Badanie relacji społecznych mieszkańców Wrocławia w wieku

366
Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 366-368
Badanie relacji społecznych mieszkańców Wrocławia w wieku
poprodukcyjnym przy użyciu kwestionarisza BREF-WHOQOL
Assessment of social relationships of post-working age citizens of Wroclaw with use of BREFWHOQOL questionnaire
Katarzyna Zatońska, Ludmiła Waszkiewicz, Katarzyna Połtyn-Zaradna, Dagmara Gaweł-Dąbrowska,
Jakub Einhorn
Katedra i Zakład Medycyny Społecznej, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Wprowadzenie. Problem starzenia się społeczeństw jest tak ważny, że
WHO w 2002 roku zaprezentowała w Madrycie ramową politykę dotyczącą
aktywnego starzenia się. Wydłużajace się przeciętne dalsze trwanie życia
powoduje pojawianie się nowych problemów dotyczących wszystkich
sfer życia, składających się na jego jakość. Proces starzenia towarzyszy
systematyczne pogorszanie się jakości życia we wszystkich jej wymiarach,
jak również w relacjach społecznych.
Cel pracy. Ocena relacji społecznych w aspekcie jakości życia w populacji
mieszkańców Wrocławia w wieku poprodukcyjnym.
Materiał i metoda. W Katedrze i Zakładzie Medycyny Społecznej AM we
Wrocławiu od maja 2007 roku prowadzone są badania jakości życia dorosłych
mieszkańców miasta Wrocławia w wieku od 30 roku życia. Niniejsza praca
dotyczy wyników badań odnoszacych się do relacji społecznych w populacji
240 mieszkańców Wrocławia w wieku poprodukcyjnym i jest częścia cyklu
prac dotyczacych jakości życia. Narzędziem badawczym jest kwestionariusz
badania jakości życia BREF-WHOQOL – wersja krótka.
Wyniki. Dziedzina relacji społecznych kwestionariusza BREF obejmowała:
związki osobiste, wsparcie społeczne oraz aktywność seksualną. Średnia
wieku w badanej populacji wynosiła 64,4 lat (wśród kobiet – 63,6 lat;
wśród mężczyzn 67,2 lat). Większość badanych to osoby zadowolone
i bardzo zadowolone ze swoich związków osobistych. Co dziesiąty badany
jest osobą zdecydowanie niezadowoloną ze swego życia seksualnego,
w grupie tej przeważają mężczyźni. Większość ogółu respondentów to
osoby zdecydowanie zadowolone ze wsparcia jakie otrzymują od swoich
przyjaciół.
Wnioski. Relacje społeczne w badanej grupie oceniane są dobrze,
jednakże aby wysunąć jednoznaczne wnioski celowym będzie powtórzenie
i porównanie oceny relacji społecznych jakości życia tej samej populacji
po upływie 3 lat.
Introduction. The problem of aging has become so important that the
World Health Organization in 2002 in Madrid presented a framework
policy for active aging. The lengthening of the average life expectancy has
resulted in new problems related to all spheres of life and its quality. The
aging process is accompanied by a systematic deterioration in the quality
of life in all of its dimensions, as well as in the social relationships.
Aim. To assess social relationships as an aspect of quality of life in the
population of post-working age in Wroclaw.
Materials & methods. Since 2007 the Department of Social Medicine
has conducted research on the issues of quality of life among citizens of
Wroclaw at the age of 30 and over. This work is the evaluation of a study
on social relationships in the population of 240 post-working age citizens of
Wroclaw and is one part of a series of works on quality of life. The research
was run with a questionnaire survey-BREF quality of life – short version.
Results. The domain of social relationships includes: personal relationships,
social support and sexual activity. The average age of the studied population
was 64.4 years (women – 63.6 years, men 67.2 years). Most respondents
were satisfied and very satisfied with their personal relationships. Every
tenth respondent was strongly dissatisfied with personal sex life, with men
predominating in this group. The majority of all respondents were highly
satisfied with the support they received from their friends.
Conclusions. Social relationships are judged to be good, however, to reach
a final conclusion, a further examination is necessary. The same respondents
should be surveyed after 3 years with the same questionnaire.
Key words: quality of life, people of post-working age, social relationship,
BREF-WHOQOL
Słowa kluczowe: jakość życia, osoby w wieku poprodukcyjnym, relacje
społeczne, BREF-WHOQOL
© Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 366-368
www.phie.pl
Nadesłano: 13.03.2012
Zakwalifikowano do druku: 29.05.2012
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Katarzyna Zatońska
Katedra i Zakład Medycyny Społecznej, Akademia Medyczna we Wrocławiu
ul. Bujwida 44, 52-408 Wrocław
tel./fax 071/3282145, e-mail: [email protected]
Zatońska K i wsp. Badanie relacji społecznych mieszkańców Wrocławia w wieku poprodukcyjnym przy użyciu kwestionarisza...
367
Wprowadzenie
Materiał i metoda
Problem starzenia się społeczeństw jest tak ważny, że Światowa Organizacja Zdrowia (ŚOZ) w 2002
roku zaprezentowała w Madrycie ramową politykę
dotyczącą aktywnego starzenia się [1]. Wydłużajace
się w ostatnich latach przeciętne dalsze trwanie życia
powoduje pojawianie się nowych problemów dotyczących wszystkich sfer życia, składających się na jego
jakość. Jakość życia jest to szerokie pojęcie, na które
w złożony sposób wpływ ma zdrowie fizyczne, stan
psychiczny, stopień niezależności, relacje z innymi
ludźmi i ważnymi cechami środowiska danej osoby.
ŚOZ łącząc zdrowie z jakością życia określa je jako:
stan fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu, nie tylko braku choroby i inwalidztwa [2].
Znamienną implikacją wynikającą z tak postawionego
sformułowania jest wskazanie, że choroba nie jest tylko
sprawą zachowania fizycznej integralności ludzkiego
organizmu, lecz rozgrywa się na płaszczyznach psychicznego, społecznego i duchownego funkcjonowania
[3,4]. Proces starzenia towarzyszy systematyczne
pogorszanie się jakości życia we wszystkich jej wymiarach, jak również w relacjach społecznych. Wsparcie
społeczne odgrywa szczególnie ważną rolę w utrzymaniu zdrowia człowieka, chronienia go przed chorobą
i we wspomaganiu procesów zdrowienia [5]. W latach
80. ubiegłego wieku po raz pierwszy wykazano, że
izolacja społeczna jest ważnym czynnikiem ryzyka
przedwczesnej śmierci. U osób powyżej 70 roku życia
najważniejszym predyktorem umieralności okazała
się ilość kontaktów z przyjaciółmi i krewnymi, podczas gdy w grupie poniżej 70 roku życia ważniejszy
był status małżeński [6]. Wyniki badań z ostatnich
25 lat dotyczących wpływu wsparcia społecznego na
choroby sercowo-naczyniowe, pomimo stosowania
różnych metod jego pomiaru, są wyjątkowo zgodne.
Badania te dotyczyły zarówno populacji osób zdrowych, jak i osób z wcześniej zdiagnozowaną chorobą
wieńcową. Samotność okazała się jednym z predyktorów zawału serca oraz śmierci sercowej wśród kobiet
podczas 20-letniej obserwacji w badaniu Framingham
[7]. Systematyczna ocena jakości życia ze szczególnym uwzględnieniem relacji społecznych takich jak:
związki osobiste, wsparcie społeczne oraz aktywność
seksualną w istotny sposób może przyczynić się do
rozpoznania i przewidywania szeroko rozumianych
potrzeb zdrowotnych ludzi w starszym wieku, a co za
tym idzie, może być jedną z podstaw tworzenia programów profilaktycznych skierowanych do omawianej
populacji.
W Katedrze i Zakładzie Medycyny Społecznej
AM we Wrocławiu od maja 2007 roku prowadzone są
badania jakości życia mieszkańców miasta Wrocławia
w wieku powyżej 30 roku życia. Niniejsza praca stanowi opracowanie wyników badań dotyczących relacji
społecznych w populacji 240 mieszkańców Wrocławia
w wieku poprodukcyjnym (w tym 55 mężczyzn i 185
kobiet). Narzędziem badawczym jest kwestionariusz
badania jakości życia BREF-WHOQOL – wersja
krótka. Dziedzina relacji społecznych obejmowała:
związki osobiste, wsparcie społeczne oraz aktywność
seksualną. Dane zostały przeanalizowane w ujęciu
ogólnym, jak również z uwzględnieniem płci.
Cel pracy
Ocena relacji społecznych w aspekcie jakości życia
w populacji mieszkańców Wrocławia w wieku poprodukcyjnym.
Wyniki
Średnia wieku w badanej populacji wynosiła 64,4
lat, (wśród kobiet – 63,6 lat; wśród mężczyzn 67,2 lat).
Większość badanych (69,8%) to osoby zadowolone
i bardzo zadowolone ze swoich związków osobistych.
Tylko 8,3% ogółu badanych deklaruje zdecydowane
niezadowolenie ze związków, w których żyje. Odsetek
zdecydowanie źle oceniających swoje związki jest
o 4 punkty procentowe wyższy w populacji kobiet niż
mężczyzn i wynosi odpowiednio 9,4% i 5,4%. Z kolei,
w 20% grupie osób niejednoznacznie oceniających
swoje związki osobiste przeważają mężczyźni (25,4%
w porównaniu do 18,9% kobiet).
Co dziesiąty badany jest osobą zdecydowanie
niezadowoloną ze swego życia seksualnego, w grupie
tej przeważają mężczyźni (15,1% badanych mężczyzn
i 10,9% badanych kobiet). Zbliżone odsetki charakteryzują grupy osób niejednoznacznie oceniających
swoje życie seksualne (38,3% ogółu badanych) oraz
osób zdecydowanie zadowolonych ze swego pożycia
(41,7% ogółu badanych). W grupie osób niezdecydowanych odsetek kobiet jest o 6,2 punktu procentowego
wyższy niż w grupie mężczyzn, dla których wynosi
37,7%. W grupie osób zdecydowanie zadowolonych
odsetek mężczyzn jest 4 punkty procentowe wyższy
niż w grupie kobiet (45,1%).
Większość ogółu respondentów (77,9%) to osoby
zdecydowanie zadowolone ze wsparcia jakie otrzymują
od swoich przyjaciół. Odsetek osób zdecydowanie zadowolonych jest wyższy w grupie kobiet (77,9%) niż
mężczyzn (72,7%). Zdecydowanie niezadowolonych
ze wsparcia od swoich przyjaciół jest tylko 2,5% ogółu
badanych (w tym 2,7% kobiet i 1,8% mężczyzn).
Blisko jedna piąta badanych (19,2%) to osoby niejednoznacznie oceniające wsparcie jakie otrzymują od
swoich przyjaciół. Brak zdecydowanych ocen częściej
cechuje mężczyzn (25,5%) niż kobiety (17,3%).
Opisane dane zostały obliczone zgodnie z kluczem
kwestionariusza BREF, a wartości uzyskane w ramach
368
dziedziny relacji społecznej w ujęciu ogólnym, jak
również z uwzglednieniem płci nie wykazały różnic
istotnie statystycznych.
Wnioski
Wszystkie dziedziny relacji społecznych na które
składały się związki osobiste, wsparcie społeczne oraz
aktywność seksualna w badanej grupie oceniane są
dobrze, jednakże aby wysunąć jednoznaczne wnioski
Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 366-368
celowym będzie powtórzenie i porównanie oceny relacji społecznych jakości życia tej samej populacji po
upływie 3 lat. Polacy w badaniu CBOS ocenili bardzo
wysoko swój poziom satysfakcji ze swoich przyjaciół,
najblizszych znajomych na 83%, a ze swojego małżeństwa na 81% [8]. Badanie to potwierdza, że ta
dziedzina jakości życia jest dobrze oceniana przez
Polaków.
Piśmiennictwo / References
1. Drugie Światowe Zgromadzenie ONZ na temat starzenia się
społeczeństw. Madryt, Hiszpania 8-12 kwietnia 2002. www.
unic.un.org.pl/ageing/info.php
2. WHO Constitution, Geneva 1946.
3. De Walden-Gałuszko K. Wykorzystywanie badań jakości
zycia w psychiatrii. Pamiętnik VII Gdańskich Dni Lecznictwa
Psychiatrycznego, Jurata, 24-25 IX 1993, Gdańsk 1993.
4. Oliver J, Huxley P, Bridges K, Mohamad H. Quality of life
and mental health. Service, London-NY 1996.
5. Bishop GD. Psychologia zdrowia. Zintegrowany umysł i ciało.
Astrum, Wrocław 2000.
6. Seeman TE, Kaplan GA, Knudsen L, et al. Social network
ties and morality among the elderly in the Alameda County
Study. Am J Epidemiol 1987, 126: 714-23.
7. Eaker ED, Pinsky J, Castelli WP. Myocardial Infarction and
Coronary Death among Women: Psychosocial Predictors
from a 20-Year Follow-up of Women in the Framingham
Study. Am J Epidemiol 1992, 135: 854-64.
8. Komunikat z badania „Polacy o swoim zadowoleniu z życia”.
CBOS, Warszawa, styczeń 2010.