Otrębusy- wspomnienia Halina Toeplitzowa

Haliny Toeplitzowej wspomnienia o Otrębysach
WWW.otrebusy.pl
Materiał przygotowany na warsztaty realizowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
OTRĘBUSY-WSPOMNIENIE HALINY TOEPLITZOWEJ
Autorka pamiętników, Halina z Odrzywolskich Toeplitzowa, żona Teodora, urodziła się w roku 1879, zmarła w 1947. Była
córką powstaoca z 1863 roku, Leona Odrzywolskiego. Teodora Toeplitza poznała na Ukrainie.
Teodor Toeplitz (1875-1937), działacz samorządowy i ławnik m. st. Warszawy, był jednym ze współzałożycieli Warszawskiej
Spółdzielni Mieszkaniowej oraz współtwórcą Stowarzyszenia "Szklane Domy". Przez szereg lat zajmował stanowisko
Wiceprezesa Międzynarodowego Związku dla Spraw Mieszkaniowych.
Pobrali się z Haliną Odrzywolską w 1900 r. i mieli czworo dzieci: Kazimierza Leona (1902-1991), urbanistę, długoletniego
pracownika Instytutu Urbanistyki i Architektury; Jerzego Bonawenturę (1909-1995), założyciela i profesora Wyższej Szkoły
Filmowej w Łodzi oraz Szkoły Filmowej w Australii; Jadwigę Połabioską (1903-1990) i Ewę (ur. 1917), artystkę graficzkę.
Pamiętniki udostępniła nam córka Kazimierza Leona - Barbara Kaczmarek, malarka i graficzka, siostra Krzysztofa Teodora
Toeplitza, dziennikarza i publicysty i Anny Kwiatkowskiej, która jest doktorem zootechniki. Rodzina Toeplitzów była
związana z Otrę-busami od 1919 do 1946 roku, z przerwą w latach 1941-1945.
W czerwcu roku bieżącego 1930 skooczyło się 11 lat od chwili, kiedy kupiliśmy Otrębusy. Tę dziwną nieparzystą rocznicę
biorę jako początek "Książki Otrębusów", żeby upamiętnid w niej wszystkie ważniejsze chwile z tymi Otrębusami związane.
Myśl początkową złożenia takiej książki miałeś dawno, Tedku, ale okoliczności tak się składały, że do rozpoczęcia jej nie dochodziło. Zaczynam je na nieparzyste znowu urodziny Twoje, życząc Tobie, sobie, nam wszystkim, długiego wypełniania jej
najmilszymi zawsze zdarzeniami.
Otrębusy były niegdyś dużym, kilkudziesięciowłókowym majątkiem, który wiele razy zmieniał właścicieli, a w pewnej chwili,
prawdopodobnie w początku naszego stulecia zaczął byd parcelowany. Coraz to zmniejszała się ilośd ziemi związana z
ośrodkiem, sprzedawano ją co lat kilka lub kilkanaście. Nazwiska tych przechodnich właścicieli, które obiły się o moje uszy,
są: Święcicki, Hamburger, hrabina Sadowska i Uklaoski, od którego kupiliśmy Otrębusy.
Propozycja nabycia ich wyszła od pana Ołdaka z Brwinowa, który w tej sprawie zjawił się u nas w Turczynku. Następnego
dnia pojechaliśmy wraz z Kaziem Przecławskim, żeby zobaczyd ten "majątek" i Kazio z punktu gorąco zaczął namawiad do
kupna jego. Otrębusy podobały mi się, szczególnie zachwycił mnie widok stawu w otoczeniu ogromnych świerków; wody
było w nim dużo, gdyż deszcze nieustannie padały tego roku. Dom robił wrażenie nastrojowe zapuszczonego dworu
wiejskiego. Sieo, schody prowadzące na pierwsze piętro, salon na dole i na górze, mały jadalny pokoik - wszystko było
wytapetowane ciemnemi czerwonemi, granatowemi i zielonemi tapetami w ogromne złote kwiaty. Nieco jaśniejsze były
małe pokoiki sypialne, zastawione niesłychaną ilością łóżek. Salon na dole zawieszony był ciężkimi portierami bordo,
natomiast meble, które stoją w nim nadal, miały pokrycie ze ślicznego niebieskiego materiału w stanie, niestety, dośd
żałośliwym.
