Czego oczekiwać w gospodarce rosyjskiej w 2016 r

Czego oczekiwać w gospodarce
rosyjskiej w 2016 r. Prognozy w
oczach optymistów i pesymistów
2016-05-11 11:31:10
2
Opracował: Stanisław Podściański
W sytuacji, gdy:
- wahania cen ropy naftowej i kursów rubla wobec dolara i euro już drugi rok biją rekordy,
- wskutek sankcji, embargo i kursu rubla zamiera współpraca gospodarcza Rosji z Zachodem,
- z koszyka dóbr konsumpcyjnych nabywanych przez Rosjan znikają kolejne towary,
zarówno środowiska biznesowe, jak i konsumenckie skupiają uwagę na ocenie bieżących zjawisk w gospodarce
rosyjskiej oraz prognozach dotyczących rozwoju tych zjawisk w celu zminimalizowania ryzyka finansowego i
politycznego z jakim mogą mieć do czynienia.
W poniższym zestawieniu przedstawiono wybrane prognozy wyrażane przez znaczących ekspertów z kręgów
rządowych, organizacji zawodowych i organów zarządzających wielkim biznesem oraz analityków (często
cytowanych w rosyjskich środkach masowego przekazu):
Optymistyczna prognoza
Pesymistyczna prognoza
Ropa naftowa
Do głównych czynników określających cenę ropy naftowej zalicza się m.in.:
opanowanie wydobycia złóż szelfowych w USA, zniesienie zakazu eksportu
amerykańskiej ropy, zniesienie embargo na eksport ropy z Iranu, opłacalność
wydobycia ropy z łupków, zwolnienie tempa wzrostu gospodarczego Chin i innych
krajów rozwijających się.
3
Prezes Gazpromu-Niefti Aleksandr
Djukow zakłada możliwość wzrostu cen
ropy naftowej do poziomu 90-100.
dolarów za baryłkę. Jego zdaniem: „Jest
zupełnie oczywiste, że spadek cen
będzie krótkotrwały. Wszystko jedno,
tak lub inaczej, w średnioterminowej
lub długoterminowej perspektywie,
ceny zaczną wracać do tego poziomu,
który jest sprawiedliwy i słuszny dla
wszystkich odbiorców i dostawców.” W
wywiadzie dla TV Rossija 24, wymienił
cenę: „90-100 dolarów za baryłkę”.
Eksperci Goldman Sachs przewidują
możliwość spadku cen ropy naftowej do
poziomu 20 dolarów za baryłkę. W
raporcie tego banku inwestycyjnego
mówi się, że: „Spadek cen za ropę
naftową ulegnie przyśpieszeniu w
związku z brakiem jednolitego zdania
na ten temat w OPEC. Spotkanie OPEC
tylko potwierdziło nasze zdanie, że w
interesie kartelu nie jest równoważenie
rynku ropy naftowej.” Nota bene, OPEC
podziela zdanie, że cena ropy osiągnie
90-100 dolarów za baryłkę, z tym, że
nie wcześniej niż w 2040 r. Poza tym,
kartel liczy na to, że spadek cen ropy
doprowadzi wycofania się z rynku
krajów nie będących członkami kartelu,
w wyniku czego nastąpi spadek
wydobycia i wzrost ceny.
Kurs dolara
Prezes Banku Centralnego FR Elwira Nabiullina wielokrotnie podkreślała, że tak
naprawdę, Rosjan nie niepokoi kurs dolara – to raczej zwykłe „przyzwyczajenie
mierzyć swoje oszczędności w walucie”. Tym niemniej, opiniotwórcze czasopismo
„Expert” przytacza wyniki badania niedawno przeprowadzonego przez Fundusz
Opinii Społecznej, zgodnie z którymi 75% Rosjan obawia się, że osłabienie rubla
negatywnie wpłynie na poziom ich życia.
4
Premier Rządu FR Dmitrij Medwiedjew
zakłada, że kurs dolara ustabilizuje się
na poziomie 63,5 rubli. Komentując
przyjęty przez Rząd FR projekt budżetu
federalnego na 2016 r. oświadczył:
„Rozumieliśmy, że proces [spadku
kursu rubla] nie może trwać w
nieskończoność, ale dno tego spadku,
czyli granice wahań kursowych trzeba
było namacać. Teraz kurs rubla jest
płynny, i dobrze, dlatego, że nikt nie
dyktuje jego kursu. Jeżeli ten kurs
dyktować, to będzie to oznaczać, że
jest on sztucznie rozdęty i może w
każdej chwili się załamać”.
