oferuje telewizję ADSL

PL
PL
PL
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 30.9.2008
KOM(2008) 593 wersja ostateczna
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW
Drugie sprawozdanie dotyczące wykonania dyrektywy 98/84/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 1998 r. w sprawie prawnej ochrony usług
opartych lub polegających na warunkowym dostępie
{SEK(2008)2506}
PL
PL
SPIS TREŚCI
PL
1.
Wprowadzenie.............................................................................................................. 3
2.
Wdrażanie dyrektywy .................................................................................................. 3
2.1.
Transpozycja ................................................................................................................ 3
2.1.1.
Przedmiot transpozycji................................................................................................. 3
2.1.2.
Transpozycja przez państwa członkowskie ................................................................. 4
2.2.
Zakres stosowania dyrektywy: „szara strefa” .............................................................. 4
2.3.
Różnice we wdrażaniu na szczeblu krajowym............................................................. 5
2.3.1.
Poziom sankcji na szczeblu krajowym ........................................................................ 5
2.3.2.
Kwestia sankcji za prywatne posiadanie...................................................................... 6
2.3.3.
Skuteczność działań organów krajowych .................................................................... 6
2.4.
Wymiar międzynarodowy............................................................................................ 7
3.
Adekwatność dyrektywy w obliczu konwergencji ...................................................... 7
3.1.
Nowe sposoby dystrybucji ........................................................................................... 7
3.2.
Nowe formy piractwa................................................................................................... 8
3.3.
Wkład w ochronę praw autorskich............................................................................... 9
3.3.1.
Rozszerzenie ochrony na posiadaczy praw.................................................................. 9
3.3.2.
Systemy cyfrowego zarządzania prawami ................................................................. 10
3.4.
Ochrona wynagrodzenia: jedyne kryterium ochrony................................................. 11
4.
Wnioski i przyszłe działania ...................................................................................... 11
4.1.
Ocena dyrektywy 98/84/WE ...................................................................................... 11
4.2.
Przyszłe działania mające na celu ulepszenie stosowania dyrektywy i uwzględnienie
konwergencji .............................................................................................................. 12
4.2.1.
Utworzenie grupy ekspertów ..................................................................................... 12
4.2.2.
Grupa robocza ds. szarej strefy .................................................................................. 13
4.2.3.
Gromadzenie informacji............................................................................................. 13
4.2.4.
Ratyfikacja Europejskiej Konwencji w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub
polegających na warunkowym dostępie..................................................................... 13
2
PL
1.
WPROWADZENIE
W 1998 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę 98/84/WE1 w sprawie
prawnej ochrony usług opartych lub polegających na warunkowym dostępie w celu
umożliwienia rozwoju usług płatnej telewizji na rynku wewnętrznym. W 2003 r.
Komisja przedstawiła pierwsze sprawozdanie z wykonania dyrektywy2.
Dziesięć lat po przyjęciu dyrektywy Komisja przedstawia drugie sprawozdanie z jej
wykonania. Rewolucja, do jakiej doszło na tym rynku, została opisana w badaniu
oddziaływania dyrektywy przeprowadzonym w 2007 r. przez KEA i Cerna na rzecz
Komisji3.
Dziś należy poruszyć zagadnienie celowości i adekwatności dyrektywy w jej
aktualnym brzmieniu. Obecna sytuacja charakteryzuje się dużym potencjałem
rynków nowych platform dystrybucji treści, takich jak telewizja internetowa,
telewizja IP, telewizja komórkowa, wideo na żądanie. Czy rynki te wymagają takiej
samej ochrony jak płatna telewizja? Czy ochrona, jaką oferuje dyrektywa, jest dla
nich przydatna, czy wręcz niezbędna? Oczywiście pytania te pojawią się jeśli
wstępne pytanie dotyczące skuteczności dyrektywy otrzyma pozytywną odpowiedź.
Jeśli chodzi o piractwo, walce z którym służy dyrektywa, wyraźnie widać, że bardzo
sprawnie przyswaja sobie ono osiągnięcia postępu technologicznego, a nawet
rozwija się, wykorzystując pojawiające się nowe możliwości.
Aby uzyskać informacje niezbędne do analizy wdrożenia dyrektywy do chwili
obecnej, w uzupełnieniu do wspomnianego wyżej badania Komisja przeprowadziła
w dniach od 11 lutego do 4 kwietnia 2008 r. publiczne konsultacje i otrzymała 54
odpowiedzi4. Do niniejszego sprawozdania załączono dokument roboczy służb
Komisji, który wskazuje tendencje wynikające z tych odpowiedzi. Służby Komisji
nawiązały również bezpośredni kontakt podczas różnych spotkań z
zainteresowanymi stronami.
2.
WDRAŻANIE DYREKTYWY
2.1.
Transpozycja
2.1.1.
Przedmiot transpozycji
Aby umożliwić rozwój na rynku wewnętrznym usług opartych na warunkowym
dostępie, dyrektywa definiuje usługi chronione i wymienia rodzaje działalności
mające charakter naruszenia, za które państwa członkowskie powinny nakładać
sankcje. Państwa członkowskie mają obowiązek ustanowić sankcje dla osób
1
2
3
4
PL
Dz.U. L 320 z 28.11.1998 r., str. 54–57, zob.:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31998L0084:FR:NOT
COM(2003) 198 wersja ostateczna z 24.4.2003 r., zob.:
http://ec.europa.eu/internal_market/media/docs/elecpay/com-2003-198_fr.pdf
http://ec.europa.eu/internal_market/media/elecpay/index_fr.htm
http://ec.europa.eu/internal_market/media/elecpay/index_fr.htm
3
PL
dopuszczających się naruszenia oraz środki prawne do dyspozycji osób
pokrzywdzonych.
2.1.2.
Transpozycja przez państwa członkowskie
Do chwili obecnej wszystkie państwa członkowskie dokonały transpozycji
dyrektywy5. Nowe państwa członkowskie musiały dokonać transpozycji dyrektywy
jako części acquis communautaire przed przystąpieniem do Unii.
2.2.
Zakres stosowania dyrektywy: „szara strefa”
Mimo obowiązywania dyrektywy i wynikającej z niej wspólnotowej harmonizacji,
obywatelom europejskim wykonującym prawo do swobodnego przemieszczania się
w obrębie Unii Europejskiej odmawia się legalnego dostępu do kanałów
telewizyjnych ich państwa pochodzenia. Rozwinęła się „szara strefa” w postaci
legalnych abonamentów, które uzyskuje się przy użyciu fikcyjnego adresu. Rynek
ten nie jest ani „czarny”, ponieważ abonament jest opłacany, ani „biały”, ponieważ
niektóre prawa do transmisji zostały przyznane danej stacji tylko na terytorium
krajowym, a nie na terytorium pozostałych państw członkowskich.
Niektóre oferty płatnej telewizji są jednak dostępne na poziomie transgranicznym, co
nieco łagodzi nazbyt negatywną opinię na temat skutków dyrektywy na rynku
wewnętrznym. Przykłady te wpisują się w klasyczne ramy korzystania z praw do
transmisji i praw wyłącznych: telewizje nabywają prawa na wszystkie odnośne
terytoria krajowe, które charakteryzuje jednolitość językowa i tylko niekiedy kierują
usługi do różnorodnych językowo odbiorców, obecnych w kilku lub we wszystkich
państwach członkowskich.
Poza tą tradycyjną strukturą ewentualne zalegalizowanie szarej strefy nie spotyka się
z akceptacją większości podmiotów na rynku, gdyż z konieczności podważa ona
organizację sprzedaży praw – praw autorskich lub praw związanych z transmisją
wydarzeń sportowych – opartą na podziale na terytoria krajowe. Posiadacze praw
chcą naturalnie maksymalizować dochody poprzez sprzedaż dla poszczególnych
terytoriów, a podmioty świadczące usługi audiowizualne obawiają się spadku
atrakcyjności oferty, która nie miałaby już wyłącznego charakteru w przypadku
pojawienia się konkurentów proponujących na ich terytorium porównywalną ofertę.
W tym względzie należy podkreślić, że intencją Komisji jest doprowadzenie do
powstania tylko takiego rynku transgranicznego, którego oferta będzie stanowiła
odpowiedź na mobilność i uzasadnione oczekiwania obywateli Unii Europejskiej, a
tym samym będzie legalnie dostępna w ich języku ojczystym i z ich kraju
ojczystego.
Rozwój takiej oferty wymagałby elastycznego podejścia do nabywania praw, na
przykład w odniesieniu do liczby konsumentów zidentyfikowanych w danym
państwie. Taki rozwój wydarzeń jest możliwy tylko przy aktywnej współpracy
wszystkich podmiotów sektora i wydaje się obecnie trudny do zrealizowania w
obliczu widocznego braku motywacji. Wymagałoby to również analizy różnych
krajowych systemów prawnych dotyczących ogniw dystrybucji utworów
5
PL
http://ec.europa.eu/internal_market/media/elecpay/natimpl/index-map_fr.htm
4
PL
kinematograficznych, ponieważ różnice mogą przyczynić się do zablokowania
transmisji utworów na wielu terytoriach.
Rozwiązania można by szukać w pojawiających się nowych typach usług, takich jak
telewizja internetowa lub telewizja komórkowa, z którymi wiążą się relatywnie
niższe koszty dystrybucji i systemów polegających na warunkowym dostępie niż
koszty związane z używaniem dekoderów. Ważne jest natomiast, by te nowe usługi
nie zostały ograniczone terytorialnie na żądanie posiadaczy praw: brak możliwości
oglądania przez Internet programów stacji telewizyjnych na komputerach
znajdujących się w innym państwie członkowskim niż państwo, w którym znajduje
się dana stacja, pojawiał się już wielokrotnie w skargach otrzymywanych przez
Komisję.
