Instytut Wymiaru SprawiedliwoĞci - Instytut Wymiaru Sprawiedliwości

Transkrypt

Ins
INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWO CI
ut
tyt
Agnieszka Oko ska LL.M.
m
Wy
Wybrane zagadnienia
z zakresu post powania egzekucyjnego
w prawie niemieckim
wo
dli
wie
pra
uS
iar
Warszawa 2015
ci
Spis tre ci
I
Ins
Spis tre ci
ut
tyt
Wst p ............................................................................................................................ III
Wykaz skrótów............................................................................................................... V
Wykaz literatury .......................................................................................................... VIII
A.
Rodzaje egzekucji i ród a prawa ........................................................................... 1
I.
Ekskurs: egzekucja administracyjna .................................................................... 1
1.
ród a prawa ................................................................................................... 1
2.
Zakres zastosowania VwVG ............................................................................ 2
3.
Podstawa egzekucji administracyjnej ............................................................... 2
II.
Egzekucja s dowa – kwestie ogólne ................................................................... 3
1.
ród a prawa ................................................................................................... 3
2.
Nowelizacja ZPO ............................................................................................. 3
B.
Organy egzekucyjne .............................................................................................. 4
I.
Wprowadzenie .................................................................................................... 4
II.
Komornik ............................................................................................................ 4
1.
ciwo funkcjonalna ................................................................................. 4
2.
ciwo miejscowa .................................................................................... 6
III.
d egzekucyjny ................................................................................................. 7
1.
ciwo funkcjonalna ................................................................................. 7
2.
ciwo miejscowa .................................................................................... 7
IV.
d procesowy ................................................................................................... 8
V.
d wieczystoksi gowy....................................................................................... 9
VI. Wierzyciel ........................................................................................................... 9
VII. Dyskutowane zmiany w systemie organów egzekucyjnych .................................... 9
1.
Zwi kszenie uprawnie komorników ................................................................ 9
2.
d jako jednolity organ egzekucyjny ............................................................ 11
C.
Status komornika................................................................................................. 12
I.
Regulacja w prawie federalnym ......................................................................... 12
II.
Regulacja w prawie krajów zwi zkowych ........................................................... 12
III. Status prawny komornika .................................................................................. 13
1.
Wcze niejsze modele statusu komorników .................................................... 13
2.
System komorników rewirowych, biuro rozdzielcze ........................................ 14
3.
Komornik jako urz dnik s by publicznej ...................................................... 14
4.
Nadzór nad komornikami ............................................................................... 15
5.
Odpowiedzialno odszkodowawcza za dzia ania komornika ......................... 19
IV. Droga do zawodu komornika ............................................................................. 21
1.
Wykszta cenie i do wiadczenie zawodowe ..................................................... 21
2.
Inne wymagania ............................................................................................ 22
3.
Mianowanie ................................................................................................... 22
4.
Liczba komorników ........................................................................................ 24
5.
Organizacja komorników................................................................................ 24
V. Wykonywanie zawodu komornika...................................................................... 24
1.
Zasady ogólne ............................................................................................... 24
2.
Organizacja biura .......................................................................................... 25
3.
Dochody komornika ....................................................................................... 26
Kraj zwi zkowy ........................................................................................................ 32
4.
Stosunek do wnioskodawcy ........................................................................... 33
VI. Praktyka i informacje statystyczne ........................................................................ 34
1.
Dzia alno komorników w praktyce ............................................................... 34
2.
Informacje statystyczne ................................................................................. 35
VII. Propozycje zmiany statusu komornika ............................................................... 40
1.
Projekt „prywatyzacji” dzia alno ci komorników .............................................. 40
2.
Projekt liberalizacji systemu rewirów komorniczych ........................................ 42
D.
Koszty post powania egzekucyjnego................................................................... 44
I.
Wprowadzenie .................................................................................................. 44
II.
Zasady zwrotu kosztów post powania egzekucyjnego mi dzy stronami ............ 44
1.
Kwestie wst pne............................................................................................ 44
2.
Zakres obowi zku zwrotu kosztów na podstawie § 788 ust. 1 ZPO ................ 44
3.
Egzekucja obowi zku zwrotu kosztów............................................................ 46
4.
Szczególne zasady zwrotu kosztów ............................................................... 47
wo
dli
wie
pra
uS
iar
m
Wy
ci
Spis tre ci
II
Ins
ut
tyt
III. Odpowiedzialno stron wobec pa stwa za koszty egzekucji ............................ 47
1.
ród a prawa, ogólna charakterystyka ............................................................ 47
2.
nik z tytu u kosztów s dowych ................................................................ 48
3.
Koszty egzekucji prowadzonej przez komorników .......................................... 49
4.
Koszty egzekucji prowadzonej przez inne organy i rodków zaskar enia ....... 54
5.
Zwolnienie od kosztów egzekucji ................................................................... 56
IV. Redukcja kosztów eksmisji – tzw. eksmisja berli ska ........................................ 57
1.
Tradycyjna eksmisja ...................................................................................... 57
2.
Modele eksmisji pozwalaj ce na redukcj kosztów ........................................ 58
3.
Ograniczony wniosek egzekucyjny (§ 885a ZPO)........................................... 59
4.
Praktyka egzekucyjna .................................................................................... 61
E.
rodki obrony d nika w post powaniu egzekucyjnym........................................ 62
I.
Wprowadzenie .................................................................................................. 62
II.
rodki obrony merytorycznej ............................................................................. 62
III.
rodki obrony formalnej .................................................................................... 63
1.
Skarga na sposób egzekucji (Vollstreckungserinnerung, § 766 ZPO) ............. 63
2.
Natychmiastowe za alenie (sofortige Beschwerde, § 793 ZPO) ..................... 67
IV. Ochrona przed egzekucj (§ 765a ZPO) ........................................................... 69
1.
Wprowadzenie ............................................................................................... 69
2.
Warunki dopuszczalno ci .............................................................................. 69
3.
Przes anki ...................................................................................................... 70
4.
Rozstrzygni cie s du..................................................................................... 71
5.
Kazuistyka ..................................................................................................... 72
6.
Praktyka ........................................................................................................ 76
wo
dli
wie
pra
uS
iar
m
Wy
ci
Wst p
III
Ins
Wst p
tyt
ut
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie ustawowej regulacji wybranych
kwestii z zakresu post powania egzekucyjnego w prawie niemieckim oraz ich
funkcjonowania w praktyce. Ponadto uwzgl dnione zosta y dyskutowane propozycje
gruntownych zmian przepisów post powania egzekucyjnego.
Niniejsze opracowanie obejmuje nast puj ce bloki zagadnie :
rodzaje egzekucji (egzekucja s dowa i administracyjna),
2)
organy egzekucyjne,
3)
status komornika,
4)
koszty post powania egzekucyjnego,
5)
m
Wy
1)
rodki obrony formalnej d
nika.
iar
pra
uS
Niemieckie orzecznictwo i literatura prawnicza s bardzo obszerne. Juris, jedna
z najpopularniejszych prawniczych baz danych, zawiera ponad 1 250 000 orzecze
dowych oraz ponad milion informacji bibliograficznych o publikacjach ksi kowych
oraz artyku ach w czasopismach i ksi gach pami tkowych. Przepisy post powania
egzekucyjnego s komentowane w przynajmniej 13 (!) obszernych komentarzach.
Liczba podr czników po wi conych wy cznie post powaniu egzekucyjnemu si ga
dziesi ciu. Uwzgl dnienie tych wszystkich róde wykracza oby poza ramy
niniejszego opracowania. Tym samym konieczna by a selekcja materia ów, która
zosta a oparta na nast puj cych kryteriach:
wie
– w zwi zku z niedawn nowelizacj przepisów post powania egzekucyjnego
niniejsza analiza zosta a oparta przede wszystkim na nowszych ród ach,
w szczególno ci komentarzach i podr cznikach wydanych w latach 2013–2014;
dli
– przy wyborze artyku ów z czasopism i ksi g pami tkowych szczególn uwag
zwrócono na artyku y publikowane przez praktyków i/lub w czasopismach
skierowanych do praktyków (np. „Rpfleger” dla referendarzy s dowych czy „DGVZ”
dla komorników) oraz na publikacje najbardziej znanych autorów w tej dziedzinie
(np. Gaul, Schilken czy Schuschke);
wo
– spo ród orzecze wybrane zosta y przede wszystkim rozstrzygni cia Federalnego
Trybuna Sprawiedliwo ci.
Komentarze s cytowane w przypisach w skróconej formie odpowiadaj cej praktyce
przyj tej w Niemczech. Wyja nienie skróconej formy cytatów znajduje si w wykazie
literatury.
ci
Wst p
IV
Ins
W razie konieczno ci przedstawienia regulacji tylko jednego kraju zwi zkowego
Republiki Federalnej Niemiec wybrano najwi kszy i najludniejszy kraj zwi zkowy,
tj. Nadreni Pó nocn -Westfali .
ut
tyt
wo
dli
wie
pra
uS
iar
m
Wy
ci
Wykaz skrótów
V
Ins
Wykaz skrótów
tyt
Amtsgericht (niemiecki s d odpowiadaj cy s dowi rejonowemu)
Abgabenordnung (niemiecka Ordynacja podatkowa)
artyku
Bundesbesoldungsgesetz (niemiecka Ustawa o uposa eniach
urz dników)
Beamtenstatusgesetz (niemiecka Ustawa o statusie urz dników i
urz dniczek s by publicznej)
Beck-Rechtsprechung
Bürgerliches Gesetzbuch (niemiecki kodeks cywilny)
Bundesgesetzblatt (niemiecki dziennik ustaw)
Bundesgerichtshof (niemiecki Federalny Trybuna Sprawiedliwo ci)
Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen (oficjalny
zbiór rozstrzygni BGH w sprawach cywilnych)
Bundesrat-Drucksachen (materia y wy szej izby niemieckiego
parlamentu)
Bundestag-Drucksachen (materia y ni szej izby niemieckiego
parlamentu)
Bundesverfassungsgericht
(niemiecki
Federalny
Trybuna
Konstytucyjny)
Bundesverwaltungsgericht
(niemiecki
Federalny
Trybuna
Administracyjny)
Durchführungsbestimmungen zum Gerichtsvollzieherkostengesetz
(niemieckie Przepisy wykonawcze do ustawy o kosztach
komorników)
Deutscher Gerichtsvollzieher Bund e.V. (niemieckie Stowarzyszenie
Komorników)
Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung
Grundbuchordnung (niemiecka Ustawa o ksi gach wieczystych)
Gerichtskostengesetz (niemiecka Ustawa o kosztach s dowych)
Gerichtsverfassungsgesetz
(niemiecka
Ustawa
o
ustroju
downictwa)
Geschäftsanweisung für Gerichtsvollzieher (niemieckie Zarz dzenie
o czynno ciach komorników)
Gesetz über Kosten der Gerichtsvollzieher (niemiecka Ustawa o
kosztach komorników)
Gerichtsvollzieherordnung
(niemieckie
Rozporz dzenie
o
komornikach)
Gerichtsvollzieher-Vergütungsverordnung
Justizbeitreibungsordnung (niemieckie Rozporz dzenie o ci ganiu
nale no ci s dowych)
ut
AG
AO
art.
BBesG
BeamtStG
BT-Drs.
BVerwG
DGVB
GvKostG
GVVergVO
JBetrO
wo
GVO
dli
GVGA
wie
DGVZ
GBO
GKG
GVG
pra
DB-GvKostG
uS
BVerfG
iar
BR-Drs.
m
Wy
BeckRS
BGB
BGBl.
