toolkit.org Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Wiele projektów o podobnej tematyce: www.sustainable-procurement.org/about-us/past-projects Minione projekty: EMAS Toolkit • Cel: stworzenie narzędzia wspomagającego wdrażanie EMAS w jednostkach administracji publicznej • Publikacja poradnika w 2004 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 http://ec.europa.eu/environment/emas/local/pdf/la_toolkit_commission_020204_en.pdf Minione projekty: NEST • Cel: pokazać, że EMAS może być stosowany w jednostkach administracji publicznej w krajach o niskim poziomie rejestracji EMAS • NEST – Networking with EMAS for sustainable development (2004–2007) • 3 samorządy w Polsce (Trzebinia, Płock, Olkusz), 4 na Węgrzech, 3 w Grecji • Wymiana doświadczeń, wspólne uczenie się • Wspólne przygotowywanie dokumentów • Liderem samorząd z Wielkiej Brytanii 29 2015-09-03 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 Rejestracja EMAS została zawieszona z dniem 3 lutego 2014 r. Minione projekty: inne w UE • EU COMPASS PROJECT (2004–2006) Wsparcie 100 instytucji publicznych na drodze do rejestracji • EMAS LAB project (EMAS for Local Authorities Environmental Benchmarking) (2003–2006) • TANDEM project in Italy (“Pilot action for promoting EMAS among Local Bodies operating on a large territory in TANDEM with Local Agenda 21”) (2001–2004) • EMAS – Peer Review for Cities project (2003–2004) • ECOLUP – How EMAS assists Lake Constance Municipalities in Land Use Planning (2001–2004) Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 http://ec.europa.eu/environment/emas/local/projects_en.htm Minione projekty: CEROI • Cities Environment Reports on the Internet • UNEP/GRID-Arendal od 1996 do połowy lat 2000-nych • Wsparcie EEA, UNEP, WHO, UNCHS/Habitat, ICLEI • Przygotowanie wzorca raportu i narzędzi wspomagających raportowanie • Testowanie na próbie 25 miast • Budowanie świadomości ekologicznej • Dodatkowe punkty za posiadany SZŚ 30 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Europejska Zielona Stolica 1. Zmiany klimatu (adaptacja, prewencja) 2. Transport lokalny 7. Odpady 8. Woda 9. Ścieki 3. Tereny zieleni 4. Przyroda i bioróżnorodność 10. Eko-innowacje i zielone miejsca pracy 5. Jakość powietrza 11. Energia 6. Hałas 12. Zintegrowane zarządzanie środowiskowe Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 http://ec.europa.eu/environment/europeangreencapital/index_en.htm Przykłady miast www.bristol.gov.uk/page/eco-management-and-audit-scheme www.bristol.gov.uk/page/eco-management-and-audit-scheme 31 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 2015-09-03 Zachęty dla instytucji publicznych Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie współczynników różnicujących wysokość opłaty rejestracyjnej za wpis do rejestru organizacji zarejestrowanych w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) § 1. 1. Ustala się następujące współczynniki różnicujące wysokość opłaty rejestracyjnej za wpis do rejestru organizacji zarejestrowanych w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS): 1) 0,005 stawki opłaty rejestracyjnej dla organizacji będącej organizacją pozarządową, placówką oświatowo-wychowawczą albo jednostką sektora finansów publicznych Nagrody EMAS Awards – 1 nagroda dla małe organizacje administracji publicznej (2015) Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-ściekowej SA (Tychy) http://emas.gdos.gov.pl Zielona administracja za sprawą EMAS (25.02.2015) – propagowanie EMAS w administracji konferencja organizowana przez GDOŚ i MŚ http://emas.gdos.gov.pl 32 2015-09-03 Jakub Kronenberg | Szkolenie dla Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury | Łowicz, 07.09.2015 http://bip.um.wroc.pl/contents/content/182/2975 Podsumowanie • Najważniejsze wiadomości? • Na ile SZŚ pomaga w usprawnieniu zarządzania organizacją, a na ile jest tylko kolejnym obciążeniem, biurokratycznym obowiązkiem, biurokratycznym wymysłem UE? • Dlaczego w Polsce rejestracji EMAS jest tak mało? • Czy EMAS nadaje się do projektów pilotażowych? • EMAS a innowacje? • EMAS w jednostkach administracji publicznej Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury? 33