Dyrektor programu „Polityka
ekonomiczna” Moskiewskiego Centrum
Carnegie Andriej Moczan przewiduje, że
kurs dolara osiągnie wartość 100 rubli.
W wywiadzie dla wydawnictwa The
Village ekspert wyjaśnił, że: „Nie należy
zapominać , że światowe magazyny
ropy naftowej są przepełnione i, że w
ciągu 2016 r. cena ropy Brent będzie
znacznie niższa od tych 50 dolarów,
które zostały założone przy
opracowaniu budżetu. Takie obniżenie
ceny ropy raczej nie będzie
długotrwałe, ale może utrzymywać się
przez 6-12 miesięcy. W tym przypadku,
należy liczyć się z dodatkowym
spadkiem wartości rubla o 15-30%,
przy którym kurs dolara osiągnie pułap
100 rubli.” Zdaniem ekonomistów Bank
of America, jeżeli orientować się na
budżet, to rządowi potrzebny byłby
kurs na poziomie 94 rubli za dolara,
żeby osiągnąć zakładany deficyt w
wysokości 3% (ocena była dokonana
przy cenie ropy naftowej na poziomie
35 dolarów za baryłkę).
PKB
Jeszcze w październiku ubiegłego roku Minister Rozwoju Gospodarczego Aleksie
Uliukajew ogłaszał, że rosyjska gospodarka nie będzie już więcej kurczyć i,
niechby i „powoli”, ale zacznie się odbudowywać. Ogólnie, większość ekspertów
jest zgodna, że w 2016 r. PKB może wzrosnąć, a jeżeli nawet spadnie, to nie tak
gwałtownie jak w 2015 r.
5
Eksperci agencji Fitch przewidują
możliwość wzrostu PKB o 0,5%. W
komunikacie prasowym agencji mówi
się o tym, że: „Fitch uważa, że w 2016
r. rosyjska gospodarka ustabilizuje się i
(na tle spadku o 4% odnotowanego w
2015 r.) można oczekiwać wzrostu o
0,15%. Jednakże agencja spodziewa
się, że utrzyma się niski poziom
aktywności gospodarczej i polityka
ograniczająca tą aktywność, osłabnie
sektor bankowy. Wszystko to razem
będzie powstrzymywać rozwój
gospodarczy.” Jeszcze bardziej
optymistyczną prognozę nakreślił w
listopadzie ubiegłego roku b. Minister
Finansów Aleksiej Kudrin, którego
zdaniem można liczyć na wzrost rzędu
1,5% już w ciągu najbliższych 6
miesięcy.
Eksperci agencji Moody's przewidują
możliwość spadku PKB o 0,5-1,5%.
Wiceprezydent agencji Cristin Lindow
poinformował, że: „Rosyjska
gospodarka dostosowuje się do nowych
realiów, a te realia są takie, że ceny na
ropę naftową pozostaną na niskim
poziomie przez długi czas.” Ponadto
uważa, że Rosja „zbliża się ona do dna
recesji, ale jeszcze go nie osiągnęła”.
Prawdopodobieństwo uchylenia sankcji
Po przedłużeniu przez UE terminu obowiązywania sankcji wobec Rosji szanse na
ich uchylenie przed 31 lipca 2016 r. są znikome. Przedłużenie sankcji przez USA,
w tym rozszerzenie spisu przedsiębiorstw, które objęte zostały sankcjami
dotyczącymi organizacji bankowych, również nie wróży rychłym ich uchyleniem.
Nie napawa optymizmem także fakt, że w Rosji jeszcze nie rozpoczęła się nawet
dyskusja na temat ewentualnego sposobu wyjścia z blokady gospodarczej.
6
Przewodniczący komitetu Dumy
Państwowej FR ds. międzynarodowych
Aleksiej Puszkow zakłada, że uchylenie
sankcji wobec Rosji będzie możliwe już
wiosną 2016 r. Agencja „Interfax”
przekazała jego słowa: „Wiosną może
się rozpocząć aktywne poszukiwanie
możliwości ograniczenia sankcji. Jeżeli
by nie stanowisko [Kanclerza Niemiec
Angeli] Merkel, UE mogła by przejść,
jeśli nie do uchylenia, to do
ograniczenia sankcji”.
