Aide a la préparation de vos rapports et offres de services

3 TŁO PROGRAMU DLA ODRY 2006 I WSTĘPNEGO STUDIUM
WYKONALNOŚCI
3.1
HISTORIA I ZARYS PROGRAMU
Program dla Odry 2006 został zainicjowany przez katastrofalną powódź, która w lipcu
1997r. dotknęła dorzecze Odry. Po tych tragicznych wydarzeniach pojawiła się
oczywista potrzeba opracowania strategii i planu działań, który przyczyniłby się do
zapobiegania ponownemu występowaniu szkód w dorzeczu Odry, ale który stanowiłyby
także bardziej długofalowy strategiczny plan rozwoju całego regionu. Uzgodniono
następnie, że dla zapewnienia kompleksowości Program musi przewidzieć szereg
zintegrowanych działań interwencyjnych w kilku sektorach: ochrony przed powodzią,
jakości wody, leśnictwa, ochrony środowiska, planowania przestrzennego i transportu
wodnego.
Program został oparty na dostępnych wcześniej informacjach, które posłużyły za bazę
do dalszy prac. Takim przykładem jest Program Odra 2005 oparty na opracowaniu pt.
“Przystosowanie rzeki Odry do europejskiego systemu dróg wodnych w Europie”
zleconym przez Ministerstwo Środowiska i Ministerstwo Transportu. Następnie Program
Odra 2005 został rozszerzony o przedsięwzięcie przystosowania Odrzańskiej Drogi
Wodnej do parametrów klasy III z uwzględnieniem potrzeb regionalnych jak również z
przyjęciem wyższych parametrów dla niektórych segmentów rzeki na początkowym
jeszcze etapie opracowywania. Innym przykładem dokumentów, na których oparto
Program są prace Komisji Ochrony Wód Odry przed Zanieczyszczeniem, która
koncentruje się na poprawie oczyszczania ścieków w dorzeczu rzeki Odry.
Powódź 1997r., powodując ogromne straty po stronie polskiej, czeskiej i niemieckiej,
wymusiła wspólne działanie, którego punktem kulminacyjnym było podpisane 4 sierpnia
1997r. porozumienie Ministrów Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Polski,
Niemiec i Czech. Porozumienie włączyło działania przeciwpowodziowe do działań
Komisji Ochrony Wód Odry przed Zanieczyszczeniem. W dniu 22 sierpnia 1997r.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, Federalny Minister Gospodarki
Przestrzennej, Budownictwa i Urbanistyki RFN, Wicepremier i Minister Ochrony
Środowiska Republiki Czeskiej zawarli porozumienie dotyczące prewencyjnej ochrony
przed powodziami poprzez odpowiednie planowanie przestrzenne w dorzeczu Odry.
W Polsce powstał Program dla Odry 2006 (zwany dalej Programem), którego głównym
celem jest zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej w dorzeczu Odry.
System ten będzie uwzględniał potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego,
sporządzania prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochrony
czystości wody, środowiska przyrodniczego i kulturowego, transportowe oraz ogólne
potrzeby gospodarcze i konsumpcyjne, czyli modernizację Odrzańskiego Systemu
Wodnego oraz zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy obszaru Nadodrza
biorąc przy tym pod uwagę bezpieczeństwo ludzi i realistycznie oceniane możliwości
finansowania przedsięwzięć. W Programie popartym przez wojewodów oraz samorządy
dorzecza Odry założono działania zmierzające do:
•
usunięcia szkód powodziowych;
•
zwiększenia retencji wód w powiązaniu z ochroną przeciwpowodziową (poldery
oraz zbiorniki);
•
modernizacji i rozbudowy istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej
o system monitorowania i ostrzegania finansowany z pożyczki Banku
Światowego;
3.17
•
ochrony czystości wody w ramach programu Komisji Ochrony Wód Odry przed
Zanieczyszczeniem;
•
dostosowania Odrzańskiej Drogi Wodnej do parametrów III klasy, ale
z uwzględnieniem regionalnych potrzeb i możliwości, a także wcześniejszego
osiągnięcia na wybranych odcinkach rzeki wyższych parametrów,
odpowiadających wymogom międzynarodowym;
•
wykorzystania siły wód do produkcji odnawialnej energii;
•
zachowania i odtworzenia ekosystemów rzek i ich dolin.
Są formułowane kryteria ekorozwoju i wprowadzane do wszystkich komponentów
Programu, zarówno na etapie planowania jak i realizacji. Program określa
średniookresową strategię modernizacji Odrzańskiego Systemu Wodnego.
Dodatkowo Program obejmuje teraz ważny komponent dorzecza Warty dotyczący
oczyszczania ścieków, ochrony przeciwpowodziowej i leśnictwa.
3.1.1 Ochrona przeciwpowodziowa
Program w szczególny sposób zajmuje się ochroną przed powodzią dużych skupisk
ludności, w tym Raciborza, Kędzierzyna-Koźla, Opola, Wrocławia i Słubic. Obejmuje też
tereny, na których powodzie są częste i o gwałtownych przebiegach, jak Kotlina Kłodzka
oraz lewobrzeżne dopływy Odry, w tym dolinę Bobru. Zakłada między innymi
zwiększenie retencji zbiornikowej w dorzeczu Odry o około 250 mln m³ i retencji
polderowej o 100 mln m³ oraz zbudowanie nowoczesnego systemu monitorowania
sytuacji hydrologicznej w zlewni Górnej i Środkowej Odry i sprawnego systemu
ostrzegania przed zagrożeniem powodziowym.
Ważnym elementem jest oczywiście usunięcie zniszczeń powodziowych i połączona
z tym odbudowa i modernizacja systemu obwałowań polegająca na:
•
odbudowie i modernizacji do parametrów klasy I wałów dla Wrocławia, Opola,
Raciborza i Nysy;
•
odbudowie i modernizacji do parametrów klasy II wałów dla Kędzierzyna-Koźla,
Krapkowic, Brzegu, Oławy, Brzegu Dolnego, Nowej Soli, Krosna Odrzańskiego
i Słubic;
•
poprawie stabilności obwałowań na odcinkach wysokiego ryzyka;
•
zwiększeniu przepustowości sekcji mostowych obwałowań.
Dla osiągnięcia wszystkich
następujących przedsięwzięć:
wymienionych
celów
konieczne
jest
wykonanie
a)
naprawa i modernizacja zniszczonych przez powódź obiektów hydrotechnicznych;
b)
planowanie i realizacja osłony przeciwpowodziowej na terenie zlewni przez
Ośrodek Koordynacyjno-Informacyjny utworzony we Wrocławiu (oprogramowanie
do modelowania i przewidywania rozwoju sytuacji w zlewni i symulowania obszarów
zalewowych);
c)
monitorowanie, prognozowanie i ostrzeganie jako instrument gospodarki
zbiornikowej oraz przygotowanie czynnej ochrony przeciwpowodziowej, (radary,
telemetria, itd.). Ograniczenie zagrożenia powodziowego i program zapobiegania
w oparciu o planowanie przestrzenne;
3.18
d)
dokończenie budowy zbiorników Kozielno -Topola na rzece Nysie Kłodzkiej;
e)
budowa zbiornika Racibórz na rzece Odrze i Kamieniec Ząbkowicki na rzece Nysie
Kłodzkiej;
f)
budowa nowych polderów wzdłuż doliny Odry, zwiększających retencję
przeciwpowodziową o 100 mln m3, w miejscowościach: Racibórz-Turze, KoźleRogów, Dąbrówka-Opole, Chróścice, Kotowice, Widawa, Raków, Domaszków,
Bieliszów, Rzymówka.
Program stanowi podstawę dla sejmików wojewódzkich oraz zarządów gmin i miast w
dorzeczu Odry do zapewnienia wprowadzenie planowania przestrzennego wzdłuż całej
doliny Odry. Uwzględnienia też prewencyjną ochronę przeciwpowodziową, ciągłość
korytarzy ekologicznych, modelowanie krajobrazu nabrzeży, ochronę istotnych wartości
dziedzictwa cywilizacyjnego oraz zharmonizowanie rozwoju gospodarczo-społecznego
ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym. Doświadczenia związane z
dotychczasową praktyką ochrony przeciwpowodziowej wykazały, że nawet przy
wykorzystaniu wszystkich zasobów technicznych i finansowych nie jest możliwe
osiągnięcie pełnej ochrony przeciwpowodziowej.
3.1.2 Jakość wody
W dążeniu do poprawy jakości wody w dorzeczu Odry Program zakłada intensyfikację
działań określonych przez Międzynarodową Komisję Ochrony Odry przed
Zanieczyszczeniem. W polskim dorzeczu Odry do programu włączono 52 oczyszczalnie
miejskie i 31 oczyszczalni przemysłowych będących w realizacji oraz 20 oczyszczalni
miejskich i 16 przemysłowych, których budowę planuje się do roku 2002.
3.1.3 Zalesianie
W ramach Programu planuje się następujące działania w zakresie zalesiania:
•
wykonanie dodatkowych obwałowań (lub przesunięcie istniejących) wokół
cenniejszych lasów łęgowych oraz wykonanie systemu regulacyjnego
pozwalającego na wpuszczanie i wypuszczanie wody, aby umożliwić
przyjmowanie wód wezbraniowych przez lasy łęgowe;
•
przywrócenie warunków zalewowych lasom, które znalazły się poza obszarem
obwałowanym;
•
prowadzenie gospodarki leśnej z zachowaniem wymagań ochrony
przeciwpowodziowej na obszarach lasów łęgowych leżących wewnątrz
obwałowań;
•
uzgodnienie stosowania metod hodowli w lasach zgodnie z potrzebami
spełniania funkcji przeciwpowodziowej polderów zalewowych (zapobieganie
spiętrzeniu nurtu przez zwarte zarośla w strefach terasy rzecznej);
•
ustanowienie lasów łęgowych rzeki Odry specjalnymi obszarami leśno–
rzecznymi; wyeliminowanie pojęcia „wieku rębności” i zastosowanie wyłącznie
cięć sanitarnych i hodowlanych; zapewnienie ciągłości lasu przez
wyprowadzenie odnowień naturalnych; kierowanie podziałem przestrzennym, tj.
przebieg linii oddziałowych i dróg powinien być tak projektowany, ażeby
umożliwić łatwiejszy przepływ wód;
•
objęcie lasów łęgowych, jako najbogatszej leśnej formacji roślinnej naszej sfery
klimatycznej, specjalną formą ochrony prawnej (przez Generalnego Dyrektora
3.19
Lasów Państwowych – dla lasów Skarbu Państwa, a lasów prywatnych i innych
– przez wojewodów);
•
podniesienie stopnia lesistości na obszarach wododziałowych.
