Temat: „MODLĘ SIĘ DO PANA” – PSALMY

Konspekt katechezy dla szkoły ponadgimnazjalnej
Temat: „MODLĘ SIĘ DO PANA” – PSALMY
Cel ogólny: zapoznanie uczniów z tematyką i bogactwem psalmów oraz pobudzenie uczniów do osobistej modlitwy
słowami psalmów
Cele szczegółowe: Uczeń:
•
podaje określenie, czym jest psalm;
•
wymienia rodzaje psalmów;
•
podaje definicje paralelizmu;
•
wymienia przynajmniej jeden rodzaj paralelizmu (na czym on polega);
•
podaje czas powstania psalmów i ich autorów;
•
uzasadnia zdanie: „Psalmy są modlitwą każdego człowieka”;
•
uzasadnia, że można i warto modlić się słowami psalmów.
Metody i formy pracy: mini-wykład, praca w tekstem; rozmowa kierowana; wiersz połówkowy
praca w grupach; praca w parach; praca indywidualna.
Pomoce i środki dydaktyczne: Rozmowy o Biblii – Anna Świderkówna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999;
Na progu słowa – Anna Kamieńska, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 1985; nagrania melodii żydowskich; karty pracy:
1,2,3.
Czynności katechety, czynności uczniów, przebieg katechezy
Modlitwa. Czynności porządkowe
I. WSTĘP
1. Wprowadzenie nauczyciela – Biblia to taka niezwykła księga, w której znajdują się różne
rodzaje i gatunki literackie. Dzisiaj porozmawiamy o poezji w Piśmie świętym. (Percy Shelley
powiedział: „Poezja zachowuje od zniszczenia tchnienie boskości w człowieku”) Jak uważacie, w
jakich księgach w Biblii jest zawarta poezja? – uczniowie wypowiadają się; może ktoś powie, że
w psalmach… Nauczyciel potwierdza: dziś rozmawiamy o Księdze Psalmów. Zaczniemy od
podstawowych wiadomości na ten temat.
II. ROZWINIĘCIE
1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy 3-4 osobowe, rozdaje teksty z pytaniami, na które uczniowie
szukają w tekście odpowiedzi (6 – 8 pytań) i zapisują notatkę do zeszytu. Nauczyciel
podsumowuje pracę uczniów, wyjaśnia wątpliwości, dopowiada.
2. Mini - wykład nauczyciela o sztuce poetyckiej w psalmach – tłumaczenia Księgi Psalmów
przez polskich poetów, akrostychy, paralelizmy (nawiązanie do karty pracy nr 1).
3. Nauczyciel zachęca uczniów, by poczuli się poetami i napisali swój psalm. Dla ułatwienia
proponuje metodę „wiersza połówkowego” – nauczyciel wyjaśnia, na czym polega ta metoda,
rozdaje niepełny tekst psalmu (karta pracy nr 2), który każdy uzupełnia wg własnego uznania (w
czasie pracy można włączyć muzykę żydowską, która nada lepszy klimat pracy). Uczniowie
(chętni) czytają „swoje” psalmy. Nauczyciel prosi uczniów o wklejenie (w domu) tekstu psalmu
do zeszytu oraz zachęca, by uczniowie odnaleźli w Biblii oryginalny tekst psalmu, nad którymi
pracowali i porównali obie wersje.
4. Nauczyciel nawiązuje do karty pracy nr 1 i proponuje kolejne zadanie (karta pracy nr 3): Praca
w parach – uczniowie otrzymują w koszulce rozcięte wersety psalmów. Ich zadaniem jest
prawidłowo „złożyć” wersety psalmów oraz podać rodzaj paralelizmu (o ile to możliwe, w tle leci
muzyka żydowska)
5. Nauczyciel prosi o odczytanie rozciętych wersetów psalmów. Wyjaśnia wątpliwości.
III. ZAKOŃCZENIE
Nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się, tym czego dowiedzieli się nowego o psalmach, co
im się spodobało najbardziej, uzasadnili, czy można i czy warto korzystać z gotowych tekstów
psalmów, by modlić się.
Nauczyciel podaje pracę domową do wykonania.
Praca domowa:
1. Odnaleźć i wypisać numery 5 psalmów radosnych i smutnych
2. Napisać swój psalm (min. 8 wersetów) – na ocenę celującą.
Modlitwa końcowa – Chwała Ojcu… lub Ps 8 (lub każdy inny chwalący Boga).
Metody i formy
pracy
rozmowa
kierowana
praca z tekstem –
praca w grupach
mini – wykład
wiersz
połówkowy –
praca
indywidualna
praca z tekstem –
praca w parach
rozmowa
kierowana
Beata Żukowska (wyróżnienie w organizowanym przez Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” Ogólnopolskim Konkursie Wiedzy Biblijnej za scenariusz
lekcji biblijnej)
Karta pracy nr 1: Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania.
Słowami Księgi Psalmów modlą się od trzech tysięcy lat ludzie różnych krajów i narodów – Żydzi i chrześcijanie.
Słowo „psalm” pochodzi z greckiego „psalmos” co oznaczało pierwotnie pieśń wykonywaną przy akompaniamencie pewnego typu cytary, zwanej
psalterion. Hebrajski tytuł Księgi Psalmów to Tehillim – Hymny pochwalne.
Niełatwo określić daty powstania poszczególnych psalmów. Księgę Psalmów nazywa się Psałterzem Dawidowym, ale nie znaczy to, że Król Dawid
jest autorem całego zbioru. Badania pokazały, że psalmy powstawały stulecia (XI-II w.p.n.e.). Dawidowi przypisuje się autorstwo 73 psalmów.
Obecnie przyjmuje się numerację hebrajską, w nawiasie podając odpowiednik w Wulgacie i Septuagincie. Wstępem do całej Księgi są Psalmy 1 i 2.
Cała Księga dzieli się na 5 mniejszych części, a każda kończy się małą doksologią ( hymnem pochwalnym). Księgę zamyka Psalm 150 – wielki
hymn pochwalny ku czci Boga.
Psalmy są żywą modlitwą – śpiewały je przez wieki kolejne pokolenia. Każdy przeżywał po swojemu utrwalone słowa pieśni, dostosowywał do
własnej sytuacji. Od początku psalmy kształtowały też modlitwę liturgiczną Kościoła. Liturgia je aktualizowała i wzbogacała pozwalając na coraz
nowe interpretacje. Tłumaczenie psalmów (jako utworów poetyckich) na języki narodowe jest bardzo trudne. Jak najwierniejsze (naukowe)
tłumaczenie nie oddaje poetyckości psalmów.
Psalmy są zróżnicowane pod względem gatunkowym. Wyróżniamy dwie podstawowe formy literackie: hymn dziękczynno – pochwalny i modlitwę
błagalną, przechodzącą w lamentację - wyrażającą żal, opłakiwanie życia, gdy Bóg zsyła kary za grzechy; są indywidualne i zbiorowe; powstały w
okresie klęski królestwa judzkiego, gdy naród popadł w niewolę babilońską (Ps 79, 60, 61, 39, 26, 54, 86, 17, 130 – najbardziej przejmujący),
inaczej psalmy radosne i smutne. Są też psalmy : "królewskie" - ukazują idealną postać monarchy (Ps 101, 21, 20, 23, 45), dydaktyczne - zawierają
mądrość pokoleń; to sentencje, pouczenia i refleksje, jak postępować w życiu, aby żyć zgodnie z prawami Boga (Ps 37, 41, 51, 91), prorockie wyrażają nadzieję i oczekiwanie na przyjście Mesjasza (Ps 76, 85, 72, 2, 22) .
Psalmy są ponadczasowe – choć mówią o Izraelu, to zawarte w nich problemy egzystencjalne są wspólne dla wszystkich ludzi w każdej epoce. Styl
psalmów jest podniosły.
W psalmach występują akrostychy. Są one niemożliwe do oddania w innych językach. W psalmie 25 i 34 kolejne wiersze zaczynają się od
kolejnych liter alfabetu hebrajskiego. Najdłuższy - Psalm 119 – dzieli się na 22 strofy po 8 wierszy, a w każdej strofie wszystkie wiersze zaczynają
się od tej samej, kolejnej litery alfabetu hebrajskiego (których jest 22).
Duże znaczenie stylistyczne w psalmach mają powtórzenia. Najbardziej specyficzną formą powtórzeniową są paralelizmy. Drugi człon każdego
z wierszy powtarza treść pierwszego, formułując ją nawet podobnie, ale innymi słowami (to paralelizm synonimiczny).
Gdy drugi człon wzbogaca lub rozbudowuje treść pierwszego mamy przykład paralelizmu syntetycznego (oba człony wiersza w pewien sposób
dodają się uzupełniają)
Gdy drugi człon wzmacnia myśl zawartą w pierwszym, przeciwstawiając mu jego przeciwieństwo – antytezę – mamy do czynienia z paralelizmem
antytetycznym .
Pytania do tekstu: 1.Co to jest psalm i ile ich jest w Księdze Psalmów? 2. Kiedy powstały psalmy? 3. Kto jest autorem psalmów? 4. Jakie są rodzaje
psalmów ? 5. Co to jest paralelizm? 6. Jakie są rodzaje paralelizmów i na czym polegają? 7. Podaj przykład akrostychu występującego w psalmach.
Karta pracy nr 2 : Uzupełnij brakujące miejsca, aby powstał tekst „Twojego” psalmu
PSALM 23 (22)
Bóg pasterzem i gospodarzem
1 Pan jest moim …………………………………………………., nie brak mi ………………………………………………………….
2 Pozwala mi leżeć na ……………………….………….. Prowadzi mnie nad wody, gdzie …………………….……………….............
3 orzeźwia ……………………………..……. Wiedzie mnie ……………….……………………… przez wzgląd na swoje imię.
4 Chociażbym chodził …………………………………………..…….., zła się nie ……………………………………………………..,
bo Ty …………………………………………. . Twój kij i Twoja laska są tym, co mnie ……………………………………………..
5 Stół dla mnie zastawiasz wobec ……………………………………………………………………………………………….………..;
namaszczasz mi głowę olejkiem; mój kielich jest ……………………………………………………………………………....………...
6 Tak, dobroć i łaska pójdą w ślad za mną …………………………………………………………………………….………………… i
zamieszkam w domu Pańskim …………………………………………………………………………………………………….............
Karta pracy nr 2: Uzupełnij brakujące miejsca, by powstał tekst „Twojego” psalmu
PSALM 40 (39)
Dziękczynienie i prośba
2 Złożyłem w Panu całą …………………………………………; On schylił się nade mną i ……………….………..........................…
3 Wydobył mnie z ………………………………………………………………..…… i z kałuży błota, a stopy moje.............................
……………………………….……… i umocnił ……………………………….……..………...........................................................….
5 Szczęśliwy mąż, który złożył ……………………..…………..……………………………….………..…, a nie idzie za.................
................………………………………………. i za zwolennikami ……………................................................………..………………
6 Wiele Ty uczyniłeś ………………………………………….………………………, Panie, Boże mój, a w zamiarach Twoich wobec
nas, ……………………………………………………..............…….................................................................................................……
9 Jest moją radością, mój Boże, ………………………………….,a Prawo Twoje mieszka w ……………………………………….....
12 A Ty, o Panie, nie wstrzymuj wobec mnie …………........................…; łaska Twa i wierność niech..................................................!
Karta pracy nr 2: Uzupełnij puste miejsca, by powstał tekst „Twojego” psalmu
PSALM 27 (26)
Pan moją światłością
1 Pan światłem i ………………….…………………...….. moim: kogóż mam …………………………………………..…………….?
Pan obroną …………………………………..………..……….. przed kim mam …………….……………..…………………………..?
3 Chociażby stanął naprzeciw mnie ……………………………...……., moje serce ……………………………………….......………;
choćby wybuchła ………………………………………………..…., nawet wtedy będę …………….…..………………....…………...
4 O jedno proszę Pana, tego ………………………….………….. bym w domu Pańskim ……………………………............…………
po wszystkie dni ……………………..……., abym zażywał łaskawości Pana, stale się radował …..………………….................……..
9 Panie, swego oblicza nie …………………………….……….., nie odpędzaj z gniewem …………………..……............……….…..!
Ty jesteś moją …………………………………………………………, więc mnie ………………………………………………....… i
nie opuszczaj mnie, Boże,…………………….…………………………………………………………………………………….…….!
10 Choćby mnie opuścili ………………………………..……….…., to jednak Pan ……………………….……………..………...…..
Karta pracy nr 3: Paralelizmy
Ułóż rozcięte wersety w całość, tak by pasowały do siebie i powstał fragment psalmu. Podaj, jaki występuje tu paralelizm.
Pan światłem i zbawieniem moim:
kogóż mam się lękać?
Pan obroną mojego życia:
przed kim mam się trwożyć?
Niech cała ziemia boi się Pana
I niech się Go lękają wszyscy mieszkańcy ziemi.
Bo sam przemówił, a wszystko powstało,
„Słowo Pana jest prawe,
On sam rozkazał, a zaczęło istnieć.
a każde Jego dzieło niezawodne.
On miłuje prawo i sprawiedliwość,
ziemia jest pełna łaskawości Pana”
„Jedni ufają rydwanom,
inni zaś koniom,
a naszą siłą jest imię Boga,
naszego Pana”
Psalmy wykorzystane w karcie pracy nr 2:
PSALM 23 (22)
1 Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego.
2 Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć:
3 orzeźwia moją duszę. Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach przez wzgląd na swoje imię.
4 Chociażbym chodził ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną.
Twój kij i Twoja laska są tym, co mnie pociesza.
5 Stół dla mnie zastawiasz wobec mych przeciwników; namaszczasz mi głowę olejkiem; mój kielich jest przeobfity.
6 Tak, dobroć i łaska pójdą w ślad za mną przez wszystkie dni mego życia
i zamieszkam w domu Pańskim po najdłuższe czasy.
PSALM 40 (39)
2 Złożyłem w Panu całą nadzieję; On schylił się nade mną i wysłuchał mego wołania.
3 Wydobył mnie z dołu zagłady i z kałuży błota, a stopy moje postawił na skale i umocnił moje kroki.
4 I włożył w moje usta śpiew nowy, pieśń dla naszego Boga.
Wielu zobaczy i przejmie ich trwoga, i położą swą ufność w Panu.
5 Szczęśliwy mąż, który złożył swą nadzieję w Panu,
a nie idzie za pyszałkami i za zwolennikami kłamstwa.
6 Wiele Ty uczyniłeś swych cudów, Panie, Boże mój,
a w zamiarach Twoich wobec nas nikt Ci nie dorówna.
9 Jest moją radością, mój Boże, czynić Twoją wolę, a Prawo Twoje mieszka w moim wnętrzu».
12 A Ty, o Panie, nie wstrzymuj wobec mnie Twego miłosierdzia;
łaska Twa i wierność niech mnie zawsze strzegą!
PSALM 27 (26)
1 Pan światłem i zbawieniem moim: kogóż mam się lękać?
Pan obroną mojego życia: przed kim mam się trwożyć?
3 Chociażby stanął naprzeciw mnie obóz, moje serce bać się nie będzie;
choćby wybuchła przeciw mnie wojna, nawet wtedy będę pełen ufności.
4 O jedno proszę Pana, tego poszukuję: bym w domu Pańskim przebywał
po wszystkie dni mego życia, abym zażywał łaskawości Pana, stale się radował Jego świątynią.
9 swego oblicza nie zakrywaj przede mną, nie odpędzaj z gniewem swojego sługi!
Ty jesteś moją pomocą, więc mnie nie odrzucaj i nie opuszczaj mnie, Boże, moje Zbawienie!
10 Choćby mnie opuścili ojciec mój i matka, to jednak Pan mnie przygarnie.
Odpowiedzi do rozsypani (do karty pracy nr 3):
Synonimiczny paralelizm
„Niech cała ziemia boi się Pana i niech się Go lękają wszyscy mieszkańcy ziemi.
Bo sam przemówił, a wszystko powstało, On sam rozkazał, a zaczęło istnieć” (Ps 33, 8-9)
Pan światłem i zbawieniem moim: kogóż mam się lękać?
Pan obroną mojego życia: przed kim mam się trwożyć? (Ps 27, 1)
Syntetyczny paralelizm
„Słowo Pana jest prawe, a każde Jego dzieło niezawodne.
On miłuje prawo i sprawiedliwość, ziemia jest pełna łaskawości Pana” (Ps 33, 4-5)
Paralelizm antytetyczny
„Jedni ufają rydwanom, inni zaś koniom,
a naszą siłą jest imię Boga, naszego Pana” (Ps 20,8)