Prezes państwowej korporacji
„Rosnano” Anatolij Czubajs przewiduje,
że sankcje zostaną uchylone nie
wcześniej niż w 2017 r. W kuluarach
konferencji ONZ ds. klimatycznych
oświadczył: „Nie oczekiwałbym
uchylenia sankcji… w 2016 r. Wydaje
mi się, że to będzie bardziej
długotrwały proces. Z drugiej strony
myślę, że jest wielce prawdopodobne,
że wcześniej czy później to nastąpi”.
Ucieczka kapitałów zagranicznych
W 2014 r. odpływ kapitałów z gospodarki rosyjskiej pobił „rekord wszechczasów” i
przekroczył 150 mld dolarów. W 2015 r., według informacji Banku Centralnego FR,
wskaźnik ten przekroczył 70 mld dolarów. Co dotyczy 2016 r., sprawę komplikuje
fakt, że obecnie we wszystkich rozwijających się krajach niezbyt dobrze układają
się stosunki z inwestorami, co po raz pierwszy od 27 lat spowoduje odpływ z tych
krajów kapitałów netto.
Zastępca Ministra Rozwoju
Gospodarczego Aleksie Wiediew
spodziewa się odpływu 57 mld dolarów.
Jak przekazał agencji TASS: „Sytuacja
rzeczywiście się zmienia. Wyniki 2015
r. wskazują, że będzie to 72 mld
dolarów [zamiast prognozowanych 87
mld]. W następnym roku przewidziano
57 mld dolarów i tak zostanie.”
Inflacja
Eksperci Banku Światowego przewidują
odpływ 82 mld dolarów. Główny
ekonomista Banku Światowego ds.
Rosji Birgit Hansl oświadczyła: „Według
naszego bazowego scenariusza…było
to około 113 mld dolarów (w 2015 r.), w
następnym roku będzie 82 mld
dolarów. Uważamy, że, w 2017 r.
będzie to już mniej-więcej normalna
wielkość - 67 mld dolarów.”
7
Wskaźnik inflacji był tym parametrem, który w ciągu roku był wyjątkowo
niekorzystny. Z tego też względu powszechnie uważa się, że nie może się on już
dalej pogarszać. W 2015 r. inflacja osiągnęła poziom 13-14%.
Rada Dyrektorów Banku Centralnego
FR przewiduje, że inflacja nie
przekroczy 6%. Z komunikatu
prasowego dowiadujemy się, że: „W
listopadzie i na początku grudnia 2015
r. następował dalszy spadek inflacji.
Zwolnieniu tempa wzrostu cen
konsumpcyjnych pomogła sprzyjająca
koniunktura na rynku towarów rolnospożywczych, stopniowe zmniejszanie
się wpływu osłabienia rubla na ceny na
przełomie lipca i sierpnia oraz słaby
popyt konsumpcyjny przy niskim
wzroście nominalnych dochodów
mieszkańców.”
Eksperci Morgan Stanley prognozują, że
inflacja osiągnie poziom 8,5%.
Cytowana przez czasopismo RBC
ekonomistka Morgan Stanley Alina
Sljusarczuk informuje: „Na tle
podwyższonych oczekiwań inflacyjnych
spowodowanych zakazem importu
żywności z Turcji zmuszeni jesteśmy
podnieść średnią prognozę inflacji w
Rosji z 7,8% r./г. do 8,5% r./r. w 2016 r.
i z 6,4% r./r. do 6,7% r./r. w 2017 r.
Inflacja w stosunku rocznym w styczniu
wyniesie 10,2% r./r. i obniży się do
8,3% w marcu 2016 r.”
Płace
We wrześniu 2015 r. Rosstat zmienił metodykę obliczania średniej płacy,
włączając do ogólnej puli zatrudnionych pracowników małych i indywidualnych
przedsiębiorstw. W ten sposób, po nowym przeliczeniu, średnia płaca zmniejszyła
się o 12%. Jak zauważyła gazeta „Wiedomosti”, otworzyło to władzom drogę do
pozbawienia pracowników państwowych podwyżek w 2016 r. i zaoszczędzenia
150 mld rubli. Do pozytywów należy zaliczyć zamiar podwyższenia w 2016 r.
minimalnej płacy o prawie 300 rubli (z 5 965 do 6 204 rubli), co pomoże tym,
których świadczenia powiązane są z płacą minimalną.
8
Eksperci analitycznej kompanii Korn
Ferry Hay Group przewidują dalszy
spadek płac w Rosji o 7,5%. Z
komunikatu prasowego wynika, że: „W
skali europejskiej, najwyższe podwyżki
w 2016 r. otrzymają pracownicy na
Ukrainie - 11,5%. Jednakże inflacja na
poziomie 48,3% spowoduje, że płace
realne spadną o 36,8%. W Rosji
występuje podobne zjawisko wskutek
spadku cen na ropę naftową i sankcji
ekonomicznych. Nominalnie płace
wzrosną o 7%, ale wskutek inflacji
ocenianej na 14,5% w rzeczywistości
dochody Rosjan spadną o 7,5%. To
znacznie więcej niż ubiegłoroczny
spadek o 0,7%.”
Eksperci kompanii Superjob uważają, że
większość przedsiębiorstw w ogóle
zaprzestanie indeksacji płac. W
wywiadzie dla gazety „Wiedomosti”
mówią, że: „Jest to związane z ogólnym
trendem powodującym ograniczenie
HR-budżetów, w których skład wchodzi
i fundusz płac. 77% przedsiębiorstw
przyznało, że HR-budżet na rok
następny będzie okrojony lub
pozostanie na poziomie 2015 r. W
związku z tym, wzrostu płac mogą
oczekiwać, co najwyżej, pracownicy na
kluczowych stanowiskach,
bezpośrednio związanych z
wypracowaniem zysku przez
przedsiębiorstwo. W ogólnej liczbie,
udział przedsiębiorstw stosujących
indeksację płac nie przekroczy
15–18%”.
Emerytury i stypendia
Prezydent FR Władimir Putin liczy na
indeksację emerytur i stypendiów na
poziomie inflacji. Agencja „Interfax”
przytoczyła jego słowa: „Będziemy
obserwować co się będzie działo w
gospodarce kraju. Bardzo bym chciał
żebyśmy mogli rozwiązać ten problem
chociażby z uwzględnieniem
rzeczywistej inflacji 2016 r. Nie wiem,
czy nam się to uda, czy nie.”
Duma Państwowa FR i Minister
Szkolnictwa i Nauki FR Dmitrij Liwanow
przewiduje, że indeksacja emerytur i
stypendiów przeprowadzona zostanie
na poziomie o 4% (czyli grubo poniżej
poziomu inflacji). W wywiadzie
oświadczył, że: „W komisji budżetowej
powiedziano mi, że ... było by
niesłusznie podnosić stypendia szybciej
niż emerytury. Przecież studenci mogą
chyba sami zarobić, podczas gdy
emeryci - nie zawsze.”
Powyższe zestawienie, obejmujące prognozy na 2016 r. dotyczące kilku kluczowych wskaźników
gospodarczych, ilustruje skrajną nieprzewidywalność rozwoju sytuacji w rosyjskiej gospodarce. Ten
czynnik rosyjscy przedsiębiorcy wymieniają najczęściej podczas badań opinii na temat tego co im
9
najbardziej przeszkadza w prowadzeniu biznesu (cześciej niż wysokie obciążenia podatkowe,
niebotyczne oprocentowanie kredytów, gąszcz przepisów krępujących przedsiębiorczość, itp.).
Zapewne nieprzewidywalność rozwoju sytuacji w rosyjskiej gospodarce, równie silnie zniechęca
zagranicznych eksporterów i inwestorów do prowadzenia interesów z Rosją.
Warto też zwrócić uwagę na fakt, że eksperci z kręgów rządowych, w odróżnieniu od ekspertów i analityków
ścisle związanych z biznesem, z reguły tryskają optymizmem. Sprawiają wrażenie, że nie dostrzegają lub
bagatelizują zagrożenia i przyjmują oczekiwania za rzeczywistość. Doraźnie, w polityce wewnętrznej zachowanie
to może sprzyjać pacyfikacji nastrojów społecznych, ugruntowaniu przekonania, że nie jest tak źle, wszystko jest
na najlepszej drodze, a przejściowe kłopoty wkrótce miną. W dłuższym okresie czasu ten stan rzeczy będzie
trudno utrzymać i trzeba będzie ogłosić prawdę. Bez wiarygodnej diagnozy dotyczącej stanu rosyjskiej
gospodarki, jakakolwiek terapia może być z góry skazana na niepowodzenie.
Źródła:
http://ibusiness.ru/blog/future/40921,
http://www.1obl.ru/news/ekonomika-i-biznes/padenie-ekonomiki-rossii-v-2016/?sphrase_id=8932706
http://gorodskoyportal.ru/moskva/news/biz/21197324/
10