3.1.4 Żegluga
Poprawa warunków żeglugowych na Odrzańskiej Drodze Wodnej stworzy szansę
wzrostu przewozu ładunków w komunikacji międzynarodowej towarów masowych
takich, jak: węgiel kamienny, kruszywa, cement, nawozy i inne, a przede wszystkim
ładunków ponad gabarytowych oraz przewozów kontenerowych. Umożliwi efektywne
wykorzystanie połączenia Odry z zachodnioeuropejskim systemem dróg wodnych przez
kanał Odra-Szprewa i kanał Odra-Hawela. Stanowić będzie również podstawę
do międzynarodowej wzajemności w korzystaniu z dróg wodnych. Dla osiągnięcia tych
celów konieczna jest realizacja następujących przedsięwzięć:
a) dokończenie budowy stopnia wodnego Malczyce i ewentualna budowa stopnia
Lubiąż jako ostatniego stopnia kaskady Odry;
b) zakończenie modernizacji i przebudowy jazów Chróścice, Ujście Nysy i Lipki
na Odrze;
c) odtworzenie i modernizacja regulacji szlaku żeglugowego na Odrze swobodnie
płynącej;
d) wykonanie kapitalnych remontów i modernizacji:
•
śluz na kanale Gliwickim,
•
długich śluz pociągowych na odcinku skanalizowanym Odry.
Realizacja przedstawionego zakresu Programu pozwoli uzyskać odbudowaną
i zmodernizowaną drogę wodną o zróżnicowanej zabudowie poszczególnych odcinków,
ale umożliwiającą stabilną żeglugę i przewozy 20 mln ton ładunków rocznie.
3.1.5 Zatwierdzenie programu
Pierwsza prezentacja Programu odbyła się 9 kwietnia 1998r. w Zielonej Górze. 30 maja
2000r. Rząd RP przyjął Program, a 6 czerwca 2000r. Premier Jerzy Buzek skierował
do Sejmu projekt ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego pod nazwą „Program
dla Odry 2006”. W dniu 12 lipca 2000 roku w polskim parlamencie (w Sejmie) odbyło się
pierwsze czytanie projektu ustawy i przekazanie go do dalszej pracy w Komisjach
Sejmowych.
W miesiącach październiku, listopadzie i grudniu 2000r. specjalna podkomisja do
badania rządowego projektu ustawy – Programu dla Odry 2006 – spotkała się z
przedstawicielami pozarządowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska,
kręgów naukowych, samorządów regionalnych i mediów na posiedzeniach roboczych w
Szczecinie, Opolu, Wrocławiu i Zielonej Górze. W lipcu 2001r. o ustanowieniu programu
wieloletniego pod nazwą „Program dla Odry 2006” została przyjęta przez Sejm.
3.2
TŁO WSTĘPNEGO STUDIUM WYKONALNOŚCI
W 1998r., po katastrofalnej powodzi z lipca 1997r. przedstawiciele Rządu RP odwiedzili
Kanadę zapoznając się z kanadyjskimi doświadczeniami i możliwościami pomocy w
3.20
zakresie różnych aspektów planowania i prac inżynieryjnych niezbędnych do wykonania
na skutek powodzi.
To podczas tej wizyty nawiązano kontakt z przedstawicielami Roche International i
rozpoczęto rozmowy o możliwości przeprowadzenia studium, które miałoby na celu:
i)
przegląd i uaktualnienie informacji technicznych, finansowych i ekonomicznych o
różnych aspektach Programu;
ii)
scalenie różnych elementów Programu w jeden całościowy program rozwoju
integrujący inwestycje w poszczególnych sektorach z bardziej globalnymi i europejskimi
ramami działania;
iii)
zebranie wstępnych informacji o instytucjach, które mogłyby ewentualnie
sfinansować różne części Programu, w oparciu o konkretne wymagania ich programów
pożyczkowych / dotacyjnych jak również o konkretną sytuację Polski.
W rezultacie tych rozmów uzgodniono przygotowanie wniosku do Kanadyjskiej
Międzynarodowej Agencji Rozwoju (CIDA) o pomoc finansową na przeprowadzenie
takiego studium.
Propozycja techniczna i finansowa została przygotowana przez Roche International
wraz z kanadyjskim partnerem firmy – Centre de Formation et de Recherche en
Transport (CfoRT) i partnerem polskim – Wrocławską Agencją Rozwoju Regionalnego
(WARR). Wniosek został przedłożony władzom CIDA w dniu 11 stycznia 2000r. a 31
marca 2000r. podpisane zostało porozumienie o współpracy pomiędzy CIDA a Roche;
pierwsza misja w celu ustalenia faktów miała miejsce w kwietniu 2000r.
Ze względu na zakres przedsięwzięcia, na początku wykonywania studium uzgodniono
z WARR, że prace w ramach studium skupią się na głównych komponentach Programu,
którymi są i) infrastruktura przeciwpowodziowa i roboty na rzecz ochrony
przeciwpowodziowej, ii) jakość wody i środowisko, iii) transport drogami wodnymi.
Następnie podjęto decyzję o włączeniu do zakresu przedwstępnego studium
wykonalności dwóch komponentów: leśnictwa i ochrony środowiska. To rozszerzenie
wynikało z wcześniejszych rozmów z niektórymi instytucjami finansowymi bardzo
zainteresowanymi sfinansowaniem inwestycji tego typu jak również z dyskusji z Rządem
Polski.
Konieczne było przeprowadzenie serii konsultacji i uzupełniających ekspertyz w celu
uaktualnienia niektórych zawartych w Programie informacji. Dodatkowo zawartość
wstępnego studium wykonalności została ściśle powiązana z pracami i studiami
prowadzonymi przez krajowych i międzynarodowych akcjonariuszy.
Wszystko to doprowadziło do warsztatów poświęconych ustaleniu priorytetów zadań w
ramach przedsięwzięcia, które odbyły się w dniach 25-28 lutego 2001r. w Szklarskiej
Porębie. Na warsztatach spotkali się eksperci techniczni oraz przedstawiciele WARR i
Roche International w celu uzgodnienia wyboru inwestycji priorytetowych.
3.3
OPIS INNYCH WAŻNYCH INICJATYW
Program dla Odry 2006 jako plan zintegrowanych działań dla całego dorzecza Odry,
obejmuje kilka wcześniej lub równolegle utworzonych programów monodyscyplinarnych.
Stał się on również stymulatorem tworzenia programów regionalnych. Niektóre
z programów są przedstawione poniżej.
3.21
3.3.1 Regionalne strategie rozwoju
przestrzennego pasma Odry
–
Studium
zagospodarowania
Program obejmuje zapisy zawarte w opracowanych przez samorządy
województw nadodrzańskich regionalnych strategiach rozwoju. Zadania jakie mają być
realizowane przez władze rządowe i samorządowe muszą być wyraźnie podzielone. W
szczególności zadania określone Programem zostały uwzględnione w planach
zagospodarowania województw i w dokumentach planistycznych gmin.
Strategia rozwoju województwa Śląskiego przewiduje, zgodnie z założeniami Programu,
budowę zbiornika Racibórz.
Program ma swoje odzwierciedlenie w „Strategii rozwoju województwa Opolskiego na
lata 2000–2015”, Opole 2000 (str. 23, 34 i nast., 49 i nast., 53 i nast.). Dokument
uwzględnia główne cele operacyjne Programu, zwłaszcza w zakresie ochrony
środowiska i zabezpieczenia przeciwpowodziowego doliny Odry.
„Strategia rozwoju województwa Dolnośląskiego ” z lipca 1999 (str. 34 i nast., 35 i nast.)
przyjmuje cele i zadania Programu w zakresie ochrony środowiska i rewitalizacji
krajobrazu oraz całościowego zagospodarowania Odry i jej dorzecza. Uzupełnieniem
Strategii jest dokument zatytułowany „Zagospodarowanie przestrzenne województwa
Dolnośląskiego, Uwarunkowania Rozwoju, Załącznik do Strategii” (str. 3, 8 i nast., 11).
Strategia (załącznik) uwzględnia problemy ochrony środowiska, ochrony
przeciwpowodziowej, żeglugi, leśnictwa i inne.
„Strategia rozwoju województwa Lubuskiego, Aneks – Diagnoza problemowa
województwa Lubuskiego”, marzec 2000r. (str. 9, 17, 32) przyjmuje założenia Programu
dotyczące problematyki dróg wodnych, ochrony przeciwpowodziowej, środowiska
przyrodniczego i zasobów naturalnych.
„Strategia rozwoju województwa Zachodniopomorskiego” (str. 7, 14) uwzględnia
strategiczne zadania Programu. Strategia podkreśla przede wszystkim konieczność
wdrożenia Programu w celu poprawy żeglowności rzeki i włączenia rzeki Odry
do europejskiego systemu śródlądowych dróg wodnych. Będzie to rozpoczęcie realizacji
przedsięwzięć transportowych w ramach Programu.
Z uwagi na potrzeby wojewódzkie i w celu synchronizacji działań, 24 lipca 2000 r.
marszałkowie województw nadodrzańskich oraz Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast
podpisali porozumienie w sprawie wspólnych prac nad „Studium zagospodarowania
przestrzennego pasma Odry”, które ma mieć charakter badania obszaru funkcjonalnego
zawartego w Programie. Głównym celem opracowania jest zapewnienie optymalnego,
zrównoważonego rozwoju obszaru w obrębie pasma Odry. Dla zrealizowania tego celu
zostaną w oparciu o Program wypracowane wspólne kierunki polityki przestrzennej
dla pasma Odry. Będą to mianowicie:
•
bezpieczeństwo powodziowe,
•
ochrona przyrodniczych i kulturowych wartości obszaru oraz ich wykorzystanie
do rozwoju turystyki i rekreacji,
•
rozwój gospodarczy z wykorzystaniem walorów środowiska,
•
utrzymanie funkcji żeglugowej rzeki Odry,
•
rozwój energetyki wodnej jako taniego źródła energii.
Zakres studium obejmie następujące rozdziały:
3.22
I. Diagnoza stanu z delimitacją granic.
II. Bariery i zagrożenia.
III. Koncepcja zagospodarowania pasma Odry.
IV. Wdrożenie.
V. Instrumenty osiągnięcia celów.
Termin zakończenia prac ustalono w Porozumieniu na 30 czerwca 2001r.
3.3.2 Program szybkiego
zanieczyszczeniem
działania
dla
ochrony rzeki
Odry przed
Celem „Programu szybkiego działania dla ochrony wód rzeki Odry przed
zanieczyszczeniem”, opracowanego przez Międzynarodową Komisję Ochrony Odry
Przed Zanieczyszczeniem, jest uzyskanie poprawy jakości zasobów wodnych rzeki
Odry i jej dopływów oraz ograniczenie niekorzystnego oddziaływania wód Odry na stan
czystości wód Morza Bałtyckiego przez ograniczenie ładunków zanieczyszczeń
odprowadzanych przez główne ośrodki miejskie i zakłady przemysłowe zlokalizowane
w granicach dorzecza.