Dom podzielony był na szereg mieszkao, były też cztery kuchnie: w kąpielowym na dole, w naszym sypialnym, w
kąpielowym na górze i w dzisiejszym przejściu między salonem na piętrze i pokojem Leona. W piwnicy też była kuchnia, ale
rozwalona. Pertraktacje z p. Uklaoskim nie trwały zbyt długo.
Przeciw kupnu przemawiało: gospodarstwo zrujnowane, brak inwentarza martwego, dom wymagający remontu.
Argumentem zachęcającym była niezła obora i plan kolejki elektrycznej, która co prawda, według naszych ówczesnych
przypuszczeo, mogłaby kiedyś byd zbudowana, ale chyba "dla wnuków".
Ostatecznie namowy Kazia, uważającego z punktu widzenia rolnika, że ziemia nie
najgorsza, bliskośd Warszawy i Turczynka zdecydowały nabycie Otrębusów i w
czerwcu staliśmy się właścicielami trzech i pół włók ziemi za sumę 465.000 marek,
pożyczonych od Józia.
Wraz z domem kupiony był stary garnitur mebli mahoniowych, pianino
Sekwandera, dwa duże lustra z konsolami i trzy mniejsze do powieszenia na
ścianie, stara kanapa mahoniowa, jedna mała serwantka rogówka, druga - większa
zwykła, kilka krzeseł i kilkanaście obrazów, przeważnie niezłych martwych natur.
Naturalnie po załatwieniu kupna pragnęliśmy jak najprędzej sprowadzid się do
Otrębusów, snując zawczasu marzenia o gospodarce, pracy na roli i w ogrodzie.
Wobec ciągłego przebywania Tedka w Warszawie, gdzie pochłaniała go
gospodarka miejska, koniecznością okazało się znalezienie pomocnika znającego
się na gospodarstwie. Wybór padł na pana Jana Przecławskiego i pod jego
dyrektywą przystąpiło się do tymczasowego, pośpiesznego remontu domu. Zdarto
majestatyczne tapety, pobielono ściany, jakkolwiek zreperowano drzwi i okna,
wyrzucono liczne kuchnie, pozostawiając tylko jedną na parterze, w dzisiejszej
dolnej łazience.
Dnia 16 sierpnia w sobotę sprowadziliśmy się wreszcie do Otrębusów.
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl
Haliny Toeplitzowej wspomnienia o Otrębysach
WWW.otrebusy.pl
Materiał przygotowany na warsztaty realizowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
Różne niedogodności z punktu dały nam się we znaki. W jadalnym pokoju brakło jeszcze kilku szyb, a że przez całą noc padał
deszcz podłoga do połowy pokoju zalana była wodą. Przywykłym do mieszkao skanalizowanych brak było wody i innych
urządzeo; mnie dokuczało specjalnie wylewanie w pobliżu domu pomyj wszelkiego rodzaju.
Ostatecznie jednak urządziliśmy się jako tako i zaczęliśmy rozmyślad o uroczystych osiedlinach. Beztroskie te projekty
przerwał niespodziewanie wyjazd Lolka do powstania śląskiego. Niby z humorem, ale i ciężkim sercem jednocześnie
żegnaliśmy jego i Romka Morozewicza razem wyjeżdżających "na wojenkę".
Po kilku dniach zdecydowaliśmy się pomimo wszystko nie smutkiem, lecz
weselem rozpoczynad życie w Otrębusach i 7-go września odbyły się osiedliny,
na których, oprócz naszej rodziny bez Lolka i Niny, bawiącej wtedy na kuracji w
Krynicy, była Mama Toeplitzowa, Meyerowie w komplecie, Wellischowie,
Przecławscy starzy i Ninką i Halką, Jankowie Przecławscy, Różyccy ze Zbyszkiem
i jakimś wojskowym Francuzem, Lina Toeplitz z Zosią, Kazio Brzezioski, Nelka
Litten, Stasia Radzikowska. Stół do kolacji był ustawiony w gabinecie na górze a
bawiono się i taoczono na dole w salonie i na tarasie, gdyż upał był tego dnia
ogromny i w nocy niewiele się ochłodziło. Do taoca grała Zosia Meyerowa i ów
Francuz. Autem jego młodzież odwoziła na stację do Brwinowa Janka Meyera
wracającego do pułku. Około 2-giej skooczyła się zabawa; gości w wesołych nastrojach odprowadzał do Turczynka Tedek z
Jadzią i Przecławskiemi, które pozostały u nas. Inni goście koleją wracali do Warszawy.
Po tej uroczystości rozpoczęło się normalne życie. a w monotonnej regularności jego zaszedł wtedy wypadek, który po raz
pierwszy kazał mi myśled o "duchach", błądzących po domu otrębusowskim. Późno w nocy zbudziły mnie ciężkie kroki
kogoś, schodzącego ze schodków w Jadzi pokoju. Ponieważ wiedziałam, że służba spala po drugiej stronie domu, nad moim
pokojem zaś nikt nie nocował, zaniepokoiło to mnie i zbudziłam Kasię, niaokę Ewy. We dwie zaczęłyśmy nasłuchiwad i po
chwili usłyszałyśmy wyraźne stąpania, ale już niżej, na schodach do holu. Pozamykałam wtedy szybko wszystkie drzwi do
przedpokoju, zbudziłam służbę, posłałam po p. Jana Przecławskiego, pomimo jednak skrupulatnych poszukiwao w domu i w
ogrodzie nie znaleziono nikogo. Kilka razy potem mówiono mi o duchach w domu, a niedawno dowiedziałam się od syna p.
Święcickiego, że była legenda o chodzącej po domu białej pani i człowieku z nożem.
W tym czasie zjawiły się związane z Otrębusami przeróżne kłopoty, wiele było irytacji, konieczności wkładów przeważnie
zupełnie nieprodukcyjnych. Przyczyną ich było nasze nieprzygotowanie do prowadzenia małego gospodarstwa rolnego, zbyt
kosztowna, na wielką miarę zakrojona administracja. Na trzech i pół włókach był rządca, ekonom, mleczarz, pastuch,
ogrodnik i trzech parobków, wszyscy, oprócz mleczarza, na ordynacji. Mleczarz za to był na pełnym utrzymaniu. Pan
Przecławski nie umiał wypracowad planu prac, a nielicznych projektów bronid odpowiednio; jednym słowem szło niedobrze,
zmarniała obora, pomarnowały się kupione przez nas konie i muły, kradli rozmaici co się dało.
Koniecznością stało się zmienienie systemu rządów i wobec tego na miejsce pana Jana wzięliśmy prostego ogrodnika warzywnika, bardziej przyzwyczajonego do pracy na niewielkich przestrzeniach i do ogrodów handlowych.
Jednocześnie postanowiliśmy przeprowadzid wiosną 1920 roku kanalizację w domu, przenieśd kuchnię do suteryn,
wyreperowad najbardziej popsute podłogi i okna oraz otynkowad dom. Przy tych poprawkach okazało się, że w górnych
pokojach wąskie okna od strony tarasu były zamurowane. Odbicie ich i wprawienie ram i szyb niewątpliwie dodało harmonii
fasadzie od strony ogrodu. Front też zyskał wiele przez poszerzenie schodów do ganku i wyrównanie ściany pod dachem
wedle rad architekta Karola Jankowskiego, dziś już nieżyjącego.
Przy tym remoncie też płaciliśmy frycowe. Przedsiębiorca Małgowski z Pruszkowa nie był zbyt skrupulatny, niedopilnowany
dawał zły materiał i byle jak robił. Rajewski, ogrodnik, nie wtrącał się do spraw domu, nie znał się na tym zresztą również jak
i ja, zajmująca się obecnie znacznie więcej gospodarstwem otrębusowskim.
I znowu sprowadziliśmy się w koocu czerwca do odnowionego domu zadowoleni i pewni, że nam będzie dobrze, cicho,
wygodnie. Lato jednak 1920 roku nie pozwoliło zamknąd się w skorupce Otrębusów i nie odczuwad tego, co się w kraju
działo.
W pierwszej połowie lipca poszli od nas do wojska trzej chłopcy: Lolek, Romek Morozewicz i Jerzy Kaplioski, a Romek już nie
powrócił, umarł pierwszych dni sierpnia na krwawą dyzenterię. Zagnieździł się w domu
niepokój i o Lolka, i o losy kraju, gdy bolszewicy zbliżali się szybkim krokiem do Warszawy.
Znowu rozgorzały na horyzoncie łuny, jak w pierwszych latach wielkiej wojny, słychad było
strzały, oddziałki wojskowe zatrzymywały się u nas często, komunikacja kolejowa z Warszawą
stała się niemożliwą.
Wobec związania Tedka z miastem chciał on nas mied przy sobie i jednej soboty sierpniowej
przyjechał z postanowieniem zabrania nas do Warszawy. Trzeba było spakowad się, rzeczy
złożyd na sprowadzony samochód ciężarowy i z rana w niedzielę wyjechaliśmy na czas
nieokreślony, zostawiając z żalem na los niepewny nieźle już zorganizowane gospodarstwo.
Po dwutygodniowym pobycie w mieście wróciliśmy do dziwnie zmienionych stosunków; może
był to skutek tego naszego szybkiego wyjazdu, jakby ucieczki, może jakiś powiew bolszewicki,
jednym słowem popsuło się i tak nie składało, że nawet trzeba było rozstad się z Rajewskim.
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl
Haliny Toeplitzowej wspomnienia o Otrębysach
WWW.otrebusy.pl
Materiał przygotowany na warsztaty realizowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
Wtedy to zjechał do Otrębusów dotychczasowy nasz wielkorządca pan Grudzioski, wojenny
uciekinier z Mioska. Wtedy również objęła gospodarstwo wiejskie chuda, mała, w długiej
żałobnej sukni p. Siedlecka. Na jesieni tegoż 1920 roku przekopaliśmy po raz pierwszy rowy
na łące według planów prof. Skotnickiego. Również tej jesieni spędził u nas kilka tygodni
malarz Konrad Krzyżanowski, który malował mój portret. Miłe jest wspomnienie czasu
spędzonego z tym niezmiernie sympatycznym człowiekiem, pełnym humoru, niezrównanym
gawędziarzem.
I znowu zima w Warszawie; dojazdy moje co tydzieo, zaprowadzenie ksiąg gospodarczych
pod dyrektywę p. Bieleckiego, dyrektora Pszczelina. Prowadzi się pertraktacje z Jakubowską,
- której domek stał w dzisiejszym naszym ogrodzie niedaleko drogi, a wąski pasek nadziału
serwitutowego przecinał grunta od strony Zosina (ówczesnego Klarysina) - o zamianę
gruntów i przeniesienie domu. Na wiosnę 1921 roku sadzimy drzewka owocowe w tym
nowym ogrodzie od strony wsi, według planu ogrodnika Falkowskiego. Ogradzamy cały
ogród i folwark, kasuje się drogę przejazdową ze wsi przez folwark, z dwóch, na wpół
rozwalonych domków mieszkalnych buduje się kurniki i chlew. Lato w tym roku jest niesłychanie upalne i suche; podsychają
drzewa, nie tylko krzewy. W domu jest cicho, Mamusia z Jadzią i Tusiem wyjeżdżają na lipiec i pół sierpnia do Krynicy. W
czerwcu przyjeżdża do nas Janka Przecławska, ciężko chora na zapalenie płuc, i całe lato leży z silną gorączką. Kilka tygodni
letnich spędza Wacia Arciszowa.