BGH
BGHZ
ci
Wykaz skrótów
Ins
JMBl. NRW
Justizministerialblatt für das Land Nordrhein-Westfalen (Biuletyn
Ministerstwa Sprawiedliwo ci kraju zwi zkowego Nadrenia
Pó nocna-Westfalia)
Juris Praxisreport Mietrecht
tyt
jurisPRMietR
JZ
KG
LBG NRW
VI
ut
Juristenzeitung
Kammergericht
Landesbeamtengesetz Nordrhein-Westfalen (Ustawa o statusie
urz dników kraju zwi zkowego Nadrenia Pó nocna-Westfalia)
Landesdisziplinargesetz Nordrhein-Westfalen (Ustawa dyscyplinarna
kraju zwi zkowego Nadrenia Pó nocna-Westfalia)
Landgericht (niemiecki s d odpowiadaj cy polskiemu s dowi
okr gowemu)
Monatsschrift für Deutsches Recht
Oberlandesgericht
(niemiecki
s d
odpowiadaj cy
s dowi
apelacyjnemu)
nast pny, nast pne
numer brzegowy
Neue Juristische Online-Zeitschrift
Neue Juristische Wochenschrift
NJW-Rechtsprechungsreport Zivilrecht
Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht
NVwZ- Rechtsprechungs-Report
Neue Zeitschrift für Mietrecht
punkt
Republika Federalna Niemiec
Reichsgericht (S d Rzeszy)
Entscheidungen des Reichsgerichts in Zivilsachen (oficjalny zbiór
rozstrzygni RG w sprawach cywilnych)
Der Deutsche Rechtspfleger
Rechtspflegergesetz (niemiecka
Ustawa
o
referendarzach
dowych)
Schleswig-Holsteinische Anzeigen
ust p
Verwaltungsgericht (s d administracyjny)
Verwaltungsgerichtshof (Trybuna Administracyjny)
Vollstreckungsvergütungsverordnung (niemieckie Rozporz dzenie o
wynagrodzeniach urz dników s by publicznej wykonuj cych
zadania z zakresu egzekucji)
Verwaltungs-Vollstreckungsgesetz (niemiecka Ustawa o egzekucji w
administracji)
zdanie
Zivilprozessordnung (niemiecki Kodeks post powania cywilnego)
LDG NRW
MDR
OLG
wo
dli
ci
zd.
ZPO
wie
VwVG
pra
SchlHA
ust.
VG
VGH
VollstrVergV
uS
Rpfleger
RPflG
iar
n.
nb.
NJOZ
NJW
NJW-RR
NVwZ
NVwZ-RR
NZM
pkt.
RFN
RG
RGZ
m
Wy
LG
Wykaz skrótów
Ins
ZRP
ZVG
Zeitschrift für Rechtspolitik
Gesetz über die Zwangsversteigerung und die Zwangsverwaltung
(niemiecka Ustawa o licytacji i zarz dzie przymusowym)
Zeitschrift für Zivilprozess
ut
tyt
ZZP
VII
wo
dli
wie
pra
uS
iar
m
Wy
ci
Wykaz literatury
VIII
Ins
Wykaz literatury
tyt
Abramenko, Andrik, Neuerungen des Mietrechtsänderungsgesetzes für Gerichtsvollzieher,
Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2013, 42–47.
ut
Beck'scher Online-Kommentar ZPO,
(w przypisach: BeckOK ZPO/autor).
12. edycja,
Monachium,
stan
na
15.3.2014
m
Wy
Brox, Hans/Walker Wolf-Dietrich, Zwangsvollstreckungsrecht, 10. wydanie, Monachium
2014.
Bruns, Alexander, Vom Forderungseinzug zum Forderungsmanagement – Neue Aufgaben
für Gerichtsvollzieher?, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2010, 24–30.
Damm, Maximilian, Zwangsvollstreckung für Anfänger, 11. wydanie, Monachium 2014.
Detterbeck, Steffen, Allgemeines Verwaltungsrecht, 12. wydanie, Monachium 2014,
uS
iar
Engelhardt, Hanns/App, Michael/Schlatmann, Arne, Verwaltungs-Vollstreckungsgesetz,
Verwaltungszustellungsgesetz: VwVG, VwZG, 9. wydanie, Monachium 2011 (w przypisach:
Engelhardt/App/autor).
Fischer, Nikolaj, Aktuelle Entwicklungen einer zeitgemäßen
Gerichtsvollziehers, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2014, 49–60.
Ausbildung
des
Fischer, Nikolaj, Auswirkungen der „Mietrechtsänderung” auf Räumungsverfahren und -vollstreckung, Neue Zeitschrift für Mietrecht 2013, 249–260.
pra
Fischer, Nikolaj, Forderungsmanagement oder „Gerichtsvollzug“? – Zur Notwendigkeit einer
Reform der Berufsausbildung der Gerichtsvollzieher, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung
2008, 49–59.
wie
Fischer, Nikolaj, Zwangsräumung bei konkreter Lebensgefahr für den Schuldner, Juris
Praxisreport Mietrecht 11/2008 Anm 5.
Gallo, Hans Eckhard/Heinze, Gerhard, Effizienz in der Arbeit der Gerichtsvollzieher?,
dli
Gaul, Hans Friedhelm, Der Gerichtsvollzieher – ein organisationsrechtliches Stiefkind des
Gesetzgebers, Zeitschrift für Zivilprozess 1974, 241.
wo
Gaul, Hans Friedhelm, Die erneute Gesetzesvorlage zur Reform des Gerichtsvollzieherwesens, Zeitschrift für Zivilprozess 2011, 271–316.
Gaul, Hans Friedhelm, Die Verfassungswidrigkeit der Härteentscheidung nach § 765a ZPO
wegen Verstoßes gegen den Richtervorbehalt aus Art. 92 GG, Juristenzeitung 2013, 1081–
1089.
ci
Wykaz literatury
IX
Ins
Gaul, Hans Friedhelm/Schilken Eberhard/Becker-Eberhard Ekkhard, Zwangsvollstreckungsrecht, 12. wydanie, Monachium 2010 (w przypisach: Gaul/Schilken/ Becker-Eberhard/autor).
tyt
Gilleßen, Hubert, Die Räumungsvollstreckung und ihre Problembereiche – eine
systematische Darstellung (Teil II), Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2006, 165–178.
ut
Glenk, Hartmut, Unverzichtbares Allerlei – Amt und Haftung des Gerichtsvollziehers, Neue
Juristische Wochenschrift 2014, 2315–2319.
Goebel, Frank-Michael, Vermittler zwischen Gläubigern und Schuldnern – Defizite in der
Arbeit der Gerichtsvollzieher?, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2011, 8–11.
m
Wy
Götze, Roman/Schöder, Anja, Der Gerichtsvollzieher zwischen Selbständigkeit und
Weisungsgebundenheit, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2009, 1–9.
Hess, Burkhard, Die Neuorganisation des Gerichtsvollzieherwesens in Deutschland, BadenBaden 2006 (w przypisach: Hess, Gutachten).
Jeanette/Heinrichsberger,
Katharina,
Heidelberg 2013
(w przypisach:
MobiliarzwangsJungbauer/Blaha/
uS
Jungbauer,
Sabine/Blaha,
vollstreckung,
2. wydanie,
Heinrichsberger/autor).
iar
Hess, Burkhard, Rechtspolitische Perspektiven der Zwangsvollstreckung, Juristenzeitung
2009, 662–668.
Kaiser, Jan, Räumung und Vollstreckungsschutz bei Suizidgefahr, Neue Juristische
Wochenschrift 2011, 2412–2414.
Kessel, Karl-Ludwig, Gerichtsvollzieherkostengesetz, Baden-Baden 2012.
pra
Kindl, Johann/Meller-Hannich Caroline/Wolf Hans-Joachim, Gesamtes Recht der Zwangsvollstreckung, 2. wydanie, Baden-Baden 2013 (w przypisach: Kindl/Meller-Hannich/
Wolf/autor).
wie
Kissel, Otto Rudolf/Mayer, Herbert, Gerichtsverfassungsgesetz, Kommentar, 7. wydanie,
Monachium 2013.
Lehmann-Richter, Arnold, Vollstreckung mietrechtlicher Ansprüche nach neuem Recht, Neue
Zeitschrift für Mietrecht 2014, 257–262.
dli
Majer, Christian, Räumungsvollstreckung nach den Plänen zur Mietrechtsänderung, Neue
Zeitschrift für Mietrecht 2012, 67–72.
wo
Maurer, Hartmut, Allgemeines Verwaltungsrecht, 18. wydanie, Monachium 2011.
Mroß, Stefan, Sachaufklärung in der Zwangsvollstreckung: Ecken und Kanten der Reform –
Vorschläge für runde Verfahrensabläufe, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2012, 169–
179.
ci
Wykaz literatury
X
Ins
Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung: ZPO mit Gerichtsverfassungsgesetz und
Nebengesetzen, 4. wydanie, Monachium 2014 (w przypisach: MüKo-ZPO/autor).
tyt
Musielak, Hans-Joachim (red.), Zivilprozessordnung: ZPO, 11. wydanie, Monachium 2014 (w
przypisach: Musielak/autor).
ut
Nesemann, Urte, Gerichtsvollzieher in Vergangenheit und Zukunft, Zeitschrift für Zivilprozess
2006, 87–108.
m
Wy
Pilz, Stefan, Die historische Entwicklung des Gerichtsvollzieherwesens – Die Entwicklung in
Deutschland seit dem 19. Jahrhundert (Teil 2), Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2014,
29–38.
Riecke, Olaf, Die Vollstreckung von Räumungstiteln im Wege der "Hamburger Räumung" –
eine echte Alternative zur so genannten preußischen Räumung, Deutsche Gerichtsvollzieher
Zeitung 2005, 81–91.
iar
Riecke, Olaf, Räumungsvollstreckung mit vom Gläubiger gestellten Personal und
Räumlichkeiten – ein Irrweg oder Kostenersparnis?, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung
2004, 145–148.
uS
Schilken, Eberhard, Die Eröffnung des Wettbewerbs unter den Gerichtsvollziehern durch
Änderung der Gerichtsvollzieherordnung (GVO), Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2011,
1–8.
Schilken, Eberhard, Stellungnahme zu den Vorschlägen der Kommission „Strukturelle
Änderungen in der Justiz“ des Deutschen Gerichtsvollzieher Bundes e.V., Deutsche
Gerichtsvollzieher Zeitung 2003, 65–73.
pra
Schmittmann, Jens/David, Peter, Über den Umgang mit Schuldnern, 19. wydanie, Freiburg
2013.
wie
Schönrock, Sabrina, Privatisierung und Wettbewerb der Gerichtsvollzieher, Deutsche
Gerichtsvollzieher Zeitung 2011, 57–65.
Schröder-Kay, Julius Hans, Das Kostenwesen der Gerichtsvollzieher, 13. wydanie,
Heidelberg 2014 (w przypisach: Schröder-Kay/autor).
dli
Schuschke, Winfried, Aktuelle Probleme zur Räumungsvollstreckung, Neue Zeitschrift für
Mietrecht 2012, 209–217.
wo
Schuschke, Winfried, Kostensenkungsmodelle bei der Zwangsräumung sowie
Räumungsvollstreckung gegen Mitbewohner, Neue Zeitschrift für Mietrecht 2005, 681–688.
Schuschke, Winfried, Lebensschutz contra Eigentumsgarantie – Zu den Grenzen des § 765a
ZPO in der Räumungsvollstreckung, Neue Juristische Wochenschrift 2006, 874–877.
ci
Schuschke, Winfried/Walker, Wolf-Dietrich, Vollstreckung und vorläufiger Rechtsschutz.
Kommentar, 5. wydanie, Kolonia 2011 (w przypisach: Schuschke/Walker/autor).
Wykaz literatury
XI
Ins
Schwörer, Frank, Der lange Weg zur Förderungspfändung, Deutsche Gerichtsvollzieher
Zeitung 2008, 95–102.
tyt
Seip, Theo, Reform des Zivilprozesses, Zeitschrift für Rechtspolitik 2000, 452.
ut
Seip, Theo, Überlegungen zur kostenneutralen Verbesserung der Ausbildung und Besoldung
der Gerichtsvollzieher unter Berücksichtigung der Übertragung der Forderungspfändung,
Stein, Friedrich/Jonas, Martin (red.), Kommentar zur Zivilprozessordnung: ZPO, 22. wydanie,
Tybinga 2013 (w przypisach: Stein/Jonas/autor).
m
Wy
Stolte, Wilhelm, Der Gerichtsvollzieher – Vollstreckungsorgan zwischen Selbständigkeit und
Weisungsgebundenheit, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 1987, 97–110.
Streyl, Elmar, Vorprozessuale Strategien zur Streitvermeidung und Vorbereitung eines
Mietprozesses, Neue Zeitschrift für Mietrecht 2014, 1–11.
iar
Ulrich, Simon, Suizid als sittenwidrige Härte des § 765a ZPO, Der deutsche Rechtspfleger
2012, 477–487.
Zedel, Andreas, Zur Übertragung der Forderungspfändung gemäß §§ 828 ff. ZPO auf den
Gerichtsvollzieher, Deutsche Gerichtsvollzieher Zeitung 2012, 42–45.
uS
Zöller, Richard, Zivilprozessordnung: ZPO, 30. wydanie, Kolonia 2014 (w przypisach:
Zöller/autor).
wo
dli
wie
pra
ci
A. Rodzaje egzekucji i ród a prawa
1
Ins
A.