Program obejmuje horyzont czasowy od 01.01.1997 do 31.12.2002 roku oraz realizację
następujących przedsięwzięć:
I. Ukończenie budowy oczyszczalni ścieków będących w fazie realizacji;
II. Budowę oczyszczalni ścieków planowanych do końca roku 2002;
III. Odbudowę oczyszczalni ścieków zniszczonych w czasie lipcowej powodzi 1997
r.
Beneficjentami przedsięwzięć inwestycyjnych będą główni użytkownicy Odry, obiekty
komunalne o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 20.000 oraz obiekty
przemysłowe o zrzucie ścieków wyższym od 1000 m3/dobę. Z ogólnej liczby 278
podmiotów gospodarczych spełniających przyjęte kryterium w programie uwzględniono
138 użytkowników prowadzących i planujących działania inwestycyjne do roku 2002.
Liczbą tą objęto 86 ośrodków miejskich i 52 zakłady przemysłowe.
Przewidziane do realizacji zamierzenia inwestycyjne na obszarze Czech i Niemiec oraz
w granicach Polski, związane są głównie z rozbudową i modernizacją istniejących
oczyszczalni ścieków, mającą na celu przyjęcie większej ilości ścieków i podniesienie
stopnia redukcji zanieczyszczeń. Rozbudowa istniejących oczyszczalni wiąże się
głównie z zamierzeniami przyjmowania ścieków z małych miejscowości zlokalizowanych
wokół głównego ośrodka miejskiego oraz z budową nowych ciągów technologicznych,
podnoszących uzyskiwane efekty oczyszczania. Modernizacja ma głównie na celu
intensyfikację procesów eliminacji związków biogennych, zwłaszcza związków azotu.
W ośrodkach miejskich dotychczas nie posiadających oczyszczalni ścieków działania
inwestycyjne są ukierunkowane na budowę wysokosprawnych oczyszczalni
mechaniczno-biologicznych z pełną eliminacją związków biogennych.
Łączny koszt „Programu szybkiego działania dla ochrony rzeki Odry przed
zanieczyszczaniem” wynosi 1.020 mln EURO z następującym podziałem:
Rzeczpospolita Polska 71%; Republika Federalna Niemiec 23%; Republika Czeska 6%.
Efektem realizacji programu szybkiego działania będzie zmniejszenie aktualnego
obciążenia wód dorzecza Odry o pochodzący z ośrodków miejskich ładunek BZT5
3.23
równy 84.667 ton/rok; azotu całkowitego 6.723 ton/rok i fosforu całkowitego 2.736
ton/rok oraz ładunek ChZTCr pochodzący z zakładów przemysłowych w ilości 10.311
ton/rok.
Planowane ograniczenie obecnie odprowadzanych ładunków zanieczyszczeń wpłynie
na znaczącą poprawę jakości wód rzeki Odry. W porównaniu do przeprowadzonej
w 1996r. klasyfikacji w oparciu o kryteria polskie:
•
wzrośnie zasięg wód II klasy czystości na długości 245,7 km;
•
zmniejszy się zasięg wód III klasy czystości o 106,9 km;
•
zmniejszy się zasięg wód nadmiernie zanieczyszczonych o 138,8 km.
„Program szybkiego działania dla ochrony rzeki Odry przed zanieczyszczeniem”
jest pierwszym krokiem do ograniczenia zanieczyszczeń wnoszonych przez punktowe
źródła zanieczyszczeń zlokalizowane w dorzeczu, i tym samym wypełnia zobowiązania
w ramach Konwencji Helsińskiej (1974) i powołanej przez nią w 1980 r. Komisji
Helsińskiej (HELCOM).
Wykazane w Programie efekty w postaci poprawy jakości zasobów wodnych
w dorzeczu odnoszą się wyłącznie do analizowanych zanieczyszczeń określonych
wartościami BZT5, ChZTCr, Ncałkowity i Pcałkowity. Następnym etapem prac powinien być
program ograniczenia zanieczyszczeń szkodliwych i rozproszonych, których źródłami są
drobni użytkownicy i zanieczyszczenia obszarowe.
3.3.3 Projekt likwidacji skutków powodzi z lipca 1997r. oraz programy
osłony przeciwpowodziowej, ograniczenia zagrożenia i zapobiegania
powodzi
Projekt likwidacji skutków powodzi, jaka wystąpiła w lipcu 1997r. i programy osłony
przeciwpowodziowej, ograniczenia zagrożenia są finansowane z pożyczki w wysokości
200 mln USD zaciągniętej przez Rząd RP w Banku Światowym. Projekt likwidacji
skutków powodzi obejmuje dwie składowe:
Składową A – Infrastruktura miejska i wiejska – mającą na celu odbudowę infrastruktury
technicznej na poziomie gminnym;
Składową B – Osłona przeciwpowodziowa i ograniczenie zagrożenia – której
podstawowym celem jest ograniczenie ryzyka powodzi i łagodzenie jej skutków
w przyszłości.