W domku tak zwanym pana Grudzioskiego wynajęłam wtedy po raz pierwszy 2 pokoje z kuchnią na letnie mieszkanie.
Lokatorami moimi była rodzina profesora geologii Jana Lewioskiego. On dojeżdżał tylko na święta, stale zaś mieszkała żona
jego i dwie siostry z synami.
Po powrocie Mamusi z dziedmi wyprawiamy pierwsze i ostatnie uroczyste dożynki z muzyką, taocami i śpiewami.
Lato 1922 roku. Znowu jesteśmy w Otrębusach; ja jestem pełna zapału i dobrej myśli, jakkolwiek dochodów nie ma, że ułoży
się wszystko i będzie dobrze. Mieszkanie letnie wynajmuję na stałe dymisjonowanemu pułkownikowi Szyszkowskiemu.
Pogoda jest śliczna, urodzaje zapowiadają się cudownie, nastrój w domu wesoły, słoneczny jakiś. Lolek uczy się po całych
dniach przygotowując się do egzaminów z pierwszego roku prawa.
Aż tu nagle spada na nas prawdziwie grom z jasnego nieba — aresztowanie Lolka w poniedziałek 26 czerwca. Po całonocnej
rewizji w Warszawie policja zjawiła się z rana w Otrębusach i zabrali chłopca na długie ciężkie lata. Rewizje w domu, badanie
służby, wzywanie jej do Warszawy do sędziego śledczego to gorzkie przeżycia, które posępną chmurą zasnuły nasze jasne
niebo. Może nigdy odtąd nie wróciło ono do pogody, jaką miało przed całym tym przejściem. Pozornie wszystko szło
zwykłym trybem, różni ludzie bliscy i dalsi wypoczywali u nas i nabierali energii życiowej, kilkakrotnie dłuższy czas
przebywała Rózia Brzezioska, Jacek Mierzejewski spędził kilka tygodni jesienią 1924 roku, wykaoczając swój obraz "Polonię"
i wszyscy byli zadowoleni. Mam wrażenie, że jednak my oboje nie mogliśmy już znaleźd w sobie dawnej radości w pracy w
Otrębusach, jakkolwiek wypełniało się ją wedle możności. Rwało się, nie składało poza nastrojem duchowym może i
dlatego, że w domu były ciągłe choroby, odrywające od ciągłości zajęd, a i stan finansowy ciężki nie był bez wpływu.
Pobyt letni w 1929 roku popsuty był faktem wścieklizny małych piesków, szczeniąt Aty. Jeden z nich pokąsał 13 osób dużych
i małych, między innymi Jerzyka Heybowicza, którego Henryk przysłał do nas na lato. Wraz z panią Makowską zajmowali oni
mieszkanie po p. Szyszkowskim. Poza Jerzykiem poszkodowana była głównie służba, toteż posyłanie całej gromady na
szczepienia do Warszawy mocno dało się nam we znaki.
W 1924 roku spędzają lato w słynnym naszym letnisku Barczowie, w 1925 r. Zapasiewiczowie, w 1926 r. radny PPS
Dowódzki z żoną i synem. Ostatnimi lokatorami stałymi do wiosny 1928 r. byli pp. Kożuchowscy.
Po szarości przeważnej wrażeo radosną niezmiernie była chwila, kiedy Tedek przywiózł
Lola z Łomży w pierwszych dniach sierpnia 1925 roku, na kilka dni pobytu przed wyjazdem
jego za granicę. Blady był Leon, wynędzniały, ale odczucia bladły wobec najważniejszego
faktu powrotu do normalnego życia. Niezwykłym wydarzeniem w życiu Otrębus było następnie rozpoczęcie pomiarów do trasy kolejki elektrycznej na wiosnę 1926 roku. Według
planu, który przedstawił nam pan Uklaoski przy sprzedaży Otrębusów, kolejka miała
przechodzid za folwarkiem od strony Kao. Przy pierwszych pomiarach wytyczono linię jej
przez nasz ogród, przecinając ukośnie częśd ogrodu za aleją grabową od strony drogi do
Nadarzyna. Szczęśliwie zatrzymano się przy innym projekcie. Budowa kolejki przybliżała
niesłychanie Otrębusy do Warszawy, marzenia przeniesienia się na wieś na stałe nabierały
cech realności. Zastanawialiśmy się nad tym poważnie jesienią 1927 r. podczas
przedłużonego niezwykle pobytu na wsi wobec choroby mamusi, która przechodziła
ciężkie zapalenie kiszek. Wielką przeszkodą do natychmiastowego przeniesienia się z
miasta był fatalny stan domu, w którym mieszkanie zimą było niemożliwe. Latem nie
przeszkadzało to, że okna nie przystawały do futryn, że drzwi się nie domykały, że podczas
deszczów sufity zaciekały. Zimą podczas kilkudniowych pobytów moich,
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl
Haliny Toeplitzowej wspomnienia o Otrębysach
WWW.otrebusy.pl
Materiał przygotowany na warsztaty realizowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
a potem Jadzi, zajmującej się od 1927 r. gospodarstwem, mieszkało się przeważnie w jednym pokoju na dole — moim
sypialnym. Trzeba więc było dom solidnie odremontowad, żeby nam w nim było solidnie i zdrowo.
Ostatecznie Tedek poprosił architekta Karola Jankowskiego o zrobienie planu jego przebudowy; był to ostatni plan jego,
gdyż jeszcze przed wspólnym rozpatrzeniem projektu umarł on nagle.
Przebudowa polegała przede wszystkim na zrobieniu sklepieo w piwnicy pod całym domem, na zniesieniu ogromnej klatki
schodowej i ganku od strony podjazdu, z których uzyskaliśmy duży przedpokój z wnęką, pokój służbowy na dole i Nini na
górze. Na parterze powiększyliśmy prawie o drugie tyle pokój jadalny, a z łazienki i korytarza zrobiło się kredensowy i
spiżarnię. W salonie na dole na miejscu pieca zrobiono duży kominek z czerwonej cegły. Dom dostał centralne ogrzewanie i
światło elektryczne, posadzki we wszystkich pokojach parterowych, podłogę z linotolu w pokoju służbowym, holu,
kredensowym, obydwu łazienkach i kuchni. Na górze zostało zmienione radykalnie poddasze Jadzi według projektu
architekta Hekkera. Pokój gościnny, pokojem pp. Przecławskich nazywany zyskał duży taras nad dobudowaną częścią
jadalnego. Całe piwnice zostały zmienione przez oddzielenie części na kocioł od ogrzewania i skład koksu, urządzenie
suszarni do bielizny i ustawienie pompy automatycznej do wody.
Czas przebudowy trwający do 20.XII. 1928 r. przemieszkiwaliśmy w dawnym naszym domu
w Turczynku, oprócz Jadzi, która wraz z Genią Radziówną przeniosła się do dwóch pokoi w
domku p. Grudzioskiego, żeby na miejscu gospodarowad oraz pilnowad robót przy domu.
Dzielnie dopomagał jej w tym Lolek, spędzający kilka miesięcy w kraju przed wyjazdem do
Ameryki. Podczas tego sezonu letniego brakowało nam niezmiernie Aty, naszej prześlicznej i niesłychanie mądrej wilczycy, która zdechła na wściekliznę, pokąsana przez jakiegoś
psa przed wyjazdem naszym z Otrębusów w jesieni 1927 r.
Przebudowę prowadził wspólnik nieboszczyka Jankowskiego, architekt Franciszek Lilpop.