Rodzaje egzekucji i ród a prawa
ut
tyt
Republika Federalna Niemiec jest pa stwem federalnym (art. 20 ust. 1 Ustawy
zasadniczej1). Do stanowienia prawa uprawnione s kraje zwi zkowe, o ile Ustawa
Zasadnicza nie przekazuje kompetencji ustawodawczej w danym zakresie federacji
(art. 70 ust. 1 Ustawy Zasadniczej). W zwi zku z powy szym kwestie zwi zane
z post powaniem egzekucyjnym s uregulowane zarówno w prawie federalnym, jak
i w prawie krajów zwi zkowych.
I.
Ekskurs: egzekucja administracyjna
ród a prawa
iar
1.
m
Wy
W prawie niemieckim mo na wyró ni dwa rodzaje egzekucji: egzekucj roszcze
prywatnoprawnych (egzekucj s dow ) oraz egzekucj roszcze publicznoprawnych
(egzekucj administracyjn ). Niniejsze opracowanie dotyczy egzekucji s dowej;
egzekucj administracyjn przedstawiono jedynie w zarysie.
pra
uS
Egzekucja administracyjna jest uregulowana w prawie federalnym oraz w prawie
krajów zwi zkowych. Je eli roszczenie publicznoprawne jest egzekwowane przez
organ administracji federalnej, zastosowanie znajduje federalna Ustawa o egzekucji
w administracji (VwVG) 2 . Podstaw prawn egzekucji prowadzonej przez organy
administracji krajów zwi zkowych stanowi ustawy o egzekucji administracyjnej
poszczególnych krajów zwi zkowych lub ustawy szczególne, np. z zakresu prawa
porz dkowego3.
wie
Odr bne przepisy obowi zuj w egzekucji zobowi za podatkowych: W odniesieniu
do podatków uregulowanych prawem federalnym lub prawem Unii Europejskiej,
administrowanych przez organy administracji podatkowej federacji lub krajów
zwi zkowych, zastosowanie znajduj przepisy ustawy Ordynacja podatkowa 4 (§ 1
ust. 1 AO). Post powanie egzekucyjne jest uregulowane w § 249 i n. AO, które maj
pierwsze stwo przed VwVG (§ 1 ust. 3 VwVG).
1
wo
dli
Grzywny, kary porz dkowe, koszty s dowe i podobne roszczenia s egzekwowane
przez organy wymiaru sprawiedliwo ci federacji i krajów zwi zkowych na podstawie
Rozporz dzenia o ci ganiu nale no ci s dowych (JBetrO).5.
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z 23.5.1949 r., polskie t umaczenie SchwierskottMatheson, http://www.de-iure-pl.org/gesetze/recht/verfassung/text/1,1,741,DE,PL,.html.
Verwaltungs-Vollstreckungsgesetz z 27.4.1953 r., BGBl. 1953 I 157, ze zm.
3
Maurer § 20 nb. 4; Detterbeck nb. 1008.
4
Abgabenordnung z 16.3.1972 r., tekst jednolity BGBl. 2002 I 3866, 2003 I 61, ze zm.
5
Justizbeitreibungsordnung z 11.3.1937 r., BGBl. III/FNA 365-1.
ci
2
2
Ins
2.
Zakres zastosowania VwVG
tyt
Ustawa o egzekucji w administracji znajduje zastosowanie do egzekucji roszcze
publicznoprawnych federacji i osób prawnych prawa publicznego podlegaj cych
bezpo redniej kontroli federacji (§ 1 ust. 1 VwVG).
ut
Roszczenia maj charakter publicznoprawny, je eli przys uguj one osobie prawnej
prawa publicznego lub zosta y na one przez osob prawn prawa publicznego
w ramach wykonywania zada w adczych; do tej kategorii nale : podatki, sk adki,
op aty, roszczenia wyrównawcze (np. zwrot kosztów wykonania zast pczego) oraz
grzywny (w celu przymuszenia i jako kary pieni ne) 6 . Osobami prawnymi prawa
publicznego w rozumieniu § 1 ust. 1 VwVG s korporacje prawa publicznego maj ce
zdolno
prawn i zak ady publiczne, które zgodnie z art. 130 ust. 3 Ustawy
Zasadniczej podlegaj nadzorowi najwy szych organów federacji lub zosta y
powo ane na podstawie ustawy federalnej (art. 87 ust. 2 i 3 Ustawy Zasadniczej)7.
m
Wy
3.
uS
iar
Na drodze administracyjnej egzekwowane s decyzje administracyjne zawieraj ce
nakaz lub zakaz okre lonego zachowania, np. nakazuj ce zap at czy rozbiórk
budynku albo zakazuj ce prowadzenia okre lonej dzia alno ci8. Ustawa o egzekucji
w administracji przewiduje odr bne zasady egzekucji roszcze pieni nych oraz
obowi zków dzia ania, zaniechania i znoszenia. Poni ej przedstawione zostan
ogólne zasady egzekucji roszcze pieni nych.
Podstawa egzekucji administracyjnej
wie
pra
Tytu em egzekucyjnym w egzekucji administracyjnej jest decyzja administracyjna
nak adaj ca obowi zek spe nienia publicznoprawnego wiadczenia pieni nego 9 .
Warunkami dopuszczalno ci egzekucji s : (1) istnienie decyzji administracyjnej
nakazuj cej spe nienie wiadczenia pieni nego, (2) jego wymagalno
oraz
(3) up yw tygodnia od og oszenia decyzji lub – je eli wiadczenie jest wymagalne
pó niej – od chwili jego wymagalno ci (§ 3 ust. 2 VwVG). Przed zarz dzeniem
egzekucji d nik jest ponownie wzywany do zap aty w terminie tygodnia (§ 3 ust. 3
VwVG).
6
Engelhardt/App/Schlatmann/Glotzbach § 1 VwVG nb. 2 i n.
7
Engelhardt/App/Schlatmann/Glotzbach § 1 VwVG nb. 8.
8
9
Maurer § 20 nb. 9.
ci
10
wo
dli
Egzekucja administracyjna wiadcze pieni nych wszczynana jest przez wydanie
zarz dzenia egzekucyjnego przez organ uprawniony do dochodzenia roszczenia (§ 3
ust. 1 i 4 VwVG). Nie jest ono skierowane do d nika, lecz do organu egzekucyjnego
(§ 4 VwVG); ze wzgl du na brak mocy wi
cej nie stanowi ono decyzji
10
administracyjnej, lecz akt wewn trzny administracji . Post powanie egzekucyjne jest
3
Ins
prowadzone na podstawie przepisów o egzekucji zawartych w Ordynacji podatkowej
(§ 5 VwVG, patrz pkt 1 powy ej), które s zbli one do regulacji egzekucji s dowej.11
Egzekucja s dowa – kwestie ogólne
ut
1.
tyt
II.
ród a prawa
2.
m
Wy
dowe post powanie egzekucyjne jest uregulowane przede wszystkim w Kodeksie
post powania cywilnego (ZPO) 12 , w Ksi dze Ósmej, § 704–1024. Egzekucja
z nieruchomo ci przez licytacj lub zarz d przymusowy jest uregulowana w Ustawie
o licytacji i zarz dzie przymusowym (ZVG). 13 . W odniesieniu do szczegó owej
regulacji czynno ci komorników patrz pkt C.II, do kosztów pkt D.III.
Nowelizacja ZPO
11
12
wo
dli
wie
pra
uS
iar
Dnia 1 stycznia 2013 r. wesz a w ycie obszerna nowelizacja przepisów ZPO
dotycz cych post powania egzekucyjnego, zmieniaj ca m.in. zadania i uprawnienia
komornika w ramach ustalania stanu faktycznego (tj. sytuacji maj tkowej d nika),
patrz pkt B.II.1.b. Stan prawny przed wej ciem w ycie nowelizacji nie jest
przedmiotem niniejszego opracowania.
Zivilprozessordnung z 30.1.1877 r., tekst jednolity z 5.12.2006 r., BGBl. I 3202; 2006 I 431; 2007 I
1781, ze zm.
13
ci
Gesetz über die Zwangsversteigerung und die Zwangsverwaltung z 24.3.1897 r., tekst jednolity
z 7.12.2011 r., BGBl. 2011 I 2582, ze zm.
B. Organy egzekucyjne
4
Ins
Organy egzekucyjne
I.
Wprowadzenie
tyt
B.
ut
W Niemczech nie zosta powo any jednolity organ egzekucyjny, w ciwy dla
wszystkich lub wi kszo ci rodzajów egzekucji s dowej. W ciwo
organu
egzekucyjnego jest uzale niona od egzekwowanego roszczenia i wybranego przez
wierzyciela sposobu egzekucji.
Organami egzekucyjnymi s :
m
Wy
1)
2)
3)
4)
5)
komornik (patrz pkt B.II),
d egzekucyjny (patrz pkt B.III),
d procesowy (patrz pkt B.IV),
d wieczystoksi gowy (patrz pkt B.V),
wierzyciel (patrz pkt B.VI).
w post powaniu egzekucyjnym ma charakter
uS
II.
ciwo
iar
Zgodnie z § 802 ZPO w
ciwo ci wy cznej.
Komornik
1.
W
ciwo
funkcjonalna
wie
pra
Zgodnie z systematyk ZPO komornik jest g ównym organem egzekucyjnym. Je eli
egzekucja nie zosta a przekazana s dowi, jest on w ciwy do jej przeprowadzenia
(§ 753 ust. 1 ZPO). Niemniej ze wzgl du na coraz mniejsze znaczenie nale cej do
ciwo ci komornika egzekucji z ruchomo ci w porównaniu z egzekucj
z wierzytelno ci jego rola uleg a zmianie14. Coraz wi ksze znaczenie ma ustalanie
przez niego sytuacji maj tkowej d nika oraz uzgadnianie z nim dobrowolnej sp aty
ugów, np. w ratach (patrz pkt B.II.1.a i b).
a)
Ugodowe za atwienie sprawy (§ 802b ZPO)
wo
dli
Do w ciwo ci funkcjonalnej komornika nale
czynno ci w ramach egzekucji
roszcze pieni nych wymienione w § 802a ust. 2 ZPO oraz inne czynno ci
egzekucyjne
Zgodnie z § 802b ust. 1 ZPO komornik powinien w ka dym stanie post powania
do ugodowego za atwienia sprawy. Je eli wierzyciel nie wykluczy wyra nie tej
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 32.
ci
14
5
Ins
Ustalenie stanu faktycznego (§ 802b–§ 802l ZPO)
ut
b)
tyt
mo liwo ci, komornik mo e wyznaczy d nikowi termin zap aty lub wyrazi zgod
na zap at w ratach, o ile d nik uprawdopodobni mo liwo ich uiszczenia (§ 802b
ust. 2 zd. 1 ZPO). Sp ata ca ego d ugu powinna nast pi w ci gu 12 miesi cy (§ 802b
ust. 2 zd. 3 ZPO).
iar
m
Wy
Zgodnie z § 802a ust. 2 pkt 2 i 3 ZPO komornik mo e odebra od d nika wykaz
maj tku (§ 802c–§ 802k ZPO) oraz uzyska informacje o maj tku d nika od osób
trzecich, tj. o jego stosunkach pracy od organów rentowych, o kontach bankowych od
ównego Urz du Federalnego ds. Podatków oraz o pojazdach zarejestrowanych na
rzecz d nika od Federalnego Urz du ds. Ruchu Drogowego (§ 802l ZPO).
Komornik mo e wyst pi z wnioskiem o udzielenie mu ww. informacji, je eli d nik
nie spe ni obowi zku z enia wykazu maj tku lub je eli egzekucja z wyjawionego
w nim maj tku prawdopodobnie nie doprowadzi do ca kowitego zaspokojenia
wierzyciela (§ 802l ust. 1 zd. 1 ZPO). Ponadto wniosek musi by niezb dny do
przeprowadzenia skutecznej egzekucji, a egzekwowane roszczenie nie mo e by
ni sze ni 500 euro (§ 802l ust. 1 zd. 2 ZPO).
Egzekucja wiadcze pieni
nych z ruchomo ci (§ 808–§ 827 ZPO)
pra
c)
uS
Powy sze uprawnienia sk adaj si na tzw. Sachaufklärung, czyli kompetencje
komornika w ramach ustalania stanu faktycznego, tj. sytuacji maj tkowej d nika.
Zwi kszenie ich skuteczno ci stanowi o jeden z celów nowelizacji ZPO w 2013 r.
(patrz pkt A.II.2).
Komornik jest organem w ciwym do przeprowadzenia egzekucji wiadcze
pieni nych z ruchomo ci przez ich zaj cie i sprzeda (§ 802a ust. 2 pkt 4 ZPO).
Wst pne zaj cie (§ 845 ZPO)
wie
d)
wo
dli
Zgodnie z § 845 ZPO komornik mo e na wniosek wierzyciela dokona wst pnego
zaj cia wierzytelno ci d nika wobec trzeciod nika. Ostateczne zaj cie
wierzytelno ci nale y do w ciwo ci s du egzekucyjnego (patrz pkt B.III.1).
