Raport IEO Expom Analiza rynku MEW

Perspektywy i uwarunkowania rozwoju małej energetyki wiatrowej w Polsce
1. Potencjalni klienci
W sytuacji braku w Polsce systemu wsparcia promującego przyłączanie małych źródeł
odnawialnych do sieci elektroenergetycznej lub też działanie w systemie generacji rozproszonej,
główną motywacją do instalacji elektrowni wiatrowej pozostaje wzrost cen energii. Na rys. 3.1
pokazano wzrost cen energii elektrycznej i ciepła dla gospodarstw domowych po roku 2004. W
przypadku energii elektrycznej i ciepłej wody ceny w latach 2004-2009 wzrosły powyżej 30%.
Na rysunku 3.2 przedstawiono obecną sprzedaż małych elektrowni wiatrowych w Polsce wg sposobu
ich użytkowania. Większość sprzedawanych turbin działa w systemach autonomicznych (z
akumulatorami) lub używanych jest do podgrzewania wody. Szczególną grupę stanowią małe
systemy hybrydowe (w połączeniu z fotowoltaiką, w Polsce bardzo rzadko z generatorem
dieslowskim). Są to z reguły instalacje służące do podświetlania znaków drogowych, reklam itp. lub
zasilania oświetlenia ulic i parkingów. Ich wykorzystanie w ostatnich latach motywowane było
głównie możliwością uzyskania dofinansowania z funduszy europejskich (RPO oraz PROW) – przy
ocenie wniosku dodatkowo punktowano wykorzystanie OZE.
Najwięcej sprzedawanych w Polsce turbin wiatrowych to najmniejsze piko- i mikroturbiny (rys. 3.3)
głównym ich odbiorcą są użytkownicy indywidualni.
Wyniki ankietowania sektora (rys. 3.4) małej energetyki wiatrowej wykazują bardzo duże i rosnące
zainteresowanie inwestycjami w małe elektrownie wiatrowe ze strony inwestorów prywatnych oraz
właścicieli gospodarstw rolnych. Na stałym poziomie utrzymuje się zainteresowanie przedsiębiorców,
które znacząco wzrosło po uwolnieniu cen energii, kiedy to poszukiwano (właściciele niewielkich firm
takich jak tartaki, firmy stolarskie, piekarnie itp.) alternatywnych źródeł zasilania wobec drogiej
energii z sieci. Jednakże brak oferty większych elektrowni wiatrowych w atrakcyjnych cenach
spowodował, że rynek ten pomimo dużego potencjału w zasadzie się nie rozwija. Wciąż wysokie jest
zainteresowanie zastosowaniem małych elektrowni wiatrowych do dla celów oświetleniowych
(lampy uliczne, reklamy, parkingi). Spada zainteresowanie zakupem MEW ze strony organizacji
pozarządowych, co spowodowane jest malejącą ilością środków publicznych (dotacji) na tego typu
urządzenia instalowane w celach edukacyjnych i informacyjnych. Niewielkim zainteresowaniem
cieszą się MEW w sektorze budownictwa mieszkaniowego, w szczególności spółdzielni. Obiecującym
rynkiem jest bez wątpienia sektor rolnictwa. Notuje on znaczący wzrost zużycia energii elektrycznej
(rys. 3.5), wraz z rosnącymi jej cenami. Wynika to zarówno ze zwiększenia produkcji rolnej, jak i z
doposażenia gospodarstw w sprzęt AGD (od 2005 roku wydatki na użytkowanie mieszkania i nośniki
energii w gospodarstwach rolników wzrosły o prawie 40%). Przy słabym rozwoju rynku sprzedaży
MEW trudno jest obecnie określić jego charakterystykę regionalną. Jednak wyraźnie zwiększoną
sprzedaż notuje się w województwie pomorskim (jedne z najwyższych cen energii elektrycznej i
ciepłej wody w Polsce przy równoczesnym słabym rozwoju sieci dystrybucyjnej i bardzo dobrych
warunkach wiatrowych) oraz dolnośląskim (najwyższy w Polsce wzrost zużycia energii elektrycznej na
obszarach wiejskich, szybko rosnące ceny ciepłej wody). Wydaje się to potwierdzać tezę o tym, że w
chwili obecnej podstawową motywacją do zakupu małej elektrowni wiatrowej jest chęć
uniezależnienia się od wzrostów/wahań cen nośników energii.
2. Struktura rynku dostawców turbin
Wg badań rynku przeprowadzonych w I kwartale 2011 roku przez IEO w sektorze małej energetyki
wiatrowej, w Polsce działają obecnie 142 firmy. Większość z nich (rys. 3.6) to przedsiębiorstwa
zajmujące się dystrybucją, instalacją i serwisem urządzeń. Ponad połowa tych firm prowadzi
jednocześnie działalność dystrybucyjną, instalacyjną i serwis urządzeń (rys. 3.6). Ponadto na rynku
działa ok. 10 producentów MEW i 5 przedsiębiorstw dopiero rozpoczynających działalność w tym
zakresie. Jednak w praktyce tylko 4 producentów ma na tyle dopracowany produkt by wykonywać go
seryjnie, pozostałych 3 producentów wykonuje MEW na zamówienie po kilka sztuk rocznie – głównie
turbiny o małej mocy i pionowej osi obrotu oraz 3 producentów samych tylko generatorów. W
badaniu sektora MEW pojawiło się również 5 nowych producentów, którzy mają swój produkt w fazie
prototypu i planują rozpocząć produkcję w drugiej połowie 2011 roku. Rynek polski wykazuje cechy
charakterystyczne dla rynku światowego, tzn. pomimo dużej liczby przedsiębiorstw deklarujących
działalność w sektorze tylko niewiele firm w rzeczywistości dysponuje sprawdzonymi produktami i
sprzedaje je w znaczącej ilości.
Większość firm (80%) działa na rynku krócej niż 5 lat, a połowa krócej niż 2 lata. Z reguły małe
elektrownie wiatrowe stanowią tylko niewielką część dochodów przedsiębiorstwa – połowa firm
deklaruje, że małe elektrownie wiatrowe stanowią poniżej 10% ich przychodów, a tylko 3 firmy
działające na polskim rynku utrzymują się wyłącznie z działalności w tym sektorze.
Dystrybutorzy turbin wiatrowych w Polsce mają w ofercie urządzenia pochodzące z kilkunastu
krajów, najczęściej z USA, krajów azjatyckich, Niemiec, Holandii, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii.
Jednakże w praktyce import turbin ma miejsce głównie z Chin (rys. 3.7), skąd sprowadza się prawie
80% importowanych turbin, w większości najmniejszej mocy. Stanowią one także ok. 70% wszystkich
MEW instalowanych w Polsce. Podejmowane są także próby eksportu MEW do innych krajów,
jednakże skala tej działalności jest jeszcze niewielka. Najwięcej turbin sprzedawanych jest do Niemiec
i Irlandii, ponadto odnotowuje się przypadki sprzedaży do Szwecji, Francji, Hiszpanii i Kanady.
Większość sprzedawanych turbin to rozwiązania o poziomej osi obrotu. Turbiny o osi pionowej mają
marginalny udział w rynku (kilkadziesiąt sztuk turbin małej mocy) i są dostępne w ofercie rynkowej 4
firm. Kolejne firmy planują wprowadzenie nowych rozwiązań na rynek, są one jednak w bardzo
początkowej fazie rozwoju.
3. Uwarunkowania ekonomiczne inwestycji w małe elektrownie wiatrowe w
Polsce
W sytuacji braku specyficznego systemu wsparcia dla małych turbin wiatrowych głównymi
czynnikami decydującymi o opłacalności inwestycji w małą elektrownię wiatrową są koszty instalacji,
produktywność elektrowni oraz cena nośnika energii zastępowanego produkcją z MEW. Ten ostatni
czynnik omówiony został szerzej w rozdziale 3.1. Podstawowym składnikiem kosztów inwestycyjnych
są koszty turbiny, oraz, w przypadku pracy na sieć wydzieloną, akumulatorów. Wg Amerykańskiego
Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej AWEA koszty inwestycyjne w przypadku małych turbin
wiatrowych zawierają się w przedziale 3-6 USD na 1 Wat mocy zainstalowanej. Analiza oferty
krajowych dystrybutorów potwierdza, że struktura cen w Polsce odpowiada cenom na rynku
światowym. Ceny turbin wahają się od 4000 do 10000 zł za kW mocy nominalnej. Niższe ceny
osiągają najmniejsze wiatraki, pracujące w systemach hybrydowych, których cena z reguły nie
przekracza 3000 zł. Jak wynika z zamieszczonej poniżej tabeli rozpiętość cen turbin w danym
przedziale mocy jest bardzo duża i uzależniona z reguły od kraju pochodzenia sprzętu. Dodatkowo, w
przypadku pracy na sieć wydzieloną, koszt baterii/akumulatorów, inwertera i kontrolera ładowania
porównywalny jest z kosztem samej turbiny. Kolejną pozycję w kosztach inwestycyjnych stanowią
wieże/maszty, na których instalowane są elektrownie. Tańszą opcją są maszty z odciągami, na
których instaluje się zwykle mniejsze elektrownie. Ich cena waha się w bardzo szerokim zakresie od
1000 (za maszt dla małej elektrowni 1 kW) do 9000 zł za maszt dla elektrowni 6-10kW. Droższe są
maszty fundamentowane – w takim przypadku cena wynosi od 5 do 12 tys. zł.
W analizie ekonomicznej opłacalności inwestycji w MEW największe znaczenie ma jej
produktywność. Polska jest krajem charakteryzującym się niskimi prędkościami wiatru, nawet na
wysokościach odpowiadających dużym turbinom wiatrowym (70-100 m). W warunkach, w jakich
funkcjonują małe elektrownie wiatrowe, dodatkowym czynnikiem ograniczającym produktywność
jest turbulencja i wpływ przeszkód terenowych. Metody oszacowania produktywności stosowane dla
farm wiatrowych i dużych turbin są dla MEW mało użyteczne, ze względu zarówno na znaczące
koszty (porównywalne ze skalą inwestycji) jak i na słabą stosowalność w warstwie przyziemnej (10-20
m), w której z reguły pracują MEW. Ze względu na panujące w Polsce warunki wiatrowe oraz możliwe
zastosowania MEW, IEO wprowadził wstępną klasyfikację lokalizacji elektrowni wiatrowych, dzieląc je
na 5 klas (tab. 3.2)
Należy jednakże zdawać sobie sprawę z faktu, iż w polskich warunkach klimatycznych na
wysokościach, na których montowane są typowe małe elektrownie wiatrowe dominują prędkości
wiatru z przedziału 3-5m/s. W najlepszych lokalizacjach zakres ten poszerza się do 6 m/s, głównie w
sezonie zimowym. Dostępne na rynku turbiny przy prędkościach 6-7m/s osiągają ok. 20-30% mocy
nominalnej. Najwyższe prędkości wiatru, powyżej prędkości nominalnej (z reguły ok. 12 m/s)
wystąpią na wysokościach osiągalnych dla MEW epizodycznie i związane będą z reguły z wiatrami
huraganowymi i porywistymi, stanowiącymi zagrożenie dla turbiny. W tabeli 3.3. oszacowano
produktywność, w warunkach poszczególnych klas wiatrowych, dostępnych na rynku MEW,
posługując się krzywymi mocy dostarczonymi przez producentów. Widoczne są bardzo duże różnice
w przewidywanej produktywności, w zależności od lokalizacji i typu turbiny (krzywej mocy). Dotyczy
to zwłaszcza klas o najniższych prędkościach wiatru, gdzie niejednokrotnie produkcja energii może
nie zależeć od mocy nominalnej (np. w przypadku niektórych typów turbin 5 i 10 kW w klasie
prędkości 0). Stąd bardzo duże znaczenie ma dobór typu turbiny do lokalizacji. Upowszechnienie
stosowania MEW w Polsce na zasadach komercyjnych będzie wymagało rozwijania technologii turbin
przeznaczonych do użytkowania w obszarach o niskich prędkościach wiatru, tzw. działających
efektywnie w zakresie prędkości 3-5 m/s.
Tab. 3.3 Wydajność małych elektrowni wiatrowych w warunkach polskich w zależności od klasy
prędkości wiatru. Źródło: opracowanie własne IEO na podstawie krzywych mocy przedstawianych
przez producentów MEW wymienionych przez „2010 wind generator buyers guide”
Duże farmy i elektrownie wiatrowe obecnie budowane w Polsce pozwalają na uzyskanie
wydajności średniej równej lub wyższej niż MEW dla najwyższej klasy wiatrowej (rzędu 2000 h/rok).
Są to wydajności ponad dwa razy wyższe niż w przypadku MEW instalowanych często w pierwszej
klasie prędkości wiatru.
4. Potencjał dla rynku do roku 2020
Światowy potencjał rynkowy MEW jest oceniany przez AWEA na poziomie 113 GW w roku 2020, co
oznacza 200-300 krotny wzrost obecnie zainstalowanej mocy. W Polsce „Krajowy Plan Działania na
rzecz odnawialnych źródeł energii” (KPD) do 2020 r. został przyjęty przez rząd w grudniu 2010 r.
Zawarte w nim cele związane z wykorzystaniem energetyki odnawialnej (15 % zużycia energii brutto
w 2020 r. ma pochodzić z OZE), sprawiają, że istnieje potrzeba rozwoju różnych rodzajów zielonej
energii, w tym także małej energetyki wiatrowej, która dopiero wkracza w taką fazę rozwoju, która
może wnieść zauważalny wkład w „zielony mix energetyczny”. Główny cel zawarty w KPD to moc
zainstalowanych małych turbin wiatrowych, która ma wynosić 550 MW w 2020 r. Ponadto zakłada
się, że oprócz wzrostu zainstalowanej mocy, nastąpi wzrost średniego czasu pracy turbin od 800
h/rok w 2011 r. do 1000 h/rok w 2020 r. Jednym z zapisów w omawianym dokumencie jest promocja
rozwoju rozproszonych źródeł energii o niewielkiej mocy. Zapewnienie rozwoju takich rozproszonych
źródeł, którymi są m.in. małe elektrownie wiatrowe może zostać zrealizowane poprzez zwiększenie
poziomu wsparcia oraz ułatwień administracyjnych. Dodatkowo, zapowiadane jest wsparcie
innowacyjnych technologii w zakresie OZE. Omawiając rozwój rynku małych elektrowni wiatrowych
w oparciu o Krajowy Plan Działania można jedynie wspomnieć o ogólnych celach rządu, bez
szczegółowego systemu wsparcia, koniecznego do dalszego rozwoju sektora. W raporcie Instytutu
Energetyki Odnawialnej dla Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej pt. Wizja Rozwoju
Energetyki Wiatrowej w Polsce do 2020 r., które była materiałem źródłowym dla rządu przy
opracowywaniu KPD, podkreślono - po raz pierwszy w kontekście krajowych bilansów
energetycznych -, celowość i znaczenie wykorzystanie małej energetyki wiatrowej w przyszłości. Do
2020 r. scenariusz zaproponowany przewidywał wzrost zainstalowanej mocy małych turbin
wiatrowych do 600 MW. Małe elektrownie wiatrowe wykorzystywane będą przez indywidualnych
konsumentów energii w tzw. systemie DSM (ang. Demand Side Management ), opierającym się na
sterowaniu zapotrzebowaniem na energię po stronie popytu poprzez planowanie, wdrożenie i nadzór
działalności przez przedsiębiorstwo energetyczne. Z tych rozwiązań mogłyby korzystać tzw.
inteligentne sieci, ale z uwagi na znacznie wyższe koszty jednostkowe niż farmy wiatrowe i niższe
wskaźniki czasu pracy turbin w ciągu roku, ich sytuacja rynkowa będzie zależna od przyjętego modelu
rozwoju sieci oraz różnic w cenach energii na średnim i niskim napięciu (relacją pomiędzy ceną
hurtową i ceną detaliczną energii elektrycznej). Uważa się jednak (co jest w obecnej sytuacji zaletą),
że małe elektrownie wiatrowe nie wymagają działań związanych z rozwojem sieci, ponieważ ze
względu na sposób działania będą je wzmacniać na końcu sieci niskiego napięcia, będąc elementem
wspomnianych inteligentnych sieci i systemów mikrogeneracji. Sektor małych elektrowni wiatrowych
w celu dalszego rozwoju potrzebuje rządowego wsparcia, wprowadzenia ułatwień legislacyjnych i
administracyjnych, których obecnie brakuje na polskim rynku energetyki wiatrowej. W chwili obecnej
sytuacja w tym zakresie jest niejasna, a wszystkie działania mają być sprecyzowane w „ustawie o
odnawialnych źródłach energii”, której przedłożenie rząd zapowiada od czerwca 2010 roku. Nie są
jednak znane żadne szczegółowe założenia ustawy ani szczegóły planowanego systemu wsparcia.
Niepotwierdzone informacje mówią o możliwości wprowadzenia mechanizmów stałych cen dla
małych źródeł energii, a także o wspieraniu elektrowni do 10 kW na terenach miejskich oraz 10-100
kW na terenach wiejskich.
5. Szanse i zagrożenia dla rozwoju rynku
Dzięki badaniu rynku małej energetyki wiatrowej przeprowadzonemu przez Instytut Energetyki
Odnawialnej wśród kluczowych przedstawicieli sektora MEW udało się zidentyfikować aktualne
problemy sektora. W obecnej sytuacji są nimi:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
brak systemu wsparcia dostosowanego do potrzeb MEW; obecny, daleki od doskonałości i
zadowolenia inwestorów, system jest stworzony dla dużej energetyki wiatrowej, jest
skomplikowany i niemożliwy do zastosowania przez indywidualnych użytkowników (wymaga
np. pozyskania koncesji, prowadzenia działalności gospodarczej i obrotu certyfikatami);
sugerowanym dobrym rozwiązaniem byłoby tu wprowadzenie mechanizmów stałej ceny dla
elektrowni przyłączonych do sieci energetycznej lub mechanizmów podatkowych dla
systemów autonomicznych,
brak narzędzi finansowych o charakterze odpowiadającym MEW (brak możliwości pozyskania
dofinansowania z funduszy ekologicznych np. z NOFOŚiGW, brak systemu mikrodotacji, brak
oferty banków w zakresie finansowania MEW),
skomplikowane i długotrwałe procedury związane z pozyskaniem pozwolenia na budowę i
traktowaniem MEW na równi z wielkoskalową energetyka wiatrową,
w przypadku przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, brak uproszczonych procedur dla
MEW, w szczególności brak możliwości prowadzenia tzw. rozliczeń netto („net-metering”),
będących najprostszą i wypróbowaną w innych krajach formułą współpracy MEW z siecią,
bariera informacyjna – niska świadomość roli MEW i związanych z nimi zagadnień wśród
urzędników i w przedsiębiorstwach energetycznych,
niska świadomość społeczna w zakresie MEW i możliwości ich wykorzystania, a także
wynikający z niej niekiedy brak akceptacji dla MEW w najbliższym otoczeniu,
bariera technologiczna – brak sprawdzonych i potwierdzonych stosowanymi certyfikatami
rozwiązań funkcjonujących w polskich warunkach, przy równoczesnym braku środków na
badania i rozwój technologii,
wysokie koszty jednostkowe MEW, wynikające częściowo z niszowości technologii (brak
możliwości rozwinięcia produkcji na skalę przemysłowa wobec ograniczonego popytu w
Polsce, konkurencja ze strony gotowych rozwiązań azjatyckich),
brak instytucji certyfikujących oraz akredytowanych laboratoriów krajowych; konieczność
zdobywania certyfikatów w UE powoduje podwyższenie kosztów dla krajowych
producentów; z drugiej strony, przy dopuszczeniu braku certyfikatu, brak jest gwarancji
efektywności działania urządzeń i ich bezpieczeństwa oraz otwiera się rynek dla tanich
rozwiązań o niskiej jakości (np. turbin produkcji chińskiej)
Podstawowych szans dla rozwoju rynku należy upatrywać w realizacji Krajowego Planu Działania w
zakresie OZE do 2020 roku. W celu jego wdrożenia ww. bariery muszą zostać usunięte. Można jednak
spodziewać się, że stymulacja rozwoju polskiego rynku może nastąpić (jak w Wielkiej Brytanii)
poprzez wzrost cen energii i poszukiwanie przez odbiorców końcowych alternatywnych źródeł
zaopatrzenia w nią w stosunku do przedsiębiorstw energetycznych. Jednakże w takim przypadku
wybór małej elektrowni wiatrowej uwarunkowany jest jej niezawodnością (gwarantowana
produktywność) i ceną.
6. Instytucje naukowo-badawcze działające w sektorze małej energetyki wiatrowej
Kompetencje największych instytucji badawczych w UE pokrywają każdy obszar związany z małymi
elektrowniami wiatrowymi, jednakże ze względu na dotychczasowy słaby rozwój tego sektora w UE
(w porównaniu z wielkoskalową energetyka wiatrową) rzadko miewają one specjalistyczne
instytuty/jednostki zajmujące się wyłącznie MEW. W Polsce sektor badawczy w dziedzinie MEW jest
wyjątkowo słabo rozwinięty i słabo udokumentowany. Na większości politechnik w kraju deklaruje się
prowadzenie badań w zakresie MEW, jednakże w praktyce są to z reguły prace nie wykraczające poza
obszar pracy magisterskiej lub projektu wewnętrznego (prace statutowe, granty rektorskie), bez
udziału przemysłu. Z reguły tego typu prace prowadzone są na wydziałach energetycznych,
elektrycznych, bądź lotniczych (aerodynamika). Ze względu na doświadczenie pracowników i
długoletni okres badań można wymienić kilka instytucji posiadających potencjał do współpracy z
przemysłem. Są to:
1) Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie; posiada doświadczenie w konstrukcji MEW i współpracy
z przemsłem (Dr Ząber, Nowomag) oraz stanowiska laboratoryjne
2) Politechnika Warszawska, Wydział Mechaniczny, Energetyki i Lotnictwa oraz Instytut
Elektroenergetyki; rozproszone prace badawcze, głównie z zakresu aerodynamiki i mechaniki płynów
oraz elektrycznych właściwości MEW
3) Politechnika Gdańska, Wydział Elektrotechniki i Automatyki; prace głównie w zakresie
generatorów; powołanie spin-off http://www.akw.gda.pl/ems/ z ofertą własnych rozwiązań
elektrowni wiatrowych
4) Politechnika Łódzka, głównie Instytut Elektroenergetyki (badania w zakresie generacji
rozproszonej i integracji MEW z siecią); rozbudowa laboratoriów badawczych, poszukiwanie
partnerów przemysłowych
5) Instytut Elektrotechniki w Warszawie; prace nad autonomicznym systemem z elektrownią
wiatrową o mocy 2,5 kW, głównie w zakresie wyposażenia elektrycznego dla turbiny
6) Politechnika Wrocławska, Zakład Inżynierii Lotniczej; zainteresowanie projektami przydomowych
elektrowni wiatrowych, głównie od strony aerodynamicznej
Przytoczone wyżej przykłady wskazują na skromne (może za wyjątkiem AGH, choć zespół badawczy z
lat 90-tych uległ znacznemu rozproszeniu) doświadczenie w pracach wdrożeniowych i konieczność
ukierunkowania i sprecyzowania poszukiwań partnera naukowego pod kątem potrzeb rynku. Bez
wątpienia możliwe jest skonstruowanie konsorcjum naukowo-przemysłowego, integrującego
doświadczenia z wielu dziedzin (aerodynamika, elektroenergetyka, automatyka, elektronika) w celu
rozwijania technologii nowoczesnej małej elektrowni wiatrowej. Jednakże obecnie nie można się w
tym względzie oprzeć na istniejących krajowych kompleksowych doświadczeniach w dziedzinie
energetyki wiatrowej i dlatego trzeba raczej koncentrować się na potencjale w zakresie
poszczególnych komponentów (wirnik i skrzydła, generator, systemy sterowania i kontroli) i
poszukiwać partnerów naukowych tą drogą.
7. Możliwości pozyskania dofinansowania dla prac projektowych i wdrożenia produkcji
małych elektrowni wiatrowych
Przemysł energetyki odnawialnej, oprócz wsparcia przedmiotowego w ramach pomocy publicznej
związanej z ochroną środowiska, może korzystać także z finansowych instrumentów wsparcia na
podniesienie innowacyjności. Pomimo skromności oferty krajowych funduszy na prace badawcze i
rozwojowe i dotychczasowego braku specjalnych priorytetów nakierowanych na energetykę
wiatrową, a w szczególności na MEW, poniżej zaprezentowane te z programów, w których
przynajmniej teoretycznie można starać się o wsparcie dla firm starających się wdrożyć na skalę
przemysłową małe elektrownie wiatrowe lub produkcję ich komponentów. Instrumentem wsparcia
skierowanym do sektora MSP, w tym producentów działających w energetyce odnawialnej,
powołanym w strukturze Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT)jest dofinansowanie działalności
innowacyjnej w ramach tzw. projektów celowych. Dofinansowanie odbywa się ze środków
budżetowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zgodnie z regulaminem obowiązującym od
dnia 1 kwietnia 2010r. dofinansowaniem objęte są badania przemysłowe oraz prace rozwojowe.
Maksymalny próg dofinansowania wynosi dla badań przemysłowych 80%, a dla prac rozwojowych
60%, w zależności od tego, czy przedsiębiorca współpracuje z instytucją badawczo-rozwojową, lub też
jest to przypadek badań przemysłowych, kiedy wyniki projektu są szeroko rozpowszechniane w
„mediach techniczno-naukowych” (konferencje techniczne i naukowe, czasopismach, portale
tematyczne). W obecnej edycji nabory ogłaszane są cyklicznie do końca 2013r. Działaniem, które jest
obecnie w gestii dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) jest Inicjatywa
Technologiczna, w skrócie IniTech, będąca modyfikacją działań, które wcześniej były znane pod
nazwą „Wędka Technologiczna”. NCBIR ogłosiło jeden konkurs w 2009r. w ramach którego było
możliwe sfinansowanie projektów w dowolnej fazie rozwoju, zarówno część badawcza łącznie z fazą
przygotowawczą, jak również tylko etap drugi polegający na przygotowaniu technologii do
wdrożenia. W ramach fazy A - części badawczej przedsiębiorcy zobligowani byli do przedstawienia w
taki sposób swych projektów, aby spełniały wymagania poszczególnych badań określonych w ustawie
o zasadach finansowania nauki. Obecnie, NCBIR rozważa ogłoszenie następnej edycji Initech.
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju jest agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146),
powołaną do realizacji zadań z zakresu polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej
państwa. Jednym z Programów strategicznych realizowanych przez NCBiR jest Program
Zaawansowane Technologie Pozyskiwania Energii. Celem programu jest opracowanie rozwiązań
technologicznych, których wdrożenie przyczyni się do osiągnięcia założeń Strategii 3x20 Unii
Europejskiej (poprawa efektywności energetycznej o 20%, zwiększenie udziału energii odnawialnej
do 20% i redukcja emisji CO2 o 20% w łącznym bilansie UE do 2020 r., w odniesieniu do 1990 r.).
Program ma być istotnym wsparciem dla wdrożeń wyników badań naukowych i technologii
konwencjonalnych (węglowych) oraz OZE. Planowany budżet programu wynosi 300 mln zł,
przeznaczony jest na 4 wymienionych w Programie zadania badawcze. Jak dotychczas środowisko
energetyki wiatrowej było zbyt słabe aby wygenerować krajowym program badawczy w swoim
obszarze działania, choć w projektach realizowanych w ramach Programu mogą uczestniczyć
przedsiębiorstwa ze wszystkich branż OZE. W czerwcu 2010 roku, w Instytucie Maszyn
Przepływowych Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, odbyła się inauguracja realizacji projektu pt.:
„Opracowanie zintegrowanych technologii wytwarzania paliw i energii z biomasy, odpadów
rolniczych i innych”, o całkowitym budżecie 110 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego
Innowacyjna Gospodarka, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości jako instytucja wdrażająca
ogłosiła konkurs na projekty w ramach działania „Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o
znaczeniu ponadregionalnym” (termin składania –maj 2011 r.). Dotyczy on tworzenia klastrów –
przestrzennie skoncentrowanych grup przedsiębiorstw, instytucji i organizacji zależnych od siebie,
uzyskujących dzięki swojemu działaniu synergistyczny efekt – zwiększenie produktywności lub
innowacyjności firmy, dyfuzja know-how oraz przyciąganie nowych zasobów i przedsiębiorstw.
Wczesna faza rozwoju powiązań kooperacyjnych, w jakiej znajdują się firmy należące do sektora
małych elektrowni wiatrowych, pozwala na udzielenie im dofinansowania w ramach konkursu w
wysokości 2 mln PLN. Dzięki temu firmy mogłyby stworzyć odpowiednie warunki technicznoorganizacyjne do tworzenia powiązań między sobą oraz opracować wspólną strategię rozwoju
klastra. Budżet przewidziany dla całego działania wynosi 104 300 000 EUR i w pierwszym naborze
wniosków rozdysponowanych zostanie 80 mln PLN. Dofinansowanie projektu stworzenia klastra
małych elektrowni wiatrowych może zostać przyznane m.in. na zakup środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych, które mają charakter szkoleniowy i doradczy. Ponadto,
dofinansowanie może obejmować koszty osobowe i administracyjne związane z obsługą tworzonych
powiązań. W związku z uwzględnieniem małych elektrowni wiatrowych w Krajowym Planie Działania
w zakresie
energii ze źródeł odnawialnych., który zakłada instalację tego rodzaju turbin o łącznej mocy 500 MW
do 2020 r., konieczne jest wzmocnienie rynku małych elektrowni wiatrowych. Współpraca pomiędzy
firmami pozwoliłaby na identyfikację problemów, stworzenie propozycji ich rozwiązań oraz
dodatkowo dałaby możliwość osiągnięcia wymiernych korzyści ekonomicznych. Klaster mógłby
dobrze wpasować się także w realizację dyrektywy 2009/28/WE o promocji odnawialnych źródeł
energii oraz wspomnianego Krajowego Planu Działania. Podstawowe wymagania odnośnie tworzenia
klastra (kryteria oceny wniosku) to:
1. „Geografia” klastra
Powiązanie kooperacyjne (cześć wytwórcza) musi być zlokalizowane na obszarze o dużej koncentracji
przemysłowej i badawczo-rozwojowej (parki technologiczne i przemysłowe, inkubatory
technologiczne, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, inkubatorów przedsiębiorczości, centra
transferu technologii, kampusy szkół wyższych, specjalne strefy ekonomiczne). Zgodnie z filozofią
klastra, ma on być zlokalizowany w danym województwie (firmy nie mogą być rozsiane po całej
Polsce). Powiązanie kooperacyjne ma mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju regionu, w którym jest
zlokalizowane.
2. Finansowanie
We wniosku należy określić sposób finansowania działalności (pożyczki, fundusze prywatne lub
publiczne etc.) W ramach kryterium oceniane jest, czy Wnioskodawca przedstawił dokumenty
finansowe potwierdzające zdolność do sfinansowania wkładu własnego uwzględniające:
· środki na pokrycie 5% wartości kwoty dofinansowania w ramach rozliczenia
końcowego,
· kwoty na uzupełnienie dofinansowania wynikającej z intensywności wsparcia,
· kwoty na pokrycie podatku VAT,
· pozostałe wydatki niekwalifikowane.
3. Powiązanie kooperacyjne – skład i umowa
W skład powiązania kooperacyjnego wchodzi co najmniej 6 przedsiębiorców, co najmniej jedna
organizacja badawcza i co najmniej jedna instytucja otoczenia. We wniosku należy wpisać dane
każdego podmiotu funkcjonującego w ramach powiązania kooperacyjnego, który podpisał
porozumienie/umowę powiązania