Przedsiębiorcą był p. Hickel z Pruszkowa, a robót pilnował młody pomocnik pana Lilpopa,
student politechniki p. Chyrosz.
Wszystkie roboty miały byd wykooczone na wrzesieo, tymczasem przeciągały się one
niesłychanie. Mieszkanie warszawskie na Sewerynowie zwinęliśmy 19 listopada, pobyt w
Turczynku stawał się coraz uciążliwszy, jakkolwiek dom był wedle możności zaopatrzony
na zimę, toteż wszyscy wzdychaliśmy do przenosin.
Nareszcie w drugiej połowie przeprowadzili elektrycznośd i 20.XII.1928 r. zjechaliśmy do siebie. W domu było jeszcze pełno
robotników, którzy wykaoczali różne roboty, maszyna do wygładzania linotolu wyła przez cały dzieo, ale godziliśmy się ze
wszystkim, ciesząc się skooczeniem bezdomności.
Dwudziestego czwartego była pierwsza Wigilia na wsi, na którą przyjechali Przecławscy, Różyccy ze Zbyszkiem, Meyerowie,
Zygmuntowie z Basią, Wertensteinowie z dziedmi, Ania Wasowska, Nelka, Jurek Salapski. Brakowało nam bardzo Tusia,
który od listopada był w sanatorium Solsana.
Po świętach dopiero zaczęło się ostateczne doprowadzanie domu do porządku, urządzanie
poszczególnych pokoi, reperacja przeróżnych mebli, do dzisiaj zresztą niezupełnie
ukooczona.
Przeprowadzenie się na upartego na Święta okazało się niezwykle szczęśliwym pomysłem
Tedka, gdyż na drugi dzieo po naszym przyjeździe rozpoczęła się ta niezwykle mroźna zima
1929 roku, prawdziwie taka, której najstarsi ludzie niepamiętali. Mrozy dochodziły do
trzydziestu kilku stopni Réaumura, drzewa w ogrodzie owocowym starym i nowym wymarzły
w ogromnej ilości, zmarzły prześliczne, stare orzechy włoskie, zginęło wiele krzewów ozdobnych. Śnieg padał całymi dniami i było go tak wiele, że do stacji jeździło się sankami, gdyż
przejście do furtki ciągle było zawiane. Przy silnych mrozach mieliśmy śliczną pogodę, słooce
świeciło cudownie, a że spacery po ogrodzie (o chodzeniu po polach mowy nie było) było
utrudnione, młodzież jeździła na nartach. W domu było ciepło zupełnie, woda w rurach nie
zamarzała, inżynier Dobrowolski, który urządzał ogrzewanie i ulepszał kanalizację, cieszył się
swoim dziełem.
Wiosna spóźniała się tego roku ogromnie, jeszcze w pierwszych dniach kwietnia nie można było przystąpid do robót
polnych. Pomimo dośd równomiernego spłynięcia śniegów ziemia w wielu miejscach jeszcze nie rozmarzła. Jedyną
poważniejszą robotą gospodarską było kooczenie ogrodzenia, przeniesionego na jesieni roku poprzedniego na granicę od
wsi z racji przeznaczenia na tęż granicę drogi przejazdowej do gościoca, która poprzednio przechodziła tuż pod naszym
spichrzem.
Wielkanoc (2 kwietnia) obchodziliśmy w zmniejszonym gronie rodzinnym. Tedek i Jadzia byli w Hiszpanii z wycieczką
Związku Miast, Lolek w koocu lutego wyjechał do Ameryki, Tuś był w Davos. Jak zwykle przyjechali Przecławscy i Różyccy ze
Zbyszkiem, Meyerowie ze Stefanem, Jankiem i Anią Wasowska, Wertensteinowie z dziedmi, które na kilka dni zostały u nas,
Zygmuntowie, Nelka, Jurek Salapski, Genia. Mierzejewscy wyjechali do Piotrowic.
