uproszczona księgowość i sprawozdawczość jednostek mikro po 1

UPROSZCZONA KSIĘGOWOŚĆ I SPRAWOZDAWCZOŚĆ JEDNOSTEK MIKRO
PO 1 STYCZNIA 2016 ROKU
W związku ze zmianami jakich dokonała nowelizacja Ustawy o rachunkowości – dokładnie Ustawa o
zmianie ustawy o rachunkowości oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dnia 8 września 2015 r. (Dz.U. z
2015 r., Poz.1333), należy się odnieść do dwóch aspektów, jakie mają znaczenie dla niewielkich lub
młodych organizacji pozarządowych:
Po pierwsze idąc w kolejności zdarzeń, najpierw ewidencjonujemy dokumenty i wynikające z nich dane w
ramach prowadzonej ewidencji księgowej, a dopiero w następnym kroku na koniec okresu
sprawozdawczego dokonujemy przygotowania poszczególnych elementów, stanowiących składowe tego
sprawozdania.
Stąd w pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę na art.2 w.w. Ustawy, gdzie dodano ust.5 (przepis o
charakterze odsyłającym) wprowadzający ogólną podstawę możliwości prowadzenia uproszczonej
ewidencji uzyskanych przychodów i ponoszonych w trakcie działalności kosztów przez organizacje
pozarządowe uzyskiwane w ramach działalności statutowej. W związku z tym ustawodawca wprowadził
stosowną zmianę w Ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie poprzez dodanie w Ustawie
o zmianie Ustawy o rachunkowości art.5, który wprowadza w Ustawie o działalności pożytku publicznego i
wolontariacie nowy zapis w postaci art.10a. Odnosi się on do możliwości prowadzenia ewidencji księgowej
w uproszczony sposób. Jest to zmiana bardzo istotna dla niewielkich jednostek (organizacji
pozarządowych), które prowadzą jedynie podstawową działalność statutową i stanowi opcję rejestracji
zdarzeń księgowych dla jednostek, które nie posiadają statusu Organizacji Pożytku Publicznego.
Dodatkowym warunkiem skorzystania z możliwości prowadzenia uproszczonej ewidencji jest również nie
prowadzenie działalności gospodarczej przez daną jednostkę (organizację pozarządową).
Ustawodawca określił także wielkość przychodów oraz źródła ich pochodzenia, które uprawniają dany
podmiot do skorzystania z udogodnień w zakresie prowadzenia rejestracji przychodów i kosztów swojej
działalności. W art.10a ust.1 pkt 4 oraz pkt 5 ustanawiają zasadę, że korzystać mogą które za rok
poprzedzający rok wyboru prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów osiągnęły przychody
w łącznej wysokości do 100 tys. złotych (ta wielkość nie ma zastosowania do podmiotów, które w danym
roku rozpoczęły swoją działalność) jedynie z:
a) działalności nieodpłatnej pożytku publicznego z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów,
spadków, dotacji, subwencji, przychodów pochodzących z ofiarności publicznej,
b) działalności odpłatnej pożytku publicznego z tytułu sprzedaży towarów i usług,
c) tytułu sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,
d) tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub rachunkach w spółdzielczych
kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także
odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania,
tworzonych na tych rachunkach.
Decyzję o w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów podejmie organ
zatwierdzający w rozumieniu przepisów o rachunkowości, czyli ten, który zgodnie z obowiązującymi
jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do
zatwierdzania sprawozdania finansowego jednostki (np. Walne Zebranie Członków dla
stowarzyszeń). Oczywiście zgodnie z ogólną zasadą niezwłocznego powiadamiania
właściwych rzeczowo i miejscowo organów publicznych o określonych przepisami zdarzeniach, mających
wpływ na wysokość opodatkowania, właściwy dla danej jednostki organ dokonuje zawiadomienia
właściwego Naczelnika Urzędu Skarbowego (dalej US) o wyborze uproszczonej formy ewidencji
przychodów i kosztów. Należy pamiętać, że ocena na którym z organów danego podmiotu spoczywa ten
obowiązek, dokonujemy najczęściej na podstawie podstawowego dokumentu jakim jest statut danej
jednostki lub na podstawie zapisów tak zwanej Polityki rachunkowości. Trzeba również pamiętać, iż aby
taki organ jednostki mógł złożyć zawiadomienie do określonej instytucji, musi być umocowany do tak
istotnej z punktu widzenia całokształtu działania danego podmiotu czynności. Dlatego właściwy organ
danego podmiotu powinien podjąć z tym zakresie stosowną uchwałę.
Oczywiście ustawodawca wprowadził również terminy dokonania wyżej opisanych czynności. Naczelnika
US zawiadamia się w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego, w którym rozpoczyna
prowadzenie ewidencji, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność, w terminie 30 dni od dnia
rozpoczęcia działalności. Takie zawiadomienie dotyczy lat następnych. Dlatego w momencie, w którym
dana jednostka rezygnuje dobrowolnie z formy uproszczonej ewidencji (np. postanowiła zarejestrować
prowadzenie działalności gospodarczej) albo nie spełnia już warunków, jakie opisano powyżej w
pozostałym zakresie, zawiadamia o tym fakcie Naczelnika US w terminie 14 dni od końca ostatniego
miesiąca roku podatkowego.
Na koniec wróćmy do drugiego zagadnienia, jakim jest pojęcie jednostki mikro i korzyści stąd płynącej dla
organizacji pozarządowych. Otóż w 2014 roku dokonano nowelizacji Ustawy o rachunkowości (Dz.U z 2014
r., Poz.1100), która uznała na podstawie znowelizowanego art.3 w dodanym ust.1a w pkt 2 miedzy innymi
stowarzyszenia i fundacje za jednostki mikro. Warunkiem jest nie prowadzenie działalności gospodarczej
przez te podmioty. Efektem tej zmiany jest możliwość przygotowywania rocznego sprawozdania
finansowego przez te jednostki w niezwykle uproszczonej wersji, której poszczególne elementy są opisane
z Załączniku nr 4 do Ustawy o rachunkowości. W noweli opisywanej już wyżej z Dz.U z 2015 r., Poz.1333
wprowadzono jedynie niewielką poprawkę poprzez dodanie we wzorze Bilansu pozycji odnośnie Aktywów:
„Należnych wpłat na kapitał (fundusz) podstawowy” oraz „Udziałów (akcji) własnych”, a z drugiej strony
skreślenia w Pasywach pozycji odnośnie „Należnych wpłat na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)”.
Należy pamiętać, iż sprawozdanie składa się z trzech podstawowych części, czyli: Bilansu, Rachunku zysków
i strat oraz Informacji dodatkowej.
Opracowanie: Jerzy Kraus
Fundacja Alternatywnych Inicjatyw Edukacyjnych
Bielsko-Biała, 2015