Budowa układu oddechowego indyków predysponuje do

Budowa układu oddechowego indyków predysponuje do

zdrowe stado
Bartosz Korytkowski
Budowa układu oddechowego
indyków predysponuje
do występowania chorób
Układ oddechowy to jeden z najbardziej istotnych systemów w organizmie ptaka. Pełni wiele bardzo
ważnych dla życia funkcji. Niestety, jest także drogą wejścia dla drobnoustrojów chorobotwórczych.
Należy więc odpowiednio dbać o sprawne funkcjonowanie całego układu. Dużą wagę należy przywiązywać do właściwie prowadzonej profilaktyki, zaś zwalczanie schorzeń układu oddechowego polega
przede wszystkim na usuwaniu z otoczenia ptaków czynników stresujących np. zbyt duże zagęszczenie stada, wysokie stężenie amoniaku w pomieszczeniu, wahania wilgotności względnej, temperatury powietrza, jakość ściółki, zapylenie i szereg innych.
Młode ptaki mają słabo rozwinięty mechanizm termoregulacji, należy im
zapewnić w pierwszych dniach życia
odpowiednio wysoką temperaturę
w miejscu przebywania. W przypadku
niedogrzania obniżeniu ulega ich odporność, a tym samym są podatne na
różne schorzenia, w tym właśnie choroby układu oddechowego. Jeżeli
w pomieszczeniu utrzymuje się zbyt
niska temperatura i towarzyszy jej duża wilgotność, mogą pojawiać się
w organizmie trudności z oczyszczaniem płuc z drobnoustrojów. W sytuacjach gdy temperatura jest wysoka
a wilgotność mała, następuje zbytnie
wysuszenie ściółki, wzrasta zapylenie
i wówczas unoszące się w powietrzu
pyły stają się wręcz idealnymi nośnikami dla chorobotwórczych drobnoustrojów. W takich warunkach następuje podrażnienie błon śluzowych
dróg oddechowych, stany zapalne
gardła, krtani. Zbyt duże stężenie
amoniaku w powietrzu również wpływa drażniąco na błony śluzowe układu oddechowego, osłabia on bowiem
ruchy migawkowe komórek rzęsko-
1
wych błony śluzowej i obniża zdolność
do samooczyszczania dróg oddechowych. Podobnie zbyt duże stężenie
w powietrzu siarkowodoru powoduje
przewlekłe stany zapalne tchawicy,
oskrzeli.
Nowoczesne drobiarstwo styka się
z wieloma zagrożeniami chorobowymi,
ale szczególnie narażony na nie jest
układ oddechowy ptaków. Wśród wielu chorób drobiu występujących w krajowych fermach indyków i innych gatunków choroby górnych dróg oddechowych stanowią bardzo poważny
problem produkcji drobiarskiej. Indyki
są gatunkiem drobiu najbardziej podatnym na zachorowania manifestujące się
m.in. zmianami ze strony układu oddechowego. Panuje wręcz opinia, że
w chowie wielkotowarowym tego gatunku oprócz odpowiedniego żywienia
i pojenia niezbędne jest zawsze „świeże” powietrze i przestrzeń. Budowa
układu oddechowego u indyków predysponuje do występowania chorób.
Najczęstsze choroby układu oddechowego drobiu pochodzenia bakteryjnego to: mykoplazmoza, kolibakterioza,
pastereloza, jednostki tła wirusowego
to np. zakaźne zapalenie nosa i tchawicy, influenza, jak również duży problem
stanowić mogą choroby grzybicze.
Układ oddechowy ptaków ma zupełnie specyficzną budowę, podobnie
specyficzny jest też sam sposób oddychania. Odmienność w budowie tego
układu sprawia, że predylekcja do zachorowań jest większa w porównaniu
z innymi ssakami. Układ oddechowy
składa się z dróg oddechowych i płuc.
Drogi oddechowe obejmują jamę nosową, gardło, krtań górną, tchawicę,
krtań dolną, oskrzela główne, ich rozgałęzienia w płucach i worki powietrzne.
Cechuje go prosta budowa jamy
nosowej, mała pojemność płuc, obecność worków powietrznych i spneumatyzowanych kości. Jama nosowa jest
wąska, krótka, rozdzielona przegrodą
nosową. Prowadzą do niej nozdrza zewnętrzne leżące u nasady górnej części dzioba. Jama nosowa łączy się następnie nozdrzami wewnętrznymi z jamą gardłową, dalej powietrze wędruje do krtani. U ptaków wyróżniamy
zdrowe stado
krtań górną, która jest narządem wyłącznie oddechowym i krtań dolną, która odgrywa rolę przy wydawaniu
dźwięków. Tchawica jest utworzona
przez zrośnięte chrząstki tchawiczne,
które ulegają kostnieniu u starszych
osobników. W miejscu gdzie tchawica
rozgałęzia się na dwa oskrzela główne
znajduje się krtań dolna. Bardzo dobrze
jest ona rozwinięta u ptaków śpiewających. Składa się z błon bębenkowych
zewnętrznej i wewnętrznej, przy ich
drganiu powstaje dźwięk. Do krtani
górnej prowadzi szczelina krtaniowa,
leżąca na dnie gardła.
Płuca umiejscowione są bezpośrednio pod kręgosłupem, w okolicy
pierwszego żebra aż do nerek. Są wciśnięte między żebra, a od strony
brzusznej przylegają do mięśni żebrowo-płucnych, czynnych przy oddychaniu. Płuca ptaków są płaskie, jednopłatowe, nie mają budowy pęcherzykowej, składają się bowiem z sieci oskrzelików. Są owalnego kształtu, nie mają
opłucnej. Ich dolne powierzchnie są pokryte szczątkową przeponą.
Od strony brzusznej do każdego
płuca wnika oskrzele główne które
przechodzi przez całe płuco do tylnego końca. Oskrzela II i III rzędu przechodzą w oskrzeliki i rurki płucne, do których dochodzą włosowate naczynia
krwionośne gdzie odbywa się wymiana gazów. Płuca mają kolor jasnoróżowy. W wymianie gazów uczestniczy hemoglobina.
Worki powietrzne są swoistym narządem oddechowym ptaków (u pewnych gadów są jedynie w postaci zawiązków)). Wypełniają one całe ciało
ptaka. Ich cienkie ściany składają się
z błony śluzowej otoczonej ściśle błoną surowiczą. Są to struktury ubogo
unaczynione i unerwione, a ich naczynia krwionośne nie mają nic wspólnego z krwiobiegiem płuc. Są uwypukleniem oskrzeli, które wysuwają się poza obręb płuc, tworzą szereg zachyłków wnikających pomiędzy narządy jamy ciała, mięśnie, do jam kości. Wszystkie worki powietrzne komunikują się
z tchawicą. Po śmierci ptaka worki się
zapadają i przez to są trudne do zauważenia.
U ptaków występuje 9 worków
powietrznych: jeden nieparzysty i czte-
ry parzyste. Stanowią one około 80%
objętości oddechowej układu oddechowego. W związku ze specyficznym
układem oddechowym tak niebezpieczne dla ptaków są wszelkie chorobotwórcze mikroorganizmy, bakterie,
wirusy, grzyby, jako że ptak oddychając automatycznie „zatruwa” bardzo
szybko cały organizm. Całe ciało ptaka jest wypełnione workami powietrznymi. Wypełniające jamę ciała worki powietrzne są wręcz idealnym środowiskiem do rozwoju przeróżnych patogenów.
Rodzaje i lokalizacja worków powietrznych:
bojczykow
y (nie parzysty)
1. międzyo
–zajmujeprzedniączęśćjamyciała
odobojczykadoserca(otaczaserce),któreochładzaw czasielotu,zachyłkijegowchodządokościkruczej,
ramieniowej,żeber,mostka,
parzyste:
2. worki szyjne –sąnieduże,leżąnad
tchawicąi przełykiem,zachyłkiwnikajądokanałupoprzecznegokręgów
szyjnych, inne rozszerzają się nad
rdzeniemkręgowym,
eprzednie –leżąpobokach
3. piers iow
serca,podpłucamii rozciągająsiędo
ostatnichżeber,
4. piersiowetylne –przylegajądopłuc,
wnikająpomiędzywątrobę,żołądek
i jelita,
5. brzuszne –sąnajwiększe,leżąw jamieciała,ichzachyłkipneumatyzująkręgilędźwiowe,krzyżowe,kości
miednicy i kość udową, otaczają
staw biodrowy i wysyłają wtórne
uchyłkidogłówkikościudowej.
dopuszczającdoutratyciepła.Nawilgacajątchawicę–w czasiewydychaniapowietrzasilnienasyconegoparą
wodną,wzmacniająwydawanedźwięki,zmniejszająmasęwłaściwąptaka,
wpływają na przes un ięc ie punkt u
ciężkości (umożliwiają lot, pływanie,
nurkowanie).W czasielotuułatwiają
ptakomusuwaniekałupoprzezucisk
jakiwywierająnajelitokońcowe.
Proces oddychania ptaków „na
lądzie”odbywasięprzezzwiększenie
i zmniejszenieobjętościklatkipiersiowej,coodbywasiędziękiruchomżeberi mostka.Podczaswdechupracują przede wszystkim mięśnie międzyżebrowezewnętrzne,a takżemięsieńpiersiowywielkii nadkruczy,przy
wydechumięśniemiędzyżebrowewewnętrzne oraz poprzeczne i proste
brzucha.Z koleiruchyścianklatkipiersiowej przenoszą się na worki powietrzne,którepodczaswdechunapełniająsię,przywydechupowietrze
z nichprzechodziprzezpłuca,które
w tensposóbsądwukrotniewentylowane.Przywdechupowietrzedostaje się do tylnych worków, czyli
piersiowych tylnych i brzusznych.
Stąd przy wydechu wchodzi przez
oskrzelaworkowedopłuc,gdziezostajezużyte.Wypartepowietrze„ucieka”nazewnątrzprzezoskrzeladolne
i tchawicę.Z tylnychworkówświeże
powietrze napływa do tylno-bocznychczęścipłuc.Teodcinkipłucmajązawszepowietrzewdechowe,tak
przywdechu,jaki przywydechu.Tak
więc, nawet w trakcie wydychania
ptak„oddycha”.
Piśmiennictwo
dostępneu autora.
Znaczenieworkówpowietrznych
jestbardzoduże.Zwiększająpojemność płuc, stanowią ochronę przed
urazami,ułatwiająregulacjętemperaturyciała(ochładzająserce).Świeże
chłodne powietrze napływające do
workówodprowadzanadmiarciepła
z organizmuptaka.Zastępujątymsamymgruczołypotowe(skóraptaków
jestwyjątkowocienka,niemaw niej
gruczołówpotowych).Z drugiejstronypowietrzejużzgromadzonew workachjestogrzanei dziękitemustanowiizolacjętermicznąw organizmienie
2