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl
Haliny Toeplitzowej wspomnienia o Otrębysach
WWW.otrebusy.pl
Materiał przygotowany na warsztaty realizowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
Po mroźnej zimie i spóźnionej, zimnej wiośnie zapowiadano nieurodzaj, a tymczasem zboża i ogrodowizny obrodziły, jedynie
tylko brak owoców dawał się we znaki. Rozpoczął się też spadek cen, katastrofalny dla nas wobec targów pruszkowskich na
warzywa, które dotychczas dawały nam w znacznej mierze potrzebną, płynną gotówkę w ciągu lata.
W sierpniu rozpoczęliśmy budowę silosów z nadzieją, że ułatwią nam one przechowywanie paszy i pozwolą wobec tego na
intensywniejsze prowadzenie gospodarstwa mlecznego.
Na Wigilię zebrała się liczna gromada najbliższych, prócz Lolka, który był w Ameryce w szkole rolniczej w Farmingdale.
Trzeba było roztworzyd całe drzwi do salonu i wstawid w nim drugi stół jadalny. Tu siedziało towarzystwo wigilijne. Nowy
Rok witaliśmy w dośd licznym, wesołym i przeważnie mało znanym dla wszystkich, prócz Tedka gronie gości, mieszkaoców
Żoliborza, którzy "kuligiem tramwajowym" przyjechali do Otrębusów. Nie było muzyki, ale ochoty do taoca nie brakowało.
Szybko minęła łagodna zima 1930 roku. Szczęśliwie nie było żadnych poważniejszych chorób, młodzież bawiła się kilka razy
w domu, zresztą nic specjalnie ważnego lub interesującego nie zaszło.
Wielkanoc 16.IV. zgromadziła znowu przy święconem zwykłe towarzystwo bez Mierzejewskich, którzy spędzali ją w
Piotrowicach i po raz pierwszy bez Przecławskich, zmuszonych do pozostania w Grodzisku ze względów rodzinnych. Przy
stole zasiedli w zwykłym porządku małżeostwami Meyerowie, Zygmuntowie, Różyccy, Wertensteinowie z dziedmi,
Reicherowie, Zbyszek, Nelka, Genia Radziówna.
Wiosna była piękna i pełna zapowiedzi dobrych
zbiorów, drzewa i krzewy ozdobne kwitły
niezmiernie bogato.
W koocu maja rozpoczęliśmy budowę oranżerii.
Dnia 1 czerwca przejeżdżał przez Otrębusy
podczas objazdu ziemi warszawskiej Prezydent
Rzeczypospolitej prof. Ignacy Mościcki, jadąc z
Pszczelina do Pruszkowa. Wieś urządziła mu na
skrzyżowaniu dróg wspaniałą bramę tryumfalną.
Od miesiąca przeszło nie ma deszczu, wszystko
wysycha.
* **
Księga Otrębusów leży na oknie w naszym
pokoju, proszę dzieci, żeby zapisywały do niej
ważne czy ciekawe wydarzenia, ale żadne nie
może zdobyd się na to. A jest do zanotowania:
— ślub Lolka z Genią Radziówną 30 grudnia
1930 roku i wyjazd ich do Wapna,
— przyjazd z lecznicy pod wezwaniem św.
Teresy Geni z malutką Basią 22 października
1931 roku,
— przyjście na świat w Otrębusach Krzysia 28
stycznia 1933 roku i chrzest jego 31 stycznia.
Zapisałam tylko daty tych ważnych faktów, może
z czasem zechce je kto opisad szczegółowo.
* **
Na tym kooczymy druk nigdzie dotąd
niepublikowanych
wspomnieo
Haliny
Toeplitzowej. Dziękujemy serdecznie p. Barbarze
Kaczmarek za udostępnienie nam tego unikalnego tekstu, jak również ilustracji do niego wszystkie zdjęcia pochodzą ze zbiorów p.
Kaczmarek, z okresu międzywojennego.
Redakcja
Tekst jest przedrukowany z archiwalnych numerów gazety 'U nas O.K.'
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl