Słowo jako współuczestnictwo - Biennale Sztuki dla Dziecka

19. BIENNALE SZTUKI DLA DZIECKA
Słowo na terytorium sztuki dla dziecka
Poznań, 2-8 czerwca 2013’
OKIEM OBSERWATORKI
Patrycja Gałązka
Słowo jako współuczestnictwo
Sztuka opowiadania (storytelling) odwołuje się do praktyk społeczeństw tradycyjnych,
w których słowo uobecnia się poprzez wspólne działanie opowiadacza oraz słuchaczy. Wielu
artystów (Michał Malinowski, Godfrey Duncan, Beata Frankowska, Małgorzata Litwinowicz –
Droździel, Agnieszka Aysen Kaim, Jarosław Kaczmarek) podejmuje się storytelling`u dla
dzieci, o czym przekonaliśmy się na tegorocznym 19. Biennale Sztuki dla Dziecka.
Dzieło sztuki słowa żywego istnieje jedynie poprzez akt wypowiedzenia, który poprzez
łączność z pozawerbalnym przekazem staje się rzeczywistością kreacyjną jednocząc
wspólnotowo wszystkich uczestników zdarzenia. Interakcyjność uczestników jest inicjowana
poprzez animatora, który włącza widza w proces tworzenia historii. Wprowadzając w
sytuację opowiadania zwykle stawia przed publicznością zadanie czynnego uczestnictwa,
najczęściej poprzez odpowiadanie na zawołanie opowiadacza. Formy przywołania mogą mieć
1
różną postać. Niektórzy wykorzystują pytania kierowane do widzów (Drzewo Bajkowych Słów
– „Kto chce taką skrzynię?”). Proste formuły słowne (wyliczanki; rymowanki np. „jabłoneczka
gada, gada, dzieciom bajki opowiada” - Jabłonka; piosenki) oraz naśladowanie gestów
(odgrywanie ruchów lecącego ptaka – Bajki czekoladowego jeziora) sprawiają, że
przywoływany świat zaczyna się uobecniać. Wiele razy dzieci same inicjują formy włączenia
się w historię, np. tupiąc nogami, gdy bohater przemierza drogę (Pan Kaddu i inne historie).
Otwartość animatora na tego typu działania, podtrzymywanie spontanicznych aktywności
oraz elastyczna fabuła, warunkuje dwutorowość powstałej relacji i zaangażowanie
uczestników. Wspólnotowa więź podtrzymywana jest również poprzez muzyczne formy
pojawiające
się
podczas
przekazu.
Rytmicznie
śpiewane
proste
zwrotki
przy
akompaniamencie orientalnych instrumentów (Jak mama została Indianką, Drzewo
Bajkowych Słów) aktywizują. Najlepiej jest, gdy pojawia się kilka instrumentów (Pan Kaddu i
inne historie), wówczas bowiem mali widzowie łatwiej skupiają się na akcji i czynniej włączają
w jej współtworzenie.
Performatywny charakter wydarzenia uobecnia się nie tylko poprzez działania
widowni, ale również poprzez samą osobę opowiadającą. Jej modulacja głosu, warunki
artykulacyjne, gesty, mimika, strój oraz rekwizyty stymulują wrażenia widzów. Osobowość i
inwencja animatora odgrywają ogromną rolę w tego typu widowisku. Im jego koncepcja
bardziej zmysłowa i spójna, tym rodzi większą sympatię i jedność wspólnotową. Podobne
argumenty przemawiają za odpowiednim doborem repertuaru.
Opowiadanie zawsze odbywa się w pewnym kontekście, który determinuje charakter
zaistniałej sytuacji. W kulturach oralnych wierzono, iż wypowiadanie mitycznego słowa
przyczynia się do rewitalizacji świata. Współcześnie sakralny wymiar tego typu działań
ustępuje miejsca funkcji ludycznej, gdyż symboliczne znaczenie storytellingu nie ma
odzwierciedlenia w światopoglądzie społeczeństwa prefiguratywnego. Opowiadanie jest
formą rozrywki, która wzbogacona o elementy ludyczne (Drzewo Bajkowych Słów) uaktywnia
emocje dzieci. Śmiech, podobnie jak aktywności motoryczne, pomagają dać upust napięciu
rodzącemu się w trakcie opowiadania historii (efekt katharsis).
2
Storytelling jest formą widowiska performatywnego, który w swoim zamyśle tworzy
wspólnotę zbiorowości czynnie włączoną w proces uobecniania wizji przedstawianej przez
opowiadacza. Artysta-mediator angażuje emocje, akty mowy i czynności widowni, by
wspólnie z nią tworzyć barwne historie.
3