podstaw przedsi´biorczoŹci dla liceum ogólnokszta

Zbigniew Makie∏a
Tomasz Rachwa∏
podstaw przedsi´biorczoÊci
dla liceum ogólnokszta∏càcego,
liceum profilowanego i technikum
Kszta∏cenie ogólne w zakresie podstawowym
Program dopuszczony do u˝ytku szkolnego
przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
na podstawie recenzji
prof. dr hab. Haliny Brdulak,
dr. Daniela Stosa,
mgr Joanny Szymaƒskiej
Numer w zestawie: DKOS-4015-76/02
Wydawnictwo
Projekt ok∏adki i strony tytu∏owej: Konrad Klee
Opracowanie graficzne: Edyta Jurczak, Kamilla Chmara
Redakcja: Piotr Niewiadomski
Korekta: Ewa Kaêmierska
ISBN 83-88985-35-3
© Copyright by NOWA ERA
Warszawa 2002
Wydanie pierwsze
Sk∏ad i monta˝:
Wydawnictwo Nowa Era, Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa
tel. (0-22) 570 25 80, fax 570 25 81, www.nowaera.com.pl, e-mail: [email protected]
Druk i oprawa: Przedsi´biorstwo Poligraficzne „GRYFIS”, ¸omianki k. Warszawy, ul. Kolejowa 121
SPIS TREÂCI
I. Wst´p .......................................................................................................................5
II. Cele kszta∏cenia ....................................................................................................6
III. TreÊci nauczania .................................................................................................8
IV. Osiàgni´cia uczniów ........................................................................................11
V. Procedury osiàgania celów ..............................................................................12
VI. Sprawdzanie osiàgni´ç i ocena uczniów ......................................................14
Wyciàg z Podstawy programowej kszta∏cenia ogólnego dla liceum
ogólnokszta∏càcego, liceum profilowanego i technikum .................................15
I. Wst´p
Punktem wyjÊcia do programu nauczania podstaw przedsi´biorczoÊci w liceach
ogólnokszta∏càcych, liceach profilowanych i technikach jest Podstawa programowa
kszta∏cenia ogólnego og∏oszona w Rozporzàdzeniu Ministra Edukacji Narodowej
i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r.
W liceum profilowanym i technikum treÊci z zakresu przedsi´biorczoÊci sà uj´te jako zaj´cia edukacyjne o nazwie podstawy przedsi´biorczoÊci, realizowane w ramach
kszta∏cenia ogólnego.
• Podstawa programowa... wyraênie wyodr´bnia treÊci dotyczàce zagadnieƒ gospodarczych i spo∏ecznych Polski, Europy i Êwiata. Ich analiza powinna odbywaç si´
wielop∏aszczyznowo, w odniesieniu do ró˝nych uk∏adów:
– lokalnego (wsi, miasta, gminy),
– regionalnego (powiatu, województwa, kilku województw),
– krajowego,
– mi´dzynarodowego.
W treÊciach najcz´Êciej pojawià si´ odniesienia do terytorialnych uk∏adów lokalnych
(wsi, dzielnicy, miasta). Konieczne jest tak˝e przybli˝anie uczniom z∏o˝onej problematyki
na poziomie regionalnym (województwo), krajowym i mi´dzynarodowym, przygotowanie m∏odych ludzi do nawiàzywania kontaktów z podmiotami w otoczeniu mi´dzynarodowym. Uczniowie powinni poznaç uwarunkowania rozwoju regionów, oceniaç wp∏yw
procesów zachodzàcych w skali mi´dzynarodowej na procesy gospodarcze w ich miejscowoÊci, dzielnicy. ZnajomoÊç globalnych procesów gospodarczych b´dzie pomocna
w wyjaÊnianiu i zrozumieniu podobnych zjawisk w polskiej gospodarce. W okresie integracji Polski z Unià Europejskà konieczne jest poznanie mechanizmów, warunków i zasad funkcjonowania tej organizacji. Zaznajomienie si´ z procesami gospodarczymi zachodzàcymi w najbli˝szym otoczeniu oraz w regionie, w kraju i na Êwiecie pozwoli oceniç korzyÊci i zagro˝enia wynikajàce ze wspó∏pracy mi´dzynarodowej.
• Szczególny nacisk po∏o˝ono na przygotowanie uczniów do aktywnego uczestnictwa
w ˝yciu gospodarczym i spo∏ecznym. Planowanie kariery zawodowej, kreowanie
w∏asnej aktywnoÊci zawodowej (np. poszukiwanie pracy), strategia podejmowania
decyzji o utworzeniu firmy w miejscu zamieszkania (wsi, miasteczku, dzielnicy miasta) to w gospodarce rynkowej najwa˝niejsze umiej´tnoÊci. Ich zdobycie jest przydatne szczególnie w warunkach rosnàcego bezrobocia.
• Wa˝nymi treÊciami kszta∏cenia sà zachowania spo∏eczne oraz umiej´tnoÊç opisu w∏asnej osobowoÊci. WÊród wielu relacji interpersonalnych do najbardziej istotnych nale˝à: w∏aÊciwe komunikowanie si´, prowadzenie negocjacji, wspó∏praca w zespole
oraz rozwiàzywanie konfliktów w miejscu pracy i w rodzinie.
Na nauczanie podstaw przedsi´biorczoÊci w ramach kszta∏cenia ogólnego przeznaczono
2 godziny tygodniowo w ca∏ym cyklu kszta∏cenia.
5
II. Cele kszta∏cenia
Ogólny cel kszta∏cenia w ramach przedmiotu podstawy przedsi´biorczoÊci to wspomaganie wszechstronnego rozwoju m∏odego pokolenia, a szczególnie:
– budowanie zachowaƒ przedsi´biorczych w miejscu zamieszkania,
– kszta∏towanie relacji z otoczeniem,
– budowanie systemu wartoÊci zgodnego z normami spo∏ecznymi na ró˝nych poziomach (w rodzinie, spo∏ecznoÊci lokalnej, na poziomie krajowym i globalnym),
– rozwijanie myÊlenia analitycznego i syntetycznego,
– podejmowanie dzia∏aƒ w Êrodowisku lokalnym, regionalnym, krajowym i mi´dzynarodowym,
– u∏atwienie zrozumienia otaczajàcego Êwiata,
– u∏atwienie znalezienia w∏asnego miejsca w spo∏ecznoÊci lokalnej.
Po zakoƒczeniu nauki uczeƒ powinien:
• byç przygotowany do aktywnego i Êwiadomego uczestnictwa w ˝yciu gospodarczym i spo∏ecznym,
• rozró˝niaç podstawowe rodzaje dzia∏alnoÊci gospodarczej,
• rozró˝niaç przekszta∏cenia form prawnych jednostek organizacyjnych prowadzàcych dzia∏alnoÊç gospodarczà,
• znaç podstawowe zasady oraz regulacje prawne i administracyjne prowadzenia
dzia∏alnoÊci gospodarczej,
• znaç mechanizmy sterowania produkcjà i obrotem,
• umieç pracowaç w zespole, skutecznie komunikowaç si´ i negocjowaç,
• rozumieç wp∏yw Êrodowiska pracy na postawy i zachowania cz∏owieka,
• sprawnie pos∏ugiwaç si´ wybranymi przepisami prawa,
• umieç za∏o˝yç i prowadziç w∏asnà firm´,
• umieç zaplanowaç w∏asnà karier´ zawodowà i aktywnie poszukiwaç pracy,
• znaç mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz rol´ paƒstwa i prawa
w gospodarce rynkowej,
• znaç zasady funkcjonowania gospodarki europejskiej i Êwiatowej oraz oceniç polskà
gospodark´ na tle gospodarki Êwiatowej.
WÊród celów wychowawczych szczególnie wa˝ne jest wspieranie motywacji
uczniów do przyjmowania odpowiedzialnoÊci za w∏asne ˝ycie i rozwój osobowy. Nauczanie podstaw przedsi´biorczoÊci powinno przyczyniç si´ do:
• rozwoju osobowego i spo∏ecznego,
• przyjmowania pozytywnych postaw wobec ludzi, szczególnie niepe∏nosprawnych
i ich aktywnoÊci zawodowej,
• kszta∏towania odpowiedzialnoÊci za siebie i innych, umiej´tnego godzenia w∏asnego
dobra z dobrem innych,
• odnalezienia w∏asnego miejsca w Êwiecie,
6
• realizacji celów ˝yciowych,
• przygotowania do ˝ycia w rodzinie, spo∏ecznoÊci lokalnej, paƒstwie,
• rozpoznawania wartoÊci moralnych i umiej´tnoÊci ich hierarchizacji,
• kszta∏towania postaw dialogu, umiej´tnoÊci s∏uchania innych,
• rozumienia roli etyki zawodowej w kszta∏towaniu postaw spo∏ecznych.
III. TreÊci nauczania
Zakres treÊci podzielono na 7 cz´Êci realizowanych w nast´pujàcym wymiarze godzin:
Cz´Êç materia∏u nauczania
Wymiar godzin
1. Istota funkcjonowania gospodarki
6
2. Umiej´tnoÊci interpersonalne
8
3. Praca
10
4. Przedsi´biorstwo
14
5. Pieniàdz i bankowoÊç
8
6. Podatki i ubezpieczenia
8
7. Mi´dzynarodowa wspó∏praca gospodarcza
6
Razem
60
Uwzgl´dniajàc przedstawione cele edukacyjne, proponuje si´ nast´pujàce treÊci nauczania:
1. Istota funkcjonowania gospodarki
– Zarys zmian gospodarczych w Polsce.
– Od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej. Prywatyzacja, reprywatyzacja, restrukturyzacja, demonopolizacja.
– Systemy gospodarcze, system gospodarki rynkowej, system nakazowo-rozdzielczy.
– Podstawowe funkcje ekonomiczne paƒstwa.
– Wzrost gospodarczy. Dynamika wzrostu. Stagnacja gospodarcza. Kryzys gospodarki.
– Dochód narodowy. Produkcja globalna. Produkt krajowy brutto (PKB).
– Struktura dochodu.
– Zjawiska makroekonomiczne. Mierniki makro- i mikroekonomiczne.
– Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej. Gospodarstwa domowe. Przedsi´biorstwa. Spó∏ki.
– Gie∏da papierów wartoÊciowych. Notowania gie∏dowe. Parkiet. Spó∏ki gie∏dowe. Akcje.
– Bud˝et paƒstwa. Bud˝et jednostek samorzàdu terytorialnego. Ustawa bud˝etowa.
Okres bud˝etowy. Bud˝et zrównowa˝ony. Deficyt bud˝etowy. Wydatki bud˝etowe.
Dochody bud˝etowe.
– èród∏a informacji gospodarczej.
2. Umiej´tnoÊci interpersonalne
– Komunikacja spo∏eczna. Komunikacja werbalna, komunikacja niewerbalna. Bariery
komunikacji spo∏ecznej.
– Poznanie w∏asnej osobowoÊci. Postawa aktywna. KreatywnoÊç. AsertywnoÊç. Ocena
w∏asnych predyspozycji do pracy zawodowej i prowadzenia dzia∏alnoÊci gospodarczej.
8
– Komunikacja z ludêmi. Rodzaje komunikatów.
– Pokonywanie barier w procesie komunikacji.
– Prowadzenie negocjacji i rozwiàzywanie konfliktów.
– Zasady pracy zespo∏owej.
– Etyka w biznesie.
3. Praca
– Rola pracy w gospodarce i spo∏eczeƒstwie. Sens pracy. Praca jako wartoÊç.
– Sens inwestowania w siebie. Rozwój w∏asnej osobowoÊci.
– Problemy bezrobocia. Ekonomiczne i psychologiczne aspekty utraty pracy.
– Sposoby ograniczania bezrobocia.
– Instytucje pomagajàce poszukujàcym pracy. Formy pomocy bezrobotnym.
– Metody poszukiwania pracy. Praca na odleg∏oÊç.
– List motywacyjny, curriculum vitae (CV). Rozmowa kwalifikacyjna.
– Podstawy prawne zatrudnienia.
– Umowa o prac´. Umowy cywilnoprawne.
– Prawa i obowiàzki pracownika i pracodawcy.
– Bezpieczeƒstwo i higiena pracy.
– Wynagrodzenie za prac´. P∏aca i jej funkcje.
– Specyfika pracy osób niepe∏nosprawnych.
– Zarzàdzanie w∏asnymi dochodami w gospodarstwie domowym.
4. Przedsi´biorstwo
– Cele i rodzaje dzia∏alnoÊci gospodarczej.
– Przes∏anki wyboru rodzaju dzia∏alnoÊci.
– Rodzaje spó∏ek i ich charakterystyka.
– Formy organizacyjno-prawne podmiotów gospodarczych.
– Strategia budowy firmy. Procedura zak∏adania w∏asnej firmy. Rejestracja firmy.
– Planowanie dzia∏alnoÊci gospodarczej.
– Prowadzenie e-biznesu.
– Biznesplan.
– Wybór lokalizacji firmy.
– Analiza rynku.
– èród∏a finansowania dzia∏alnoÊci.
– Podstawowe rodzaje dzia∏aƒ marketingowych. Reklama. Sprzeda˝.
– Zasady obs∏ugi klienta. Prawa konsumenta. Gwarancja i r´kojmia.
– Finanse firmy. Koszty i zasady rozliczeƒ finansowych w firmie.
– Majàtek firmy. Kapita∏ w∏asny. Kredyty, po˝yczki, zobowiàzania. Joint venture.
– Organizacja pracy. Zarzàdzanie firmà.
– Zasady prowadzenia dokumentacji firmy, ksi´gowoÊç, dokumentacja zatrudnienia
pracowników.
– Badanie wiarygodnoÊci przedsi´biorstw.
– Restrukturyzacja dzia∏alnoÊci firmy. Likwidacja firmy, procedury likwidacyjne.
9
5. Pieniàdz i bankowoÊç
– Funkcja i poda˝ pieniàdza.
– Zmiana wartoÊci pieniàdza w czasie, nast´pujàca np. wskutek inflacji lub oprocentowania na lokacie bankowej.
– Inflacja i jej skutki.
– Bank centralny. Cele banku centralnego. Funkcje banku centralnego. Rada Polityki
Pieni´˝nej.
– Banki komercyjne. Pozabankowe us∏ugi finansowe.
– Kredyt bankowy.
– Inflacja. Stopy procentowe. Kursy walutowe.
– Rachunek bankowy. Debet.
– Karty p∏atnicze.
6. Podatki i ubezpieczenia
– Sens p∏acenia podatków.
– Rodzaje podatków. Podatki bezpoÊrednie i poÊrednie. Podatek dochodowy, VAT, akcyza, podatek od czynnoÊci cywilnoprawnych, podatki lokalne.
– Deklaracje podatkowe. Roczne rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Podstawowe deklaracje podatkowe firmy.
– Wspólne opodatkowanie, podwójne opodatkowanie. Opodatkowanie dochodów
z pracy. Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zaliczki na podatek dochodowy. Roczne rozliczenie podatku dochodowego.
– Ubezpieczenia. Ubezpieczenia spo∏eczne. Nowy system emerytalny, I, II i III filar
ubezpieczeƒ.
– Ubezpieczenia zdrowotne.
– System ubezpieczeƒ gospodarczych. Ubezpieczenia majàtkowe i osobowe.
– Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
7. Mi´dzynarodowa wspó∏praca gospodarcza
– Po∏o˝enie Polski w Europie i jego znaczenie dla polskiej gospodarki.
– Polska a Unia Europejska.
– Udzia∏ Polski w organizacjach mi´dzynarodowych.
– Polska na tle innych krajów. Poziom ˝ycia Polaków.
– Handel zagraniczny. Wspó∏praca gospodarcza Polski z zagranicà.
– Wspó∏praca euroregionalna – wspó∏praca ludnoÊci, podmiotów gospodarczych, w∏adz
administracyjnych na obszarze euroregionów utworzonych wzd∏u˝ polskich granic.
– Procesy globalizacji.
IV. Osiàgni´cia uczniów
Proponowany uk∏ad treÊci oraz ogólne cele nauczania podstaw przedsi´biorczoÊci
powinny zaowocowaç nast´pujàcymi osiàgni´ciami:
Cz´Êç materia∏u
nauczania
1. Istota
funkcjonowania
gospodarki
2. Umiej´tnoÊci
interpersonalne
3. Praca
4. Przedsi´biorstwo
5. Pieniàdz
i bankowoÊç
6. Podatki
i ubezpieczenia
7. Mi´dzynarodowa
wspó∏praca
gospodarcza
Osiàgni´cia ucznia
• Zna êród∏a informacji gospodarczej i potrafi pos∏ugiwaç si´ nimi,
• zna mierniki makro- i mikroekonomiczne oraz potrafi je interpretowaç,
• rozumie i opisuje przemiany gospodarcze w Polsce oraz ich skutki,
• charakteryzuje instytucje powsta∏e w okresie przemian gospodarczych w Polsce,
• zna podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej.
• Poznaje w∏asnà osobowoÊç, kszta∏tuje umiej´tnoÊci interpersonalne oraz postawy
etyczne w kontaktach mi´dzyludzkich,
• rozwija umiej´tnoÊç komunikowania si´ (w tym pokonywania barier w pracy
zespo∏owej),
• zna i stosuje zasady prowadzenia negocjacji i rozwiàzywania konfliktów,
• kreuje etyk´ w biznesie.
• Zna zasady funkcjonowania przedsi´biorstwa,
• rozpoznaje cele i rodzaje dzia∏alnoÊci gospodarczej oraz formy prawne podmiotów gospodarczych,
• jest przygotowany do za∏o˝enia w∏asnej firmy (potrafi napisaç strategi´ za∏o˝enia firmy i przygotowaç konieczne dokumenty), a tak˝e obs∏ugi finansowej,
ksi´gowej, organizacji pracy i zarzàdzania firmà,
• zna zasady zarzàdzania dochodami w gospodarstwie domowym,
• proponuje sposoby przeciwdzia∏ania bezrobociu.
• Rozpoznaje rodzaje dzia∏alnoÊci gospodarczej,
• zna zasady budowania strategii w∏asnej firmy,
• zna zasady zak∏adania w∏asnej firmy,
• dostrzega sens inwestowania w siebie oraz rol´ pracy w gospodarce,
• zna zasady organizowania pracy we w∏asnej firmie,
• zna zasady zarzàdzania finansami w∏asnej firmy,
• zna zasady marketingu, kreowania produktów i profesjonalnej obs∏ugi klienta.
• Zna rol´ pieniàdza i zagadnienia bankowoÊci,
• opisuje funkcje pieniàdza, wp∏yw banku centralnego i Rady Polityki Pieni´˝nej
na sytuacj´ finansowà kraju (m.in. na kszta∏towanie si´ poziomu inflacji),
• rozumie znaczenie stabilizacji finansowej paƒstwa dla funkcjonowania firm,
a poprzez to na rozwój ca∏ej gospodarki,
• zna zasady wspó∏pracy z bankiem komercyjnym, m.in. otwierania konta, korzystania z kart p∏atniczych i czeków, zak∏adania lokaty terminowej, brania kredytu.
• Rozumie sens p∏acenia podatków, ich rol´ i funkcje,
• zna rodzaje podatków i stawki podatkowe,
• zna ulgi podatkowe stymulujàce dzia∏alnoÊç gospodarczà,
• dostrzega rol´ uczestniczenia w systemie ubezpieczeƒ spo∏ecznych gwarantujàcym bezpieczeƒstwo socjalne, systemie dobrowolnych ubezpieczeƒ majàtkowych, odpowiedzialnoÊci cywilnej oraz ubezpieczeƒ na ˝ycie.
• Zna pozytywne i negatywne skutki globalizacji,
• dostrzega znaczenie wspó∏pracy mi´dzynarodowej (w tym euroregionalnej)
w ramach organizacji gospodarczych,
• ocenia szanse i zagro˝enia dla gospodarki i ludnoÊci Polski oraz dla w∏asnej firmy wynikajàce ze wspó∏pracy mi´dzynarodowej,
• okreÊla swojà rol´ w otoczeniu lokalnym, regionalnym, krajowym i mi´dzynarodowym.
11
V. Procedury osiàgania celów
Zgodnie z Podstawà programowà..., przedmiot podstawy przedsi´biorczoÊci ma przygotowywaç uczniów do ˝ycia w nowych warunkach spo∏eczno-gospodarczych, uczyç
samodzielnoÊci i podejmowania decyzji. Mi´dzy innymi z tego powodu przywiàzuje
si´ wielkà wag´ do kszta∏towania u m∏odzie˝y ró˝norodnych umiej´tnoÊci
niezb´dnych w doros∏ym ˝yciu oraz prowadzeniu dzia∏alnoÊci gospodarczej, a tak˝e
przekonaƒ, nawyków, zachowaƒ i postaw. Wymaga to szczególnie starannego doboru
metod nauczania – ma∏à przydatnoÊç majà metody podajàce (opis, opowiadanie, wyk∏ad, pogadanka), dlatego nale˝y je ograniczyç do minimum. Znacznie bardziej efektywne sà metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, np.:
• metoda problemowa, pobudzajàca uczniów do samodzielnoÊci nie tylko przy rozwiàzywaniu problemów, ale tak˝e ich formu∏owaniu;
• metoda studiów przyk∏adowych, k∏adàca nacisk na samodzielne dochodzenie
uczniów do nowej wiedzy na podstawie badaƒ terenowych, materia∏ów êród∏owych
(êród∏a statystyczne, mapy, fotografie, ryciny), analizy zjawisk i procesów; wnioski
majà charakter uogólniajàcy (odnoszà si´ do grupy przedmiotów, wi´kszego zbioru
zdarzeƒ, szerszego procesu), s∏u˝à wi´c tworzeniu wyobra˝eƒ, kszta∏towaniu poj´ç,
odkrywaniu zale˝noÊci oraz formu∏owaniu prawid∏owoÊci;
• dyskusja, przy której nale˝y stosowaç metody aktywizujàce uczniów (burza mózgów,
ranking diamentowy, drzewo decyzyjne, metaplan);
• obserwacja i pomiar, polegajàce na planowym i Êwiadomym postrzeganiu przedmiotów, zjawisk i procesów, np. bezpoÊrednio w banku, urz´dzie, przedsi´biorstwie (obserwacje bezpoÊrednie), jak te˝ w sali lekcyjnej (obserwacje poÊrednie); spostrze˝eƒ
dokonujà uczniowie, a rola nauczyciela sprowadza si´ do stwarzania okolicznoÊci obserwacji, jej ukierunkowywania, pomocy w rejestrowaniu i interpretacji wyników;
• gry dydaktyczne, zw∏aszcza typu strategicznego, np. w gie∏d´ pomys∏ów (burza
mózgów, fabryka pomys∏ów), sytuacyjne (metoda przypadków) i symulacyjne; metoda ta wyzwala zachowania operacyjne uczniów (zachowania w dzia∏aniu), spontanicznoÊç, kreuje liderów, okreÊla hierarchi´ wartoÊci;
• filmy dydaktyczne jako studia przyk∏adowe zachowaƒ i procedur podczas poszukiwania pracy, poszukiwania nisz dzia∏alnoÊci gospodarczej.
W nauczaniu podstaw przedsi´biorczoÊci nale˝y zwróciç uwag´ na metody praktyczne: çwiczenia techniczne i terenowe, metody s∏u˝àce realizacji zadaƒ odtwórczych
i us∏ugowych. Umo˝liwiajà one kszta∏cenie umiej´tnoÊci radzenia sobie w konkretnych
sytuacjach (np. napisanie listu motywacyjnego, wype∏nienie przekazu bankowego, formularza PIT) oraz aktywnej postawy.
Podstawy przedsi´biorczoÊci muszà kszta∏ciç umiej´tnoÊci podejmowania decyzji,
decydowania za siebie, poczucie odpowiedzialnoÊci za swoich najbli˝szych i pracow-
12
ników, oraz uczyç samodzielnoÊci i kreatywnego myÊlenia. Mi´dzy innymi z tego powodu zalecane jest cz´ste organizowanie samodzielnej pracy uczniów w grupach.
Konieczne jest tak˝e stosowanie metod wymagajàcych samodzielnego podejmowania decyzji i oceny atrakcyjnoÊci poszczególnych rodzajów dzia∏alnoÊci gospodarczej –
ankietowych badaƒ oczekiwaƒ klientów wobec oferty handlowej oraz marketingu, co
pozwoli uczniom na wyszukiwanie nisz w zakresie us∏ug lub handlu. Mo˝e si´ to odbywaç na odpowiednio dobranych przyk∏adach zaczerpni´tych z ˝ycia gospodarczego
w najbli˝szym otoczeniu lub z literatury przedmiotu.
Osiàgni´cie za∏o˝onych celów kszta∏cenia u∏atwià:
– roczniki statystyczne, ksià˝ki i czasopisma o treÊci gospodarczej dost´pne w bibliotece szkolnej,
– komputer z odpowiednim oprogramowaniem i dost´pem do Internetu.
VI. Sprawdzanie osiàgni´ç i ocena uczniów
Przedmiotem zarówno bie˝àcej, jak i koƒcowej oceny powinien byç nie tylko stan
wiedzy uczniów, lecz równie˝ ich post´py w nabywaniu umiej´tnoÊci. Od znajomoÊci
definicji (co to jest rynek, przedsi´biorstwo, gie∏da itp.) wa˝niejsza jest umiej´tnoÊç stosowania poj´ç w analizie i ocenie sytuacji (np. sytuacji gospodarczej regionu lub kraju), uÊwiadamiajàca uczniom stopieƒ opanowania wiadomoÊci i wdra˝ajàca ich do systematycznej pracy. Da to tak˝e nauczycielom informacj´ o efektywnoÊci stosowanych
metod i organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Nauczyciele powinni stosowaç sprawdziany pisemne obejmujàce wycinki treÊci
programowych. Sprawdzian pisemny powinien charakteryzowaç si´ jednoznacznoÊcià kryteriów oceniania. Ustalenie precyzyjnych, znanych uczniom kryteriów zapobiega konfliktom i rozczarowaniom, wzmacnia te˝ autorytet nauczyciela.
Nale˝y stosowaç tak˝e kontrol´ ustnà, szczególnie w stosunku do uczniów, którzy
uzyskali bardzo s∏abe wyniki podczas kontroli pisemnej. Stosujàc kontrol´ ustnà, nauczyciel dokonuje weryfikacji wyników sprawdzianu pisemnego. Kontrola ustna powinna byç stosowana w przypadku, gdy uczeƒ ma stwierdzonà przez lekarza dysleksj´ lub dysgrafi´. Nauczyciel uzyskuje wtedy obiektywnà ocen´ stanu wiedzy ucznia.
Wyciàg z Podstawy programowej kszta∏cenia
ogólnego dla liceum ogólnokszta∏càcego,
liceum profilowanego i technikum
Cele edukacyjne
1. Przygotowanie do aktywnego i Êwiadomego uczestnictwa w ˝yciu gospodarczym.
2. Kszta∏cenie postawy rzetelnej pracy i przedsi´biorczoÊci.
3. Kszta∏towanie umiej´tnoÊci pracy w zespole i skutecznego komunikowania si´.
4. Kszta∏towanie umiej´tnoÊci aktywnego poszukiwania pracy i Êwiadomego jej wyboru.
5. Poznanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej.
6. Rozwijanie zainteresowania podejmowaniem i prowadzeniem dzia∏alnoÊci gospodarczej. Poznanie podstawowych zasad podejmowania i prowadzenia dzia∏alnoÊci
gospodarczej w ró˝nych formach.
7. Poznanie roli paƒstwa i prawa w gospodarce rynkowej.
8. Poznanie zasad funkcjonowania gospodarki europejskiej i Êwiatowej.
Zadania szko∏y
1. Zapewnienie uczniom mo˝liwoÊci uzyskania wiedzy, umiej´tnoÊci i kszta∏towania postaw przedsi´biorczych, warunkujàcych aktywne uczestnictwo w ˝yciu gospodarczym.
2. Pomoc w rozwijaniu u uczniów umiej´tnoÊci samokszta∏cenia i samodoskonalenia
oraz indywidualnych zainteresowaƒ prowadzeniem dzia∏alnoÊci gospodarczej.
3. Tworzenie sprzyjajàcej atmosfery dla wspó∏pracy szko∏y z przedstawicielami ˝ycia
gospodarczego w regionie.
4. Wspomaganie uczniów w wyborze kierunku dalszego kszta∏cenia.
5. Umo˝liwienie poznania specyfiki lokalnego rynku pracy.
TreÊci nauczania
1. Postawa przedsi´biorczoÊci. Mocne i s∏abe strony w∏asnej osobowoÊci, samoakceptacja, asertywnoÊç, inicjatywnoÊç, odpowiedzialnoÊç itp.
2. Organizacja pracy. Zasady pracy zespo∏owej. Kierowanie i podejmowanie decyzji.
3. Zale˝noÊç mi´dzy zyskiem a ryzykiem.
4. Motywy aktywnoÊci zawodowej i gospodarczej cz∏owieka. Rodzaje potrzeb. ZdolnoÊç do wyznaczania sobie celów i zadaƒ.
5. Funkcjonowanie rynku i gospodarki rynkowej.
6. Funkcjonowanie gie∏dy papierów wartoÊciowych.
7. Gospodarstwa domowe – dochody i wydatki, inwestowanie w∏asnych pieni´dzy.
Ochrona praw konsumentów.
8. System zabezpieczenia emerytalnego. Ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenia
majàtkowe.
9. Przedsi´biorstwo w gospodarce – ró˝norodnoÊç form organizacyjno-prawnych i ich
rola w rozwoju gospodarki.
15
10. Majàtek przedsi´biorstwa. Koszty i przychody oraz zasady rozliczeƒ finansowych
przedsi´biorstwa.
11. Formy pozyskiwania kapita∏u i jego inwestowania.
12. Planowanie procedury podj´cia dzia∏alnoÊci gospodarczej.
13. Nawiàzywanie i rozwiàzywanie stosunku pracy. Podstawowe prawa i obowiàzki
pracownika i pracodawcy.
14. Rola paƒstwa w gospodarce rynkowej. Podstawowe funkcje ekonomiczne paƒstwa.
15. Wzrost gospodarczy i jego mierniki.
16. Pieniàdz i banki – bank centralny, banki komercyjne, bankowe i pozabankowe us∏ugi finansowe. Inflacja.
17. Bud˝et paƒstwa, bud˝ety jednostek samorzàdu terytorialnego – funkcje, êród∏a
wp∏ywów, kierunki wydatków.
18. Rynek pracy i bezrobocie.
19. Metody aktywnego poszukiwania pracy. Instytucje wspomagajàce aktywne poszukiwanie pracy.
20. Wspó∏praca gospodarcza Polski z zagranicà. Integracja z Unià Europejskà.
21. Proces globalizacji gospodarki i jego konsekwencje dla Polski.
22. Etyka biznesu.
Osiàgni´cia
1. Dokonanie trafnej samooceny oraz umiej´tnoÊç autoprezentacji.
2. Umiej´tnoÊç stosowania podstawowych zasad pracy w zespole i prowadzenia negocjacji.
3. Planowanie bud˝etu gospodarstwa domowego.
4. Rozró˝nianie form inwestowania.
5. Umiej´tnoÊç przewidywania op∏acalnoÊci przedsi´wzi´cia gospodarczego w kontekÊcie wydatków i przychodów, zysku i ryzyka. Obliczanie wyniku finansowego
przedsi´biorstwa na prostych przyk∏adach.
6. Identyfikowanie podstawowych form w∏asnoÊci oraz form organizacyjno-prawnych przedsi´biorstw.
7. Przygotowanie dokumentów do za∏o˝enia i prowadzenia przedsi´biorstwa oraz
stosowanie wymaganych procedur w celu podj´cia dzia∏alnoÊci gospodarczej przez
osob´ fizycznà.
8. Obliczanie prostych przyk∏adów dotyczàcych wyniku finansowego przedsi´biorstwa.
9. Przygotowanie podstawowych dokumentów niezb´dnych w ubieganiu si´ o prac´
oraz prowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawcà w warunkach symulowanych.
10. ZnajomoÊç podstawowych przepisów prawa dotyczàcych zatrudnienia oraz praw
i obowiàzków pracowników i pracodawców.
11. Identyfikowanie podstawowych wskaêników makroekonomicznych (PKB, PNB –
nominalny i realny oraz w przeliczeniu na jednego mieszkaƒca, inflacja, bezrobocie).
12. Rozumienie wp∏ywu polityki fiskalnej i monetarnej na ˝ycie gospodarcze kraju.
13. Wskazywanie korzyÊci i zagro˝eƒ wynikajàcych ze wspó∏pracy mi´dzynarodowej,
w tym z integracji Polski z Unià Europejskà oraz globalizacji gospodarki.
16