W ramach wst pnego zaj cia komornik – na wniosek wierzyciela – informuje
nika i trzeciod nika o zbli aj cym si zaj ciu, wzywa trzeciod nika do
powstrzymania si od zap aty d nikowi oraz d nika do powstrzymania si od
dysponowania wierzytelno ci
(§ 845 ust. 1 zd. 1 ZPO). Zawiadomienie
trzeciod nika wywiera skutki zaj cia, je eli ostateczne zaj cie wierzytelno ci
nast pi w ci gu miesi ca (§ 845 ust. 2 zd. 1 ZPO).
ci
6
Ins
e)
Egzekucja roszcze o wydanie rzeczy (§ 883–§ 885a ZPO)
f)
ut
tyt
Do w ciwo ci komornika nale y tak e egzekucja obowi zku wydania rzeczy
ruchomych (§ 883 ZPO) oraz nieruchomo ci (§ 885 ZPO), w tym egzekucja
obowi zku opró nienia lokalu (patrz pkt D.IV).
Czynno ci pomocnicze
m
Wy
Do zada komornika nale
tak e czynno ci pomocnicze w innych rodzajach
egzekucji nale cych do w ciwo ci innych organów egzekucyjnych. Przyk adowo,
w ramach egzekucji z wierzytelno ci, dla której w ciwy jest s d egzekucyjny (patrz
pkt B.III.1), postanowienie o zaj ciu i przekazaniu wierzytelno ci jest dor czane
przez komornika d nikowi z urz du, trzeciod nikowi na wniosek wierzyciela
(§ 829 ust. 2 ZPO).
2.
W
ciwo
iar
Ponadto komornik jest adresatem wszystkich wniosków egzekucyjnych, niezale nie
od wnioskowanego rodzaju egzekucji, je eli konieczne jest ustalenie miejsca pobytu
nika (§ 755 ust. 1 ZPO).
miejscowa
uS
pra
ciwo miejscowa komornika wynika z obowi zuj cego w Niemczech systemu
komorników rewirowych (patrz pkt C.III.2). Zgodnie z § 14 ust. 1 Rozporz dzenia
o komornikach (GVO) 15 , z zastrze eniem szczególnych uregulowa , w ciwo
miejscowa komornika ogranicza si do przyznanego mu rewiru. Tym samym
wierzyciel nie mo e wybra komornika wed ug w asnego uznania, lecz musi zwróci
si do komornika w ciwego miejscowo16.
dli
wie
Komornik mo e dzia
poza swoim rewirem jedynie w zast pstwie w ciwego
17
komornika oraz przy wykonywaniu wniosków w trybie pilnym (§ 10 ust. 2 zd. 1
GVO). Wniosek o egzekucj z ony z naruszeniem w ciwo ci miejscowej podlega
przekazaniu w ciwemu komornikowi lub s dowi rejonowemu (§ 20 GVO).
Jednak e czynno urz dowa nie jest niewa na, je eli komornik dokona jej poza
swoim rewirem (§ 14 ust. 2 GVO).
O w ciwo ci miejscowej komornika decyduje miejsce wykonania danej czynno ci
egzekucyjnej, czyli np. w odniesieniu do zaj cia ruchomo ci miejsce zamieszkania
nika, gdzie znajduj si jego ruchomo ci18.
wo
15
Gerichtsvollzieherordnung (GVO), opublikowane w Pó nocnej Nadrenii-Westfalii w JMBl. NRW
2013, 211.
Brox/Walker nb. 12.
17
Musielak/Lackmann § 753 ZPO nb. 5.
18
ci
16
7
Ins
III.
S d egzekucyjny
1.
W
ut
tyt
d egzekucyjny jest – obok komornika – jednym z najwa niejszych organów
egzekucyjnych. Prawo niemieckie i nauka prawa pos uguj si okre leniem „s d
egzekucyjny” (Vollstreckungsgericht); pod tym poj ciem rozumiany jest zarówno s d
dzia aj cy jako organ egzekucyjny, jak i s d sprawuj cy nadzór merytoryczny nad
komornikiem.
ciwo
funkcjonalna
m
Wy
d egzekucyjny jest w
ciwy dla:
uS
iar
1)
egzekucji wiadcze pieni nych z wierzytelno ci pieni nych (§ 828–845,
850–853 ZPO), z innych wierzytelno ci i praw (§ 857–863 ZPO) oraz z roszcze
o wydanie rzeczy (§ 846–849, 854–855a ZPO);
2)
egzekucji wiadcze pieni nych z nieruchomo ci przez zarz d przymusowy
i licytacj (§ 864–866, 869 ZPO, ZVG);
3)
przeprowadzenia podzia u sumy uzyskanej w ramach egzekucji wiadcze
pieni nych z ruchomo ci (§ 872–882 ZPO);
4)
egzekucji z enia przyrzeczenia w miejsce przysi gi na podstawie przepisów
prawa materialnego (§ 889 ZPO).
dem egzekucyjnym jest zawsze s d rejonowy (§ 764 ust. 2 ZPO).
pra
Obok zada w zakresie egzekucji s d sprawuje nadzór judykacyjny nad komornikiem
przez rozpoznawanie skarg na sposób egzekucji (patrz pkt C.III.4.a). Do jego
ciwo ci nale y tak e rozstrzyganie o ochronie przed egzekucj , w szczególno ci
rozpoznawanie wniosków na podstawie § 765a ZPO (patrz pkt E.IV).
2.
W
ciwo
miejscowa
wo
dli
wie
Czynno ci s du egzekucyjnego wykonuje – co do zasady – referendarz s dowy
(Rechtspfleger). Zgodnie z § 20 ust. 1 pkt 17 Ustawy o referendarzach s dowych
(RPflG)19 czynno ci w post powaniu egzekucyjnym uregulowane w Ksi dze Ósmej
ZPO zosta y – z wyj tkiem rozstrzygania o skardze na sposób egzekucji (patrz pkt
E.III.1.d) – przekazane referendarzowi. Status referendarza s dowego w Niemczech
znacznie odbiega od polskiej regulacji. Niemiecki referendarz jest urz dnikiem
dowym wy szego szczebla, który nie uko czy studiów prawniczych, lecz
odpowiednie 3-letnie szkolenie przygotowawcze, obejmuj ce studia w wy szej szkole
zawodowej (§ 2 ust. 1 RPflG).
Zgodnie z § 764 ust. 2 ZPO miejscowo w ciwym jest – co do zasady – s d
rejonowy, w którego okr gu post powanie egzekucyjne jest lub ma by prowadzone
ci
8
Ins
albo konkretna czynno egzekucyjna zosta a dokonana lub ma zosta dokonana.
Od tej zasady obowi zuj daleko id ce wyj tki.
ut
tyt
Dla egzekucji wiadcze pieni nych z wierzytelno ci pieni nych oraz z innych
wierzytelno ci i praw w ciwy jest s d rejonowy w ciwo ci ogólnej d nika (§ 828
ust. 1 i 2 ZPO). S dem w ciwo ci ogólnej jest s d miejsca zamieszkania d nika
cego osob fizyczn (§ 13 ZPO) lub siedziby d nika b
cego osob prawn
lub jednostk maj
zdolno prawn (§ 17 ZPO). W razie braku s du w ciwo ci
ogólnej jako organ egzekucyjny dzia a s d, przed który powód móg by wytoczy
powództwo na podstawie § 23 ZPO. Zgodnie z § 23 ZPO do rozpoznawania
powództw o prawa maj tkowe w ciwy jest s d, w którego okr gu znajduje si
maj tek pozwanego maj cego miejsce zamieszkania lub siedzib za granic lub
przedmiot, którego dotyczy powództwo. Tym samym w razie braku s du w ciwo ci
ogólnej, na podstawie § 828 ust. 2 w zw. z § 23 ZPO, s dem w ciwym dla zaj cia
wierzytelno ci d nika wobec trzeciod nika jest s d miejsca zamieszkania lub
siedziby trzeciod nika20.
m
Wy
uS
iar
Dla egzekucji wiadcze pieni nych z nieruchomo ci przez zarz d przymusowy lub
licytacj w ciwy jest s d rejonowy, w którego okr gu po ona jest nieruchomo
(§ 1 ust. 1 ZVG). Jednak e prawo krajów zwi zkowych mo e przewidywa
koncentracj w ciwo ci miejscowej przez przekazanie prowadzenia tego rodzaju
egzekucji w kilku okr gach s dowych jednemu s dowi rejonowemu, je eli jest to
konieczne do przyspieszenia post powania (§ 1 ust. 1 ZVG).
S d procesowy
wie
IV.
pra
Dla egzekucji z enia przyrzeczenia w miejsce przysi gi na podstawie przepisów
prawa materialnego w ciwy jest s d rejonowy, w którego okr gu d nik ma
miejsce zamieszkania lub – w razie jego braku – miejsce pobytu; w pozosta ych
przypadkach w ciwy jest s d rejonowy, w którego okr gu znajduje si s d
procesowy, który rozpoznawa spraw w pierwszej instancji (§ 889 ust. 1 ZPO).
Podobnie jak w Polsce s dowi procesowemu przekazano niewiele zada
w post powaniu egzekucyjnym. Wi kszo
z nich dotyczy post powania
klauzulowego (§ 724 i n. ZPO), które nie jest przedmiotem niniejszego opracowania.
dli
d procesowy jest organem egzekucyjnym w egzekucji:
wo
1)
tytu ów nakazuj cych dokonanie czynno ci, któr mo e wykona tak e inna
osoba (§ 887 ZPO), oraz czynno ci, której inna osoba nie mo e wykona za d nika
(§ 888 ZPO);
2)
tytu ów nakazuj cych d nikowi zaniecha pewnej czynno ci lub nie
przeszkadza czynno ci wierzyciela (§ 890 ZPO).
Brox/Walker nb. 503.
ci
20
Ins
Rzeczowo w
ust. 1 ZPO).
ciwy jest zawsze s d procesowy pierwszej instancji (patrz np. § 887
tyt
V.
9
S d wieczystoksi gowy
ut
d wieczystoksi gowy (Grundbuchamt) jest w ciwy dla egzekucji z nieruchomo ci
przez wpis hipoteki przymusowej (§ 867, 868 ZPO) albo ostrze enia lub sprzeciwu
(§ 893 ZPO). Miejscowo w ciwy jest s d, w którego okr gu po ona jest
nieruchomo , do której skierowano egzekucj § 1 ust. 1 Grundbuchordnung
(GBO).21
m
Wy
VI.
Wierzyciel
iar
W ramach uregulowanej nowelizacj z 2013 r. tzw. eksmisji berli skiej wierzyciel
wykonuje pewne czynno ci w post powaniu egzekucyjnym (patrz pkt D.IV.3) i z tego
powodu bywa przez niektórych autorów wymieniany w ród organów
egzekucyjnych22.
uS
VII. Dyskutowane zmiany w systemie organów egzekucyjnych
1.
Zwi kszenie uprawnie komorników
wie
pra
Niemiecki system organów post powania egzekucyjnego charakteryzuje znaczne
rozproszenie w ciwo ci. W zwi zku z zaobserwowanymi wadami tej regulacji
rozwa ane s ró ne sposoby centralizacji post powania egzekucyjnego. W nauce
prawa i w ród praktyków dyskutowane s dwa kierunki zmian: zwi kszenie
uprawnie komorników lub s du egzekucyjnego. Ustawodawca nie zdecydowa si
wprawdzie na realizacj
adnego z tych projektów, niemniej ostatnia nowelizacja
ZPO (patrz pkt A.II.2) k adzie nacisk na uprawnienia komornika.
Grundbuchordnung z 24 marca 1897 r., BGBl. 1994 I 1114, ze zm.
22
Schuschke NZM 2012, 209 (214).
23
Patrz Hess, Gutachten, 14.
ci
21
wo
dli
W zwi zku z planami „prywatyzacji” dzia alno ci komorników, rozwa anymi przez
kraje zwi zkowe (patrz pkt C.VII.1), Niemiecki Zwi zek Komorników (Deutscher
Gerichtsvollzieher Bund e.V.) zleci prof. Hess z Uniwersytetu w Heidelbergu
sporz dzenie opinii dotycz cej ww. projektu nowego uregulowania statusu i zada
komorników. Jego opinia zosta a przed ona w 2005 r. i opublikowana rok pó niej23.
Zgodnie z wynikami tej analizy obecny system przewiduj cy rozproszenie zada w
zakresie ustalania stanu faktycznego, egzekucji z wierzytelno ci i egzekucji z
10
Ins
ut
tyt
ruchomo ci pomi dzy kilka organów jest nieefektywny24. Wierzyciel ma do czynienia
z wieloma organami egzekucyjnymi, a jego g ównym zadaniem zdaje si by ci e
sk adanie nowych wniosków w celu zapewnienia kontynuowania post powania.
Rozdrobnienie kompetencji oznacza równie skomplikowany system rodków
prawnych przeciwko podejmowanym czynno ciom i rozstrzygni ciom. Koncentracja
zada w post powaniu egzekucyjnym i przekazanie ich jednemu organowi by yby
bardziej wydajne. Zgodnie z propozycj prof. Hess tym organem powinien by
komornik, który podlega by szerokiej kontroli s du.
m
Wy
ród komorników ju od d szego czasu dyskutowana jest zasadno przekazania
im zada w zakresie egzekucji z wierzytelno ci, w szczególno ci zajmowania
wierzytelno ci pieni nych25, co obecnie nale y do w ciwo ci s du egzekucyjnego
(patrz pkt B.III.1). Zdaniem komorników za tym rozwi zaniem przemawiaj
nast puj ce argumenty:26
1)
skrócenie post powania w przedmiocie zaj cia wierzytelno ci pieni
z 4–6 tygodni do oko o trzech dni;
iar
2)
zwi kszenie bezpiecze stwa prawnego d
sp at d ugu;
nych
nika przez nadzór komornika nad
uS
3)
zmniejszenie obci
finansowych d nika przez unikni cie podwójnej
egzekucji, prowadzonej jednocze nie przez komornika (z ruchomo ci) i s d
(z wierzytelno ci);
4)
oszcz dno
czasu i kosztów po stronie wierzyciela;
5)
unikni cie dwukrotnego badania okre lonych kwestii;
pra
wie
6)
oszcz dno ci dla bud etu wymiaru sprawiedliwo ci w odniesieniu do kosztów
osobowych (referendarz s dowy, sekretariat) i rzeczowych w wysoko ci oko o 25
milionów euro rocznie (przy wykorzystaniu efektów synergii oko o 48 milionów euro
rocznie).
Ca y akapit za Hess JZ 2009, 662 (665) oraz Hess, Gutachten, 19 i n.
25
Patrz Seip DGVZ 2012, 6 oraz Zedel DGVZ 2012, 42.
26
Za Zedel DGVZ 2012, 42 (43 i n.).
27
Seip DGVZ 2012, 6 (7); Pilz DGVZ 2014, 29 (37 i n.).
28
Pilz DGVZ 2014, 29 (38).
ci
24
wo
dli
Realizacja tych planów wymaga aby zmian w systemie kszta cenia komorników 27 ,
w szczególno ci przez wprowadzenie wymogu uko czenia studiów licencjackich
w wy szej szkole zawodowej, co prowadzi oby tak e do ich wy szego
zaszeregowania w tabeli wynagrodze (patrz pkt C.V.3.a)28.
11
Ins
2.
ut
tyt
Powy sza propozycja zosta a pozytywnie oceniona przez wi kszo przedstawicieli
nauki procesu cywilnego29. Nale y jednak odnotowa g osy krytyczne30. Jej realizacja
by a dyskutowana w ramach nowelizacji przepisów post powania egzekucyjnego
w 1999 r. 31 . Jednak e przekazanie tych zada komornikom mog oby stanowi
przeszkod dla planowanej „prywatyzacji” ich dzia alno ci, za któr opowiada y si
wówczas kraje zwi zkowe (odno nie do obecnego stanu tego projektu patrz
pkt C.VII.1).
S d jako jednolity organ egzekucyjny
m
Wy
Niektórzy przedstawiciele nauki zamiast zwi kszenia uprawnie
komorników
proponuj wzmocnienie roli s du przez ustanowienie go centralnym organem
egzekucyjnym32.
wo
dli
wie
pra
uS
iar
29
Z nowszych wypowiedzi Schilken DGVZ 2003, 65 (68 i n.); Hess, Gutachten, 58 i n. oraz Schwörer
DGVZ 2008, 95 i n.
Bruns DGVZ 2010, 24 (27 i n.) oraz Goebel DGVZ 2011, 8 (9 i n.).
31
Zedel DGVZ 2012, 42 (45).
32
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 28 nb. 17 i n.
ci
30
C. Status komornika
12
Ins
Status komornika
I.
Regulacja w prawie federalnym
tyt
C.
ut
Ustawa o ustroju s dów powszechnych (GVG) 33 zawiera jedynie szcz tkow
regulacj statusu komorników. Przepis § 154 GVG stanowi, e stosunki s bowe i
czynno ci urz dników s by publicznej, którym powierza si dokonywanie dor cze ,
wezwa
i egzekucj
(komornicy), zostan
uregulowane przez ministra
sprawiedliwo ci w odniesieniu do komorników przy Federalnym Trybunale
Sprawiedliwo ci 34 oraz przez administracje wymiaru sprawiedliwo ci krajów
zwi zkowych w odniesieniu do komorników dzia aj cych przy s dach krajów
zwi zkowych. Przepis § 155 GVG reguluje sytuacje, w których komornik jest
wy czony od dzia ania ze wzgl du na okoliczno ci, które mog yby prowadzi do
powstania w tpliwo ci co do jego neutralno ci.
m
Wy
II.
pra
uS
iar
Z § 154 GVG oraz art. 33 ust. 4 Ustawy Zasadniczej (patrz pkt C.III.3) wynika, e
komornicy musz by urz dnikami s by publicznej. Tym samym ich stosunek
bowy jest uregulowany w Ustawie o statusie urz dników i urz dniczek s by
publicznej (BeamtStG). 35 . Powy sza ustawa znajduje wprawdzie zastosowanie do
wszystkich urz dników s by publicznej, jednak e zawiera ona jedynie regulacje
ogólne. Status urz dników s by publicznej poszczególnych krajów zwi zkowych, w
tym komorników, jest szczegó owo unormowany w przepisach wydawanych przez
legislatury krajów zwi zkowych, w szczególno ci w ustawach o statusie urz dników
krajów zwi zkowych (np. w Ustawie o statusie urz dników Nadrenii Pó nocnejWestfalii 36 ) oraz w innych ustawach szczególnych (w tym dotycz cych
np. post powania dyscyplinarnego, patrz pkt C.III.4.b).
Regulacja w prawie krajów zwi zkowych
wie
33
34
wo
dli
Zgodnie z § 154 GVG szczegó owe unormowanie statusu komorników zawieraj
rozporz dzenia o komornikach. Do ich wydania uprawniony jest ka dy z krajów
zwi zkowych, a tym samym mo liwe by oby przyj cie przez ka dy z nich odmiennej
regulacji. Jednak e od 1 wrze nia 2013 r. obowi zuje jednolite Rozporz dzenie
o komornikach (Gerichtsvollzieherordnung, GVO), którego tre zosta a uzgodniona
przez wszystkie kraje zwi zkowe. W razie potrzeby kraje zwi zkowe mog wyda
przepisy szczególne modyfikuj ce lub uzupe niaj ce ten akt prawny.
Gerichtsverfassungsgesetz z 12.9.1950 r., tekst jednolity z 9.5.1975 r., BGBl. 1975 I 1077, ze zm.
Ze wzgl du na ich niewielkie znaczenie praktyczne, niniejsze studium nie dotyczy statusu
komorników przy Federalnym Trybunale Sprawiedliwo ci.
35
Gesetz zur Regelung des Statusrechts der Beamtinnen und Beamten in den Ländern
(Beamtenstatusgesetz – BeamtStG) z 17.6.2008 r., BGBl. 2008 I 1010, ze zm.
36
ci
Beamtengesetz für das Land Nordrhein-Westfalen (Landesbeamtengesetz – LBG NRW) z
21.4.2009 r., Gesetz- und Verordnungsblatt Nordrhein-Westfalen 2009, 224.
C. Status komornika
13
Ins
ut
tyt
Czynno ci komorników s szczegó owo uregulowane w Zarz dzeniu o czynno ciach
komorników (Geschäftsanweisung für Gerichtsvollzieher, GVGA) 37 , które tak e
zosta o uzgodnione przez administracje wymiaru sprawiedliwo ci wszystkich krajów
zwi zkowych i obowi zuje od 1 wrze nia 2013 r. w jednolitym brzmieniu na
terytorium ca ych Niemiec. Celem GVGA jest u atwienie komornikowi zrozumienia
przepisów ustawowych (§ 1 II GVGA); tym samym zawiera ono powtórzenia
przepisów, podsumowania oraz ugruntowane w orzecznictwie i doktrynie wskazówki
odno nie do wyk adni norm post powania egzekucyjnego.
m
Wy
Zarówno GVO, jak i GVGA maj charakter przepisów wewn trznych administracji,
a tym samym nie stanowi róde powszechnie obowi zuj cego prawa38. Jednak e
komornik jest nimi zwi zany, co wynika z jego statusu urz dnika s by publicznej
i zwi zanego z nim obowi zku pos usze stwa (patrz pkt C.III.3 i 4.b)39.
Status prawny komornika
1.
Wcze niejsze modele statusu komorników
iar
III.
37
Opublikowane w Pó nocnej Nadrenii-Westfalii w JMBl. NRW 2013, 211.
38
39
Götze/Schöder DGVZ 2009, 1 (2).
40
41
Pilz DGVZ 2014, 29 (35).
42
wo
dli
wie
pra
uS
Instytucja komornika zosta a wprowadzona do prawa niemieckiego w 1879 r. wraz
z przyj ciem ZPO i GVG40, jednak e szczegó owa regulacja ich statusu ju wówczas
nale a do kompetencji krajów zwi zkowych41. W wi kszo ci krajów zwi zkowych
pocz tkowo obowi zywa model komorników utrzymuj cych si jedynie z op at
egzekucyjnych i wybieranych przez wierzycieli 42 . W pochodz cych z 1874 r.
„Motywach GVG” wskazywano na „wielk oczyszczaj
si
konkurencji” 43 .
Jednak e przyznanie wierzycielowi prawa swobodnego wyboru spo ród wielu
dzia aj cych w danym okr gu komorników szybko doprowadzi o do powstania
niepo danych skutków. Konkuruj cy o dochody z op at egzekucyjnych komornicy
prze cigali si w energiczno ci i surowo ci wobec d ników, ponadto panowa a
ród nich korupcja. W nauce prawa surowej krytyce podlega o tak e powi zanie
interesów wierzyciela i komornika kosztem ochrony d nika. Wreszcie niektórzy
z ówczesnych komorników obiecywali pracownikom kancelarii adwokackich
wynagrodzenie w zamian za z enie wniosku egzekucyjnego u nich. Dlatego ju
w 1900 r. Prusy i Bawaria wprowadzi y model komorników pobieraj cych sta e
43
ci
Do ko ca niniejszego akapitu za Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 13,
Nesemann ZZP 2006, 87 (103 i n.) oraz Pilz DGVZ 2014, 29 (35), wszyscy z odes aniami do starszych
opracowa .
C. Status komornika
14
Ins
2.
ut
tyt
wynagrodzenie i dzia aj cych w granicach przyznanego im rewiru. Powy szy model
komorników rewirowych sprawdzi si w porównaniu z poprzednim i obowi zuje do
dnia dzisiejszego. W pi miennictwie krytykowany jest brak jego ustawowej regulacji
i oparcie jedynie na przepisach administracyjnych krajów zwi zkowych (patrz pkt 2
poni ej)44. W odniesieniu do projektu jego liberalizacji patrz pkt C.VII.3.
System komorników rewirowych, biuro rozdzielcze
m
Wy
Dla systemu komorników rewirowych charakterystyczne jest przydzielenie ka demu
komornikowi okre lonego rewiru (§ 10 ust. 1 GVO) przy jednoczesnym wy czeniu
mo liwo ci wyboru komornika przez wierzyciela 45 . W zwi zku z powy szym,
z zastrze eniem odmiennych regulacji wydawanych przez prezesa s du, ka dy
komornik posiada sta siedzib w miejscowo ci, w której znajduje si jego organ
bowy, tj. s d rejonowy (§ 2 ust. 1 GVO).
pra
uS
iar
Rewir komornika pokrywa si z rewirem s du rejonowego, je eli przy danym s dzie
powo ano tylko jednego komornika (§ 11 ust. 1 GVO). W pozosta ych przypadkach
dzia wykonuj cy czynno ci nadzorcze (patrz pkt C.III.4.b) przydziela ka demu
z komorników okre lony rewir (§ 10 ust. 1 GVO). Przy ustalaniu rewirów bierze si
pod uwag równomierny podzia zada oraz wp yw po enia rewiru na podró e
bowe. Wskutek takiego sposobu przydzielania rewirów liczba spraw
przypadaj cych na jednego komornika powinna by podobna. Tym samym
w Niemczech nie ma wielkich kancelarii komorniczych obs uguj cych tysi ce spraw.