Należy podkreślić, że ponad 8,7 miliona obywateli Unii6 mieszka dziś w państwie
członkowskim innym niż państwo pochodzenia i liczba ta stale rośnie. Swobodny
przepływ osób i usług znajduje się wśród podstawowych zasad integracji
europejskiej, a zapewnienie dostępu każdemu obywatelowi europejskiemu do oferty
audiowizualnej w jego języku i kulturze pochodzenia pozwoliłoby na ułatwienie tego
przepływu7.
Aby można było kontynuować dyskusję na ten temat, ważne wydaje się
zgromadzenie maksymalnej ilości informacji dotyczących różnych zagadnień, takich
jak możliwość pojawienia się nowych typów usług związanych z ukierunkowaną
transgraniczną ofertę audiowizualną czy potencjalny rozwój rynku, powstałego w
wyniku mobilności obywateli europejskich.
2.3.
Różnice we wdrażaniu na szczeblu krajowym
Dyrektywa nakazuje państwom członkowskim przyjęcie „skutecznych,
odstraszających i proporcjonalnych” sankcji i udostępnienie podmiotom
świadczącym usługi chronione właściwych środków prawnych.
Chociaż w badaniu KEA i Cerna dokonano szczegółowej analizy prawodawstwa
tylko 11 państw członkowskich, a otrzymane odpowiedzi nie dotyczą ogółu 27
państw członkowskich, to jednak te dwa źródła informacji pozwalają na zrozumienie
tendencji w transpozycjach krajowych. O ile część udzielających odpowiedzi
wyraziła zadowolenie z wdrożenia krajowego, to inni, bardziej liczni, podkreślają
ograniczenia przepisów krajowych.
2.3.1.
Poziom sankcji na szczeblu krajowym
Z zastrzeżeniem trzech wspomnianych wyżej kryteriów państwa członkowskie miały
pełną swobodę w wyborze rodzaju i poziomu sankcji, które należało ustanowić.
Widełki sankcji są bardzo szerokie i wahają się, w przypadku grzywien, od wartości
minimalnych w przedziale 25 EUR-7500 EUR do wartości maksymalnych w
6
7
PL
Eurostat – tabela na s. 18–19:
http://www.interculturaldialogue2008.eu/fileadmin/downloads/documents/630-factsfigures/KS-EP-07001-EN.PDF
Zob. komunikat Komisji w sprawie anten satelitarnych:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52001DC0351:FR:NOT
5
PL
przedziale 1158 EUR-50 000 EUR, a w przypadku kary pozbawienia wolności, jeśli
taka została przewidziana – od 8 dni do pięciu lat.
Te znaczne różnice tłumaczą rozbieżne oceny skuteczności sankcji przez podmioty w
poszczególnych państwach członkowskich. Biorąc pod uwagę różnice w poziomie
życia w Unii Europejskiej wspólnotowa harmonizacja sankcji nie wydaje się
pożądana. Natomiast można by rozważyć ponowną analizę skutku odstraszającego
sankcji w poszczególnych państwach członkowskich.
2.3.2.
Sankcje za prywatne posiadanie
Jedynie działalność handlowa dotycząca nielegalnych urządzeń jest przedmiotem
harmonizacji wspólnotowej, a państwa członkowskie mają wybór, czy nakładać
sankcje za prywatne posiadanie nielegalnych urządzeń. Ten niezwykle delikatny
aspekt zwalczania piractwa jest nadal przedmiotem ożywionej dyskusji trwającej od
okresu poprzedzającego przyjęcie dyrektywy.
Sankcja za prywatne posiadanie zyskuje przychylność operatorów, dostrzegających
w niej wychowawcze narzędzie wobec konsumentów, którzy są skłonni
wykorzystywać nielegalne usługi. Ponadto sankcja ta mogłaby umożliwić wsparcie
dla sankcji wobec nowych typów piractwa, opartych na łączeniu różnych czynów, w
tym niektórych prywatnych, jak ujawnianie w Internecie kodów do szyfrowania,
kodów używanych następnie przez konsumenta do zaprogramowania karty chipowej
nabytej bez zaprogramowania, której sprzedaż (czyli działalność handlowa) jest
zasadniczo legalna.
Wydaje się, że sankcja za prywatne posiadanie na nowo zyskała akceptację wśród
państw członkowskich. Na przykład Włochy przywróciły ją w 2003 r., a Szwecja
analizuje obecnie możliwość wprowadzenia jej w odniesieniu do nabywania i
używania nielegalnych urządzeń.
Kontynuacja dyskusji na ten temat byłaby więc interesująca i zagadnienie to
mogłoby być przedmiotem wymiany doświadczeń między państwami
członkowskimi.
2.3.3.
Skuteczność działań władz krajowych
Badanie i udzielone odpowiedzi wskazują na ogólny problem braku wiedzy
technicznej organów odpowiedzialnych za wdrażanie przepisów.
Wskazują również na szczególną trudność wynikającą z wysokiego poziomu
technicznego nowych rodzajów piractwa, które wymagają doskonałego opanowania
nowych technologii.
W związku z tym utworzenie grupy ekspertów grupującej przedstawicieli
właściwych organów w państwach członkowskich stanowi szczególnie odpowiedni
środek rozpowszechniania informacji technicznych na temat piractwa oraz wymiany
dobrych praktyk.
PL
6
PL
2.4.
Wymiar międzynarodowy
Rozszerzenie Unii Europejskiej zmieniło geograficzny rozkład piractwa, wcześniej
aktywnego w niektórych państwach Europy Wschodniej. Kraje te są obecnie
członkami Unii i transpozycja dyrektywy wspomaga zwalczanie piractwa.
Ponadto kraje kandydujące – Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, kraje w
trakcie negocjacji – Chorwacja i Turcja, potencjalni kandydaci – Albania, Bośnia i
Hercegowina, Czarnogóra, Serbia i Kosowo, dostosowują swoje prawodawstwa w
oparciu o acquis communautaire. Trwają też negocjacje w sprawie porozumienia o
strefie wolnego handlu z Ukrainą, która musi dostosować swoje przepisy w
odnośnych dziedzinach.
Poza rozszerzeniem Unii Europejskiej, decyzja Wspólnego Komitetu Europejskiego
Obszaru Gospodarczego nr 17/2001 z dnia 28 lutego 2001 r. włączyła dyrektywę
98/84/WE do Porozumienia EOG; odtąd ma ona zastosowanie w Islandii,
Liechtensteinie i Norwegii.
Podejmowanie dalszych działań przez Komisję napotyka ograniczenia. Jednak
Europejska konwencja w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub polegających
na warunkowym dostępie8 Rady Europy, przyjęta dnia 24 stycznia 2001 r., ustanawia
podobną ochronę do ochrony przewidzianej w dyrektywie i ma zostać ratyfikowana
przez 47 państw członkowskich tej instytucji oraz Białoruś i Stolicę Apostolską.
Obecnie podpisało ją 11 państw9, a 8 ratyfikowało. Ratyfikacja konwencji jest
otwarta dla Wspólnoty Europejskiej. Działanie to mogłoby zachęcić do ratyfikacji
inne państwa i rozszerzyć w ten sposób ochronę zainteresowanych podmiotów,
świadczących usługi poza terytorium Unii.
3.
ADEKWATNOŚĆ DYREKTYWY W OBLICZU KONWERGENCJI
3.1.
Nowe sposoby dystrybucji
Nowy krajobraz technologiczny można podsumować jednym słowem:
„konwergencja”, które określa możliwość dotarcia do treści za pomocą wielu
platform. Już od czasu powstania koncepcji dyrektywy prawodawca europejski
chciał stworzyć przepisy neutralne technologicznie, pozwalające na uniknięcie jej
dezaktualizacji z powodu przewidywanych już w tamtym okresie innowacyjnych
rozwiązań. Ten pierwotny zamiar sprawił, że definicja „usług chronionych”
obejmuje usługi transmisji telewizyjnej i radiowej oraz usługi społeczeństwa
informacyjnego. Ponadto przyjęta definicja nie uwzględnia sposobu transmisji usług
będących jej przedmiotem.
Tym samym każda usługa transmisji telewizyjnej lub radiowej, bez względu na
sposób rozpowszechniania – ADSL, Internet, telefon komórkowy – mieści się w
definicji „usług chronionych”, podobnie jak każda usługa dostępna na odległość na
8
9
PL
http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=178&CM=1&DF=4/29/2008&CL=FRE
Bułgaria, Cypr, Chorwacja, Francja, Luksemburg, Mołdawia, Norwegia, Niderlandy, Rumunia, Rosja,
Szwajcaria – Luksemburg, Norwegia, Rosja: podpisanie bez ratyfikacji.
7
PL
żądanie konsumenta, a więc odpowiadająca definicji usług społeczeństwa
informacyjnego10, taka jak wideo na żądanie. Jedyne ograniczenie tej ochrony wiąże
się z warunkiem stosowania systemu polegającego na warunkowym dostępie w celu
zapewnienia wynagrodzenia za usługę.
3.2.
Nowe formy piractwa
Coraz częstsze stosowanie kart chipowych do odszyfrowania sygnału doprowadziło
do zróżnicowania działalności w zakresie piractwa. Dekodery i czyste karty chipowe
są normalnie sprzedawane, ponieważ mogą wiązać się z legalnym użyciem.
Niezależnie od tego kody do programowania kart są ujawniane w Internecie, w
szczególności przez piratów, którzy czerpią z tego korzyść ekonomiczną, a do
każdego nabywcy dekodera i czystej karty chipowej należy zaprogramowanie tej
ostatniej, by otrzymać dostęp do usług w nielegalny sposób.
To rozdzielenie poszczególnych czynności doprowadziło do powstania nowego
sposobu nielegalnego dostępu do wspomnianych usług, w związku z którym wydanie
wyroku skazującego przez sąd napotyka trudności. Wyjaśnia to fakt, że działalność
handlowa dotyczy produktów, które mogą być używane w legalny sposób i że
ujawnianie kodów w Internecie jest trudne do powiązania z tą sprzedażą. Ponadto
zaprogramowania czystej karty chipowej dokonuje bezpośrednio konsument, a nie
sprzedawca.
W związku z tym nie wydaje się, by przepisy dyrektywy mogły być stosowane
bezpośrednio, ponieważ trudno dostarczyć dowodu na nielegalną działalność
handlową. Wprawdzie operatorzy mogą podnosić, że karty chipowe, które objęte są
tą działalnością , nie są dostosowane do legalnego użytku, ponieważ złożoność ich
elementów składowych, a więc też ich cena, nie czyni ich konkurencyjnymi dla
najczęstszych zastosowań (takich jak identyfikatory bezpieczeństwa).
Jednak sądy muszą w takim przypadku dokonać oceny technicznej, która często
wykracza poza wiedzę właściwych urzędników.
Operatorzy podkreślają konieczność istnienia możliwości nakładania sankcji za
ujawnianie kodów w Internecie przez osobę trzecią bez wynagrodzenia. Przepisy
dyrektywy nie wydają się mieć zastosowania ze względu na niehandlowy charakter
takiej działalności: przedstawienie dowodu na związek między sprzedażą czystej
karty a ujawnieniem kodów w Internecie jest właściwie niemożliwe. Nawet sankcja
za prywatne posiadanie nielegalnych urządzeń, choć umożliwiałaby skazanie
konsumenta, który korzystałby z takich nielegalnych procedur, nie dawałaby
bezpośredniego rozwiązania problemu związanego z istnieniem kodów w Internecie.
W tym względzie wydaje się, że tylko ściganie z tytułu nieuczciwej konkurencji
może rozwiązać problem, co jednak może się nie udać ze względu na
pozaterytorialny charakter naruszenia. Należy więc zastanowić się nad zbadaniem
prawnych możliwości przeciwdziałania takim praktykom.
10
PL
Definicja usługi społeczeństwa informacyjnego zawarta jest w art. 1 dyrektywy 98/34/WE zmienionej
dyrektywą 98/48/WE: usługa normalnie świadczona za wynagrodzeniem, na odległość, drogą
elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług.
8
PL
Pojawiły się również inne formy piractwa, na przykład dzielenie się kartami: nabyta
legalnie karta umożliwia dostarczenie usługi innym konsumentom dzięki sieci
bezprzewodowej lub technologii dostępu wimax. Najczęściej chodzi o płatną
dystrybucję, która podlega przepisom dyrektywy. Problem związany z tą formą
piractwa polega na trudności w wykrywaniu naruszenia, w zakresie którego należy
przeszkolić funkcjonariuszy policji.
Pożądane wydaje się więc promowanie lepszej wymiany informacji między
krajowymi organami administracji.
3.3.
Wkład w ochronę praw autorskich
Dyrektywa 98/84/WE nie daje posiadaczom praw związanych z treścią możliwości
powołania się na jej przepisy. Kwestia rozszerzenia ochrony była przedmiotem
długich dyskusji podczas przyjmowania dyrektywy, lecz w końcu pomysł ten
odrzucono w perspektywie przyjęcia odrębnego aktu prawnego dotyczącego ochrony
praw autorskich w społeczeństwie informacyjnym. Dyrektywa 2001/29/WE11 z dnia
22 maja 2001 „Prawa autorskie w społeczeństwie informacyjnym” uzupełniła
ochronę zapewnioną w dyrektywie 98/84/WE trzy lata po przyjęciu tej ostatniej.
Nie zmienia to faktu, że dyrektywa 98/84/WE ma swój pośredni, ale znaczny wkład
w ochronę praw autorskich, chroniąc przed piractwem treść objętą prawami
autorskimi, a tym samym dochody osób korzystających z tych praw.
3.3.1.
Rozszerzenie ochrony na posiadaczy praw
Posiadacze praw, osoby korzystające z praw i posiadacze praw do wydarzeń
sportowych wykazali zainteresowanie włączeniem ich w zakres stosowania
dyrektywy.
Jednak wydaje się, że istnieje nieporozumienie odnośnie przedmiotu ochrony.
Sankcje wprowadzone na podstawie dyrektywy mogą dotyczyć jedynie działań
związanych z używaniem nielegalnych urządzeń. Tym samym ich zastosowanie nie
mogłoby dotyczyć innych działań, takich jak używanie nielegalnych urządzeń bez
poszanowania ewentualnych ograniczeń terytorialnych, jak w przypadku szarej strefy
opisanej powyżej.
To uściślenie jest ważne, ponieważ odpowiedzi dostarczone przez posiadaczy praw
(nadawców programów posiadających prawa autorskie lub pokrewne do emisji
wydarzeń sportowych) koncentrują się na przestrzeganiu terytorialnych ograniczeń
praw i na ryzyku zmniejszenia wartości praw w razie nieprzestrzegania tych
ograniczeń.
W takiej sytuacji rozszerzenie zakresu stosowania dyrektywy na inne podmioty
niczemu by nie służyło. Dyrektywa określa piractwo jako działanie oparte na
używaniu nielegalnych urządzeń, tzn. używaniu sprzętu niedopuszczonego przez
dystrybutora treści. Na przykład dekodery używane w ramach szarej strefy są
dopuszczone przez nadawcę programów, który regularnie otrzymuje wynagrodzenie.
11
PL
Dz.U. L 167 z 22.6.2001, s. 10.
9
PL
Jednym z sugerowanych rozwiązań problemu posiadaczy praw jest doprowadzenie
do większej integracji i lepszego uwzględnienia ewentualnych dochodów szarej
strefy. Rozwiązanie to wymaga jednak ogólniejszej refleksji i dokładniejszej
informacji na temat potencjału rynków transgranicznych.
Nie zmienia to faktu, że posiadacze praw do wydarzeń sportowych wydają się mieć
prawo do ubiegania się o lepszą ochronę w obliczu braku przepisu, który stosowałby
się do nich bezpośrednio, przy czym należy uwzględnić słuszne oczekiwania
konsumentów, którzy chcą mieć legalny dostęp do usług na poziomie
transgranicznym, oraz konieczność zagwarantowania odbiorcom szerokiego dostępu
do wydarzeń o dużym znaczeniu dla społeczeństwa. Komisja proponuje, by
rozpocząć prace mające na celu ocenę konieczności przyjęcia dodatkowych środków
w celu zapełnienia tej luki. Ewentualne przeprowadzenie badania dotyczącego
finansowania sportu, zapowiedziane przez Komisję w białej księdze na temat
sportu12, powinno umożliwić zebranie podstawowych informacji niezbędnych do
analizy.
3.3.2.
Systemy cyfrowego zarządzania prawami
Początkowi dystrybucji treści w Internecie towarzyszyło stosowanie nowego typu
ochrony treści: systemów cyfrowego zarządzania prawami, powszechnie zwanych
DRM (ang. Digital Rights Management systems).
Te środki technicznej ochrony mają w szczególności na celu zagwarantowanie
przestrzegania praw autorskich w ramach dystrybucji treści w Internecie. Temu
wspólnemu celowi służą bardzo różnorodne środki, które prowadzą do różnego typu
ograniczeń: ilościowych w odczycie dzieła, geograficznych w dostępie do niego,
dotyczących sprzętu i oprogramowania niezbędnego do odczytu, przesyłania dzieła
między urządzeniami i cyfrowej ekstrakcji (lista niepełna).
W związku z tym niektóre z tych środków mogą odpowiadać definicji systemów
polegających na warunkowym dostępie: „wszelkie środki i/lub urządzenia
techniczne, przy pomocy których dostęp do usług chronionych w zrozumiałej formie
jest uwarunkowany wcześniejszym indywidualnym upoważnieniem” (art. 2 lit. b)
dyrektywy). W ten sposób środki stosowane w celu zagwarantowania wynagrodzenia
za dzieło, przede wszystkim te, które umożliwiają zróżnicowanie cen według
użytkowania wybranego przez konsumenta (jednokrotny lub wielokrotny odbiór,
różne jakości rejestracji), korzystają z pewnością z ochrony, jaką oferuje dyrektywa
98/84/WE.
Trzeba zauważyć, że wspomniana wyżej dyrektywa 2001/29/WE w sprawie praw
autorskich w społeczeństwie informacyjnym w sposób wyraźny ustanawia w art. 6
ochronę prawną środków technologicznych. Jednak ochrona ta wynika z
przestrzegania praw autorskich i przepisy wdrażające państw członkowskich mogą
ograniczyć postępowania sądowe jedynie do posiadaczy praw, a nie do
dystrybutorów treści. W tym sensie dyrektywa 98/84/WE pozostaje użyteczna dla
dystrybutorów cyfrowych, którzy w ten sposób dysponują środkami przeciwdziałania
12
PL
http://ec.europa.eu/sport/whitepaper/wp_on_sport_fr.pdf
10
PL
piractwu wobec środków ochrony, które stosują w celu dystrybucji treści w
Internecie.
3.4.
Ochrona wynagrodzenia: jedyne kryterium ochrony
Dyrektywa ogranicza ochronę przed piractwem usług polegających na warunkowym
dostępie do ochrony usług wykorzystywanych w celach zarobkowych: opłata za
usługę (abonament lub cena za pojedynczy zakup) musi być warunkiem dostępu do
treści.
Jednak systemy polegające na warunkowym dostępie mogą być stosowane do innych
celów niż ochrona wynagrodzenia usługodawcy, w szczególności w celu wywiązania
się z obowiązków wynikających z umów lub z przepisów prawnych, takich jak
zawężenie liczby potencjalnych odbiorców pod względem obszaru w związku z
przekazaniem praw lub ze względu na wiek w celu ochrony niepełnoletnich przed
treściami przeznaczonymi dla dorosłych, uwzględnienia strategii handlowych i
reklamowych oraz kwestii bezpieczeństwa lub pośredniego pobierania
wynagrodzenia13. Dlatego różni operatorzy wyrazili zainteresowanie rozszerzeniem
ochrony.
Należy jednak wyjaśnić, że koncepcja wynagrodzenia jest szersza niż bezpośrednia
opłata. Usługi społeczeństwa informacyjnego mogą stosować środki techniczne
mające na celu ograniczenie transmisji treści dostępnych bezpłatnie, ale
finansowanych pośrednio przez reklamę lub sponsoring. Takie usługi również
wchodzą w zakres dyrektywy.
Podsumowując, niezaprzeczalnie istnieje potrzeba rozszerzenia ochrony. Nadal
pozostają jednak pytania dotyczące użyteczności takiego rozszerzenia, które będzie
wymagało nowelizacji dyrektywy. Jej obecny zakres stosowania ogranicza się
bowiem do działalności pirackiej w celach handlowych. Czy takie piractwo
handlowe istnieje, jeśli chodzi o usługi polegające na warunkowym dostępie
używane do tych innych celów? Ponadto uzasadnione przepisami prawa używanie
systemów polegających na warunkowym dostępie powinno być chronione w
prawodawstwie, którego nieprzestrzeganie podlega ściganiu. Chodzi tu o przepisy
dotyczące ochrony małoletnich, cyberprzestępczości oraz ochrony danych i
prywatności. Kwestie te należy poddać pogłębionej refleksji, a pierwszym etapem
mogłaby być debata w obrębie grupy ekspertów, której utworzenie proponuje
Komisja.
4.
WNIOSKI I PRZYSZŁE DZIAŁANIA
4.1.
Ocena dyrektywy 98/84/WE
W niniejszym sprawozdaniu przeanalizowano różne aspekty stosowania dyrektywy,
które sprawiały trudności lub budziły wątpliwości. Analiza ta stanowi wprowadzenie
niezbędne do oceny oddziaływania dyrektywy w różnych obszarach jej zastosowania
13
PL
Zob. badanie z kwietnia 2000 r. przeprowadzone przez Intitute for Information Law (IVR)
Uniwersytetu w Amsterdamie dla Komisji:
http://ec.europa.eu/internal_market/media/elecpay/background_fr.htm
11
PL
w celu umożliwienia Komisji sformułowania wniosków na temat jej stosowania od
chwili przyjęcia do chwili obecnej.
Po pierwsze, transpozycja dyrektywy przez państwa członkowskie umożliwiła
ograniczenie piractwa w Unii Europejskiej i zmianę jego geograficznego rozkładu
dzięki przystąpieniu do UE niektórych państw, których problem ten wcześniej
dotyczył, poprzez wypchnięcie ośrodków piractwa ze strefy wpływu dyrektywy.
Po drugie, skuteczność wdrożenia wydaje się niekiedy wątpliwa, co zmniejsza
bezpieczeństwo prawne podmiotów świadczących usługi audiowizualne. W
szczególności wdrożenie na poziomie krajowym jest niedoskonałe, w zależności od
danego przypadku, ze względu na niski poziom sankcji lub na brak opanowania
technicznych aspektów tej dziedziny przez władze krajowe. W tym względzie należy
przypomnieć, że stała ewolucja technologiczna zwiększa złożoność zagadnienia w
odniesieniu do pojawienia się nowych rodzajów piractwa, nowych platform
dystrybucji lub nowych systemów polegających na warunkowym dostępie, takich jak
niektóre systemy cyfrowego zarządzania prawami.
Po trzecie, jeśli chodzi o swobodny przepływ, mimo wdrożenia ram wspólnotowych,
które miały sprzyjać rozwojowi rynku wewnętrznego odnośnych usług, usługi
transgraniczne rozwinęły się jedynie w niewielkim stopniu w sposób całkowicie
legalny. W szczególności „szara strefa” stanowi mechanizm transgraniczny, który
wydaje się najbardziej rozwinięty, ale jest on tolerowany przez operatorów, podczas
gdy dostępność usług audiowizualnych państwa pochodzenia jest ważnym
czynnikiem zadowolenia obywateli UE korzystających z prawa do swobodnego
przepływu w obrębie Unii.
Komisja stwierdza, że niektóre ograniczenia we wdrażaniu ochrony oferowanej przez
dyrektywę wymagają dalej idącej analizy. Może ona dotyczyć z jednej strony
możliwości nakładania sankcji za prywatne posiadanie nielegalnych systemów, na
którą wskazują operatorzy, ale która nie jest łatwa do wdrożenia, a z drugiej strony
sytuacji operatorów niekorzystających z odpowiedniej ochrony, takich jak
posiadacze praw do wydarzeń sportowych.
4.2.
Przyszłe działania mające na celu ulepszenie stosowania dyrektywy i
uwzględnienie konwergencji
4.2.1.
Utworzenie grupy ekspertów
Komisja proponuje utworzyć grupę ekspertów ds. warunkowego dostępu, składającą
się z ekspertów z państw członkowskich. Grupa ta będzie funkcjonować według
modelu grupy ekspertów ds. handlu elektronicznego i będzie miała podobne zadania.
W szczególności grupa ds. warunkowego dostępu będzie musiała działać na rzecz
wzmacniania i ułatwiania współpracy administracyjnej między państwami
członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a Komisją, a także omawiać
problemy związane ze stosowaniem dyrektywy 98/84/WE w sprawie dostępu
warunkowego i ze stosowaniem systemów polegających na warunkowym dostępie.
Zagadnienia do podjęcia w pierwszej kolejności to kwestie omówione w niniejszym
sprawozdaniu, a przede wszystkim: nowe formy piractwa, ocena charakteru
PL
12
PL
odstraszającego istniejących sankcji, miejsce sankcji za prywatne posiadanie w
ochronie systemów polegających na warunkowym dostępie, powiązania z przepisami
dotyczącymi ochrony praw autorskich, uwzględnienie DRM jako systemu
polegającego na warunkowym dostępie i ochrona stosowania systemów
polegających na warunkowym dostępie w celach innych niż ochrona wynagrodzenia.
Tym samym grupa powinna rozważyć ewentualne korzyści ze stosowania
innowacyjnych systemów opierających się na warunkowym dostępie i DRM,
oceniając w szczególności ich potencjał do ograniczenia konieczności stosowania
bardziej odstraszających sankcji. W tym kontekście grupa weźmie również pod
uwagę wszystkie aspekty, które mogą przyczynić się do ochrony danych osobowych
i prywatności.
Komisja, przyjmując niniejsze sprawozdanie, podejmuje decyzję o utworzeniu tej
grupy przed końcem 2008 r.
4.2.2.
Grupa robocza ds. szarej strefy
Komisja zaproponuje również grupie ekspertów, by utworzyła specjalną grupę
roboczą, która zajmie się zagadnieniem szarej strefy.
Ta grupa robocza powinna skupić się w pierwszej kolejności na zebraniu
maksymalnej ilości informacji na temat wewnątrzwspólnotowego przepływu
obywateli Unii i na temat nawyków konsumenckich dotyczących usług
audiowizualnych. Następnie może się zastanowić nad ewentualnymi rozwiązaniami
w zakresie dostępu zainteresowanych obywateli do usług pochodzących z państwa
członkowskiego ich pochodzenia.
4.2.3.
Gromadzenie informacji
Sprawozdanie wskazuje na pewne braki w informacjach, w szczególności jeśli
chodzi o wykonywanie przez obywateli UE prawa do swobodnego przepływu oraz
popytu i podaży na usługi audiowizualne na poziomie transgranicznym. Informacje
te powinny umożliwić określenie potencjału rynków transgranicznych i przyczynić
się do rozważań dotyczących praw autorskich i praw do wydarzeń sportowych.
Komisja proponuje przeprowadzenie ankiety na ten temat na początku 2009 r.
Z kolei informacje na temat sprzedaży praw do wydarzeń sportowych są gromadzone
w ramach badania dotyczącego finansowania sportu zapowiedzianego przez Komisję
w białej księdze na temat sportu14. Informacje te powinny stanowić pierwszy etap
gromadzenia informacji na temat sytuacji posiadaczy praw do wydarzeń sportowych
w obliczu piractwa dotyczącego retransmisji wydarzeń.
4.2.4.
Ratyfikacja Europejskiej konwencji w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub
polegających na warunkowym dostępie
Przedmiotowa konwencja oferuje duże możliwości w zakresie międzynarodowego
poszerzenia ochrony usług polegających na warunkowym dostępie poza terytorium
14
PL
http://ec.europa.eu/sport/whitepaper/wp_on_sport_fr.pdf
13
PL
Unii Europejskiej. Ratyfikacja konwencji przez Wspólnotę Europejską pozwoliłaby
na zainicjowanie działań na międzynarodową skalę w obrębie 47 państw Rady
Europy.
W związku z tym Komisja wkrótce zaproponuje Radzie ratyfikację konwencji w
imieniu Wspólnoty Europejskiej.
PL
14
PL