Profilaktyka w pediatrii

Profilaktyka w pediatrii
dr n.med. Jolanta Meller
Profilaktyka
(gr) - zapobieganie niekorzystnym
zjawiskom
‹ Zapobieganie
zachorowaniom oraz
stworzenie warunków do prawidłowego
rozwoju
Profilaktyka
‹
pierwszorzędowa
„
„
‹
drugorzędowa
„
„
„
‹
nieswoista
swoista
testy przesiewowe
powszechne profilaktyczne badania lekarskie
wykrywanie objawów krzywdzenia (maltretowania)
dziecka
trzeciorzędowa
„
„
„
wspieranie dzieci przewlekle chorych i ich rodzin
wspieranie rodziców dzieci niepełnosprawnych
ruch samopomocy rodziców i dzieci chorych
1
Profilaktyka
pierwszorzędowa
‹
nieswoista
„
„
„
„
„
„
karmienie piersią
żywienie dzieci i młodzieży
aktywność fizyczna
hartowanie organizmu
stworzenie warunków do rozwoju
psychospołecznego dziecka
edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży, rodziców
Profilaktyka pierwszorzędowa
‹
swoista
„ Szczepienia ochronne
„ Zapobieganie zakażeniom np. HIV, wzw B
„ Profilaktyka zakażeń przedniego odcinka oka u noworodków
„ Zapobieganie wypadkom, urazom, zatruciom
„ Zmniejszenie ryzyka SIDS
„ Zapobieganie krzywicy
„ Zapobieganie zaburzeniom spowodowanych niedoborem jodu
„ Zapobieganie wadom wrodzonym cewy nerwowej
„ Zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia
„ Zapobieganie czynnościowym zaburzeniom układu ruchowego narządu
żucia
„ Zapobieganie zaburzeniom oddychania przez nos u niemowląt
„ Zapobieganie przedwczesnemu rozwojowi miażdżycy
„ Zapobieganie nadmiernemu nasłonecznieniu
„ Zapobieganie używaniu przez młodzież środków uzależniających
Szczepienia ochronne
‹ Płyta
CD
2
Krzywica
Jest chorobą występującą w okresie wzrastania
spowodowaną upośledzeniem mineralizacji
rosnącej kości
Zapobieganie
krzywicy
‹ proporcjonalny
do aktualnych potrzeb
dopływ witaminy D ze źródeł
naturalnych (skóra) lub sztucznych
‹ prawidłowa ilość wapnia i fosforanów w
diecie oraz ich wzajemny stosunek
ułatwiający wchłanianie jelitowe
‹ aktywny i zdrowy tryb życia,
przebywanie na świeżym powietrzu
Przyczyny krzywicy
niedoborowej
‹ niedobór
witaminy D
fosforanów
‹ uwarunkowania genetyczne
‹ nadmiar
3
Wtórna
nadczynność
przytarczyc
Niedobór witaminy D
parathormon
Ca+2
Ca+2+2
Ca
Ca+2
fosforany
zmniejszone
wchłanianie
jelitowe
krzywica
Stężenie
fosforanów we
krwi ulega
zmniejszeniu
Niedobór witaminy D
Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D
występuje
„
„
„
„
w okresach przyspieszonego wzrastania (mała
masa urodzeniowa, pokwitaniowy skok
wzrostowy)
w zimie
podczas przyjmowania leków
przeciwdrgawkowych
w przewlekłych chorobach wątroby i nerek
Krzywica niedoborowa
Nadmiar fosforanów
„
Stężenie fosforanów w surowicy krwi nie
jest zmniejszone (co wyklucza niedobór
witaminy D) ale zwiększone w stosunku
do wieku
4
Objawy kliniczne
i biochemiczne krzywicy
‹
Objawy kostne
‹
Objawy ogólne
„
„
‹
odkształcenia w postaci zależnej od wieku
skłonność do infekcji, drażliwość, upośledzenie
łaknienia
Objawy biochemiczne krzywicy z niedoboru wit.D
„
„
„
zmniejszenie stężenia fosforanów w stosunku do norm
dla wieku
stężenie wapnia jest w normie lub zmniejszone
zwiększona aktywność fosfatazy alkalicznej (ALP)
Dawkowanie witaminy D
‹ uzależnione
od potrzeb dziecka
‹ 400 – 800 IU/dobę przez 12-24 miesiące
‹ wcześniaki karmione pokarmem matki
1500 IU/dobę
Stany krzywiczopodobne
‹ Nadmiar
fosforanów w diecie
wcześniaków
‹ Osteopenia
„
„
rozpoznanie w oparciu o ilościową ocenę
masy kostnej
niedobór wapnia lub/i fosforanów w diecie
5
Działania prenatalne
‹ Zaleca
się wzbogacanie diety kobiety
ciężarnej i karmiącej w składniki bogate w
„
„
„
„
wit.D (jaja, margaryna, sery, śmietana,
wątroba, ryby)
wapń (sery, mleko, śmietana, jogurty)
fosfor ( produkty zbożowe, mięso)
suplementacja wit.D 400 jm/dobę
Wady wrodzone cewy
nerwowej
‹ Powstają
w wyniku zamykania się cewy
w 3-4 tygodniu ciąży ( bezczaszkowie,
przepuklina mózgowa i rdzenia
kręgowego, rozszczep kręgosłupa)
Zasady zapobiegania
wrodzonym wadom cewy
nerwowej
‹
Profilaktyka pierwszorzędowa swoista
„
‹
Kwas foliowy 0,4 mg dziennie 4 tygodnie przed
zajściem w ciążę do 12 tygodnia ciąży
Profilaktyka drugorzędowa
„
„
Obowiązkowe 3 badania USG w ciąży
ok.10 tyg. (wykrycie dużych wad CUN)
ok.20 tyg. (ocena anatomii płodu)
ok.32 tyg.ciąży
Badania przesiewowe - stężenie AFP w surowicy
kobiety ciężarnej
6
Zespół nagłej śmierci
(SIDS) niemowląt
‹ Nagły
i niespodziewany zgon dziecka w
1. roku życia, który pozostaje
niewyjaśniony pełnym badaniem
sekcyjnym i dokładną analizą przyczyn
‹ Najczęstsza przyczyna zgonu niemowląt
po okresie noworodkowym, głównie
między 2-4 miesiącem życia w krajach
rozwiniętych (0,8/1000 żywych urodzeń)
Podział czynników ryzyka
SIDS
‹
Czynniki ryzyka nie dające się modyfikować
„
„
„
„
„
„
„
„
płeć męska
wiek między 2. a 6. miesiącem życia
pochodzenie z ubogiego, słabo wykształconego
środowiska
młody wiek matki
stan cywilny matki (matka samotna)
pochodzenie z rodziny wielodzietnej
śmierć bliźnięcia lub starszego rodzeństwa z
powodu SIDS
zażywanie przez matkę narkotyków (kokaina)
podczas ciąży
Podział czynników ryzyka
SIDS cd.
‹
Czynniki ryzyka poddające się modyfikacji
„
„
„
„
„
„
„
pozycja dziecka podczas snu
bierne palenie tytoniu przez dziecko
dzielenie łóżka z rodzicami
przegrzewanie
sztuczne karmienie
zbyt miękki materac, używanie poduszki, tasiemki
wokół szyi dziecka
zakłócanie rytmu życia dziecka
7
Zapobieganie SIDS
zachować właściwy rytm życia dziecka, aby nie
było pozbawione snu
‹ pozycja podczas snu – na plecach
‹ właściwa temperatura otoczenia 18-20 0C
‹ twardy materac bez poduszek
‹ nie palić tytoniu w otoczeniu dziecka
‹ nie podawać leków przeciwkaszlowych bez
konsultacji z lekarzem
‹
Zapobieganie SIDS
Lista objawów alarmujących
‹ temperatura mierzona w odbycie powyżej 380C
lub poniżej 360C u dziecka poniżej 6 miesiąca
życia bez uchwytnej przyczyny
‹ istotna zmiana zachowania dziecka (np. dziecko
bardzo spokojne lub pobudzone)
‹ postękiwanie podczas snu i czuwania
‹ wymioty lub niechęć do jedzenia
‹ trudności w oddychaniu
‹ znaczna bladość
‹ nadmierne pocenie się podczas snu
‹ głośny, utrudniony oddech bez wytłumaczenia
Profilaktyka
‹
pierwszorzędowa
„
„
‹
drugorzędowa
„
„
„
‹
nieswoista
swoista
testy przesiewowe
powszechne profilaktyczne badania lekarskie
wykrywanie objawów krzywdzenia (maltretowania)
dziecka
trzeciorzędowa
„
„
„
wspieranie dzieci przewlekle chorych i ich rodzin
wspieranie rodziców dzieci niepełnosprawnych
ruch samopomocy rodziców i dzieci chorych
8
Profilaktyka
drugorzędowa
Test przesiewowy
‹ wg WHO jest wstępną identyfikacją nie
rozpoznanych dotychczas chorób, zaburzeń
lub wad, uzyskaną w wyniku zastosowania
testów i innych szybkich metod badania
‹ obejmuje wszystkie osoby w danej populacji
‹ powinien być poparty kolejnymi formami
programu przesiewowego
Testy
przesiewowe
‹ Głównym
celem testu przesiewowego jest
wczesne wykrywanie i leczenie zaburzeń w
okresie, gdy można jeszcze odwrócić
proces chorobowy lub zahamować tempo
jego rozwoju.
‹ Celem
testu nie jest ustalenie rozpoznania.
Test przesiewowy do wykrywania
wrodzonej niedoczynności
tarczycy ( hipotyreozy)
‹
Niedobór tyroksyny (T4) u płodu i noworodka
wywołuje nieprawidłowy rozwój mózgu, czego
następstwem jest trwałe, ciężkie upośledzenie
umysłowe.
‹
Objawy kliniczne hipotyreozy wrodzonej w
pierwszych dniach życia nie są charakterystyczne
i jedyną możliwością wykrycia jest określenie T4
lub TSH we krwi.
9
Rodzaje i terminy wykonywania testów przesiewowych u dzieci i młodzieży
Badanie słuchu
u noworodka
‹ Program
Powszechnych Przesiewowych
Badań Słuchu u Noworodków
10