Fiskus żąda podatku od chorych na raka

Fiskus żąda podatku od chorych na raka
Autor: Ewa Matyszewska
W artykule znajduje się komentarz Tobiasza Dolnego, doradcy podatkowego w FL Tax
Źródło: BIZNES I PRAWO, 3-9 lutego 2014
DAROWIZNY – Osoby chore, które otrzymują pieniądze z fundacji, muszą od tych kwot zapłacić podatek.
Wsparcie bez podatku może wynieść 4902 zł w ciągu pięciu lat. Taki limit zwolnienia często nie wystarcza
nawet na miesiąc leczenia.
Pani Katarzyna choruje na raka. Fundacja utworzyła dla niej subkonto, na które znajomi i zupełnie obce
osoby mogą przekazywać wpłaty. Dzięki takiemu wsparciu pani Katarzyna może przyjmować niezbędne leki
w ramach terapii eksperymentalnej, których miesięczny koszt to 2000 zł. Łatwo przeliczyć, że rocznie w ten
sposób otrzymuje 24 tys. zł.
- Właśnie dowiedziałam się, że od nadwyżki ponad 4902 zł powinnam zapłacić podatek. Nie mam z czego –
stwierdza z rozpaczą.
Trudno się dziwić rozgoryczeniu pani Katarzyny. Według szybkiego i uproszczonego obliczenia, uwzględniającego tylko jeden rok, pani Katarzyna powinna zapłacić podatek od 19 098 zł (24 000 zł – 4902 zł), który
wyniesie 2645 zł. To oznacza, że danina dla fiskusa pochłonie więcej, niż wynosi koszt miesięcznej terapii.
Obliczenie dla okresu pięcioletniego, bo tak trzeba liczyć limit darowizn, to ponad 13 tys. zł podatku.
- Prawda jest, że urzędy skarbowe stoją na stanowisku , że osoby otrzymujące wsparcie finansowe od fundacji, np. na leczenie, w naszym przypadku na leczenie związane z nowotworami, powinny od otrzymanych
kwot zapłacić podatek – potwierdza Marta Szklarczuk, dyrektor biura Fundacji Rak’n’Roll. Wygraj życie.
Konieczność opodatkowania nie wystąpi jeśli kwota darowizny nie przekracza 4902 zł. Limit ten trzeba liczyć
z pięciu lat.
- Nasi podopieczni, aby dopełnić obowiązków rozliczeniowych, zwracają się z prośbą o informację na temat
wysokości kwot, jakie otrzymali. Na tej podstawie wiedzą, w jakiej wysokości pomoc otrzymali i czy muszą
zapłacić podatek fiskusowi – wyjaśnia Marta Szklarczuk.
Dodaje, że osoby, którymi opiekuje się fundacja Rak’n’Roll. Wygraj życie z reguły nie przekraczają limitu
ustawowego, ale inaczej może być w innych fundacjach.
Kwalifikacja wsparcia
Sprawa niestety nie jest ani prosta, ani oczywista, jak na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać.
Analizę opisanej sytuacji należy przede wszystkim zacząć od zastanowienia się, czy mamy do czynienia z
formą darowizny, i wtedy zastosować regulacje z ustawy o podatku od spadków i darowizn, czy są to może
tzw. inne źródła określone w ustawie o PIT.
Darowizna, zdefiniowana w kodeksie cywilnym, to bezpłatne świadczenie, dokonane na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy (bez żadnego ekwiwalentu ze strony obdarowanego).
- Sądzę, że wsparcie ze strony fundacji, niewynikające z żadnej innej umowy zobowiązującej do tego typu
działania, to nic innego jak darowizna. Trudno bowiem twierdzić, że są to przychody objęte ustawą o PIT, a
konkretnie przychody z tzw. źródeł – stwierdza Andrzej Marczak, doradca podatkowy, partner w KMPG.
Przysporzenia majątkowe podlegające podatkowi od darowizn są wyłączone z opodatkowania PIT.
Tobiasz Dolny, doradca podatkowy w FL Tax, dodaje, że jeżeli osoba otrzymuje wsparcie w formie darowizny pieniężnej (np. przelew środków na rachunek bankowy) lub rzeczowej (np. leki, sprzęt rehabilitacyjny), to takie świadczenie powinno podlegać podatkowi od spadków i darowizn. Jeśli umowa darowizny
jest zawarta w formie aktu notarialnego, obdarowany nie musi sam wpłacać podatku – zrobi to za niego
notariusz. W innym przypadku podopieczny fundacji powinien złożyć zeznanie podatkowe (SD-3) w ciągu
miesiąca od nabycia darowizny. Urząd skarbowy wyda następnie decyzję ustalającą wysokość podatku.
Na wpłatę jest 14 dni od otrzymania tej decyzji.
Z drugiej strony – jak uważa Paulina Bąk, konsultant podatkowy w Parulski i Wspólnicy Doradcy Podatkowi
– jeżeli pomoc otrzymywana od fundacji nie będzie spełniała definicji darowizny, to zgodnie z art. 2 ust. 1
pkt 3 updof, będzie podlegała PIT (według skali PIT – stawki 18 i 31 proc.).
Trzeba jednak pamiętać o art. 21 ust. 1 pkt 79 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem wolne od podatku są
świadczenia z pomocy społecznej.
- Wbrew powszechnej opinii pomoc społeczna może być świadczona również przez organizacje pozarządowe zgodnie z ustawą o pomocy społecznej – zapewnia Paulina Bąk.
Z informacji Tobiasza Dolnego wynika, że urzędnicy dopuszczają stosowanie wskazanej ulgi, gdy do statutowych zadań fundacji należy działalność w zakresie pomocy społecznej, a ponadto fundacja ma wewnętrzne procedury przyznawania takich świadczeń.
W konsekwencji to, czy otrzymywane przez obdarowanego środki będą podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, czy PIT, zależy od decyzji podjętej przez organizację pożytku publicznego w
sprawie firmy świadczenia pomocy oraz statutu tej organizacji.
Limity ustawowe
Podatkiem nie są objęte darowizny przekazane przez daną fundację których łączna wartość w bieżącym
roku oraz w ciągu pięciu poprzednich lat kalendarzowych nie przekroczyła 4902 zł.
Problem powstaje, gdy darczyńca okazuje się bardziej hojny (podarował sumę ponad kwotę wolną) lub
pomoc udzielana jest w innej formie. Jak zauważa Jacek Bajson, doradca podatkowy, jedna z nielicznych w
tych kwestiach interpretacji podatkowych mówi, że nie każde bezpłatne przysporzenie, w tym pomoc
świadczona przez organizacje charytatywne na rzecz osoby fizycznej może być traktowana, jako darowizna.
- O tym, czy dokonana czynność ma charakter darowizny lub darowizny z poleceniem, czy też jest to świadczenie nieodpłatne wynikające z innego stosunku prawnego, każdorazowo powinien przesądzać podmiot,
który podejmuje decyzję o świadczeniu pomocy – uważa Jacek Bajson.
Formy działania fundacji
Odnosząc się do działalności fundacji, należy rozróżnić dwie sytuacje:
>> fundacja działa z własnej inicjatywy i wykorzystuje swoje ogólne środki zebrane od darczyńców przekazywane bez wskazania, na jaki konkretny cel i osobę mogą być przeznaczone;
>> fundacja otrzymuje darowizny z poleceniem – zazwyczaj są to wpływy na subkonta danych osób z przeznaczeniem na finansowe wsparcie poszczególnych podopiecznych.
Zdaniem Andrzeja Marczaka w pierwszym przypadku darowiznę powinno się traktować jako pochodzącą
wprost od fundacji, czyli jak od osoby obcej/trzeciej. Wówczas obdarowany powinien zgłosić taką darowiznę do opodatkowania po przekroczeniu limitu 4902 zł, liczoną w okresie pięciu lat.
- W drugim przypadku istnieją argumenty za potraktowaniem darowizny jako pochodzącej od poszczególnych osób dokonujących wpłat na subkonto fundacji. Fundacja niejako pośredniczy w przekazywaniu środków i działa, wykonując polecenie darczyńców (darowizna z poleceniem) - argumentuje partner KPMG.
W takiej sytuacji kwota wolna od podatku mogłaby być uwzględniania przez obdarowanego wielokrotnie,
przy założeniu, że środki przekazywane przez fundację pochodzą od wielu darczyńców.
- Take podejście jest bardzo korzystne dla obdarowanych, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że
kwota wolna nie zostanie przekroczona i w konsekwencji nie powstanie obowiązek podatkowy – zauważa
Andrzej Marczak.
Jednak pojawiają się tutaj problemy natury praktycznej. Mianowicie, jak kontrolować darowizny przekazywane przez fundację, jak obliczyć kwoty od poszczególnych darczyńców w danym okresie? Wydaje się, że
pomoc fundacji w przygotowaniu takich informacji byłaby niezbędna (np. w formie okresowych zestawień),
zwłaszcza, że podatnicy muszą składać zeznania o darowiznach podlegających opodatkowaniu w ciągu miesiąca od ich otrzymania. Fundacja nie występuje tutaj w roli płatnika zobowiązanego do pobrania podatku.
Oznacza to, że ten obowiązek ciąży na obdarowanych.
Potrzebna zmiana prawa
Analizując przypadek Pani Katarzyny można postawić jako kluczowe pytanie, czy zasadne jest opodatkowanie osób, które otrzymały pomoc, gdy dotknęła je choroba lub nieszczęśliwe zdarzenie losowe? Według
Jacka Bajsona, jeżeli opieka udzielana jest przez Państwo, np. w ramach publicznej służby zdrowia to – co do
zasady – jest ona wolna od podatku. Natomiast, jeżeli robią to osoby prywatne, wspomagając nie zawsze
sprawne instytucje państwowe , to niestety czysto formalna analiza przepisów prowadzi do wniosku, że w
niektórych sytuacjach taki podatek byłby wymagalny.
- Ponieważ jestem zwolennikiem optymalizacji i planowania podatkowego, przyznam, że w przypadku ciężkiej choroby, nieszczęśliwego zdarzenia, będąc udzielającym pomocy i wsparcia, albo tym bardziej jej odbiorcą, wolałbym nie myśleć o wyborze „najkorzystniejszego w tym zakresie rozwiązania” – stwierdza Jacek
Bajson.
Jego zdaniem przepisy powinny jasno regulować konsekwencje takiej pomocy, najlepiej oczywiście przewidując jej zwolnienie z opodatkowania.
- Wprowadzenie zwolnienia w ustawie o podatku od spadków i darowizn lub rozszerzenie przewidzianego
w art. 21 ust. 1 pkt 79 ustawy o PIT (wolne od podatku dochodowego są świadczenia z pomocy społecznej)
nie są łatwe, gdyż stwarza margines ryzyka jego nadużywania. Warto jednak się nad tym zastanowić - proponuje Jacek Bajson.
Również Andrzej Marczak z KMPG jest zdania, że przepisy o podatku od darowizn nie przystają do omawianej sytuacji i są zbyt rygorystyczne. Należy zaapelować do ustawodawcy, aby w podobnych przypadkach
wprowadził bardziej pragmatyczne regulacje, np. przepisy sankcjonujące traktowanie fundacji jako podmiotu „transparentnego” dla celów podatku od darowizn (drugi omawiamy przypadek). Dodatkowo, w odniesieniu do takich sytuacji należałoby się zastanowić nad wydłużeniem terminu na złożenie zeznania podatkowego (np. zeznanie składane raz na cały rok kalendarzowy), bowiem miesięczny termin jest zbyt uciążliwy
dla podatników.
Czyli – jak zwykle – potrzebny jest zdrowy rozsądek, bo nic go nie zastąpi.
Ministerstwo Finansów wyjaśniło TBiP:
>> Decydujące znaczenie w kwestii skutków prawnopodatkowych pomocy udzielanej potrzebującym przez
organizacje pozarządowe (np. fundacje) ma kwalifikacja formy prawnej świadczonej pomocy, a zatem treść
umowy wiążącej strony. W większości przypadków świadczenia organizacji pozarządowych na rzecz podopiecznych przekazywane są pod tytułem darowizny.
>> Nabycie przez osobę fizyczną od fundacji (organizacji pozarządowej) środków pieniężnych będzie podlegało podatkowi od spadków i darowizn w przypadku, gdy pomoc nastąpi w drodze darowizny i jej wartość
przekroczy kwotę wolną od podatku. Kwota ta dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej (osoby
obce) wynosi 4902 zł i obliczana jest z uwzględnieniem zasady kumulacji wartości majątku nabytego przez
jedną osobę od tej samej fundacji w ciągu pięciu lat. Jeżeli wartość darowizn otrzymywanych od jednego
podmiotu przekroczy kwotę wolną od podatku, wówczas na osobie obdarowanej ciąży obowiązek złożenia
zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) w ciągu miesiąca od nabycia darowizny.
>> Podatek należy zapłacić w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji naczelnika urzędu skarbowego
ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Jeżeli przekazanie środków pieniężnych dokonane jest
na podstawie innego tytułu, niż wymieniony w ustawie o podatku od spadków i darowizn – nie podlega
temu podatkowi. Mogą również wystąpić przypadki, w których do otrzymanych od organizacji świadczeń
znajdą zastosowanie postanowienia ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.