Sprawozdanie - rok 2006 - Muzeum i Instytut Zoologii PAN

Sprawozdanie z działalności statutowej
Fundacji Natura optima dux za rok 2006
1. Wydano Annales Zoologici tomu 56. z. 1-4.
W 2006 roku w piśmie Annales Zoologici opublikowane zostały przede wszystkim prace z
zakresu taksonomii. Były to zarówno wyodrębnione opisy nowych taksonów (1 rodzina, 1 plemię, 1
rodzajów oraz 126 gatunków nowych dla nauki), jak i obszerne rewizje systematyczne, a także
publikacje obejmujące zagadnienia wyższej taksonomii i filogenetyki. Ukazały się również
opracowania zawierające wyniki badań porównawczych morfologii i anatomii (obejmujące formy
dorosłe i młodociane) oraz przedstawiające analizę cech przydatnych do badań systematycznych
uzyskanych na podstawie obserwacji biologii (fazy rozwojowe, dane środowiskowe, etc.). Większość
prac obejmowała problemy systematyki bezkręgowców, głównie owadów, a także roztoczy, pająków,
skorupiaków, wijów, pierścienic oraz ślimaków. Jedna praca poświęcona była zagadnieniom
zmienności genetycznej u ptaków.
Przedstawione powyżej zagadnienia realizowane były w oparciu o badania gatunków
współcześnie żyjących, jednak spora grupa prac dotyczyła gatunków wymarłych (inkluzje, fossylia).
Wszystkie zeszyty ukazały się, w zaplanowanych terminach, przed końcem każdego kwartału. W
tomie 56, o objętości 834 strony, opublikowano 65 prac (w tym 29 prac autorów zagranicznych oraz
15 prac autorów polskich we współautorstwie zagranicznym). Prace publikowało 132 autorów w tym
89 autorów zagranicznych. Z redakcją współpracowało 87 recenzentów; nie przyjęto do druku 27
maszynopisów. W skład Redakcji wchodzili – Dariusz Iwan (Redaktor Naczelny), Małgorzata
Banaszkiewicz, Adam Stroiński, Jacek Szwedo.
2. Wydano Suplement 1 Annales Zoologici t. 56
Suplement 1 tomu 56 Annales Zoologici wydany w 2006 roku zawiera 2 publikacje autorstwa prof.
dr hab. Wojciecha Niedbały.
Pierwsza, „Ptyctimous mites (Acari: Oribatida) of South Africa”, jest monografią systematyczną
roztoczy należących do 3 wyższych taksonów: Mesoplophoridae, Euphthiracaroidea i Phthiracaroidea.
Rewizja obejmuje 17 rodzajów i podrodzajów w skład, których wchodzi 145 gatunków (w tym 54
opisane jako nowe dla nauki). Oprócz synonimik, diagnoz i opisów poszczególnych taksonów zostały
załączone klucze do ich oznaczania (od superkohorty do gatunku włącznie). Bardzo szczegółowe
dane dotyczące rozmieszczenia poszczególnych gatunków zostały wykorzystane do przeprowadzenia
obszernej analizy zoogeograficznej stanowiącej odrębny rozdział publikacji. Praca liczy 97 stron
tekstu, a także spis piśmiennictwa obejmujący 91 pozycji, 5 tabel, 25 pełnostronicowych tablic
rysunkowych, 9 map oraz indeks nazw rodzajowych i gatunkowych.
Druga praca, „Supplement to the knowledge of ptyctimous mites (Acari: Oribatda) from Australian
Region”, jest uzupełnieniem monografii z 2000 roku oraz 2 publikacji (1994 oraz 1998) autorstwa W.
Niedbały zawierających wyniki studiów systematyczno-zoogeograficznych Australii i wysp Pacyfiku. W
suplemencie zamieszczone zostały nowe dane dotyczące występowania 107 gatunków (z czego 23
zostały opisane jako nowe dla nauki), na podstawie których przedstawiono zweryfikowaną analizę
zoogeograficzną Oribatida Regionu Australijskiego. Publikacja zawiera 58 stron tekstu, 24
pełnostroncowe tablice z rysunkami oraz indeks nazw rodzajowych i gatunkowych.
3. Wydano Acta Chiropterologica t. 8 z. 1-2.
Jest to jedyne czasopismo w całości poświęcone nietoperzom, które znajduje się na tzw. liście
filadelfijskiej. Powstało w 1999 r., a już w 2001 r. zostało włączone do bazy Institute for Scientific
Information w Filadelfii. Po dwóch latach uzyskało pierwszy "impact factor" - 0.63, zaś w 2006 - 0.925.
Oba zeszyty tomu 8 ukazały się w zaplanowanych terminach, pod koniec czerwca i pod koniec
grudnia 2006 r. W tomie 8, o objętości 585 strony, opublikowano 36 oryginalnych prac oraz 11 krótkich
notatek naukowych. Spośród 126 autorów tylko trzech jest autorów polskich. W tomie tym
umieszczono również recenzje dwóch pozycji książkowych poświęconych nietoperzom.
Tematy poruszane w poszczególnych artykułach są bardzo różnorodne, od molekularnej
genetyki (np. Ibáñez et al. 2006, Jones et al. 2006), poprzez etologię (Ortega i Maldonaldo 2006),
ekologię (np. Steck i Brinkmann 2006) i anatomię (Krutzsch i Nellis 2006) do prac o znaczeniu
ochroniarskim (np. Dietz et al. 2006). Co szczególnie cieszy, AC stało się czasopismem gdzie chętnie
zamieszcza się opisy nowych gatunków, m.in. Pipistrellus raceyi (Bates et al. 2006). Warto
zaznaczyć, że nowe gatunki ssaków opisuje się stosunkowo rzadko i prace na ich temat są często
cytowane.
W skład Redakcji wchodzili: Wiesław Bogdanowicz (Warszawa, Polska - Redaktor Naczelny),
R. Rutkowski (Warszawa, Polska – zastępca redaktora naczelnego), Małgorzata Pilot (Warszawa,
1
Polska - sekretarz redakcji), Rick A. Adams (Greeley, USA), Luis F. Aguirre (Cochabamba, Bolivia),
Robert J. Baker, (Lubbock, USA), Paul J. J. Bates (Sevenoaks, Great Britain), R. Mark Brigham
(Regina, Canada), Jakob Fahr (Ulm, Germany), M. Brock Fenton (North York, Canada), Suzanne J.
Hand (Sydney, Australia), Ivan Horáček (Praha, The Czech Republic), Gareth Jones (Bristol, Great
Britain), Sergiey V. Kruskop (Moskva, Russia), Thomas H. Kunz (Boston, USA), Brad Law (Beecroft,
Australia), Ganapathy Marimuthu (Madurai, India), Jader Marinho-filho (Brasilia, Brazil), Gary
McCracken (Knoxville, USA), Rodrigo A. Medellín (Mexico, D.F., Mexico), Robert D. Owen (Lubbock,
USA), Jorge M. Palmeirim (Lisboa, Portugal), Stuart Parsons (Auckland, New Zeland), Paul A. Racey
(Aberdeen, Great Britain), Jens Rydell (Göteborg, Sweden), Nancy B. Simmons (New York, USA),
Gerhard Storch (Frankfurt am Main, Germany), Peter J. Taylor (Durban, South Africa), Ronald A. Van
Den Bussche (Stillwater, USA), Bronisław W. Wołoszyn (Kraków, Poland), Akbar Zubaid (Bangi,
Malaysia).
4. Wydano Katalog Fauny Polski – Coleoptera Nr 60 - M. Mroczkowski, M. Kadej.
Katalog chrząszczy obejmuje około 10.000 pozycji piśmiennictwa zawartych na 577 stron druku.
Przedstawiona w nim została najbardziej kompletna baza bibliograficzna, dotycząca najliczniejszej
grupy zwierząt, zamieszczona we wszystkich poprzednio wydanych tomach katalogu chrząszczy.
5. Kontynuowano sprzedaż publikacji książkowej pt. "Life beetles (Coleoptera:
Chrysomelidae) of Europe and Mediterran area", A. Warchałowskiego.
Do końca ubiegłego roku rozprowadzono około 380 egzemplarzy spośród wydrukowanych 500
egzemplarzy w roku 2003.
6. Udostępniono dla nauki zasoby muzealne - przegląd taksonomiczny ważek
(Odonata).
W okresie od maja do grudnia 2006, prowadzono prace nad uporządkowaniem, inwentaryzacją
oraz skatalogowaniem przechowywanego w Muzeum, zbioru Odonata (Ważki) – unikalnej w skali
światowej południowoazjatyckiej kolekcji zbieranej i opracowanej przez Leopolda Krügera na
przełomie XIX i XX w.
Wykonano następujące zadania:
a) przeprowadzono merytoryczną weryfikację nazw gatunków ważek zgodnie z obowiązującą
klasyfikacją (w oparciu o „World Catalogue of Odonata” autorstwa H. Steinmann’a, z roku 1997);
b) odkażono, uporządkowano, skomasowano i przepięto zbiór do nowych gablot;
c) stworzono elektroniczną bazę danych gatunków Odonata przechowywanych w MIZ (kolekcja
liczy 792 gatunki, reprezentowane przez 5764 okazy);
Dzięki współpracy z dr Robertem Güstenem, z Hessisches Landesmuseum w Darmstadt (Niemcy),
specjalistą od tej grupy owadów, możliwe było odnalezienie i wyodrębnienie wszystkich okazów
typowych z kolekcji Krügera (143 okazy typowe, tzw. „primery types” reprezentujące 41 gatunków).
W/w prace przeprowadzone zostały przez zespół w składzie: Izabela Dardzińska, Dominika Mierzwa i
Elżbieta Kamińska-Zatorska.
7. Zaprenumerowano czasopisma do czytelni.
Po przejęciu czytelni od MIZ PAN Fundacja kontynuowała prowadzoną uprzednio przez Instytut
prenumeratę czasopism. Fundacja zatrudniała na pół etatu pracownika do obsługi czytelni.
W czytelni, ze zbiorów skorzystano 1794 razy. W wypożyczalni zarejestrowano około 150 kont
bibliotek i instytucji oraz około 70 kont indywidualnych.
Kontynuacja prenumeraty pozwoliła na utrzymanie dostępnych czasopism dla czytelników
zainteresowanych tematyką zoologiczną na terenie Warszawy oraz dla tych, którzy przyjeżdżają z
całej Polski. Zgodnie z regulaminem zbiory w czytelni są ogólnodostępne, wypożyczanie za
pośrednictwem wypożyczalni międzybibliotecznych. W ciągu roku udostępniono w czytelni 13916
książek, czasopism i zbiorów specjalnych, wypożyczono 5226 woluminy.
Zakup czasopism umożliwił czytelnikom, pracownikom naukowym, studentom i amatorom z
całej Polski na korzystanie z najnowszej światowej literatury w zakresie zoologii.
8. Wykonano wysokogradientowy aparat do ekstrakcji makrofauny glebowej.
Aparatura została wykonana zgodnie ze schematem działania opisanym dla wysokogradientowego
ekstraktora typu Kempsona, opartego na gradiencie temperaturowym. Aparat posiada dwie komory
wypłaszania, każda z 10 stanowiskami, układ grzejny żarówkowy; podłączony jest do niego moduł
2
elektroniczny z miernikiem temperatury i jej ogranicznikiem, sonda temperaturowa oraz wyświetlacz
pomiaru temperatury. Zastosowano układ chłodzenia powietrzem oparty na klimatyzatorze. Aparat
będzie wykorzystywany w pracowni ekologii i bioróżnorodności.
Sprawozdanie sporządziła: K. Wiśniewska
Warszawa, dnia 16 lutego 2007 r.
3