List do Wiery Zasulicz - Instytut Filozofii UW

Karol Marks
List do Wiery Zasulicz
Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)
WARSZAWA 2007
Karol Marks – List do Wiery Zasulicz (1881 rok)
Karola Marksa „List do Wiery Zasulicz” stanowi odpowiedź na jej list z 16 lutego 1881 r., w którym m.in. pisała: „Jest Panu prawdopodobnie wiadoma rola, jaką Pański «Kapitał» odgrywa w naszych dyskusjach nad kwestią agrarną w Rosji i nad naszą wspólnotą wiejską... Od takiego czy innego sposobu widzenia tej kwestii zależą nawet osobiste losy naszych rewolucyjnych socjalistów... Zrozumie więc Pan, w jakim stopniu interesuje nas Pańskie zdanie w tej kwestii i jak wielką przysługę by nam Pan oddał wykładając swoje poglądy na następujące kwestie: jaki los czekać może naszą wspólnotę wiejską i czy wszystkie kraje świata muszą – na mocy konieczności historycznej – przejść przez wszystkie fazy produkcji kapitalistycznej”. List został napisany w języku francuskim 8 marca tegoż roku.
Podstawa niniejszego wydania: Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 19, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1972.
– 2 –
© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
www.skfm­uw.w.pl
Karol Marks – List do Wiery Zasulicz (1881 rok)
8 marca 1881 r.
41 Maitland Park Road
London N. W.
Droga Obywatelko!
Choroba nerwów, która atakuje mnie okresowo w ciągu ostatnich dziesięciu lat, przeszkodziła mi odpowiedzieć wcześniej na Pani list z 16 lutego. Żałuję, że nie mogłem dać Pani krótkiego i przeznaczonego do opublikowania wykładu moich poglądów na ową kwestię, z którą łaskawie zwróciła się Pani do mnie. Kilka miesięcy temu obiecałem już pracę na ten sam temat Komitetowi 1 w Petersburgu. Wydaje mi się jednak, że wystarczy parę wierszy, by nie pozostawić Pani żadnej wątpliwości co do nieporozumienia w związku z moją rzekomą teorią.
Analizując genezę produkcji kapitalistycznej, powiedziałem:
„U podstaw systemu kapitalistycznego leży więc radykalne oddzielenie wytwórcy od środków produkcji... Podstawą całego tego procesu jest wywłaszczenie rolników. Dokonane ono zostało radykalnie jedynie w Anglii... Ale wszystkie pozostałe kraje Europy zachodniej przechodzą ten sam proces” („Kapitał”, wyd. francuskie, str. 3152).
A więc „historyczna nieuchronność” tego ruchu jest wyraźnie ograniczona „do krajów Europy zachodniej”. Na motywy tego ograniczenia wskazano w następującym ustępie rozdziału XXXII:
„Własność prywatna, oparta na własnej pracy... zostaje wyparta przez kapitalistyczną własność prywatną, opartą na wyzysku pracy cudzej, na pracy najemnej” (1. c., str. 3413).
A więc w procesie, jaki przebiegał na Zachodzie, szło o przekształcenie jednej formy własności prywatnej w inną formę własności prywatnej. U rosyjskich chłopów trzeba by było, na odwrót, przekształcić ich wspólną własność we własność prywatną.
Analiza dana w „Kapitale” nie dostarcza zatem dowodów ani za, ani przeciw żywotności wspólnoty wiejskiej, ale specjalne badania, które w tej dziedzinie poczyniłem w oparciu o materiały wyszukane przeze mnie w źródłach oryginalnych, przekonały mnie, że wspólnota ta jest punktem oparcia dla odrodzenia społecznego Rosji; żeby mogła ona jednak spełniać taką rolę, trzeba by było najpierw wyeliminować owe zgubne wpływy, na jakie jest zewsząd narażona, a następnie zapewnić jej normalne warunki swobodnego rozwoju.
Mam zaszczyt, droga Obywatelko, dać wyraz memu całkowitemu oddaniu
Karol Marks
1
Chodzi o Komitet Wykonawczy Narodnej Woli. – Red.
Por. „Kapitał”, t. I, KiW 1951 i 1956, str. 772­774; 1970, str. 769­791; t. 23 niniejszego wydania, str. 849­851. – Red.
3
Por. tamże, wydania 1951 i 1956, str. 822; 1970, str. 839; t. 23, str. 904. – Red.
2
– 3 –
© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
www.skfm­uw.w.pl