Składowa B składa się z 4 komponentów:
B.1 – PLANOWANIE OSŁONY PRZECIWPOWODZIOWEJ W ZLEWNI
Celem programu planowania osłony przeciwpowodziowej jest określenie i opis
potencjalnych rodzajów zagrożenia w zlewni. Efektem będzie nie tylko przygotowanie
jednostek do sprawnych działań w obliczu zagrożenia, ale także przygotowanie ludności
na danym obszarze do niebezpieczeństwa o określonej skali, co pomoże zmniejszać
jego skutki. W ramach Projektu zostaną utworzone dwa ośrodki koordynacyjnoinformacyjne: dla Górnej Wisły w Krakowie i dla Górnej i Środkowej Odry we Wrocławiu.
Wyposażone zostaną one w sprzęt umożliwiający działania zarówno podczas
zagrożenia, jak i bieżącą pracę nad planowaniem ochrony przeciwpowodziowej.
Komponent obejmuje następujące grupy zadań:
3.24
•
B.1.1 – Planowanie osłony przeciwpowodziowej w zlewni, wyposażenie
techniczne;
•
B.1.2 – Systemy informatyczne i podstawowe dane;
•
B.1.3 – Cyfrowe modele terenu, planowanie osłony dla zlewni, studia
wykonalności.
B.2 – MONITOROWANIE, PROGNOZOWANIE I OSTRZEGANIE
Celem zadania jest stworzenie na terenie kraju systemu umożliwiającego sprawne
i szybkie prognozowanie i ostrzeganie przed zagrażającymi zjawiskami natury (obfite
deszcze, wiatry, burze) oraz rozpowszechniania tych informacji. Komponent B.2
obejmuje powstanie Systemu Monitorowania i Osłony Kraju (SMOK). W ramach jego
realizacji przewiduje się:
budowę i uruchomienie telemetrycznej sieci pomiarowej;
modernizację istniejącego systemu osłony i prognoz hydrologicznych;
modernizację systemów transmisji i przetwarzania danych w biurach prognoz
i lotniskowych biurach meteorologicznych;
wdrożenie do praktyki operacyjnej meteorologicznego modelu prognostycznego;
modernizację systemu teleinformatycznego IMGW oraz stworzenie systemu obsługi
klienta (SOK);
wyposażenie służb pomiarowych i serwisowych;
instalację i wdrożenie automatycznego systemu wykrywania i lokalizacji wyładowań
atmosferycznych;
pełne rozwinięcie systemu radarów meteorologicznych;
B.3 – INFRASTRUKTURA PRZECIWPOWODZIOWA
Inwestycje w ramach tego komponentu prowadzone są od 1998r. zgodnie z Programem
dla Odry 2006 i finansowane w ramach kredytów zaciągniętych przez Rząd RP
w Europejskim Banku Inwestycyjnym oraz w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju.
Przedsięwzięcie obejmuje odbudowę i modernizację obwałowań oraz urządzeń
hydrotechnicznych po powodzi 1997r. jak również budowę polderu Buków, zbiorników
Kozielno i Topola oraz budowli ochrony przeciwpowodziowej dla Kędzierzyna-Koźla
i Opola.
B.4 – PREWENCJA I OGRANICZANIE ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO
Celem tego Komponentu jest wzmocnienie zdolności administracji publicznej, jednostek
organizacyjnych oraz społeczeństwa do działań zmniejszających bezpośrednie
i pośrednie straty powodziowe oraz stworzenie lokalnych programów zapobiegających
i zmniejszających ryzyko strat powodziowych, prowadzących do odciążenia
finansowego budżetu publicznego. Komponent obejmuje:
•
Opracowywanie wytycznych wspomagających tworzenie lokalnych planów
ograniczania skutków powodzi i profilaktyki powodziowej;
•
Opracowanie lokalnych planów ograniczania zagrożeń powodziowych i
profilaktyki przeciwpowodziowej dla samorządów pilotowych (takich miast jak
3.25
Kamieniec Ząbkowicki, Kłodzko, Racibórz, Lubrza, Oława, Stronie Śląskie,
Świdnica);
•
Studium wykonalności programu ubezpieczeń.
3.3.4 Generalna strategia ochrony przed powodzią dorzecza Górnej
i Środkowej Odry
Ważnym przyczynkiem do prac nad programem ochrony przeciwpowodziowej
w dorzeczu Odry jest „Generalna strategia ochrony przed powodzią dorzecza Górnej
i Środkowej Odry”, opracowana po ogłoszeniu pierwszych założeń strategii ODRA 2006.
Założenia Strategii zostały opisane w Programie.
Strategia, a raczej wstępne studium programu ochrony przed powodzią dorzecza
Górnej i Środkowej Odry miało zostać przekazane do właściwych, z tytułu ochrony
przeciwpowodziowej, urzędów i instytucji celem dokonania uzupełnień i poprawek
umożliwiających przeprowadzenie procedury formalnej, niezbędnej dla rozpoczęcia
realizacji przedmiotowego studium. Studium miało stanowić formalną i merytoryczną
podstawę do przygotowania kolejnych faz dokumentacji projektowych, w tym
do opracowania studiów programowo-przestrzennych zabezpieczenia przed powodzią
poszczególnych województw zlokalizowanych na obszarze objętym działaniem
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Jednak nigdy nie zostało
sformalizowane i dopiero Program dla Odry 2006 stworzył realne możliwości jego
wdrożenia.
3.3.5 Program dla Odry 2006 – Dorzecze Warty
W październiku 2000 roku z inicjatywy Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego
w Poznaniu powstał program działań obejmujących dorzecze Warty. Program ten
z założenia ma stanowić aneks do Programu dla Odry 2006. Aktualnie program jest
w ostatniej fazie prac. Obejmuje on następujące kwestie:
•
Infrastruktura systemu wodnego dorzecza Warty - stan obecny;
•
Kwestie ochrony przeciwpowodziowej, jak:
o
Zwiększenie retencji wód w powiązaniu z ochroną przeciwpowodziową;
o
Modernizacja
i
rozbudowa
przeciwpowodziowej;
o
Osłona przeciwpowodziowa;
o
Zagospodarowanie
przestrzenne
przeciwpowodziowa – ład przestrzenny;
istniejącego
•
Ochrona jakości wód;
•
Ochrona wartości przyrodniczych, retencja leśna;
•
Modernizacja rzek i kanałów dla potrzeb żeglugi;
•
Określenie kosztów dla dorzecza Warty.
3.26
i
systemu
prewencyjna
ochrony
ochrona
3.3.6 Modernizacja istniejącego systemu zabezpieczenia przed powodzią
miasta Wrocław i powiatu wrocławskiego po powodzi z 1997r.
Studium zostało wykonane w roku 2000. Celem podjętych prac było wykonanie studium
techniczno-ekonomicznego pt. „Modernizacja istniejącego systemu zabezpieczenia
przeciwpowodziowego miasta Wrocławia i powiatu wrocławskiego na obszarze doliny
Odry po Wielkiej Powodzi Lipcowej 1997r.”. Studium obejmuje odcinek doliny Odry
od przekroju wodowskazowego Brzeg-Most (woj.
opolskie) do przekroju
wodowskazowego Brzeg Dolny. Ma ono stanowić jednolitą podstawę dla wszystkich
działań związanych z zagospodarowaniem przestrzennym terenu pod kątem ochrony
przed powodzią miasta Wrocławia i części Województwa Dolnośląskiego. Generalnie
studium wytycza główne kierunki przebudowy całego systemu ochrony Wrocławskiego
Węzła Wodnego przed powodzią dla skuteczniejszej ochrony dużych osiedli
mieszkaniowych i ważnych obiektów przemysłowych, a także określa ich koszt,
hierarchię ważności oraz kolejność realizacji poszczególnych zadań inwestycyjnych.
W związku z tym Studium zawiera:
•
ogólną analizę Wielkiej Powodzi Lipcowej 1997 r. w aspekcie aktualnego stanu
systemu przeciwpowodziowego w rejonie miasta Wrocławia,
•
ogólną strategię koniecznych działań przeciwpowodziowych, gwarantujących
przeprowadzenie wód miarodajnych Q0,5% =2315 m3/s i kontrolnych Q0,1% = 3278
m3/s , określonych przez IMGW Wrocław po Wielkiej Lipcowej Powodzi 1997r.
•
program rozwiązań technicznych.
Podczas wykonywania Studium przyjęto następujące założenia metodyczne:
1.
Nie można zwiększać przepustowości Wrocławskiego Węzła Wodnego przez
podnoszenie obwałowań i bulwarów, gdyż uniemożliwia to aktualny skomplikowany
układ komunikacyjny z wieloma mostami oraz prowadziłoby to do podwyższania
kulminacji i zwiększania potencjalnego zagrożenia chronionych terenów.
2.
W pierwszym rzędzie powinno się poszukać możliwości zredukowania kulminacji fal
powodziowych powyżej Wrocławia na polderach istniejących i projektowanych.
3.
W następnej kolejności należy zwiększyć przepustowość Wrocławskiego Węzła
Wodnego poprzez przebudowę i modernizację istniejących obiektów np. jazów, śluz
i kanałów.
4.
Modernizując obiekty, o których mowa w punkcie 3 należy tak zmodyfikować
rozdział wód w węźle wrocławskim, aby zmniejszyć ilość wody przepływającej przez
najbardziej wartościowe i równocześnie zagrożone centrum miasta (Ostrów Tumski,
Wyspa Piaskowa, Uniwersytet).
5.
Uznano, że modernizacja istniejącego systemu ochrony biernej, tj. obwałowań
i bulwarów poprzez ich podwyższanie w niektórych rejonach miasta Wrocławia
i powiatu wrocławskiego, czy też budowę nowych obwałowań (np. na Kozanowie)
rozpatruje się jako zabiegi ostatecznie dostosowane do efektów uzyskanych
w wyniku realizacji zadań wcześniejszych, wspomnianych w punktach 2, 3 i 4.
W efekcie w Studium przedstawiono propozycję następujących rozwiązań docelowych:
1. Budowa nowego polderu Kotowice powyżej Wrocławia;
2. Modernizacja jazu Bartoszowice i Kanału Powodziowego;
3. Zwiększenie przepustowości w rejonie stopnia Rędzin;
3.27
4. Zabezpieczenia rejonu Port Popowice - Kozanów – Maślice;
5. Modernizacja obwałowań i bulwarów rz. Odry w granicach m. Wrocławia i powiatu
wrocławskiego
6. Modernizacja systemu przerzutu wody do rz. Widawy i zabezpieczenia w dolinie tej
rzeki
Wykonane Studium jest zgodne z założeniami Programu dla Odry 2006.
3.3.7 Planowanie zagospodarowania przestrzennego dorzecza Odry
1.
STUDIUM ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DORZECZA ODRY
Podczas konferencji “Zagospodarowanie przestrzenne dorzecza Odry”, która odbyła się
w styczniu 2000r. we Wrocławiu, przedstawiciele samorządów gminnych (z dorzecza
Odry) przyjęli ustalenia w sprawie standardów organizacyjnych i technicznych
dotyczących zagospodarowania przestrzennego dorzecza Odry. W lipcu 2000r.
marszałkowie województw nadodrzańskich (śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego,
lubuskiego i zachodniopomorskiego) i Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast podpisali
porozumienie w sprawie “Studium zagospodarowania przestrzennego dorzecza Odry“.
Na mocy tego porozumienia opracowanego przez Komitet Sterujący złożony
ze specjalistów ds. planowania i zagospodarowania przestrzennego Przewodniczącym
Komitetu został prof. J. Zaleski. Rolą Komitetu jest koordynowanie prac nad Studium,
wymiana informacji, doświadczeń i wiedzy oraz sporządzanie kwartalnych raportów
z realizacji prac. Według przyjętego harmonogramu prac Studium powinno zostać
zakończone do końca 2001r.
Polska część dorzecza Odry będącego przedmiotem studium jest ograniczona do
obszaru jednego lub dwóch gmin zlokalizowanych po obu stronach rzeki. Studium
będzie uwzględniać główne wytyczne Programu dotyczące opracowywania przez
samorządy strategii w zakresie gospodarki przestrzennej jako narzędzia planistycznego
do minimalizacji zagrożeń powodziowych. Wyniki Studium zostaną również
wykorzystane do przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego“.
INICJATYWA SZCZECIŃSKA
2.
Inicjatywa Szczecińska jest najważniejszym programem ochrony przeciwpowodziowej
opracowanym na poziomie transnarodowym.
Inicjatywa Szczecińska została podpisana w sierpniu 1997r. pomiędzy Ministrem Spraw
Wewnętrznych i Administracji Polski, Federalnym Ministrem Gospodarki Przestrzennej
Federalnej Republiki Niemiec i Wicepremierem i Ministrem Ochrony Środowiska
Republiki Czeskiej. Na mocy tego porozumienia ustalono powołanie trzech narodowych
Grup Roboczych składających się z delegacji zaangażowanych krajów i przedstawiciela
Unii Europejskiej. Głównym celem porozumienia było zainicjowanie, promowanie
i przygotowanie wzajemnej transnarodowej strategii prewencyjnych środków
przeciwpowodziowych poprzez odpowiednie planowanie i zagospodarowanie
przestrzenne dorzecza rzeki Odry. Polskim wkładem w tę inicjatywę jest „Program dla
Odry 2006”, ze strony czeskiej jest to “Narodowy Program Ochrony
Przeciwpowodziowej”, a ze strony niemieckiej „Program dla Bezpieczeństwa
i Przyszłości Regionu Odry”.
Inicjatywa obejmuje:
•
Przygotowanie dokumentów dotyczących zarówno finansowania przedsięwzięć
jak i wymaganych prac rozpoznawczo-badawczych, w tym dokumentów
3.28
umożliwiających negocjowanie wsparcia finansowego i współfinansowania ze
strony Unii Europejskiej;
•
Koordynację krajowych programów prewencji przeciwpowodziowej z punktu
widzenia planowania przestrzennego;
•
Wsparcie lokalnych inicjatyw (kulturalnych i innych).
ODERREGIO – “TRANSNARODOWA KONCEPCJA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO
POD KĄTEM ZAPOBIEGANIA POWODZIOM W ZLEWNI ODRY”.
3.
Program OderRegio jest finansowany przez fundusz Unii Europejskiej INTRERREG IIC.
Sponsorem programu/kandydatów jest Departament Planowania Urbanistycznego
Berlina-Brandenburgii (Gemeinsame Landesplanungsabteilung Berlin/Brandenburg).
Program jest realizowany przez niemiecki urząd Infrastruktur und Umwelt. Partnerami
współpracującymi są Sächsisches Staatsministerium des Innern, Abteilung
Landesentwicklung ze strony niemieckiej, Kancelaria Premiera i Koordynator Programu
dla Odry 2006 ze strony polskiej oraz Ministerstvo pro Mistni Rozvoj (MMR) CR ze
strony czeskiej.
Została utworzona międzynarodowa Grupa Robocza obejmująca przedstawicieli
5 polskich województw z dorzecza Odry zaangażowanych w zagospodarowanie
przestrzenne, przedstawicieli UMiRM (Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast) i
dyrektorów RZGW (Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej). Na posiedzeniach
Grupy Roboczej i poprzez kontakty dwustronne zebrane zostały niezbędne dane.
Program OderRegio został zakończony w czerwcu 2001r. a jego ostateczne rezultaty
przedstawione podczas kolejnego posiedzenia Inicjatywy Szczecińskiej, jakie odbyło się
w Berlinie w czerwcu 2001r.
Głównymi rezultatami programu są:
•
Wspólne wyznaczenie i wdrożenie głównych kierunków działania w zakresie
planowania przestrzennego oraz priorytetowe środki zapobiegania powodziom w
całej zlewni rzeki Odry;
•
Wymiana doświadczeń, wiedzy i rezultatów prac;
•
Wskazanie dalszych niezbędnych prac w dziedzinie transnarodowej współpracy
dla zapobiegania powodziom w odniesieniu do planowania przestrzennego w
ramach programu INTERREG III.
3.29