Podzia zada jest og aszany w odpowiedni sposób, np. w Internecie lub w siedzibie
du.
3.
Komornik jako urz dnik s
by publicznej
wie
Wnioski egzekucyjne mog by sk adane bezpo rednio u komorników. Jednak e
§ 22 GVO przewiduje powo anie przy ka dym s dzie rejonowym biura rozdzielczego,
którego zadaniem jest przekazywanie w ciwemu komornikowi wniosków
egzekucyjnych oraz innych przesy ek, które zosta y z one za po rednictwem tego
biura.
wo
dli
Z § 154 GVG – obok ustawowej definicji komornika – wynika, e jest on urz dnikiem
by publicznej w rozumieniu prawa konstytucyjnego 46 . Konieczno posiadania
przez komorników tego statusu wynika z art. 33 ust. 4 Ustawy Zasadniczej, zgodnie
z którym wykonywanie uprawnie w adczych (do których nale y egzekwowanie
roszcze ) jako sta e zadanie powierza si z regu y urz dnikom s by publicznej,
pozostaj cym w publicznoprawnym stosunku s bowym i stosunku lojalno ci.
Gaul ZZP 2011, 271 (279).
45
46
MüKo-ZPO/Zimmermann § 154 GVG nb. 1; Kissel/Mayer § 154 GVG nb. 2.
ci
44
C. Status komornika
15
Ins
ut
tyt
Komornicy s urz dnikami s by publicznej poszczególnych krajów zwi zkowych.
Nale oni do s by wymiaru sprawiedliwo ci redniego szczebla. W odniesieniu do
wynagrodzenia patrz pkt C.V.3.a. Skutkiem pozostawania przez nich
w publicznoprawnym stosunku s bowym jest m.in. w ciwo
s dów
administracyjnych do rozpoznawania sporów pomi dzy komornikami a ich organem
zwierzchnim (patrz pkt 4.b poni ej).
4.
Nadzór nad komornikami
a)
m
Wy
W Niemczech – podobnie jak i w Polsce – komornik podlega podwójnemu nadzorowi:
nadzorowi judykacyjnemu s du oraz nadzorowi s bowemu.
Nadzór judykacyjny
uS
iar
Komornik wykonuje swoje czynno ci samodzielnie i nie podlega kierownictwu s du
(patrz pkt C.V.1); jednak e podlega on nadzorowi merytorycznemu s du
egzekucyjnego w ramach skargi na sposób egzekucji na podstawie § 766 ZPO (patrz
pkt E.III.1). Nadzór sprawowany przez s d ró ni si od nadzoru s bowego: Ten
pierwszy dotyczy konkretnej czynno ci egzekucyjnej lub odmowy jej dokonania
i obejmuje pe
kontrol z punktu widzenia zgodno ci z prawem i celowo ci. 47
wie
pra
Przedmiotem sporów jest kwestia, czy w post powaniu wywo anym skarg na
sposób egzekucji s d mo e nie tylko uchyli lub zmieni kwestionowan czynno
czy te nakaza wykonanie czynno ci, której wykonania komornik odmówi , lecz
tak e udzieli mu wskazówek dotycz cych dalszego post powania w danej sprawie.
Wi kszo przedstawicieli nauki opowiada si za dopuszczalno ci takiego dzia ania
du 48 . Krytycy tego pogl du wskazuj , e dopuszczenie udzielania wskazówek
przez s d prowadzi oby do pozbawienia komornika przys uguj cej mu – jako
samodzielnemu organowi ochrony prawnej – mo liwo ci dzia ania na w asn
odpowiedzialno 49. Ich zdaniem udzielanie wskazówek jest dopuszczalne jedynie
w odniesieniu do czynno ci, przy których wykonywaniu komornikowi nie przys uguje
uznanie50.
47
wo
dli
Mimo e skarga na sposób egzekucji dotyczy dzia ania komornika, nie jest on
uprawniony do wniesienia natychmiastowego za alenia przeciwko rozstrzygni ciu
du, sama bowiem ingerencja s du w jego uprawnienia jako organu egzekucyjnego
Do ko ca akapitu za Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 18.
48
Gaul ZZP 1974, 241 (252); Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 18;
Stein/Jonas/Jacobs § 151 GVG nb. 9; Zöller/Stöber § 766 ZPO nb. 31; Kindl/MellerHannich/Wolf/Sternal § 766 ZPO nb. 53.
49
Stolte DGVZ 1987, 97 (100-102) oraz Götze/Schöder DGVZ 2009, 1 (4); patrz te AG Ahrensburg
SchlHA 1965, 19.
ci
50
C. Status komornika
16
Ins
ut
tyt
nie prowadzi do naruszenia jego praw51. Pytanie, czy w drodze wyj tku od powy szej
zasady komornik mo e wnie natychmiastowe za alenie, je eli rozstrzygni cie s du
dotyczy jego praw zwi zanych z kosztami post powania egzekucyjnego, jest
przedmiotem sporu w nauce i orzecznictwie. Zgodnie z przewa aj cym pogl dem,
je eli s d egzekucyjny skorygowa na niekorzy
komornika sporz dzon przez
niego kalkulacj kosztów, jest on uprawniony do wniesienia natychmiastowego
za alenia 52 . Jednak e niektórzy autorzy 53 i cz
orzecznictwa 54 uznaj , e
rozstrzygni cie s du dotyczy praw komornika jedynie po rednio, a tym samym nie
mo e on zwalcza go przez wniesienie natychmiastowego za alenia.
Nadzór s
bowy i odpowiedzialno
iar
b)
m
Wy
W Niemczech nie jest znana regulacja odpowiadaj ca art. 759 § 2 polskiego
Kodeksu post powania cywilnego 55 . Wykonuj c nadzór merytoryczny, s d mo e
dzia
jedynie w ramach § 766 ZPO, tj. tylko na skutek skargi na sposób egzekucji,
a nie z urz du 56 . Ponadto nie jest on uprawniony do udzielania komornikowi
ogólnych wskazówek dotycz cych przysz ych czynno ci egzekucyjnych57.
dyscyplinarna
uS
Jako urz dnik s by publicznej komornik podlega nadzorowi s bowemu
administracji wymiaru sprawiedliwo ci. Nadzór s bowy nad komornikami sprawuje
dzia s du rejonowego, wykonuj cy czynno ci nadzorcze (§ 1 zd. 3 GVO)58. Jest
on bezpo rednim organem nadrz dnym komornika.
51
pra
Zakres nadzoru s bowego nie jest wyra nie uregulowany59. Zgodnie z pogl dem
przewa aj cym w doktrynie konieczne jest rozgraniczenie zakresu nadzoru
judykacyjnego s du (w drodze skargi na sposób egzekucji) i nadzoru s bowego.
Ten ostatni obejmuje kwestie, które nie zosta y zastrze one dla s du 60 . Z tego
MüKO-ZPO/K. Schmidt/Brinkmann § 793 ZPO nb. 7.
52
wie
OLG Hamburg NZM 2000 575 (576); LG Wetzlar DVGZ 1995, 127; Gaul/Schilken/BeckerEberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 20; Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 38 nb. 15; MüKOZPO/K. Schmidt/Brinkmann § 793 ZPO nb. 7; Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Handke § 793 ZPO nb. 11;
Musielak/Lackmann § 793 ZPO nb. 4; BeckOK ZPO/Preuß § 793 ZPO nb. 10.
54
dli
53
Schuschke/Walker/Walker § 793 ZPO nb. 3; Brox/Walker nb. 1258; Schröder-Kay/Gerlach § 5
GvKostG nb. 31 (z wyj tkiem sytuacji, w której s d obci
go kosztami post powania wywo anego
wniesieniem skargi na sposób egzekucji).
Patrz odes ania u Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 20 przypis 92.
55
56
wo
Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks post powania cywilnego, tekst jednolity Dz. U. z 2014 r.,
poz. 101 ze zm.
BVerwG NJW 1983, 896 (898); Gaul ZZP 1974, 241 (252); Götze/Schöder DGVZ 2009, 1 (4);
Gaul ZZP 1974, 241 (252); Stein/Jonas/Jacobs § 151 GVG nb. 9; Kissel/Mayer § 154 GVG nb. 5.
58
Z regu y jest to prezes lub dyrektor s du rejonowego, Brox/Walker nb. 12.
59
60
Patrz te Gaul ZZP 1974, 241 (268).
ci
57
C. Status komornika
17
Ins
wynika, e organ nadzoru s bowego nie jest uprawniony do ingerencji w konkretn
czynno
egzekucyjn przez wydawanie polece 61 , natomiast mo e po jej
62
zako czeniu i w zwi zku z ni udzieli ogólnych wskazówek na przysz
.
tyt
ut
W orzecznictwie s dów administracyjnych zakres nadzoru s bowego nie zosta
ca kowicie wyja niony, niemniej prezentowane stanowisko wydaje si bardziej
rygorystyczne. Zgodnie z § 35 BeamtStG urz dnicy s
zobowi zani do
przestrzegania polece organów nadrz dnych, chyba e przepisy szczególne
stanowi , i nie s oni nimi zwi zani i podlegaj jedynie ustawie. W odniesieniu do
komorników brak odpowiedniej regulacji ustawowej 63 . Federalny Trybuna
Administracyjny pozostawi bez rozstrzygni cia kwesti , czy z przyznanej
komornikowi samodzielno ci i uprawnienia do dzia ania na w asn odpowiedzialno
wynika niedopuszczalno udzielania mu przez organ nadzoru s bowego polece
w odniesieniu do konkretnej czynno ci64. Na tej podstawie Trybuna Administracyjny
w Monachium przyj , e z faktu dzia ania przez komornika na w asn
odpowiedzialno wynika, i polecenia dotycz ce konkretnej czynno ci egzekucyjnej
mog by mu udzielane wy cznie w wyj tkowych sytuacjach, np. gdyby wskutek
jego dzia alno ci mog y powsta roszczenia odszkodowawcze wobec pa stwa65.
iar
m
Wy
uS
W tym zakresie sytuacja komornika odbiega od sytuacji innych urz dników s by
publicznej, którzy s zwi zani poleceniami organu nadrz dnego w pe nym zakresie,
tak e w odniesieniu do konkretnych czynno ci (§ 35 BeamtStG)66.
Wskazówki udzielane przez organ nadzoru mog stanowi akt administracyjny
zaskar alny na drodze administracyjnej, je eli dotycz nie tylko wykonywania
czynno ci komornika, lecz tak e jego sytuacji prawnej67.
pra
Nadzór s bowy obejmuje organizacj i ogólne prowadzenie spraw, innymi s owy
wszystko poza tre ci czynno ci urz dowej68. Kontroli przez prze onego podlega
w szczególno ci zachowanie komornika 69 , w tym zachowanie wobec stron 70 ,
przed anie post powania 71 oraz przestrzeganie przepisów o ochronie danych
wie
61
RG RGZ 140, 423 (429) i 145, 204 (213): zakaz udzielania w drodze s bowej wskazówek
dotycz cych konkretnego wniosku egzekucyjnego; patrz te
Brox/Walker nb. 1167 oraz
Schuschke/Walker/Walker vor § 753 ZPO nb. 2 z dalszymi odes aniami do literatury.
Kissel/Mayer § 154 GVG nb. 4.
63
BVerwG NJW 1983, 896 (897); VGH München BeckRS 2010, 46291.
64
BVerwG NJW 1983, 896 (897).
65
VGH München BeckRS 2010, 46291.
66
BT-Drucks. 17/1225, 34.
67
Kissel/Mayer § 154 GVG nb. 7.
68
69
Patrz BGH NJW-RR 2005, 149 (150).
70
Schuschke/Walker/Walker § 793 ZPO nb. 3.
71
Zöller/Stöber § 753 ZPO nb. 15.
wo
dli
62
ci
C. Status komornika
18
Ins
osobowych72. Ponadto komornik podlega nieograniczonemu nadzorowi administracji
wymiaru sprawiedliwo ci w odniesieniu do obliczania i poboru kosztów post powania
egzekucyjnego73.
tyt
ut
W ramach nadzoru s bowego s dzia s du rejonowego wykonuj cy czynno ci
nadzorcze lub wyznaczony urz dnik s by wymiaru sprawiedliwo ci wy szego
szczebla przeprowadza co kwarta zwyczajn kontrol dzia
komornika (§ 72
GVO). Prezes s du mo e zmniejszy liczb kontroli do jednej w roku (§ 73 GVO). Ich
celem jest sprawdzenie, czy komornik prawid owo wykonuje czynno ci s bowe
(§ 75 GVO). Je eli wyniki kontroli pozwalaj na kwestionowanie prawid owo ci
dzia ania komornika, organ nadzoru jest zobowi zany podj
odpowiednie kroki
(§ 77 GVO). Ponadto przynajmniej raz w roku bud etowym przeprowadzana jest
kontrola nadzwyczajna, której zakres jest w szy ni kontroli zwyczajnej i która
dotyczy przede wszystkim organizacji i wyposa enia biura komornika (§ 79 GVO).
m
Wy
uS
iar
Nadzór s bowy mo e dzia
z urz du lub na skutek skargi na urz dnika (tzw.
Dienstaufsichtsbeschwerde). Skarga na urz dnika jest
rodkiem prawnym
uregulowanym poza ZPO, w drodze którego mo na wnosi o kontrol realizacji
obowi zków s bowych przez urz dnika 74 . Na skutek tej skargi – inaczej ni
w odniesieniu do skargi na sposób egzekucji (patrz pkt E.III.1.c) – mo liwe jest
badanie narusze GVO i GVGA 75 . Je eli komornik jest zdania, e skarga jest
nieuzasadniona, mo e na drodze administracyjnej dochodzi jej usuni cia z jego akt.
pra
Skarga na urz dnika jest artobliwie opisywana jako „formlos, fristlos, fruchtlos”, czyli
niewymagaj ca okre lonej formy, nieograniczona terminem i nieskuteczna 76 . Jej
wniesienie przez wierzyciela jest uznawane za ma o celowe, albowiem
najprawdopodobniej b dzie on w przysz ci mia do czynienia z tym samym
komornikiem77.
dli
wie
Zarówno nieprawid owo ci wykryte w ramach kontroli, jak i skarga na urz dnika
mog
skutkowa
wszcz ciem
przeciwko
komornikowi
post powania
dyscyplinarnego. Post powanie dyscyplinarne przeciwko urz dnikom krajów
zwi zkowych jest uregulowane prawem krajów zwi zkowych. Poni sze informacje
oparte s na Ustawie dyscyplinarnej Nadrenii Pó nocnej-Westfalii (LDG NRW). 78 .
Regulacje innych krajów zwi zkowych s podobne.
VGH Kassel NJW-RR 1999, 857.
73
BVerwG NJW 1983, 896 (898); krytycznie Götze/Schöder DGVZ 2009, 1 (2).
74
Brox/Walker nb. 1167; BeckOK ZPO/Preuß § 766 ZPO nb. 71.
75
Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Sternal § 766 ZPO nb. 4.
76
Jungbauer/Blaha/Heinrichsberger/Jungbauer/Heinrichsberger nb. 1412.
77
Jungbauer/Blaha/Heinrichsberger/Blaha nb. 371.
wo
72
78
ci
Disziplinargesetz für das Land Nordrhein-Westfalen (Landesdisziplinargesetz – LDG NRW) z
16.11.2004 r., Gesetz- und Verordnungsblatt Nordrhein-Westfalen 2004, 624.
C. Status komornika
19
Ins
ut
tyt
rodkami dyscyplinarnymi przewidzianymi w LDG NRW s nagana, grzywna,
zmniejszenie uposa enia, degradacja oraz usuni cie ze s by publicznej (§ 5 ust. 1
LDG NRW). Post powanie dyscyplinarne jest wszczynane przez organ nadrz dny
urz dnika (§ 17 ust. 1 LDG NRW), tj. w przypadku komornika przez prezesa s du lub
dziego wykonuj cego czynno ci w zakresie nadzoru. Decyzj o ukaraniu nagan
lub grzywn
podejmuje bezpo redni prze ony (§ 32 ust. 1 LDG NRW),
tj. w odniesieniu do komornika s dzia wykonuj cy czynno ci w zakresie nadzoru,
o zmniejszeniu uposa enia decyduje natomiast organ nadzoru redniego szczebla
(§ 32 ust. 1 LDG NRW), tj. prezes s du okr gowego (LG) lub wy szego s du
krajowego (OLG). W celu ukarania komornika degradacj lub usuni ciem ze s by
publicznej konieczne jest wytoczenie tzw. powództwa dyscyplinarnego (§ 35 ust. 1
LDG NRW). Zgodnie z § 32 ust. 2 zd. 1 LDG NRW do jego wniesienia uprawniony
jest organ nadzoru redniego lub najwy szego szczebla (tj. administracja wymiaru
sprawiedliwo ci
kraju
zwi zkowego).
Jednak e
administracja
wymiaru
sprawiedliwo ci kraju zwi zkowego mo e w drodze rozporz dzenia odmiennie
uregulowa w ciwo
organów nadzoru (§ 32 ust. 2 zd. 1 LDG NRW). S dem
ciwym do rozpoznania powództwa dyscyplinarnego jest s d administracyjny
(§ 45 LDG NRW). Rozstrzygni cie zapada – co do zasady – w formie wyroku
wydawanego po ustnej rozprawie (§ 59 LDG NRW) i podlega zaskar eniu do
wy szego s du administracyjnego (§ 64, 66 LDG NRW). Od rozstrzygni cia
wy szego s du administracyjnego przys uguje rewizja do Federalnego Trybuna u
Administracyjnego, je eli zostanie ona dopuszczona przez wy szy s d
administracyjny lub Federalny Trybuna Administracyjny (§ 67 LDG NRW).
uS
iar
m
Wy
Odpowiedzialno
odszkodowawcza za dzia ania komornika
dli
5.
wie
pra
Zgodnie z orzecznictwem podstaw usuni cia komornika ze s by publicznej mo e
stanowi np. zlecenie przelewu rodków z konta s bowego komornika na jego
prywatne konto 79 czy te pobieranie zawy onych kwot z tytu u kosztów (np.
dor cze ) albo rycza tów na przejazdy80. Zastosowanie tego rodka dyscyplinarnego
nie jest natomiast uzasadnione np. w razie opó nionego przekazywania
wyegzekwowanych kwot wierzycielom 81 . Znaczne opó nienie w wykonywaniu
wniosków (przy jednoczesnym zaniechaniu poinformowania organu nadzoru
o nadmiernym obci eniu) mo e prowadzi do zmniejszenia uposa enia o 1/20
przez 2 lata82.
VG Karlsruhe BeckRS 2010, 48458.
80
VG Magdeburg BeckRS 2013, 49617.
81
VG Magdeburg BeckRS 2013, 49617.
82
VG Düsseldorf BeckRS 2009, 34964.
ci
79
wo
Odpowiedzialno
odszkodowawcz
za dzia ania swoich urz dników ponosi
pa stwo. Wprawdzie z regulacji niemieckiego kodeksu cywilnego (Bürgerliches
C. Status komornika
20
Ins
Gesetzbuch, BGB) wynika, e podmiotem odpowiedzialnym jest sam urz dnik,
niemniej powy sze unormowanie zosta o zmodyfikowane Ustaw Zasadnicz .
ut
tyt
Za naruszenie przez urz dnika obowi zków s bowych wobec osób trzecich przy
wykonywaniu urz du publicznego odpowiedzialno ponosi, co do zasady, pa stwo
lub jednostka, w której jest on zatrudniony (art. 34 zd. 1 Ustawy Zasadniczej).
Roszczenia regresowe wobec urz dnika mog powsta tylko wtedy, je eli szkoda
wynika z umy lno ci lub ra cego niedbalstwa, przy czym musz one by
dochodzone przed s dami powszechnymi (art. 34 zd. 2 i 3 Ustawy Zasadniczej).
Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem powy sze uregulowanie znajduje
zastosowanie równie w odniesieniu do komorników 83 . Za ich dzia ania lub
zaniechania odpowiedzialno ponosi dany kraj zwi zkowy84.
m
Wy
iar
Roszczenie o naprawienie szkody wyrz dzonej przez organ egzekucyjny powstaje,
je eli organ przez swoje zawinione i sprzeczne z przepisami post powania dzia anie
lub zaniechanie naruszy swoje obowi zki urz dowe wobec wierzyciela, d nika lub
osób trzecich85. Komornik narusza swoje obowi zki urz dowe, je eli jego dzia anie
jest sprzeczne z przepisami ZPO lub zgodnymi z ZPO uregulowaniami GVGA 86 .
Ponadto konieczne jest wykazanie winy oraz zwi zku przyczynowo-skutkowego
mi dzy naruszeniem obowi zku s bowego a szkod 87.
pra
uS
Odpowiedzialno pa stwa ma charakter subsydiarny, albowiem naprawienie szkody
mo e by od niego dochodzone tylko wtedy, je eli poszkodowany nie mo e uzyska
go w inny sposób (§ 839 ust. 1 zd. 2 BGB). Ponadto obowi zek naprawienia szkody
jest wy czony, je eli poszkodowany umy lnie lub wskutek niedbalstwa nie zapobieg
powstaniu szkody przez wniesienie rodka prawnego (§ 839 ust. 2 BGB).
W zwi zku w odpowiedzialno ci kraju zwi zkowego za wyrz dzone przez
komornika szkody nie jest on zobowi zany do zawarcia umowy ubezpieczenia od
odpowiedzialno ci cywilnej88.
dli
wie
Patrz BGH BGHZ 146, 17 (20 i n.) oraz NZM 2009, 275 (276), oba z dalszymi odes aniami.
84
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 25 nb. 56.
85
86
87
Glenk NJW 2014, 2315 (2318).
wo
83
88
ci
Patrz wykaz sytuacji, w których istnieje wynikaj cy z prawa federalnego lub prawa krajów
zwi zkowych obowi zek zawarcia umowy ubezpieczenia, BT-Drucksache 16/5497, 6 i n.
C. Status komornika
21
Ins
Droga do zawodu komornika
1.
Wykszta cenie i do wiadczenie zawodowe
tyt
IV.
ut
Komornik jest urz dnikiem s by wymiaru sprawiedliwo ci redniego szczebla, który
dodatkowo uzyska odpowiednie wykszta cenie i z
egzamin komorniczy 89 .
Szczegó y uregulowane s
w rozporz dzeniach poszczególnych krajów
zwi zkowych.
uS
iar
m
Wy
Zgodnie ze zbli onymi regulacjami krajów zwi zkowych komornikiem mo e zosta
osoba, która: (1) zda a egzamin dla pracowników s by wymiaru sprawiedliwo ci
redniego szczebla; (2) sprawdzi a si przy wykonywaniu swoich zada przez okres
przynajmniej dwóch lat; (3) uko czy a 20-miesi czn s
przygotowawcz
90
zako czon egzaminem komorniczym . Istnieje równie mo liwo
ubiegania si
o dopuszczenie do s by przygotowawczej przez osoby nieb
ce urz dnikami
91
by wymiaru sprawiedliwo ci, niemniej jest to rzadszy sposób . Tak e i ten
sposób rekrutacji przysz ych komorników jest skierowany do osób niemaj cych
wy szego wykszta cenia92. W ostatnich latach w literaturze wskazywano na rosn ce
problemy spowodowane niewystarczaj
liczb wykwalifikowanych kandydatów na
93
komorników .
wie
pra
Z powy szego uregulowania wynika, e osoba, która chce zosta komornikiem, musi
– co do zasady – uzyska najpierw status urz dnika s by wymiaru sprawiedliwo ci
redniego szczebla. W tym celu konieczne jest uko czenie 2-letniego szkolenia
zawodowego i zdanie egzaminu redniego szczebla. O dopuszczenie do tego
szkolenia mog si ubiega osoby posiadaj ce tzw. mittlere Reife, tj. wiadectwo
uko czenia szko y redniej, zwane te ma matur . Nast pnie konieczne jest
uko czenie 20-miesi cznej s by przygotowawczej organizowanej przez
administracj wymiaru sprawiedliwo ci danego kraju zwi zkowego. Nie prowadzi ona
do uzyskania wy szego wykszta cenia.
89
Fischer DGVZ 2014, 49 (55).
90
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 25 nb. 14 przypis 53.
91
wo
dli
Obecny model kszta cenia komorników jest uznawany za jedn z przyczyn ich
niewystarczaj cej skuteczno ci (patrz pkt C.VI.1). W zwi zku z powy szym BadeniaWirtembergia jako pierwszy kraj zwi zkowy podj a prace nad modernizacj systemu
kszta cenia komorników przez wprowadzenie wymogu uko czenia 3-letnich studiów
licencjackich, obejmuj cych cztery semestry zaj
teoretycznych i dwa semestry
W 2000 r. Seip krytykowa fakt, e komornicy byli powo ywaniu wy cznie spo ród urz dników
wymiaru sprawiedliwo ci redniego szczebla, patrz Seip ZRP 2000, 452.
Patrz Fischer DGVZ 2008, 49 (51).
