Polityka regionalna w nowej perspektywie

WIELOPOZIOMOWE ZARZĄDZANIE W UNII EUROPEJSKIEJ - ROLA SAMORZĄDÓW
Konferencja skierowana do członków i ich zastępców polskiej delegacji w Komitecie Regionów
WARSZAWA, 27-28 WRZEŚNIA 2012
Polityka regionalna w nowej perspektywie budżetowej
2014-2020 – szanse i wyzwania dla regionów
Prof. dr hab. Jacek Szlachta
Kluczowe kanały oddziaływania UE na układ regionalny Polski (1)
1.Dostęp do wspólnego rynku
2. Standardy europejskie wyrobów i procedur
3. Otwarcie rynków pracy
4. Europejska polityka spójności
A. Standardy polityki rozwojowej i polityki regionalnej
B. Transfery finansowe
C. Zdecentralizowany model wdrażania europejskiej polityki spójności
Kluczowe kanały oddziaływania UE na układ regionalny Polski (2)
•
Wśród polityków, samorządowców, naukowców, innych partnerów ma
miejsce koncentracja uwagi na europejskiej polityce spójności jako klucza
do stymulowania rozwoju regionalnego i lokalnego
Procesy terytorialne w Unii Europejskiej
•
Bardzo szybki wzrost spójności na poziomie państw członkowskich
•
Stabilizacja zróżnicowań na poziomie regionów typu NUTS 2
•
Wzrost zróżnicowań na poziomie regionów typu NUTS 3
•
Znaczący wzrost zróżnicowań regionalnych w większości państw
członkowskich Wspólnoty Europejskiej
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Procesy terytorialne w Polsce
•
Rosnące zróżnicowania społeczne i gospodarcze w układach:
pomiędzy Polską Zachodnią i Polską Wschodnią, obszarami
metropolitalnymi a resztą kraju, w układzie miasto-wieś.
•
Pomiędzy regionami i wewnątrz nich.
•
Brak efektywnych mechanizmów wzrostu mobilności przestrzennych
i dyfuzji procesów rozwojowych z wiodących obszarów do obszarów
słabych.
Oczekiwania dotyczące EPS w latach 2014-2020 (1)
1. Wdrożenie Strategii Europa 2020
2. Zwiększenie konkurencyjności UE w globalnym świecie
3. Zwiększenie poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej na
poziomie państw i obszarów typu NUTS 2
4. Zademonstrowanie wysokiej jakości interwencji publicznej
5. Zwiększenie poziomu makroekonomicznej stabilności UE
6. Podjęcie regionalnego wymiaru rozwoju
Oczekiwania dotyczące EPS w latach 2014-2020 (2)
•
Bardzo wysokie, EPS widziana jako panaceum na wszystkie
wyzwania przed jakimi stoi UE
•
Czy to jest spójne wewnętrznie? Nie
•
Czy to jest w porządku? Tak, ponieważ polityka spójności odpowiada
za 1/3 budżetu UE
•
Resultat: Cokolwiek uczynimy EPS będzie odciążana zarzutami
nieskuteczności w 2020 roku ponieważ EPS nie jest w stanie
rozwiązać wszystkich trudnych problemów z jakimi UE jest
konfrontowana obecnie
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Pola rozwiązań i decyzji strategicznych UE
•
Zasadnicza zmiana sytuacji EPS w porównaniu z latami 2007-2013, co
wynika:
•
Ze zmian w doktrynie polityki rozwoju regionalnego (Bank Światowy,
OECD)
•
Konsekwencji kryzysu gospodarczego, kryzysu strefy euro oraz kryzysu
integracji europejskiej
•
Wejścia w życie od 1 grudnia 2009 roku Traktatu Lizbońskiego (spójność
terytorialna, rola Parla-mentu Europejskiego w procesie decyzyjnym
•
Reakcji na krytykę praktyk w ramach europejskiej polityki spójności
Projekt krajowy brutto na km2
Bank Światowy Reshaping Economic Geography
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Produkt krajowy brutto na km2
Bank Światowy, Reshaping Economic Geography
1. Podporządkowanie EPS Strategii Europa 2020 (1)
•
Kluczowy dokument wyznaczający priorytety i cele polityk Wspólnoty do
roku 2020
•
Dokument zastępujący Odnowioną Strategię Lizbońską, przy wydłużeniu
horyzontu do roku 2020
•
Zaprezentowany 3.3. 2010 roku, przyjęty w czerwcu 2010 roku
•
Misją Europejskiej polityki spójności w latach 2014-2020 będzie wdrożenie
strategii Europa 2020 i jej skuteczne przeniesienie na poziom regionalny
1. Podporządkowanie EPS Strategii Europa 2020 (2)
•
Preferencje dla tych sektorów i regionów które będą przyczyniać się do
wdrożenia celów Strategii Europa 2020
•
Orientacja na wdrożenie tej strategii będzie sprzyjała przesunięciu
środków funduszy europejskich na rzecz interwenci podejmowanej w
układzie sektorowym
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2. Skala środków EPS (1)
•
376 mld euro na gospodarczą, społeczną i terytorialną spójność w
porównaniu z 355 mld euro
•
W ramach EPS uwzględniono środki Instrumentu Łączącego Europę
zarządzanego poza EPS 40 mld euro plus 10 mld euro z Funduszu
Spójności
•
18 mld euro dla Polski w ramach WPR na rzecz filara drugiego Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Rolnego Obszarów Wiejskich
•
17 mld euro w ramach Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa, jaka kwota
na programy z naszymi wschodnimi sąsiadami?
