Jak wspomagać rozwój mowy już w okresie ciąży

Zdrowie i uroda
Jak wspomagać rozwój mowy dziecka
już w okresie ciąży?
Halina Klisz
logopeda
Centrum Medyczne RH+, Niepołomice
Rozwój mowy dziecka kształtuje
się już od poczęcia. Ten etap, kiedy
dziecko przebywa w łonie matki
nazywany jest okresem prenatalnym.
Jest on bardzo ważny w nabywaniu
przez dziecko umiejętności językowych.
R
ozwój funkcji dziecka (m. in. fonacyjnej, oddechowej, odbiorczej), jak i również funkcji mowy trwa od pierwszych godzin życia
dziecka w okresie prenatalnym. Każde dziecko przechodzi przez wszystkie etapy rozwoju
w tej samej kolejności, lecz w różnym tempie,
często z obserwowalną dysharmonią między
funkcjami. Prawidłowy rozwój każdej funkcji
zależy od dojrzałości i gotowości układu nerwowego dziecka do uczenia się. Już w 13. dniu
życia płodowego widoczne są zawiązki układu
nerwowego, około 20. dnia zostają uformowane zawiązki mózgu i rdzenia kręgowego1, a od
szóstego tygodnia ciąży rozwijający się układ
nerwowy reguluje pracę układu mięśniowego.
W trzecim miesiącu życia płodowego kształtują
się funkcje oddechowe oraz fonacyjne. Poprzez
intensywne połykanie i wypieranie wód płodowych ćwiczone są ruchy dziecka potrzebne
przy oddychaniu oraz mówieniu. W czwartym
miesiącu życia płodowego dziecko reaguje na
sen i czuwanie matki.
W tym czasie w rozwijającym się mózgu dziecka zaczynają kształtować się ośrodki mowy. Warunki wewnątrzmaciczne, które zapewnia matka w istotny sposób wpływają na rozwój półkul
mózgowych. Dlatego nieobojętny dla rozwoju
zdrowia przyszłego dziecka jest styl życia matki. Czynnikami niekorzystnie wpływającymi na
rozwój mowy dziecka w okresie prenatalnym
mogą być np. choroby wirusowe (różyczka, cytomegalia), choroby przewlekłe (np. cukrzyca),
zażywanie lekarstw (np. antybiotyki), spożywania używek (papierosy, alkohol, narkotyki) czy
wpływ promieniowania jonizującego2.
Bardzo ważnym czynnikiem decydującym o prawidłowym rozwoju mowy jest słuch dziecka.
Narząd słuchu kształtuje się bardzo wcześnie,
już do trzeciego miesiąca życia płodowego. Od
czwartego miesiąca płód odbiera charakterystyczne dźwięki na drodze poza akustycznej
(czyli melodia, akcent, rytm, natężenie). W tym
GAZETA NIEPOŁOMICKA
okresie dziecko odbiera głośne dźwięki reagując przyspieszonym biciem serca i wzmożoną
ruchliwością. Po urodzeniu narząd słuchu jest
dojrzały i gotowy do pracy. Dlatego też dziecko
rozpoznaje głos matki, odróżnia go od innych
i uspokaja się na jego dźwięk. A zatem jest to
potwierdzeniem trwałości spostrzeżeń słuchowych okresu prenatalnego.
– mówić do dziecka z prawidłową intonacją,
– mówić do niego dużo, opowiadać o wszystkich czynnościach,
– nazywać części ciała dziecka podczas codziennych czynności pielęgnacyjnych,
– dużo śpiewać, kołysać.
Istotne znaczenie ma karmienie dziecka piersią.
Mleko matki jest najodpowiedniejszym pokarWedług profesora Stanisława Grabiasa profilak- mem dla nowonarodzonego dziecka, zapewnia
tyka logopedyczna to układ zabiegów, których mu kontakt emocjonalny z matką, powoduje, iż
zadaniem jest niedopuszczenie do pojawienia dziecko ma szansę obserwować artykulatory mósię zaburzeń rozwoju mowy. W okresie prena- wiącej mamy, lepiej ćwiczy się aparat mowy matalnym przyszła mama może również przeciw- lucha, język usprawnia się i pionizuje, co ma z kolei
działać powstaniu zaburzeń mowy jej dziecka. duży wpływ na późniejszą jakość mowy dziecka.
Poniżej wymieniłam kilka wskazówek dla koJak piszą Grażyna Gunia i Viktor Lechta3, wiek
biet w okresie ciąży:
prenatalny ma dla życia i rozwoju każdego
– mów do dziecka ciepłym, przyjemnym tonem,
człowieka ogromne znaczenie, ponieważ
– śpiewaj piosenki,
w tym okresie kształtują się narządy nadawcze
– słuchaj spokojnej muzyki niekoniecznie przei odbiorcze mowy oraz rozpoczyna się ich funkznaczonej tylko dla dzieci,
cjonowanie. Tak więc każda mama ma wpływ
– staraj się mieć dobry humor, ponieważ stres
na rozwój mowy swojego przyszłego dziecka.
działa kurcząco na naczynia krwionośne, co
Mamo, pomóż mi prawidłowo mówić, a będę
ogranicza ilość płynącego przez łożysko żyszczęśliwy i uśmiechnięty!
ciodajnego tlenu i substancji odżywczych,
– prowadź uregulowany tryb życia w okresie ciąży, Więcej informacji znajdą Państwo na stronie inter– zwracaj uwagę na odpowiednią ilość snu netowej: http://www.logopeda-krakow.com.pl
i odpoczynku,
– prawidłowo i zdrowo odżywiaj się,
1
D. Kornas-Biela: Z zagadnień psychologii prenatalnej.
– daj się rozpieszczać i wyręczać w cięższych
W: W imieniu dziecka poczętego. Red. J. Gula, J.W. Gałkowski. Rzym–Lublin, PIKCh–KUL 1988, s. 56–62.
obowiązkach.
W momencie narodzenia, gdy Twoje dziecko wydaje pierwszy krzyk, jest to pierwsze namacalne
ćwiczenie aparatu artykulacyjnego i fonacyjnego. Od tego momentu oboje rodzice powinni:
2
Grażyna Gunia, Viktor Lechta: Wprowadzenie do logopedii. Impuls. Kraków 2012, s.60.
Prof. dr hab. Grażyna Gunia – logopeda, Uniwersytet
Pedagogiczny, prof. dr hab. Viktor Lechta - autorytet
w dziedzinie logopedii na Słowacji, ibidem, s. 59
3
KWIECIEŃ 2016
| 35