ANALIZA EKONOMICZNA PLAZMOWEGO ROZRUCHU KOTLOW

Przemysław BUKOWSKI
Arkadiusz DYJAKON
Włodzimierz KORDYLEWSKI
Instytut Techniki Cieplnej i Mechaniki Płynów Politechniki Wrocławskiej
Marek SALMONOWICZ
Zespół Elektrociepłowni Wrocław KOGENERACJA S.A.
ANALIZA EKONOMICZNA PLAZMOWEGO ROZRUCHU KOTŁÓW
PYŁOWYCH
Streszczenie
W artykule przedstawiono wyniki ekonomicznej analizy porównawczej rozruchu
kotłów pyłowych z zastosowaniem techniki plazmowej i instalacji rozruchowych
wykorzystujących inne nośniki energii, w oparciu o koszty inwestycyjne i eksploatacyjne.
Wykazano zasadność aplikacji wybranego plazmowego systemu rozruchowego w kotłach
pyłowych z ekonomicznego punktu widzenia. Zwrócono takŜe uwagę na zagroŜenia dla
niezawodnej pracy bloku energetycznego spowodowane zastosowaniem plazmowej instalacji
rozruchowej. Zaproponowano sposób zabezpieczenia bloku przed tego rodzaju zagroŜeniami i
przeanalizowano ich wpływ na rentowność uŜycia plazmowego systemu rozruchowego w
kotłach pyłowych.
ECONOMIC ANALYSIS OF PLASMA START-UP SYSTEM OF PULVERIZED
COAL-FIRED BOILERS
Summary
The results of comparative economic analysis of start-up of pulverized coal-fired
boilers with the use of plasma technology and kindling systems using other energy carriers
based on investment and exploitation costs are presented in the paper. It was shown that
application of the plasma start-up systems in pulverized coal-fired boilers is reasonable from
an economic point of view. Hazard of plasma start-up systems application to reliable
operation of a plant unit was indicated. The protection method of the plant unit against these
types of hazards was proposed and its influence on the profitability of the plasma start-up
system application in the pulverized coal-fired boilers was analysed.
1. Wstęp
W polskiej energetyce rozruch kotłów pyłowych jest realizowany z reguły za pomocą
palników zasilanych cięŜkim olejem opałowym. Wzrost cen paliw płynnych w ostatnich
latach spowodował zainteresowanie alternatywnymi systemami rozruchowymi, do jakich
naleŜą plazmowe systemy rozruchowe (PSR). Motywacją do rozwoju PSR są takŜe
problemy eksploatacyjne instalacji mazutowej oraz wysokie koszty jej utrzymania w ruchu
(koszt pary technologicznej, personelu, energii elektrycznej i inne), a ponadto problemy
ekologiczne polegające z emisji zanieczyszczeń podczas spalania mazutu w zimnym
palenisku (widoczne dymienie z powodu emisji sadzy oraz wydzielanie SO2 na skutek
wysokiej zawartości siarki w mazucie sięgającej 2-3%).
Mgr inŜ. Przemysław BUKOWSKI jest doktorantem w Zakładzie Spalania i Detonacji
Dr inŜ. Arkadiusz DYJAKON jest adiunktem w Zakładzie Spalania i Detonacji
Prof. dr hab. inŜ. Włodzimierz KORDYLEWSKI jest kierownikiem Zakładu Spalania i Detonacji
Mgr inŜ. Marek SALMONOWICZ jest zastępcą Dyrektora ds. Produkcji i Członkiem Zarządu w ZEC KOGENRACJA S.A.
Niewątpliwą zaletą plazmowych systemów rozruchowych jest ich zasilanie tanim
pyłem węglowym. ChociaŜ idea działania plazmowego system rozruchowy jest znana od lat
80-tych, pewne trudności techniczne powodują, Ŝe PSR nie osiągnął jeszcze statusu
komercyjnego. Istnieją co prawda instalacje plazmowe w róŜnego typu kotłach [1, 2], ale ich
stopień zaawansowania technicznego jest nadal daleki od dzisiejszych wymogów stawianych
systemom rozruchowym kotła. Sytuacja na rynku paliw płynnych spowodowała jednak
zintensyfikowanie prac badawczych w Rosji (Novosybirsk), Ukrainie (Dnepropavlosk),
Czechach (Ostrava) oraz równieŜ w Polsce (Wrocław). MoŜna więc oczekiwać coraz
dojrzalszych rozwiązań i zasadne staje się zagadnienie ekonomicznej efektywności PSR.
2. Charakterystyka plazmowych systemów rozruchowych
Istota plazmowego systemu rozruchowego polega na zapłonie pyłu węglowego przy
pomocy strumienia plazmy generowanej przez plazmotron, a podstawowym elementem PSR
jest plazmowy palnik pyłowy (PPP). Konfiguracjach PPP w kotle zaleŜy od typu paleniska i
układu nawęglania, wydajności kotła oraz rodzaju spalanego węgla (Rys. 1).
a)
b)
Plazmotron
Powietrze wtórne
Pył + powietrze pierwotne
Powietrze wtórne
Plazmotron
Rys. 1. Schemat plazmowego palnika pyłowego (a), naroŜna konfiguracja plazmowych palników pyłowych (b)
Podstawowym zadaniem PSR jest wyeliminowanie mazutu z procesu rozruchu kotła i
zastąpienie go pyłem węglowym. Zaletą PSR jest prosta budowa oparta na podzespołach
elektroniczno-elektrycznych, charakteryzujących się niezawodnością i sprawnością.
Komercyjna implementacja plazmowej technologii rozruchu kotłów wymaga jeszcze
rozwiązania pewnych problemów technicznych, naleŜą do nich: zapewnienie pyłu węglowego
do PSR w warunkach zimnego startu kotła i młyna, wyeliminowanie generowanych przez
plazmotron zakłóceń elektromagnetycznych i wydłuŜenie trwałości plazmotronu.
3. ZałoŜenia analizy ekonomicznej
Celem analizy jest porównanie róŜnych wariantów instalacji rozruchowych kotłów
pyłowych w celu umoŜliwienia wyboru najlepszego rozwiązania z ekonomicznego punktu
widzenia. W analizie rozpatrywano instalacje rozruchowe wykorzystujące następujące nośniki
energii: mazut, lekki olej opałowy, gaz ziemny i propan techniczny oraz instalację plazmową
zasilaną pyłem węglowym. Parametry charakteryzujące wymienione nośniki przedstawiono w
tabeli 1.
Tabela 1
Numer
Porównanie wybranych parametrów poszczególnych nośników energii
1
2
3
4
5
6
Nośnik energii
Wartość
Gęstość
opałowa
kJ/kg
Węgiel kamienny
24 330
Mazut
40 000
Olej lekki
42 000
Propan P
45 640
Gaz ziemny E
41 892
Energia elektryczna
-
kg/m3
800
970
860
510
0,74
-
Cena
(bez VAT)
zł/m3
1160
2121
2140
1,72
-
zł/kg
0,16
1,20
2,47
4,20
2,32
-
zł/l
1,16
2,12
2,14
-
Stosunek mas dla
zachowania
stałego
strumienia ciepła
kgpaliwa/kgmazutu
1,64
1,00
0,95
0,88
0,95
-
Koszt
ciepła
zł/GJ
6,58
29,90
58,72
91,94
55,48
40,00
Analiza ekonomiczna dotyczy pojedynczego kotła pyłowego OP-430, poprzez
wyodrębnienie kosztów jego bezpośredniej eksploatacji oraz procentowego udziału w
kosztach eksploatacji całej instalacji rozruchowej w zakładzie energetycznym. Wybrano
kocioł OP-430, poniewaŜ jest on typowym kotłem eksploatowanym w polskiej energetyce
cieplnej.
Analiza została wykonana w oparciu o następujące dane i załoŜenia:
- dane finansowe do analizy pozyskano z elektrowni i elektrociepłowni, dostawców
nośników energii oraz firm kotłowych i serwisowych,
- analiza nie uwzględnia zmiany ceny danej instalacji w wyniku konkurencji,
przetargu czy zmian rynkowych,
- do analizy przyjęto 10-letni okres eksploatacji kotła,
- załoŜono 10 rozruchów kotła ze stanu zimnego oraz 10 rozruchów ze stanu
gorącego w ciągu roku.
W analizie ekonomicznej wyodrębniono następujące koszty związane z budową i
działaniem danej instalacji rozruchowej:
a) koszty inwestycyjne (jednorazowy przepływ pienięŜny w okresie początkowym),
b) koszty eksploatacyjne (roczne koszty utrzymania instalacji):
- stałe (niezaleŜne od ilości rozruchów kotła i wyraŜone w zł/rok),
- zmienne (zaleŜne od liczby rozruchów/rok, wyraŜone w zł/rozruch lub zł/h).
Przyjęto, Ŝe wszystkie instalacje rozruchowe, poza mazutową są nowe, poniewaŜ
większość zakładów energetycznych jest wyposaŜona w działające instalacje mazutowe. W
związku z powyŜszym przeprowadzona analiza kosztów odnosi się do istniejącej instalacji
mazutowej (brak nakładów inwestycyjnych Kinw = 0).
Do kosztów eksploatacyjnych instalacji mazutowej wliczono następujące główne
koszty: paliwa, pary technologicznej do podgrzewania i rozpylania mazutu, personelu
obsługi, napędu pomp głównych, średnich remontów rocznych. Natomiast po stronie
instalacji plazmowej uwzględniono koszty: energii elektrycznej na zasilanie plazmotronu,
chłodzenia plazmotronu, węgla rozruchowego oraz jego przemiału i konserwacji
plazmotronu.
W tabeli 2 wymieniono koszty inwestycyjne najniezbędniejszych elementów instalacji
PSR. Przyjęto, Ŝe plazmotrony zostaną zainstalowane na istniejących dyszach pyłowych oraz,
Ŝe zmiany w układzie młynowym będą minimalne. Koszty elementów instalacji plazmowej
bazują na ofercie firmy ORGREZ [3].
Tabela 2
Koszty inwestycyjne instalacji plazmowej dla kotła OP-430
L.p.
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
7.
8.
9.
Zasilacz 300 kW
Stacja TRAFO
Plazmotron
Układ sterowania (automatyka)
Układ kontrolno-pomiarowy
Roboty przypalnikowe
Prace montaŜowe i instalacyjne
Pozostałe prace związane z projektem
Całkowity koszt inwestycyjny:
Cena, zł
295 000
50 000
100 000
60 000
35 000
50 000
200 000
140 000
Ilość,
szt.
2
2
2
1
2
2
1
1
Wartość, zł
590 000
100 000
200 000
60 000
70 000
100 000
200 000
140 000
1 460 000
W tabeli 3 przedstawiono koszty eksploatacyjne stałe oraz zmienne dla plazmowej i
mazutowej instalacji rozruchowej (opracowane w oparciu o aktualne koszty eksploatacyjne
instalacji mazutowej w jednej z elektrociepłowni).
Tabela 3
Koszty eksploatacyjne stałe oraz zmienne dla instalacji plazmowej i mazutowej kotła OP-430 (10 rozruchów ze stanu zimnego i 10
rozruchów ze stanu gorącego)
Mazut Plazma
koszty eksploatacyjne stałe
Koszt pary technologicznej, zł/rok
Koszt zasilania pomp głównych, zł/rok
Koszt remontów, zł/rok
Koszt zatrudnienia, zł/rok
Roczne koszty eksploatacyjne stałe, zł/rok
Dane do obliczeń kosztów eksploatacyjnych zmiennych
Ilość mazutu na rozruch ze stanu zimnego, t/rozruch
Ilość mazutu na rozruch ze stanu gorącego, t/rozruch
Ilość węgla na rozruch ze stanu zimnego, t/rozruch
Ilość węgla na rozruch ze stanu gorącego, t/rozruch
Ilość rozruchów ze stanu zimnego
Ilość rozruchów ze stanu gorącego
Koszt paliwa rozruchowego ze stanu zimnego, zł/rozruch
Koszt paliwa rozruchowego ze stanu gorącego, zł/rozruch
Cena energii elektrycznej, zł/MWh
Koszt pracy plazmotronu, zł/h
Czas pracy plazmotronu (rozruch ze stanu zimnego), h/rozruch
Czas pracy plazmotronu (rozruch ze stanu gorącego), h/rozruch
Koszt energii elektrycznej pracy plazmotronu (rozruch ze stanu zimnego),
zł/rozruch
Koszt energii elektrycznej pracy plazmotronu (rozruch ze stanu
gorącego), zł/rozruch
Dopuszczalny czas pracy elektrod, h
Koszt elektrod, zł/komplet
Koszt robocizny wymiany elektrod, zł/komplet
Koszt zuŜycia plazmotronu, zł/h
50 769
0
4 705
0
29 615 15 000
169 231
0
254 320 15 000
22
2,2
-
36,17
3,62
10
10
26 309 5 787
2 631
579
144
43
2
0,5
-
173
-
43
-
100
2 500
6 000
85
Koszt zuŜycia instalacji plazmowej (rozruch ze stanu zimnego), zł/rozruch
340
Koszt zuŜycia instalacji plazmowej (rozruch ze stanu gorącego),
85
zł/rozruch
Całkowity koszt pracy plazmotronu (rozruch ze stanu zimnego),
513
zł/rozruch
Całkowity koszt pracy plazmotronu (rozruch ze stanu gorącego),
128
zł/rozruch
Koszty eksploatacyjne zmienne (dla 10 rozruchów rocznie)
Koszt roczny paliwa rozruchowego ze stanu zimnego, zł/rok
181 433 57 871
Koszt roczny paliwa rozruchowego ze stanu gorącego, zł/rok
18 143 5 787
Całkowity koszt pracy plazmotronów (rozruch ze stanu zimnego), zł/rok
5 128
Całkowity koszt pracy plazmotronów (rozruch ze stanu gorącego), zł/rok
1 282
Średnioroczne koszty eksploatacyjne zmienne, zł/rok
289 402 70 068
Zestawienie całkowitych kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych dla
rozpatrywanych instalacji oraz najwaŜniejsze załoŜenia finansowo-ekonomiczne
przedstawiono w zbiorczej tabeli 4.
Tabela 4
Roczne koszty
eksploatacyjne stałe,
zł/rok
Średnioroczne koszty
eksploatacyjne
zmienne, zł/rok
Roczna stopa
amortyzacji
ZałoŜona stopa
dyskontowa
Efektywna stopa
podatkowa
Przewidywany okres
inwestycji
Plazma
Mazut
Olej lekki
Propan P
Gaz ziemny E
Nakład inwestycyjny,
zł
Zestawienie kosztów oraz załoŜenia finansowo-ekonomiczne dla poszczególnych instalacji [2]
1 460 000
0
1 300 000
1 750 000
1 850 000
15 000
254 320
10 000
10 000
10 000
70 068
289 402
568 419
889 966
537 082
10%
6,5%
15%
10 lat
4. Porównanie instalacji plazmowej z innymi systemami rozruchowymi
W oparciu o analizę kosztów i załoŜenia z tabeli 4 uzyskano przepływy pienięŜne
(CASH FLOW) w okresie załoŜonych 10 lat. Uwzględniając następnie stopę dyskontową i
wskaźnik NPV (Net Present Value) wyraŜony wzorem (1) oraz efekt tzw. tarczy podatkowej
(tarcza podatkowa w przypadku inwestycji pozwala na obniŜanie podstawy opodatkowania
oraz kosztów samej inwestycji) otrzymano przepływ środków finansowych, który
przedstawiono w tabeli 5. Wskaźnik NPV (wartość bieŜąca netto) stanowi róŜnicę pomiędzy
zdyskontowanymi przepływami pienięŜnymi a nakładami początkowymi [4]:
n
CFt
NPV = ∑
− I0
(1)
t
t =1 (1 + r )
gdzie:
NPV – wartość bieŜąca netto,
CFt – przepływy gotówkowe w okresie t,
r – załoŜona stopa dyskonta, lub wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)
I0 – nakłady początkowe,
t – kolejne okresy (lata) eksploatacji.
Tabela 5
Suma kosztów całkowitych poszczególnych instalacji w okresie 10 lat
Technologia rozpalania Koszty bez dyskonta, Koszty z dyskontem, Koszty z dyskontem i
kotła w okresie 10 lat
zł
zł
tarczą podatkową, zł
2 310 680
2 071 540
1 914 104
Plazma
5 437 221
3 908 726
3 908 726
Mazut
7 089 186
5 461 748
5 321 565
Olej lekki
10 749 658
8 219 701
8 030 995
Propan P
7 320 825
5 782 883
5 583 393
Gaz ziemny E
Szczegółowy rozkład zdyskontowanych przepływów pienięŜnych z uwzględnieniem
tarczy podatkowej danego systemu rozruchowego przedstawiono na rysunku 2, natomiast
skumulowane i zdyskontowane koszty eksploatacyjne i inwestycyjne, umoŜliwiające
porównanie ekonomiki poszczególnych systemów pokazano na rysunku 3.
2 000 000
1 800 000
Plazma
zł
1 600 000
Mazut
1 400 000
Olej lekki
1 200 000
Propan P
1 000 000
Gaz ziemny E
800 000
600 000
400 000
200 000
0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Lata
Rys. 2. Zdyskontowane przepływy pienięŜne dla poszczególnych wariantów z uwzględnieniem tarczy podatkowej
10
9 000 000
Plazma
8 000 000
Mazut
Olej lekki
7 000 000
Propan P
Gaz ziemny E
6 000 000
zł
5 000 000
4 000 000
3 000 000
2 000 000
1 000 000
0
0
1
2
3
4
5
Lata
6
7
8
9
10
Rys. 3. Porównanie zdyskontowanych kosztów poszczególnych instalacji rozruchowych
(przy załoŜeniu po 10 rozruchów ze stanu zimnego i gorącego)
Przyrost skumulowanych kosztów rozruchu kotła w czasie jest wyraźnie róŜny dla
poszczególnych paliw (Rys. 3). NajwyŜsze nachylenie krzywej wzrostu kosztów w czasie
obserwowane jest dla propanu, najniŜsze zaś dla plazmowej instalacji rozruchowej kotła (w
efekcie dla pyłu węgla kamiennego).
Wyniki analizy zaprezentowane w tabeli 4 pozwalają stwierdzić opłacalność
zastosowania technologii plazmowej dla celów rozruchu i podtrzymania pracy kotła
opalanego pyłem węglowym. Porównanie kosztów rozpalania kotła przy pomocy róŜnych
instalacji i paliw podczas jego dziesięcioletniej eksploatacji w odniesieniu do niezbędnych
nakładów inwestycyjnych na poszczególne technologie wskazuje, Ŝe najbardziej ekonomiczna
jest instalacja plazmowa.
Koszty inwestycyjne oraz całkowite zdyskontowane koszty eksploatacyjne
występujące w poszczególnych latach dla analizowanych instalacji rozpałkowych kotła OP430 (Rys. 3) pokazują, Ŝe najniŜsze całkowite koszty eksploatacyjne generuje instalacja
rozruchowa wspomagana plazmą. W porównaniu z nią, całkowite koszty rozruchu kotła OP430 z uŜyciem gazu ziemnego typu E są czterokrotnie wyŜsze.
Porównanie całkowitych kosztów eksploatacji mazutowej instalacji rozruchowej kotła
OP-430 z plazmową instalacją rozruchową równieŜ wskazuje na znaczną przewagę instalacji
plazmowej (Tabela 5). Nakłady na instalację plazmową zwracają się w przeciągu 3-4 lat, dla
przynajmniej 10 rozruchów w ciągu roku (Rys. 3). W przypadku mniejszej liczby rozruchów,
zwrot nakładów moŜe się wydłuŜyć o czas zaleŜny od rzeczywistej liczby rozruchów kotła.
5. Przykład analizy ekonomicznej zastosowania PSR w elektrociepłowni
W celu pełniejszego zobrazowania efektów ekonomicznych spowodowanych
zastąpieniem mazutowego systemu rozruchowego systemem plazmowym rozpatrzono
elektrociepłownię w jednym z duŜych miast, zakładając harmonogram wymiany systemów
rozruchowych w następujących kotłach:
kocioł K-2 (OP-430) w roku 2007,
kotły K-1 (OP-380) i K-3 (OP-430) w roku 2008,
kotły wodne KW-3 i KW-5 w roku 2009.
Przeprowadzone analizy ekonomiczne, których wyniki pokazano w poprzednich
punktach opierały się na załoŜeniu, Ŝe instalacja plazmowa rozruchu kotłów działa
bezawaryjnie. Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe plazmowe instalacje rozruchowe są rozwiązaniami
prototypowymi i brak jest doświadczeń eksploatacyjnych, trzeba załoŜyć, Ŝe w pierwszych
latach eksploatacji zakłady energetyczne powinny zastosować formę zabezpieczenia przed
skutkami awarii PSR.
Rozpatrywano zabezpieczenie w formie instalacji rezerwowych: mazutowej, na olej
lekki i dodatkowe palniki z plazmotronami. Okazało się, Ŝe pozytywny wynik ekonomiczny
uzyskuje się tylko pozostawiając w elektrociepłowni istniejącą instalację mazutową.
Generowane w rezultacie tego zabezpieczenia dodatkowe koszty zostały wliczone w koszty
inwestycyjno-eksploatacyjne PSR.
Ograniczono się więc do dwóch wariantów oznaczonych jako:
• mazut – pozostaje dotychczasowa instalacja na olej cięŜki, z uwzględnieniem potrzeby
modernizacji w 2011 roku,
• plazma – wyposaŜenie wszystkich kotłów w PSR i pozostawienie instalacji mazutowej w
gotowości operacyjnej z uwzględnieniem jej modernizacji w 2011 roku.
Wyniki analizy w okresie porównawczym (do roku 2020) pokazano na rysunkach 4 i
5. Wskaźniki NPV i IRR (wartość bieŜąca netto i wewnętrzna stopa zwrotu) wyniosły
odpowiednio: NPV(9,2%)=1 357 000 zł, IRR=12,4%.
7000
Plazma z zabezpieczeniem
(mazut)
6000
Dotychczasowa instalacja
mazutowa
Cash-flow, tys. zł
5000
4000
3000
2000
1000
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
0
Lata
Rys. 4. Zdyskontowane przepływy pienięŜne (cash-flow) dla rezerwowej i dotychczasowej instalacji mazutowej
Zdyskontowane przepływy skumulowane
tys. zł
35 000
30 000
25 000
20 000
15 000
Plazma z
zabezpieczeniem
(mazut)
10 000
Dotychczasowa
instalacja mazutowa
5 000
0
2006
2008
2010
2012
2014
Lata
2016
2018
2020
Rys. 5. Porównanie skumulowanych kosztów instalacji plazmowej z rezerwową instalacją mazutową i dotychczasowej instalacji mazutowej
Okres zwrotu dla instalacji plazmowej z rezerwową instalacją mazutową wyniesie 12
lat. Uzyskany dodatni wynik ekonomiczny powstał głównie dzięki róŜnicy w cenie mazutu i
węgla. Nie uniknięto natomiast kosztów stałych związanych z pracą instalacji mazutowej,
poniewaŜ jej gotowość operacyjna jest koniecznym, z punktu widzenia elektrociepłowni,
zabezpieczeniem na wypadek awarii eksperymentalnej instalacji plazmowej.
7. Wnioski
Przeprowadzona analiza ekonomiczna kosztów inwestycyjnych oraz eksploatacyjnych
rozruchu kotłów pyłowych z zastosowaniem instalacji rozruchowych korzystających z
wybranych nośników energii prowadzi do następujących wniosków:
a) z ekonomicznego punktu widzenia plazmowe instalacje rozruchowe kotłów
pyłowych są jedyną alternatywą w stosunku do istniejących mazutowych instalacji
rozruchowych,
b) zastosowanie innych nośników energii do rozruchu kotłów pyłowych (lekki olej
opałowy, gaz ziemny lub propan) spowoduje duŜy wzrost kosztów rozruchu.
c) brak komercyjnego statusu plazmowych instalacji rozruchowych zmusza obecnie
do stosowana kosztownych instalacji zabezpieczających bezawaryjny rozruch
kotłów, co w aktualnych warunkach czyni dodatni wynik ekonomiczny
niepewnym.
Literatura:
[1] Karpenko E.I., Zukov M.F., Messerle V.E., Bujantuev S.L., Djakov A.F., Peregudov
V.S., Naucno – techniceskie osnovy i opyt ekspluatacii plazmennych sistem
vosplamenenija uglej na TES, Novosibirsk, Nauka, 1998.
[2]
[3]
[4]
Dyjakon A., Kordylewski W., Świętochowski M., Bukowski P., Jodkowski W.,
Jedrusyna A., Modification of coal-fired boiler start-up systems to reduce costs and
pollutant emissions, R&D Project Report, December 2005, Wrocław.
Oferta firmy ORGREZ, Ostrava, 2005.
Brigham E.F., Houston J.F., Podstawy zarządzania finansami, Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2005.