2. Skala środków EPS (2)
1. Regiony o niskim poziomie rozwoju – PKB poniżej 75% UE27 – 162,6
m l d e u ro
2.Regiony pośrednie – PKB 75-90% UE27 – 38,9 mld euro
3.Rozwinięte regiony PKB ponad 90% UE27- 53,1 mld euro
4.Współpraca terytorialna – 11,7 mld euro
5.Fundusz Spójności – 68,7 mld euro
6.Regiony peryferyjne i słabo zaludnione 0,9 mld euro
7.Instrument Łączący Europę 40+10 mld euro
2. Skala środków EPS (3)
•
Pomimo zmniejszenia alokacji na regiony kierunku konwergencja z 202,3
mld euro do 162,6 mld euro, średnioroczne alokacje per capita funduszy
strukturalnych rosną ze 188 do 195 euro. W przypadku Funduszu
Spójności spadek z 70,3 mld euro do 68,7 mld euro oznacza wzrost
średniorocznej alokacji per capita tego funduszu z 61 euro do 79 euro
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2. Skala środków EPS (4)
•
Szacunki wskazują że w ramach trzech funduszy europejskiej polityki
spójności Polska może liczyć w latach 2014-2020 na około 80 mld euro w
cenach stałych, co oznacza około 90,5 mld euro w cenach bieżących.
Jednak:
•
5% zostanie zatrzymane jako europejska rezerwa programowania, która
zostanie uruchomiona dopiero w roku 2019 pod warunkiem wypełnienia
wcześniej uzgodnionych warunków
•
Będzie zachowany dotychczasowy model przeliczania alokacji na ceny
bieżące wskaźnikiem 2% hipotetycznej średniorocznej inflacji
2. Skala środków EPS (5)
•
Makroekonomiczna warunkowość, proponowana początkowo tylko wobec
państw strefy euro karanie za zbyt luźną politykę fiskalną została
rozszerzona na wszystkie kraje.
•
Oznacza to karanie samorządów regionalnych i lokalnych będących
najważniejszymi beneficjentami EPS za deficyt budżetowy powyżej 3%
PKB, a skala konfiskowanych środków może sięgać w przypadku Polski
nawet ponad miliarda euro średniorocznie.
•
Polska będzie musiała przekazać około 2 mld euro z koperty Funduszu
Spójności na rzecz CUF
2. Skala środków EPS (6)
Reasumując:
Będzie tych środków w latach 2014-2020 nieco więcej niż w latach 2007-2013,
ale jest to ostatni wieloletni okres w którym praktycznie cała Polska jest
beneficjentem i jest to tak znacząca skala. Natomiast dyskusja na temat
znaczenia EPS dla rozwoju regionalnego Polski powinna zostać ukierunkowana
nie na „ile” ale „jak”
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3. Określenie minimalnego poziomu współfinansowania EPS
•
Utrzymanie poziomu maksymalnego współfinansowania przez UE dla
regionów kierunku konwergencja na poziomie 85%.
•
Jednak ważną zmianą jest propozycja niekwalifikowalności VAT w
przypadku EFRR i Funduszu Spójności. Oznacza to podwyższenie
faktycznego wkładu własnego z 15% do 38%
•
W przypadku programów współpracy transgranicznej jednolity poziom –
25%
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej (1)
•
Długie menu tematyczne prowadziło w latach 2000-2006 i 2007-2013 do
rozproszenia priorytetów interwencji na poziomie krajowym i regionalnym.
•
Zakłada się wprowadzenie mechanizmu selekcji przez kraje i regiony
bardzo krótkiej listy priorytetów EPS na poziomie programów
operacyjnych co powinno prowadzić do koncentracji sfer interwencji
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej - priorytety (2-4)
1. Wzmacnianie badań, rozwoju technologicznego i innowacji
2. Wzmacnianie dostępu do i wykorzystania oraz jakości informacyjnych i
komunikacyjnych technologii
3. Wzmacnianie konkurencyjności MSP, sektora rolnictwa (EFRROW) oraz
rybołówstwa i sektora akwakultury (EFMiR)
4. Wspieranie przesunięcia w kierunku niskowęglowej gospodarki we
wszystkich sektorach gospodarki
5. Promowanie adaptacji do zmian klimatycznych, zabezpieczania przed i
zarządzania ryzykiem
6. Ochranianie środowiska i promowanie efektywności zasobów
7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie wąskich gardeł w
podstawowej infrastrukturze sieciowej
8. Promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności siły roboczej
9. Promowanie integracji społecznej i zwalczania bezrobocia
10. Inwestowanie w edukację, umiejętności oraz uczenie się przez całe życie
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i sprawnej administracji
publicznej
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej - usztywnienia struktury
alokacji (5)
•
Niemal każde usztywnienie struktury wydatków ma negatywny wpływ na
jakość interwencji
•
W latach 2014-2020 w krajach celu konwergencja FS powinien stanowić
33% alokacji, EFS 25% alokacji, a więc EFRR pozostałe 42%.
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej (6)
•
EFRR –przynajmniej 50% krajowej alokacji powinno zostać przeznaczone
na priorytety tematyczne numer 1, 3 i 4 w tym minimum 6% na rzecz
priorytetu tematycznego 4
•
Przynajmniej 5% alokacji na rzecz Zintegrowanych Strategii Rozwojowych
dotyczących polityki miejskiej
•
0,2% na rzecz innowacyjnych akcji podejmowanych z inicjatywy KE w
obszarze trwałego rozwoju miejskiego
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej (7)
•
EFS – Minimum 20% zostanie alokowane na priorytet tematyczny
„promowanie integracji społecznej i zwalczanie ubóstwa”.
•
W regionach konwergencji minimum 60% alokacji powinno
skoncentrowane na czterech priorytetach tematycznych: (1) promowanie
zatrudnienia i wspieranie mobilności siły roboczej, (2) inwesto-wanie w
edukację, umiejętności i edukację przez całe życie,(3) promowanie
integracji społecznej i zwalczanie bezrobocia,(4) zwiększenie potencjału
instytucjonalnego oraz sprawnej administracji publicznej
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej – konsekwencje dla EPS (8)
•
Problemy skrócenia menu interwencji ze względu na różne sytuacje i
modele rozwoju regionów europejskich. Dotyczy to: poziomów rozwoju,
struktur społeczno-ekonomicznych, endogenicznych potencjałów, barier
rozwoju i wreszcie trajektorii rozwojowych. Utrudnia to dopasowanie
interwencji UE do konkretnego kontekstu rozwojowego.
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4. Stymulowanie koncentracji tematycznej – wielofunduszowość PO (9)
•
W latach 2014-2020 będzie możliwość finansowania programów
operacyjnych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
i Europejskiego Funduszu Społecznego. Jednak nie zakłada się
wielofunduszowości finansowania w ramach poszczególnych priorytetów.
Maksymalny poziom tak zwanego krzyżowego finansowania proponuje się
obniżyć do 5%.
Pola wyborów strategicznych w Polsce (1-2)
1. Struktura alokacji środków EPS na programy krajowe i regionalne
2. Siatka programów operacyjnych w latach 2014-2020
3. Algorytm podziału alokacji w ramach segmentu regionalnego pomiędzy
województwa
4. Miejsce zlokalizowania środków na rzecz polityki miejskiej
5. Sposób reintegracji polityki rozwojowej.
6. Sposób wrażania środków Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju
Obszarów Wiejskich
7. Zmiany w systemie finansów publicznych umożliwiające realizację
przedsięwzięć rozwojowych przez jednostki samorządu terytorialnego
8. Ograniczenie negatywnych konsekwencji cyklu finansowania w ramach EPS
Znaczenie EPS po roku 2020
•
W latach 2007-2013 inwestycje publiczne podejmowane w Polsce są
finansowane w około 50% ze środków EPS, podobna sytuacja będzie w
latach 2014-2020
•
Kolejny wieloletni okres programowania w UE będzie najprawdopodobniej
5 letni.
•
Kilka kolejnych poza Mazowszem województw opuści kategorię
interwencji konwergencja.
•
Alokacje środków EPS na rzecz Polski będą znacząco mniejsze
Dziękuję za uwagę
Projekt systemowy „Dobre prawo-sprawne rządzenie”
Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego