docMiara rentownoĂci kapitaďu skorygowanego o ryzyko w
download 
Reklamacja Transkrypt
Miara rentownoĂci kapitaďu skorygowanego o ryzyko w
Problemy ZarzÈdzania, vol. 11, nr 2 (42): 161 – 176 ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem kredytowym w banku Nadesïany: 13.01.13 | Zaakceptowany do druku: 15.05.13 Jerzy P. Gwizdaïa* DziaïalnoĂÊ w warunkach ryzyka kredytowego zajmuje specjalne miejsce w funkcjonowaniu kaĝdego banku. Nie sposób wyobraziÊ sobie funkcjonowania banku na rynku usïug finansowych bez jego stabilnego rozwoju. Ponadto zdolnoĂÊ kredytowa i zwiÈzane z niÈ ograniczenie ryzyka kredytowego muszÈ byÊ oparte na zasadzie zaufania. Podwaĝenie tej zasady oraz jej nieprzestrzeganie z ïatwoĂciÈ moĝe doprowadziÊ do zwiÚkszenia ryzyka kredytowego, a tym samym groziÊ destabilizacjÈ caïego systemu bankowego i poszczególnych banków. Celem wïaĂciwego zarzÈdzania ryzykiem kredytowym jest jego identyfikacja, pomiar, sterowanie ib monitorowanie. Bank, który posiada wdroĝone systemy zarzÈdzania ryzykiem, prezentuje wyĝszÈ wartoĂÊ dla akcjonariuszy. Sïowa kluczowe: kryzys finansowy, ryzyko kredytowe, miara ryzyka, kapitaï, zarzÈdzanie, sterowanie, identyfikacja ryzyka, rentownoĂÊ. Risk adjusted return on capital in credit risk management in a bank Submitted: 13.01.13 | Accepted: 15.05.13 The activity in conditions of credit risk has a specific place in each banks’ performance. There is no way of imagining bank’s functioning on financial services market without its stable development. Moreover, credit capacity and, related with it, credit risk mitigation must be based on trust. The questioning of this principle and its non-compliance may easily lead to credit risk increase and consequently to threat of the whole system and separate banks destabilization. The aim of proper credit risk management is to identify, measure, control and monitor. A bank, which has risk management systems implemented, presents higher value for the stockholders. Keywords: financial crisis, credit risk, risk measure, capital, management, identification of risk, control, rentability. JEL: G21 * Jerzy P. Gwizdaïa – dr hab., prof. UG, Katedra Finansów Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Gdañskiego. Adres do korespondencji: Uniwersytet Gdañski, Wydziaï ZarzÈdzania, ul. Armii Krajowej 101, 81-824 Sopot, e-mail: [email protected]. Jerzy P. Gwizdaïa 1. Wprowadzenie Globalny kryzys gospodarczy uwidoczniï niedoskonaïoĂÊ dotychczasowych metod dywersyfikacji i ograniczania ryzyka kredytowego w instytucjach finansowych oraz wymusiï koniecznoĂÊ nowego podejĂcia do zarzÈdzania nim wbdziaïalnoĂci kredytowej w bankach. Kryzys caïkowicie zmieniï paradygmat zarzÈdzania instytucjami kredytowymi na Ăwiecie. Zmieniïo siÚ podejĂcie do pomiaru ryzyka, budĝetowania, finansowania dziaïalnoĂci oraz roli audytu wewnÚtrznego i kontroli zarzÈdczej w jego redukcji. Jednak ryzyka nie moĝna rozpatrywaÊ tylko w kategoriach zagroĝenia. CzÚsto jest ono zjawiskiem pozytywnym, inspirujÈcym do dziaïania. Wynika to z faktu, ĝe u ěródïa decyzji ryzykownej jest wartoĂÊ, a raczej pragnienie jej pomnaĝania. Z tego wzglÚdu instytucje otwarte na ryzyko zainwestujÈ swoje aktywa pieniÚĝne, np. w fundusze akcyjne, a nie w obligacje skarbu pañstwa, liczÈc na ponadprzeciÚtne zyski. W takiej sytuacji powinno siÚ równieĝ kontrolowaÊ poziom ryzyka i aktywnie nim zarzÈdzaÊ. Szczególnie waĝne miejsce ma ryzyko w dziaïalnoĂci gospodarczej banków. Instytucje finansowe sÈ naraĝone na jego wystÚpowanie w kaĝdej sferze dziaïalnoĂci ib na wszystkich poziomach zarzÈdzania (poziomie strategicznym, operacyjnym oraz projektu) SÈ one obarczone ryzykiem, co oznacza, ĝe rzeczywiĂcie przepïywy pieniÚĝne mogÈ byÊ mniejsze od oczekiwanych. Czynniki determinujÈce wysokoĂÊ ryzyka naleĝÈ do sfery mikro-, jak i makroekonomicznej, a wiÚc do caïego otoczenia banku. DziaïalnoĂÊ w warunkach ryzyka kredytowego zajmuje specjalne miejsce w funkcjonowaniu kaĝdego banku. Nie sposób wyobraziÊ sobie funkcjonowania banku na rynku usïug finansowych bez stabilnego jego rozwoju. Ponadto zdolnoĂÊ kredytowa i zwiÈzane z niÈ ograniczenie ryzyka kredytowego muszÈ byÊ oparte na zasadzie zaufania. Podwaĝenie tej zasady oraz jej nieprzestrzeganie z ïatwoĂciÈ moĝe doprowadziÊ do zwiÚkszenia ryzyka kredytowego, a tym samym groziÊ destabilizacjÈ caïego systemu bankowego i poszczególnych banków. DÈĝenie do zaspokojenia zróĝnicowanych potrzeb finansowych klientów banków powoduje niezbÚdnoĂÊ oceny róĝnych rodzajów ryzyka kredytowego (przeciÚtnego, wiÚkszego niĝ przeciÚtne, ryzyka pozabilansowego itp.) i odpowiedniego nadzoru bankowego. Sïuĝy temu wiele metod, technik oraz procesów zabezpieczenia przed tym rodzajem ryzyka, które sÈ waĝnym elementem procesu zarzÈdzania ryzykiem kredytowym. ZarzÈdzanie ryzykiem kredytowym zajmuje siÚ nim w sposób logiczny, uporzÈdkowany i w miarÚ spójny. W okresie kryzysu gospodarczego ostatnich lat instytucje finansowe (wbtym banki) sÈ zdezorientowane w zakresie kierunków zarzÈdzania ryzykiem, szczególnie ryzykiem kredytowym. Dotychczas w dziaïalnoĂci kredytowej banków skupiano siÚ na racjonalnych aspektach ryzyka, takich jak polityczne, inwestycyjne czy kredytowe. Obecnie trzeba równieĝ braÊ pod uwagÚ ryzyko siï natury czy katastrof wywoïywanych przez czïowieka. 162 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... Gïównym celem opracowania jest okreĂlenie roli miary rentownoĂci skorygowanej o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem kredytowym w banku. Globalny kryzys gospodarczy pokazaï jednoczeĂnie, ĝe obecne metody pomiaru i kontroli ryzyka, w tym kredytowego, nie zapobiegajÈ bankructwom banków. We wspóïczesnej gospodarce rzÈdy i instytucje regulacyjne rozpoczÚïy w trybie pilnym prace nad nowymi zasadami i sposobami prowadzenia dziaïalnoĂci kredytowej przez banki. 2. Aspekty ekonomiczne zarzÈdzania ryzykiem kredytowym w banku Ryzyko wiÈĝe siÚ z kaĝdÈ dziaïalnoĂciÈ w banku funkcjonujÈcego wb warunkach gospodarki konkurencyjnej. Dynamiczne zmiany zachodzÈce w ostatnich latach, a zwïaszcza wyraěne objawy kryzysu gospodarczego uwypukliïy wagÚ tego zagadnienia. Podwaĝyïo to moĝliwoĂÊ zachowania przez bank wobec ryzyka postawy biernej, a nawet reaktywnej, polegajÈcej na podejmowaniu dziaïañ dopiero po wystÈpieniu problemów. Wspóïczesne banki musiaïy przyjÈÊ postawÚ aktywnÈ w zakresie bieĝÈcego zarzÈdzania ryzykiem, stosujÈc model zintegrowanego zarzÈdzania w kontekĂcie caïej organizacji i strategii przedsiÚbiorstwa bankowego. Wymaga to daleko idÈcych zmian, przede wszystkim w aplikacyjnych procedurach zarzÈdzania ryzykiem, ale takĝe w sferze adaptowania rozwiÈzañ, które proponuje nauka. Od wieków zarzÈdzanie ryzykiem mieĂci siÚ w obszarze nauk ekonomicznych, poniewaĝ w mniejszym lub wiÚkszym stopniu towarzyszy ono kaĝdemu procesowi gospodarczemu. Z tego powodu naukowcy od lat nieprzerwanie podejmujÈ próby oceny ryzyka i jego kwantyfikacji w dziaïalnoĂci gospodarczej. Problematyka zarzÈdzania ryzykiem jest bardzo szeroka i wiÈĝe siÚ nie tylko z finansami, ale równieĝ z psychologiÈ, matematykÈ, statystykÈ oraz historiÈ. Literatura omawiajÈca problematykÚ ograniczania ryzyka (wbtym kredytowego) jest ogromna i uzupeïniana na bieĝÈco o nowe zagadnienia dotyczÈce metod i modeli jego oceny, optymalizacji i zarzÈdzania. Przedmiot zarzÈdzania ma charakter interdyscyplinarny, ponadto zaĂ samo ryzyko trudno jest okreĂliÊ i skwantyfikowaÊ w praktyce. Sposoby ograniczania i dywersyfikacji ryzyka kredytowego sÈ istotnym zagadnieniem w dziaïalnoĂci kaĝdego banku. Stworzenie zintegrowanego ibkompletnego systemu, obejmujÈcego wszystkie aspekty zwiÈzane z kontrolÈ i ocenÈ, pozwala na lepsze i dokïadniejsze prognozowanie zagroĝeñ i w rezultacie jest premiowane przez obniĝanie wymagañ odnoĂnie rezerw i zabezpieczeñ. Znaczenie zarzÈdzania ryzykiem kredytowym wzrosïo w ostatnich latach na caïym Ăwiecie, gïownie z powodu zwiÚkszenia siÚ ryzyka strategicznego w globalnej gospodarce. Gïównymi elementami wskazujÈcymi na rozwój zarzÈdzania ryzykiem kredytowym sÈ: – powstanie nowych rozwiÈzañ teoretycznych w zakresie analizy i zarzÈdzania ryzykiem, które majÈ u podstaw zaawansowane narzÚdzia teoretyczne; Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 163 Jerzy P. Gwizdaïa – wïÈczanie przez banki zarzÈdzania ryzykiem do ogólnej strategii zarzÈdzania; – powstanie zawodu „zarzÈdzajÈcy ryzykiem”; – wprowadzenie wymogów informowania o strategii zarzÈdzania ryzykiem w sprawozdaniu finansowym; – powstanie baz danych umoĝliwiajÈcych szacowanie ryzyka; – tworzenie przez profesjonalne Ărodowiska (w tym naukowe) oraz przez instytucje nadzorcze i instytucje regulacyjne nowych modeli oraz potrzebnych standardów i wymogów zarzÈdzania ryzykiem; – powstanie miÚdzynarodowych i krajowych organizacji zajmujÈcych siÚ rozpowszechnianiem wiedzy i profesjonalnych rozwiÈzañ w zakresie zarzÈdzania ryzykiem. ¥wiadomoĂÊ wystÚpowania ryzyka spowodowaïa poszukiwanie sposobów ograniczenia ryzyka oraz zabezpieczenia siÚ przed nim. Dynamiczny rozwój dziedziny zrzÈdzania ryzykiem wiÈĝe siÚ w duĝym stopniu z aktywnoĂciÈ sektora bankowego. W 1974 r. prezesi banków centralnych dziesiÚciu krajów rozwiniÚtych powoïali do ĝycia Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. W 1988 r. komitet ten opublikowaï tzw. umowÚ kapitaïowÈ, zawierajÈcÈ metodologiÚ pomiaru ryzyka kredytowego. Natomiast w 1996 r. komitet opublikowaï poprawkÚ do umowy kapitaïowej, uwzglÚdniajÈcÈ pomiar ryzyka rynkowego. Z kolei w 2004 r., po kilku latach konsultacji, zostaïa opublikowana tzw. nowa umowa kapitaïowa (NUK). Potocznie znana jest ona pod nazwÈ Basel II. Jako gïówne rodzaje ryzyka zostaïy uwzglÚdnione w jej treĂci: ryzyko kredytowe, rynkowe i operacyjne. Aktualnie prowadzone sÈ prace nad regulacjami Basel III, które po ich przyjÚciu prawdopodobnie niewiele zmieniÈ. Do waĝnych cech nowych metod ograniczania ryzyka kredytowego naleĝy zaliczyÊ fakt, ĝe szeroko wykorzystujÈ zewnÚtrzne informacje dotyczÈce ryzyka kredytowego, wynikajÈce z publicznie dostÚpnych ratingów ib moĝliwych do oszacowania premii za ryzyko kredytowe zawartych w obserwowanych na rynkach finansowych stopach dochodu dïuĝnych instrumentów finansowych. Nowe sposoby ograniczania i optymalizacji ryzyka wiÈĝÈ siÚ z koniecznoĂciÈ centralizacji decyzji kredytowych. Uïatwia to wïÈczenie zarzÈdzania ryzykiem kredytowym do zintegrowanego systemu zarzÈdzania ryzykiem w banku. Ryzyko kredytowe obejmuje nie tylko ryzyko zwiÈzane z dziaïalnoĂciÈ bezpoĂrednio kredytowÈ, ale równieĝ wszystkie te przypadki, które mogÈ naraĝaÊ bank na stratÚ z tytuïu niemoĝnoĂci bÈdě niechÚci spïaty jakiejkolwiek czÚĂci naleĝnoĂci bankowej przez klienta, zgodnie z warunkami umowy. StÈd dotyczy ono wszystkich bilansowych, jak i pozabilansowych elementów. W krajach rozwijajÈcych siÚ oraz w krajach bÚdÈcych w okresie transformacji przed bankami stoi wiele dodatkowych wyzwañ, czÚstokroÊ caïkowicie niezaleĝnych od banku, na przykïad: zewnÚtrzne i wewnÚtrzne naciski polityczne, puïapy kredytowe, popieranie okreĂlonych form dziaïalnoĂci, promowanie 164 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... wybranych branĝ i gaïÚzi, caïkowity brak polityki gospodarczej pañstwa bÈdě brak spójnoĂci i konsekwencji w realizacji juĝ istniejÈcych zaïoĝeñ, poziom bezrobocia i pauperyzacja spoïeczeñstwa. CzÚsto banki nie majÈ ĝadnego wpïywu na te czynniki. Bankowcy powinni jednak byÊ Ăwiadomi wszystkich zagroĝeñ, doskonale rozumieÊ warunki otoczenia zewnÚtrznego, w których muszÈ funkcjonowaÊ (Gwizdaïa, 2009, s. 210). PodjÚcie przez bank ryzyka kredytowego moĝe prowadziÊ do dwóch podstawowych nastÚpstw: zwiÚkszenia dochodu z dziaïalnoĂci kredytowej, ab wb efekcie osiÈgniÚcia wyĝszego zysku i utraty czÚĂci lub caïego kredytu oraz odsetek, co w konsekwencji moĝe prowadziÊ do: nadwyrÚĝenia reputacji banku, utraty przez niego pïynnoĂci, niewypïacalnoĂci, a nawet upadku banku. Jednym z warunków bezpiecznego zarzÈdzanie bankiem jest rozpoznanie ryzyka i stosowanie narzÚdzi sïuĝÈcych do jego pomiaru i monitorowania. NarzÚdzia te pozwalajÈ okreĂliÊ poziom ryzyka generowanego przez bank oraz podjÈÊ decyzje majÈce na celu ograniczenie jego skutków. Nowoczesne podejĂcie do zarzÈdzania ryzykiem kredytowym powinno uwzglÚdniaÊ metodologiÚ modelowania ryzyka kredytowego przy wykorzystaniu zaawansowanych metod matematyczno-statystycznych, aktywne ksztaïtowanie struktury portfela za pomocÈ derywatów kredytowych oraz tradycyjne elementy wb postaci limitów zaangaĝowañ i limitów koncentracji. PodejĂcie portfelowe jest obecnie uznawane za najlepszy sposób aktywnego zarzÈdzania ryzykiem kredytowym. Pozwala ono na (Zalewska, 2007, s. 342): – iloĂciowy pomiar i kontrolÚ ryzyka kredytowego wynikajÈcego z okreĂlonej struktury zaangaĝowañ kredytowych w portfelu; wykorzystanie metod portfelowych umoĝliwia okreĂlenie zakresu poprawy bezpieczeñstwa portfela w wyniku jego dywersyfikacji; – rozpatrywanie ryzyka kredytowego w róĝnych aspektach i przekrojach uwzglÚdniajÈcych rodzaje branĝ, klasyfikacjÚ ratingowÈ, rodzaj instrumentu niosÈcego ryzyko kredytowe, lokalizacjÚ przestrzennÈ kredytobiorców itp.; – szacowanie ryzyka portfelowego przy zastosowaniu metody VaR; – ocenÚ porównawczÈ atrakcyjnoĂci inwestycji w poszczególne portfele kredytowe przy wykorzystaniu relacji zysk/ryzyko; – dynamicznÈ ocenÚ zmian jakoĂci portfela, a takĝe bezpieczeñstwo instytucji finansowej; – oszacowanie adekwatnoĂci kapitaïowej; – wybór portfela efektywnego i optymalnego. Nowe modele, wykorzystujÈc nowatorskie sposoby pomiaru ryzyka kredytowego, pozwalajÈ optymalizowaÊ wykorzystanie kapitaïu banku przez zmniejszenie wymaganego kapitaïu na pokrycie ryzyka kredytowego. PozwalajÈ one wyceniÊ obecnÈ wartoĂÊ poĝyczki oraz prawdopodobieñstwo niewypïacalnoĂci poĝyczkobiorcy. Analiza procesu sterowania ryzykiem kredytowym pozwala na stwierdzenie, ĝe obszar ten wymaga zindywidualizowania oraz dopasowania do potrzeb Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 165 Jerzy P. Gwizdaïa i specyfiki danego banku. DziÚki temu osiÈga siÚ peïnÈ funkcjonalnoĂÊ stosowanych procedur. Jednak rozbudowa procedur, nadmiar czynnoĂci – w stosunku do rzeczywistych wymagañ – moĝe hamowaÊ akcjÚ kredytowÈ. Zbyt duĝa iloĂÊ zbÚdnych formalnoĂci i przedïuĝajÈca siÚ procedura zwykle zniechÚcajÈ klienta. Aby uniknÈÊ tego zagroĝenia, naleĝy ĂciĂle dopasowaÊ politykÚ kredytowÈ do specyfiki banku i jego klienta. Waĝne przy tym, aby stworzony system zarzÈdzania ryzykiem kredytowym opieraï siÚ na dwóch podstawowych, powiÈzanych ze sobÈ zasadach, a mianowicie: kompletnoĂci i spójnoĂci. Pierwsza z nich oznacza, ĝe w procesie zarzÈdzania ryzykiem kredytowym nie moĝna pominÈÊ ĝadnego etapu. Kaĝdy z nich ma inne funkcje, a ich realizacja jest niezbÚdnym warunkiem powodzenia prowadzonych dziaïañ. Zasada spójnoĂci zaĂ wymaga zachowania sprzÚĝenia zwrotnego pomiÚdzy poszczególnymi elementami systemu zarzÈdzania ryzykiem kredytowym. SprzÚĝenie zwrotne jest niezbÚdne, aby doskonaliÊ posiadany system zarzÈdzania i zapewniÊ jego elastycznoĂÊ. SprzÚĝenia te pozwalajÈ wykorzystywaÊ wiedzÚ pozyskanÈ w jednym obszarze do projektowania dziaïañ w innym. Informacje zebrane podczas analizy kredytowej i wykorzystane w procesie sterowania ryzykiem kredytowym oceniane sÈ podczas monitoringu. Tam okreĂla siÚ skutecznoĂÊ przeprowadzonych dziaïañ oraz ewentualne usprawnienia. MogÈ one dotyczyÊ zarówno sposobu analizy ryzyka kredytowego, jak i samego sterowania ryzykiem. Banki w praktyce w róĝnym stopniu wykorzystujÈ techniki proponowane przez teoretyków zrzÈdzania ryzykiem kredytowym. ZarzÈdy banków dostosowujÈ metody do aktualnych potrzeb banku, tj. do prowadzonej dziaïalnoĂci kredytowej. Z uwagi na jej skalÚ oraz rodzaj obsïugiwanych kredytów wiÚkszoĂÊ rozwiÈzañ zostaïo uproszczonych. W obszarze oceny potencjalnych kredytobiorców wykorzystuje siÚ równieĝ wiedzÚ wyspecjalizowanych instytucji, takich jak agencje ratingowe i wywiadownie gospodarcze. Kolejny obszar zarzÈdzania ryzykiem kredytowym, sterowanie jego poziomem, opiera siÚ na technikach transferu i limitowaniu ryzyka w stosunku do pojedynczych kredytów oraz rozproszeniu i limitowaniu ryzyka w przypadku portfela kredytowego. Zredukowane do minimum sÈ teĝ wszystkie dziaïania podejmowane w ramach monitoringu i audytu. MajÈ one charakter okresowy – realizowane sÈ kwartalnie. Mimo to kroki podejmowane w celu redukcji ryzyka kredytowego sÈ skuteczne, poniewaĝ wytyczono je zgodnie z przytoczonymi wyĝej reguïami kompletnoĂci i spójnoĂci dziaïania (Gwizdaïa, 2008, s. 241). Zaprezentowany system ograniczenia ryzyka kredytowego w banku funkcjonujÈcym na polskim rynku finansowym speïnia nastÚpujÈce zaïoĝenia: – umoĝliwia identyfikacjÚ, mierzenie i monitorowanie ryzyka kredytowego w sposób uwzglÚdniajÈcy nie tylko dotychczasowe doĂwiadczenia, ale równieĝ zagroĝenia, które w przyszïoĂci mogÈ spowodowaÊ wystÈpienie strat; 166 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... – stwarza zachÚty skïaniajÈce poszczególne banki dziaïajÈce w gospodarce do optymalizacji ryzyka kredytowego; – jest zgodny z obowiÈzujÈcymi regulacjami i dobrymi praktykami (m.in. z nowÈ umowÈ kapitaïowÈ i dyrektywami europejskimi w zakresie adekwatnoĂci kapitaïowej oraz regulacjami i rekomendacjami krajowych organów nadzoru). ZarzÈdzanie ryzykiem kredytowym ma dzisiaj szczególne znaczenie dla banków w Polsce i na Ăwiecie w zwiÈzku z rosnÈcÈ niepewnoĂciÈ i nieprzewidywalnoĂciÈ przyszïych wydarzeñ gospodarczych. Obserwacja dziaïalnoĂci wspóïczesnych banków wykazaïa powstanie nowych jakoĂciowo rozwiÈzañ, polegajÈcych na wprowadzeniu korzystnych zmian w sferze ograniczania ryzyka kredytowego. ZarzÈdzanie ryzykiem kredytowym moĝe staÊ siÚ jednym z najwaĝniejszych wyzwañ teorii finansów poczÈtku XXI wieku. W ostatnich latach znaczÈcy rozwój dziaïalnoĂci gospodarczej poïÈczony z dynamicznym wzrostem akcji kredytowej sprawiï, ĝe wiele instytucji finansowych zaangaĝowaïo siÚ wbfinansowanie inwestycji obarczonych róĝnymi formami ryzyka kredytowego o istotnym stopniu zïoĝonoĂci. Spowodowaïo to wzrost zapotrzebowania na nowe metody zarzÈdzania ryzykiem kredytowym. W sensie poznawczym przeprowadzone badania na Ăwiecie, w czÚĂci zarówno teoretycznej, jak i praktycznej dziaïalnoĂci kredytowej banku, pozwoliïy na usystematyzowanie, uĂciĂlenie i wzbogacenie dotychczasowego stanu wiedzy na temat efektywnego zarzÈdzania ryzykiem kredytowym oraz metod jego pomiaru, identyfikacji, sterowania, oceny oraz ograniczenia wb warunkach coraz czÚĂciej powstajÈcych globalnych kryzysów gospodarczych (Huterska, 2010, s. 28–29). 3. Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko (RAROC) MiarÈ czÚsto stosowanÈ w zarzÈdzaniu ryzykiem kredytowym w banku jest RAROC (rentownoĂÊ kapitaïu skorygowanego o ryzyko), która wiÈĝe ze sobÈ takie miary, jak marĝa i kapitaï ekonomiczny. W latach 70. Bankers Trust wprowadziï pojÚcie RAROC. Obecnie wiele banków na Ăwiecie wypracowaïo juĝ wïasne modele oparte na metodologii uwzglÚdniania ryzyka w liczeniu rentownoĂci kapitaïu, natomiast w Polsce banki zainteresowane sÈ od zaledwie kilku lat wykorzystaniem miary RAROC. RAROC definiowany jest jako relacja korzyĂci finansowych osiÈgniÚtych na danej operacji do wartoĂci kapitaïu naraĝonego na ryzyko zaangaĝowanego w danÈ transakcjÚ (Jameson, 2001, s. 98). Termin ten funkcjonuje równieĝ pod nastÚpujÈcymi pojÚciami: – Return on Economic Capital (ROEC), – Return on Risk Adjusted Capital (RORAC), Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 167 Jerzy P. Gwizdaïa – Risk Adjusted Return on Risk Adjusted Capital (RARORAC). RAROC jest ĂciĂle powiÈzany z wymaganym przez zapisy Nowej Umowy Kapitaïowej II wprowadzeniem takich miar ryzyka, jak: – PD (prawdopodobieñstwo niewypïacalnoĂci), – EAD (wartoĂÊ zaangaĝowania banku w klienta w momencie ogïoszenia jego niewypïacalnoĂci), – LGD (poniesiona strata w przypadku niewypïacalnoĂci), – EL (oczekiwana strata). Oszacowanie wskaěnika RAROC moĝe byÊ dokonywane dla róĝnych poziomów agregacji produktów kredytowych, jak równieĝ jednostek zarzÈdzajÈcych w banku. Powszechnie RAROC jest wykorzystywany w procesach: – przyznawania kredytu, – wyceny poĝyczki, – polityki tworzenia rezerw, – informacji dla zarzÈdu banku, – alokacji kapitaïu, – zarzÈdzania portfelem kredytów, – tworzenia strategii biznesowej. W wykorzystywanej w praktyce bankowej koncepcji RAROC koryguje dochodowoĂÊ danej transakcji kredytowej o ryzyko (dotyczy transakcji caïego portfela kredytów). Proces ten przebiega w dwóch etapach: – dochód z transakcji jest korygowany o ryzyko, jakie niesie za sobÈ transakcja poprzez odjecie kosztu ryzyka; wedïug reguïy RAROC koszt ryzyka stanowi oczekiwana strata; – kapitaï potrzebny do pokrycia transakcji jest korygowany o wielkoĂÊ ryzyka. Ostatecznie wskaěnik RAROC wyraĝa siÚ za pomocÈ formuïy: skorygowane dochody z dziaïalnoĂci kredytowej RAROC = –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––. kapitaï naraĝony na ryzyko (1) IdeÈ systemu RAROC w banku jest róĝnicowanie kosztów akceptacji ryzyka kredytowego. W konsekwencji dwie firmy posiadajÈce zdolnoĂÊ kredytowÈ zawierajÈ z bankiem transakcje na analogicznych warunkach, nie oznacza to jednak, ĝe bank realizuje na nich takÈ samÈ dochodowoĂÊ. Pomimo ĝe obie firmy posiadajÈ zdolnoĂÊ kredytowÈ wyliczonÈ wedïug tych samych reguï, mogÈ róĝniÊ siÚ od siebie skalÈ naraĝenia banku na ryzyko, co prowadzi do zróĝnicowania poziomu ponoszonych kosztów na pokrycie ryzyka przez bank. Niewielka dywersyfikacja portfela kredytowego pod wzglÚdem ryzyka oraz adekwatnej oczekiwanej stopy zwrotu prowadzi zazwyczaj do utraty kontroli nad tym portfelem nieoptymalnych decyzji alokacyjnych. Oczywisty 168 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... jest fakt, ĝe poczÈtkowa klasyfikacja ryzyka (rating) danego kredytobiorcy nie jest stabilna w czasie. Klasyfikacja ulega migracjom klas w górÚ (poprawa) oraz w dóï (pogorszenie) (Jajuga, 2003, s. 91). Wskaěnik ROA nie daje moĝliwoĂci odczytu informacji na temat nieoczekiwanych strat zwiÈzanych z poszczególnymi typami transakcji (kapitaïu ekonomicznego). MoĝliwoĂÊ oceny efektywnoĂci z uwzglÚdnieniem tego, czego moĝe bank doĂwiadczyÊ w postaci ryzyka w przyszïoĂci, daje wskaěnik RAROC (tabela 1). Idea tworzenia takiego wskaěnika odzwierciedla zasadÚ, ĝe transakcje o niskim ryzyku potrzebujÈ niĝszego zabezpieczenia kapitaïem banku niĝ transakcje o wyĝszym ryzyku. Parametr Zmiana Kierunek zmiany parametru ROA pogorszenie b.z. zmiana poziomu decyzyjnego Wskaěnik pokrycia zabezpieczeniem (VTL) wzrost b.z. Zmiana z committed na uncommitted z C na U b.z. PD klienta Spodziewane wykorzystanie linii dla transakcji typu committed wzrost Okres kredytowania wzrost Odsetki, prowizje wzrost RAROC b.z. lub Tab. 1. RAROC a ROA – kierunki zmian. ½ródïo: opracowanie wïasne. PoczÈtkowo wskaěnik RAROC stosowano do analizy transakcji kredytowych w celu oceny zwrotu na danym zaangaĝowaniu kredytowym wbporównaniu z ponoszonym przez bank ryzykiem. Wskaěnik moĝna stosowaÊ równieĝ do oceny dziaïalnoĂci banku na róĝnych poziomach. Jego analiza pokazuje, jak wysoki kapitaï ekonomiczny jest potrzebny kaĝdej jednostce organizacyjnej, produktowi lub klientowi (Gwizdaïa, 2011, s. 287) (rysunek 1). W praktyce banki sÈ zainteresowane wprowadzeniem modelu obliczania rentownoĂci kapitaïu skorelowanej o ryzyko, sïuĝÈcego do oceny róĝnych obszarów dziaïalnoĂci. IstniejÈ dwie przyczyny wzrostu zainteresowania banków wskaěnikiem RAROC: – nacisk akcjonariuszy domagajÈcych siÚ poprawy wyników, zwïaszcza zaĂ zainteresowanych maksymalizacjÈ wartoĂci dla akcjonariuszy; – rozwój konglomeratów instytucji finansowych budowanych na zasadzie odrÚbnych wyspecjalizowanych jednostek (oĂrodków zysku). Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 169 Jerzy P. Gwizdaïa RAROC – cały bank RAROC – jednostka organizacyjna RAROC – klient RAROC – produkt RAROC – transakcja Rys. 1. Model RAROC. ½ródïo: M. Iwanicz-Drozdowska. (2012). ZarzÈdzanie finansowe bankiem. Warszawa: PWE, s. 234. Przy zastosowaniu wskaěnika RAROC waĝny jest sposób wyznaczania wielkoĂci mianownika wskaěnika – nazywamy tÚ wielkoĂÊ wartoĂciÈ kredytu naraĝonÈ na ryzyko (L*). Do wyznaczenia mianownika, czyli ekonomicznego kapitaïu ryzykowanego (L*), moĝna podejĂÊ dwojako: – stosujÈc czas trwania kredytu (duration), przy zaïoĝeniu, ĝe zmiana oprocentowania kredytu jest spowodowana pogorszeniem kondycji podmiotu korzystajÈcego z niego w czasie trwania umowy; – stosujÈc historyczne zaleĝnoĂci oparte na czÚstotliwoĂci wystÈpienia nieoczekiwanych strat i skutecznoĂci windykacji. Przy pierwszym podejĂciu konieczne jest okreĂlenie zmiany wartoĂci rynkowej kredytu na skutek wzrostu oprocentowania spowodowanego pogorszeniem wiarygodnoĂci kredytowej. Ryzykowny kapitaï ekonomiczny wyliczamy, korzystajÈc z wzoru (Sinkey, 2002, s. 332–334): L) = D c Dra m L , 1+r (2) gdzie: D – wartoĂÊ duration kredytu, r – stopa procentowa, 6ra – zmiana poziomu stopy procentowej spowodowana jest zmianÈ kondycji kredytobiorcy przy danym poziomie istotnoĂci a, L – kwota kredytu. Takie podejĂcie moĝna stosowaÊ w systemach bankowych, w których rynek papierów dïuĝnych jest dobrze rozwiniÚty. Drugie podejĂcie zakïada wyliczenie mianownika wskaěnika RAROC opartego na nastÚpujÈcym wzorze: 170 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... L* = ULR(1–RR)L, (3) gdzie: URL – (Unexpected Loss Rate) – czÚstotliwoĂÊ wystÈpienia nieoczekiwanych strat, RR – (Recovery Rate) – stopa odzysku. WysokoĂÊ ryzyka kredytowego ma ogromny wpïyw na wysokoĂÊ (zmiany) marĝy, która jest istotnym elementem ceny pieniÈdza kredytowego. Zmiana marĝy na pokrycie ryzyka kredytowego szacowana jest na podstawie dostÚpnych danych z rynku obligacji przedsiÚbiorstw, który to rynek traktuje siÚ jako efektywnie oceniajÈcy poziom ryzyka kredytowego tkwiÈcy u danego emitenta. W pierwszej kolejnoĂci ustala siÚ poziom ryzyka (rating) danego kredytobiorcy, a w drugiej znajduje wysokoĂÊ zmiany premii na pokrycie ryzyka dla wszystkich podmiotów z danej grupy ryzyka emitujÈcych obligacje, jaka nastÈpiïa w ciÈgu ostatniego roku. Do powyĝszego wyraĝenia podstawia siÚ maksymalnÈ wartoĂÊ tej zmiany (Langer, 2007, s. 79–81): (4) 6R = max[6(Ri – RF) > 0], gdzie: 6(Ri – RF) – zmiana nadwyĝki stopy dochodowoĂci obligacji przedsiÚbiorstw o i-tym ratingu (Ri) ponad stopÚ dochodowoĂci obligacji skarbowych o tym samym czasie trwania (RF) zaistniaïa w minionym roku. W praktyce przyjmuje siÚ maksymalnÈ zmianÚ tej nadwyĝki. W celu ustalenia, czy warto udzieliÊ danego kredytu, jego szacowane ryzyko naleĝy porównaÊ ze skorygowanym dochodem z kredytu. JeĂli otrzymana wartoĂÊ wskaěnika RAROC przekracza ustalonÈ przez bank stopÚ krytycznÈ (mierzonÈ wskaěnikiem ROE lub WACC), to takiego kredytu naleĝy udzieliÊ. JeĂli warunek wartoĂci krytycznej nie jest speïniony, bank ma trzy moĝliwoĂci postÚpowania: – prowadzenie negocjacji dotyczÈcych wzrostu ceny kredytu, – negocjacje warunków kredytów zmniejszajÈcych jego oczekiwane straty, – odrzucenie wniosku kredytowego. Kaĝde z powyĝszych dziaïañ wpïywa na jakoĂÊ portfela kredytowego banku poprzez ograniczenie oczekiwanych strat lub wzrost dochodowoĂci jego skïadników. RAROC zasadniczo róĝni siÚ od wskaěnika wypïacalnoĂci (Return on Solvency) w takim zakresie, ĝe odejmuje koszty ryzyka z dochodów i otrzymanÈ wielkoĂÊ dochodu skorygowanÈ o ryzyko dzieli przez kapitaï ekonomiczny, otrzymujÈc w ten sposób wielkoĂÊ kapitaïu ekonomicznego skorygowanÈ o ryzyko. Wskaěnik RAROC lepiej ukazuje rentownoĂÊ kapitaïu, poniewaĝ uwzglÚdnia skalÚ ponoszonego przez bank ryzyka. DziÚki temu miara RAROC daje bankowi moĝliwoĂÊ kompleksowej oceny efektywnoĂci inwestycji kredytowej Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 171 Jerzy P. Gwizdaïa z punktu widzenia jej dochodowoĂci i ryzyka. Tym samym wskaěnik pozwala podejmowaÊ optymalne decyzje dotyczÈce inwestycji w aktywa obarczone ryzykiem z punktu widzenia tworzenia wartoĂci dla wïaĂcicieli banku. Jego stosowanie niejako przyczynia siÚ do uzyskania ekwiwalentu za ponoszone ryzyko w postaci odpowiedniej dochodowoĂci kredytu. DuĝÈ zaletÈ modelu jest moĝliwoĂÊ szybkiego dostrzeĝenia na tyle ryzykownych inwestycji kredytowych, ĝe dochód z nich osiÈgany nie pokrywa wymaganej przez bank rentownoĂci na jednostkÚ podejmowanego ryzyka. Przyczynia siÚ to do ulepszenia procesu konstrukcji bezpiecznego i rentownego portfela aktywów. RAROC jest koncepcjÈ, która pomaga ograniczaÊ ryzyko portfela kredytowego i tym samym daje siÚ nim ïatwiej zarzÈdzaÊ. To pozwala firmie wyceniaÊ swoje aktywa poĝyczkowe równomiernie do wielkoĂci ryzyka oraz lokowaÊ kapitaï wïaĂciwie (Nowakowski i PorÚbski, 2000, s. 76–79). SïaboĂciÈ wskaěnika RAROC jest fakt, ĝe nie uwzglÚdnia on korelacji wystÚpujÈcej pomiÚdzy poszczególnymi parami aktywów. Tym samym moĝe odrzucaÊ te projekty, które cechujÈ siÚ z jednej strony niĝszÈ rentownoĂciÈ, ale z drugiej strony – negatywnÈ korelacjÈ z innymi aktywami, co w konsekwencji mogïoby przyczyniÊ siÚ do zmniejszenia ogólnego ryzyka portfela inwestycyjnego banku. Dodatkowo ograniczeniem tej koncepcji jest fakt, iĝ daje ona tylko teoretycznie ramy dla kredytodawcy i nie bierze pod uwagÚ ani praktycznych ograniczeñ, ani polityki kredytowej. W praktyce mogÈ istnieÊ istotne powody do inwestycji w pewne rynki czy obszary, na które nie wskazuje RAROC danej transakcji. W takich sytuacjach RAROC moĝe byÊ zaledwie uĝyty do oszacowania (wyceny) wpïywu takiej decyzji. W praktyce stosujemy dwa rodzaje modeli RAROC (odgórne i oddolne): – model I „góra–dóï” (top–down), – model II „dóï–góra” (bottom–up). W modelu pierwszym wykorzystujemy kapitaï ekonomiczny obliczony na podstawie EaR, a w modelu drugim – kapitaï ekonomiczny oszacowany zb zastosowaniem VaR. W modelach „góra–dóï” zakïada siÚ alokacjÚ kapitaïu regulacyjnego lub ekonomicznego. SÈ to tzw. modele zmiennoĂci zysków, poniewaĝ bazujÈ na wielkoĂci EaR (Iwanicz-Drozdowska, 2012, s. 219): (5) EaR = c × Y zysk, gdzie: EaR – zarobki przy ryzyku (Earnings at Risk), Y zysk – odchylenie standardowe zysków banku, c – wspóïczynnik wynikajÈcy z rozkïadu normalnego, którego wartoĂÊ zaleĝy od poziomu istotnoĂci. EaR Kapitaï ekonomiczny = ––––––, a (6) gdzie: a – stopa wolna od ryzyka. 172 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... Ch. Matten (2000, s. 241–243) wyróĝnia trzy typy odgórnych modeli: przychody – koszty RAROC (1) = –––––––––––––––––––––––––––––––––, EaR lini biznesowej kapitaï × ––––––––––––––––––– (7) EaR banku przychody – koszty – koszty utrzymania kap. regulacyjnego RAROC (2) = ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––, (8) EaR przychody – koszty RAROC (3) = –––––––––––––––––––––––. kapitaï ekonomiczny (9) Warunkiem koniecznym przy zastosowaniu wskaěnika RAROC jest posiadanie przez bank szacunków dotyczÈcych wysokoĂci oczekiwanych strat. W modelu RAROC (1) dokonuje siÚ alokacji kapitaïu regulacyjnego przy zaïoĝeniu, ĝe opiera siÚ ona na relacji EaR danej linii biznesowej do EaR banku. Model ten daje moĝliwoĂÊ oszacowania wskaěnika zarówno dla jednostek biznesowych, jak i caïego banku. RAROC (2) znajduje takĝe zastosowanie w ocenach caïego banku ib poszczególnych linii biznesowych. Kapitaï regulacyjny wymaga alokacji na poszczególne linie biznesowe, aby moĝna byïo przypisaÊ im jego koszt. W tym modelu zaïoĝono, ĝe kapitaï ekonomiczny jest równy rocznym EaR, kapitaï regulacyjny jest zaĂ kosztem prowadzenia biznesu. Pierwszy model budzi wÈtpliwoĂci, poniewaĝ wykorzystanie w kalkulacji jedynie EaR powoduje, ĝe wskaěniki RAROC osiÈgajÈ niebotyczne wielkoĂci. Bardziej prawidïowe byïoby przyjÚcie takiej definicji kapitaïu ekonomicznego, ĝe jest nim kwota potrzebna do zainwestowania wedïug stopy wolnej od ryzyka, aby pokryÊ obniĝkÚ zysków z innych tytuïów. W modelu RAROC (3) wskaěnik odzwierciedla zasadÚ, ĝe transakcje o niskim ryzyku potrzebujÈ niĝszego zabezpieczenia kapitaïem banku niĝ transakcje o wyĝszym ryzyku. Naleĝy go uznaÊ za model klasyczny. W modelach oddolnych dokonuje siÚ agregacji ryzyka od doïu, tj. wychodzÈc od poszczególnych jego rodzajów. W tych modelach kalkulacja kapitaïu ekonomicznego opiera siÚ na VaR i sÈ one nazywane czÚsto modelami zmiennoĂci aktywów. Definicje wskaěników w modelach „dóï–góra” sÈ nastÚpujÈce: przychody – koszty przychody – koszty RAROC = –––––––––––––––––––– = ––––––––––––––––––––, kapitaï ekonomiczny strata nieoczekiwana (10) przychody – koszty – oczekiwana strata RAROC = ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– = kapitaï ekonomiczny przychody – koszty – oczekiwana strata = ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– , strata nieoczekiwana (11) gdzie: strata nieoczekiwana – ryzyko kredytowe, rynkowe, operacyjne, stopy procentowej, ksiÚgi bankowej. Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 173 Jerzy P. Gwizdaïa Model RAROC nie jest jeszcze powszechnie stosowanym standardem przez banki. Jego wykorzystanie do zarzÈdzania bankiem umoĝliwia zrównowaĝenie potrzeb róĝnych interesariuszy. Aby banki mogïy w peïni korzystaÊ zbmodelu RAROC, muszÈ opracowaÊ i przetestowaÊ (Hull, 2011, s. 233–234): – system obliczania efektywnoĂci transakcji, – modele VaR oceny ryzyka, – zasady alokacji kapitaïu ekonomicznego, – system motywacyjny. ZARZADZANIE BANKIEM ryzyko i kapitał Bezpieczeństwo • wierzyciele • nadzór bankowy • agencje ratingowe ryzyko a efektywność Efektywność • akcjonariusze • analitycy (pośrednio: inwestorzy) Rys. 2. Zrównowaĝenie potrzeb interesariuszy przy zastosowaniu RAROC. ½ródïo: M.bCrouchy, D. Galai i R. Mark (2001). Risk Management. New York: McGraw Hill, s. 569. Przy wdroĝeniu modeli RAROC trzeba postÚpowaÊ wedïug okreĂlonych zasad: – naleĝy uwzglÚdniÊ wszystkie rodzaje dziaïalnoĂci banku; – naleĝy zbudowaÊ system nieczuïy na arbitraĝe; – system powinien byÊ przejrzysty, spójny i nakierowany na cele wspólnie z innymi wykorzystanymi systemami (np. wyceny transferu, system wynagradzania); – naleĝy rozpoznaÊ róĝne rodzaje kapitaïu (w szczególnoĂci kapitaïu ekonomicznego); – naleĝy stosowaÊ jednÈ stopÚ skorygowanÈ o ryzyko do wyznaczenia kosztu kapitaïu; – system powinien obejmowaÊ wszystkie istotne rodzaje ryzyka dla banku; – naleĝy rozpoznaÊ ěródïa finansowania i pïynnoĂÊ instrumentów finansowych; – naleĝy wyznaczyÊ kapitaï jako funkcjÚ ryzyka; – naleĝy wiÈzaÊ wyniki z wielkoĂciÈ ryzyka stosowanie do miejsc jego generowania. Ze wzglÚdu na zróĝnicowane cechy modeli „góra–dóï” i „dóï–góra” bank musi podjÈÊ decyzjÚ, który z modeli chce wdroĝyÊ. Porównanie tych modeli przedstawiono w tabeli 2. Do celów zarzÈdczych czÚĂciej stosowane sÈ modele oddolne skierowane na przyszïoĂÊ oraz umoĝliwiajÈce zastosowanie 174 DOI 10.7172/1644-9584.42.10 Miara rentownoĂci kapitaïu skorygowanego o ryzyko w zarzÈdzaniu ryzykiem... do wyceny produktów. Ich zasadniczÈ wadÈ dla banków sÈ wysokie koszty wdroĝenia. Modele odgórne sÈ pod tym wzglÚdem bardziej konkurencyjne, lecz nie moĝna ich zastosowaÊ bezpoĂrednio do wyceny produktów. Model „dóï–góra” Model „góra–dóï” (+) Intuicyjny (–) Nieintuicyjny Moĝe byÊ wykorzystany do wyceny (+) produktów (–) (+) Nakierowany na przyszïoĂÊ (–) Nakierowany na przeszïoĂÊ (+) Daje moĝliwoĂÊ kontroli (–) Nie daje moĝliwoĂci kontroli Nie moĝe byÊ wykorzystany do wyceny produktów (–) Wymaga jasnego modelowania wszystkich rodzajów ryzyka (+) Obejmuje wszystkie sfery dziaïalnoĂci (–) W duĝym stopniu bazuje na procedurach statystycznych (+) W niewielkim stopniu wykorzystuje dane statystyczne (–) Wysokie koszty przygotowania ib korzystania z modeli (+) Relatywnie niskie ceny (–) Dyskusyjny sposób agregacji róĝnych rodzajów ryzyka (+) BezpoĂrednio zwiÈzany zb podejĂciem akcjonariuszy do oceny ryzyka, tj. zmiennoĂciÈ zysków Tab. 2. Porównanie modeli RAROC oddolnych i odgórnych. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie Ch. Matten. (2000). Managing Bank Capital. Chichester: John Wiley & Sons, s. 229. Wdroĝenie modeli RAROC wymaga przekonania zarzÈdzajÈcych bankiem i pracowników, ĝe przyczyni siÚ to do lepszego zarzÈdzania bankiem. Aby model RAROC miaï rzeczywisty wpïyw na dziaïalnoĂÊ jednostek biznesowych, powinny byÊ z nim ĂciĂle skorelowane systemem wynagradzania oraz oceny dziaïalnoĂci poszczególnych jednostek. Banki w swoich planach strategicznych oraz operacyjnych zakïadajÈ cele zwiÈzane z poziomem zwrotu z kapitaïu. Wprowadzenie docelowego wskaěnika RAROC prowadzi do przenoszenia oczekiwañ odnoĂnie poziomu zwrotu ze szczebla caïego banku poprzez poszczególne poziomy biznesowe – aĝ do pracowników obsïugujÈcych klientów. Penetracja dystrybucji celów zaleĝy od decyzji banku, która powinna byÊ oparta na analizie kosztów prowadzenia bardzo szczegóïowej kalkulacji. Im wyĝsze znaczenie dziaïalnoĂci biznesowej, tym bardziej powinien byÊ prowadzony szczegóïowy rachunek. 4. Podsumowanie Jednym z najistotniejszych rodzajów ryzyka, które oddziaïuje na bank, jest ryzyko kredytowe. Waga tego zagadnienia wynika czÚsto z niedostrzegania lub niedoceniania przez instytucje kredytowe ryzyka kredytowego, Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 2 (42), 2013 175 Jerzy P. Gwizdaïa ab przede wszystkim niskiej ĂwiadomoĂci samego pojÚcia i siïy tego ryzyka na Ăwiatowym rynku kredytowym. Instytucje finansowe funkcjonujÈ po to, aby realizowaÊ cele stawiane im przez wïaĂcicieli, bÚdÈcych najwaĝniejszymi interesariuszami kaĝdej instytucji, Inwestor, decydujÈc siÚ na inwestycjÚ w dany bank, oczekuje wzrostu jego wartoĂci, co powinno byÊ równoczeĂnie gïównym celem strategii, wedïug której podÈĝa organizacja. Turbulentne Ărodowisko zewnÚtrzne i wewnÚtrzne oraz wïaĂciwe zarzÈdzanie ryzykiem wpïywa na wybór strategii, koncepcjÚ oraz realizacjÚ celów przez bank, to ono równieĝ przekïada siÚ na sytuacjÚ akcjonariuszy inwestujÈcych wïasne Ărodki w dany podmiot. Zatem to wïaĂnie ryzyko wystÚpujÈce w bezpoĂrednim i poĂrednim otoczeniu banku determinuje poziom i jakoĂÊ wartoĂci kapitaïu ekonomicznego. Celem wïaĂciwego zarzÈdzania ryzykiem kredytowym jest jego identyfikacja, pomiar, sterowanie i monitorowanie. Bank, który posiada wdroĝone systemy zarzÈdzania ryzykiem, prezentuje wyĝszÈ wartoĂÊ dla akcjonariuszy. W czasach kryzysów, niepokojów na rynkach finansowych i nieuniknionych zawirowañ kaĝdy bank poszukuje szans na podwyĝszenie wartoĂci, jak równieĝ na wygranie z konkurencjÈ oraz na zwiÚkszenie swojego bogactwa, co moĝe osiÈgnÈÊ miÚdzy innymi poprzez wïaĂciwe i efektywne zarzÈdzanie ryzykiem. Bibliografia Crouchy, M., Galai, D. i Mark, R. (2001). Risk Management. New York: McGraw Hill. Gwizdaïa, J. (2008). Aspekty ekonomiczne zintegrowanego zarzÈdzania ryzykiem bankowym. W: L. Dziawgo (red.), Wspóïczesne finanse, stan i perspektywy rozwoju bankowoĂci. Toruñ: Wydawnictwo Naukowe UMK. Gwizdaïa, J. (2009). ZarzÈdzanie wartoĂciÈ banku komercyjnego w warunkach globalnej gospodarki. W: M. Kalinowski (red.), Rynki finansowe w warunkach kryzysu. Warszawa: CeDeWu. Gwizdaïa, J. (2011). Ryzyko kredytowe w dziaïalnoĂci banku komercyjnego. Gdañsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego. Hull, J.C. (2011). ZarzÈdzanie ryzykiem instytucji finansowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Huterska, A. (2010). Kredytowe instrumenty pochodne w zarzÈdzaniu ryzykiem kredytowym. Warszawa: CeDeWu. Iwanicz-Drozdowska, M. (2005). ZarzÈdzanie finansowe bankiem. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Jajuga, K. (2003). Modele statystyczne w finansach. Kraków: Wydawnictwo Statsoft Polska. Jameson, R. (2001). Between RAROC and hard place. ERisk. Langer, A. (2007). Credit Metrics a portfel kredytów zagroĝonych. Warszawa: CeDeWu. Matten, Ch. (2000). Managing Bank Capital. Chichester: John Wiley & Sons. Nowakowski, J. i PorÚbski, P. (2000). RAROC – nowoczesna ocena rentownoĂci w dziaïalnoĂci banku. Zeszyty Naukowe Kolegium ZarzÈdzania i Finansów SGH, 17. Sinkey, J.F. (2002). Commercial Bank Financial Management (in the Financial Services Industry). Upper Saddle River: Prentice Hall. Smithson, Ch. (2003). Credit Portfolio Management. New Jersey: John Wiley & Sons. Zalewska, M. (red.). (2007). Wspóïczesna bankowoĂÊ. Warszawa: Difin. 176 DOI 10.7172/1644-9584.42.10