93
Fischer DGVZ 2008, 49 (50).
ci
92
C. Status komornika
22
Ins
ut
tyt
praktyki 94 . W ich programie maj si znale
– obok prawa post powania
egzekucyjnego, prawa zobowi za , prawa rzeczowego i kosztów s dowych – tak e
podstawy zarz dzania, psychologii, komunikacji oraz technik deeskalacji konfliktów.
Uko czenie tych studiów skutkowa oby wy szym uposa eniem ze wzgl du na
mo liwo zaszeregowania przysz ych absolwentów w grupach A 9, A 10 i A 11,
nale cych do s by wymiaru sprawiedliwo ci wy szego szczebla. Pierwsi studenci
maj rozpocz studia ju we wrze niu 2016 r. i zosta mianowani jesieni 2019 r.
Dzi ki temu w 2048 r. wszyscy komornicy w Badenii-Wirtembergii mieliby wy sze
wykszta cenie.
m
Wy
2.
Inne wymagania
iar
Zgodnie z Rozporz dzeniem o szkoleniu komorników i egzaminie komorniczym
Nadrenii Pó nocnej-Westfalii95 do s by przygotowawczej mog zosta dopuszczone
osoby, które – obok wymaga dotycz cych wykszta cenia i do wiadczenia
zawodowego (patrz pkt 1 powy ej) – spe niaj nast puj ce warunki: uko czy y 23.
rok ycia, lecz nie uko czy y jeszcze 40. roku ycia, s w stanie sprosta
wymaganiom fizycznym zwi zanym z prac komornika oraz yj w uregulowanych
stosunkach maj tkowych.
wie
pra
uS
Dalsze wymagania wynikaj z faktu, e komornik jest urz dnikiem s by publicznej.
Zgodnie z § 7 BeamtStG (patrz pkt C.I) urz dnikiem mo e zosta osoba maj ca
obywatelstwo Republiki Federalnej Niemiec lub innego kraju cz onkowskiego Unii
Europejskiej albo Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo pa stwa trzeciego,
którego obywatelom Republika Federalna Niemiec lub Unia Europejska
zagwarantowa y uznanie kwalifikacji zawodowych, i która daje gwarancj
ka doczasowego popierania porz dku prawnego opartego na wolno ci i demokracji.
Ponadto kandydat musi by w stanie wykonywa obowi zki urz dnika pod wzgl dem
fizycznym, psychicznym i charakterologicznym oraz nie mo e by uprzednio karany.
Komornicy nie s zobowi zani do sk adania o wiadcze maj tkowych.
3.
Mianowanie
94
wo
dli
Po uko czeniu s by przygotowawczej i zdaniu egzaminu komorniczego mo liwe
jest mianowanie danego kandydata na stanowisko komornika. Jest ono jednak
zale ne od mo liwo ci bud etowych danego kraju zwi zkowego. Je eli w bud ecie
nie zosta o przewidziane stworzenie nowych stanowisk urz dniczych dla
Patrz informacja prasowa Ministerstwa Sprawiedliwo ci Badenii-Wirtembergii z 11.6.2014 r.,
http://www.jum.baden-wuerttemberg.de/pb/,Lde/2269565/?LISTPAGE=2251105.
95
ci
Verordnung über die Ausbildung und Prüfung für die Laufbahn des Gerichtsvollzieherdienstes des
Landes Nordrhein-Westfalen z 14.3.2005 r., Gesetz- und Verordnungsblatt Nordrhein-Westfalen 2005,
201.
C. Status komornika
23
Ins
komorników, wówczas mianowanie nast puje jedynie w ramach powstaj cych
wakatów.
ut
tyt
Przyk adowo, na dzie 1 maja 2011 r. w Bawarii na mianowanie oczekiwa o
98 osób 96 , w listopadzie 2012 r. – 78 osób 97 . Ze wzgl du na brak rodków na
stworzenie dodatkowych rewirów kandydaci musieli oczekiwa na zwolnienie si
stanowisk. Zgodnie z informacjami „Zwi zku zawodowego pracowników wymiaru
sprawiedliwo ci w Bawarii” mianowanie nast puje obecnie po 7–8 latach od zdania
egzaminu 98 . Kandydaci oczekuj cy na mianowanie wykonuj wszystkie czynno ci
komorników jako „starszy sekretarz s dowy dzia aj cy jako komornik” lub „kandydat
na komornika po zdanym egzaminie” i otrzymuj ni sze uposa enie (grupa
zaszeregowania A 6 lub A 7). Rz d Bawarii planuje stworzenie w latach 2013–2014
odpowiedniej liczby nowych stanowisk i mianowanie wszystkich osób, które zda y
egzamin99.
m
Wy
iar
Inne kraje zwi zkowe borykaj si z odmiennymi problemami. Przyk adowo,
w Nadrenii Pó nocnej-Westfalii w latach 2010 i 2011 z przyczyn bud etowych nie
kszta cono nowych pracowników s by wymiaru sprawiedliwo ci, co uniemo liwi o
nie tylko obsadzenie nowych rewirów, lecz tak e powstaj cych wakatów100. Z tego
powodu w 2014 r. 78 stanowisk komorniczych pozostawa o nieobsadzonych.
pra
uS
Podobnie jak inni urz dnicy s by publicznej w Niemczech, tak e i komornicy s
mianowani na tzw. okres próby. Wynosi on, co do zasady, trzy lata (patrz np. § 39
ust. 3 Rozporz dzenia o szkoleniu i egzaminie komorniczym Nadrenii Pó nocnejWestfalii101). Po jego up ywie mo liwe jest do ywotnie mianowanie. Urz dnicy krajów
zwi zkowych s mianowani przez rz d kraju zwi zkowego (patrz np. § 17 ust. 1 LBG
NRW).
wie
96
ród o: odpowied Ministerstwa Sprawiedliwo ci i Spraw Konsumenckich Bawarii na zapytanie
pos anki parlamentu kraju zwi zkowego, Bayerischer Landtag, Drucksache 16/8835,
https://www.bayern.landtag.de/www/ElanTextAblage_WP16/Drucksachen/Schriftliche%20Anfragen/16
_0008835.pdf.
97
pos a
parlamentu
kraju
zwi zkowego,
Bayerischer
Landtag,
Drucksache
16/13685,
_0013685.pdf.
BJG
Landesnachrichten
aktuell,
marzec/kwiecie
ev.de/downloads/BJG_Landesnachrichten_201203_04.pdf.
99
2012
r.,
dli
98
http://www.bjg-
100
wo
pos a
parlamentu
kraju
zwi zkowego,
Bayerischer
Landtag,
Drucksache
16/13685,
_0013685.pdf.
ród o: sprawozdanie Ministerstwa Sprawiedliwo ci Nadrenii Pó nocnej-Westfalii z 28.5.2014 r.,
Landtag
Nordrhein-Westfallen,
Vorlage
16/1928,
http://www.landtag.nrw.de/portal/WWW/dokumentenarchiv/Dokument/MMV16-1928.pdf.
101
ci
Verordnung über die Ausbildung und Prüfung für die Laufbahn des Gerichtsvollzieherdienstes des
Landes Nordrhein-Westfalen z 14.3.2005 r., Gesetz- und Verordnungsblatt Nordrhein-Westfalen 2005,
203, ze zm.
C. Status komornika
24
Ins
Liczba komorników
ut
4.
tyt
Niezale nie od mo liwo ci usuni cia komornika ze s by publicznej (patrz
pkt C.III.4.b) administracja wymiaru sprawiedliwo ci kraju zwi zkowego mo e –
nawet bez zgody komornika – zwolni go z wykonywania obowi zków komornika
i przenie do s by wymiaru sprawiedliwo ci redniego szczebla102.
5.
m
Wy
Liczba komorników jest uzale niona od liczby odpowiednich stanowisk urz dniczych
przewidzianych przez dany kraj zwi zkowy. Odno nie do liczby dzia aj cych
w Niemczech komorników patrz pkt C.VI.2.a .
Organizacja komorników
Komornicy nie dysponuj organizacj zawodow podobn do izb adwokackich.
Powo anie izb komorniczych by o jednym z postulatów w ramach „prywatyzacji”
dzia alno ci komorników (patrz pkt C.VII.1 ).
iar
V.
Wykonywanie zawodu komornika
1.
Zasady ogólne
wie
pra
uS
Dobrowolnym zrzeszeniem komorników jest „Deutscher Gerichtsvollzieher Bund
e.V.”, tj. stowarzyszenie rejestrowe „Zwi zek Komorników Niemieckich”, które zosta o
za one w 1909 r. 103 . Jego celem jest reprezentowanie interesów zawodowych
i spo ecznych komorników. Cz onkami DGVB s stowarzyszenia komorników danego
kraju zwi zkowego. Stowarzyszenie to wydaje od 1881 r. czasopismo „Deutsche
Gerichtsvollzieher Zeitung” (DGVZ).
wo
dli
Komornik jest organem ochrony prawnej wykonuj cym na wniosek wierzyciela
uprawnienia w adzy publicznej na w asn odpowiedzialno 104 . Przy wykonywaniu
zada w zakresie egzekucji komornik dzia a samodzielnie; podlega on wprawdzie
nadzorowi, lecz nie bezpo redniemu kierownictwu s du (§ 1 GVO). W razie braku
szczególnych regulacji komornik organizuje wykonywanie swoich zada wed ug
asnego uznania z uwzgl dnieniem na onych na niego obowi zków s bowych
(§ 29 GVO).
Komornik wykonuje swój urz d osobi cie; przekazanie wykonania czynno ci
bowej innej osobie jest niedopuszczalne, chyba e ustawa wyra nie stanowi
Stein/Jonas/Jacobs § 151 GVG nb. 7.
103
Informacje o DGVB pochodz ze strony http://www.dgvb.de/ueber-uns.
104
BGH NJW 1985, 1711 (1714); Kissel/Mayer § 154 GVG nb. 4 i 15.
ci
102
C. Status komornika
25
Ins
inaczej (§ 3 GVO). Niedopuszczalne jest w szczególno ci powierzenie wykonania
czynno ci urz dowych personelowi biura komornika (patrz pkt 2 poni ej).
ut
tyt
Mimo statusu urz dnika s by publicznej komornik jako organ ochrony prawnej nie
podlega regulacji czasu pracy urz dników i – w ramach zgodnego ze swoimi
obowi zkami uznania – sam decyduje o ramach czasowych swojej dzia alno ci105.
Nie jest on zobowi zany do pracy w wymiarze znacznie przekraczaj cym zwyk y
czas pracy pracowników s by publicznej. W razie sta ego nadmiernego obci enia
mog powsta zaleg ci, co komornik musi zg osi organowi nadzoru. W tej sytuacji
nie ponosi on odpowiedzialno ci za opó nienia w za atwianiu wniosków, albowiem
do zada jednostek s by publicznej nale y zapewnienie odpowiedniej liczby
personelu w celu umo liwienia urz dnikom wykonywania ich zada .
m
Wy
2.
Organizacja biura
uS
iar
Komornik jest zobowi zany do utrzymywania na w asny koszt biura w miejscowo ci,
w której ma on swoj siedzib (§ 30 ust. 1 GVO). Za zgod prezesa s du biuro mo e
by zlokalizowane w innym miejscu, spe niaj cym warunki okre lone w § 30 ust. 1
zd. 2 GVO. Kilku komorników mo e prowadzi wspólne biuro (§ 30 ust. 1 zd. 3 GVO).
Biuro musi by przystosowanie do przyjmowania interesantów i odpowiednio
wyposa one (§ 30 ust. 3 GVO). Komornik jest zobowi zany do dy urowania w nim
przynajmniej dwa razy w tygodniu (§ 30 ust. 5 GVO).
dli
wie
pra
Komornik jest zobowi zany do zatrudnienia na w asny koszt pracowników biurowych,
je eli jest to konieczne dla jego dzia alno ci, przy czym ponosi on odpowiedzialno
za ich dzia ania i zaniechania (§ 33 ust. 1 GVO). W zwi zku z tym jest on
zobowi zany do ich sta ego i dok adnego nadzorowania (§ 34 ust. 4 GVO).
Pracownicy komornika mog wykonywa swoje zadania jedynie w biurze komornika,
chyba e zostan przybrani przez niego do wykonywania czynno ci poza biurem
(§ 33 ust. 2 zd. 1 GVO). Komornik mo e zleci im jedynie prace biurowe oraz – za
zgod organu nadzoru – ksi gowo
i obrót p atniczy; natomiast nie wolno mu
przekaza im wykonywania czynno ci urz dowych (§ 33 ust. 2 GVO). Pracownicy
biura komornika musz by pe noletni, skrupulatni, solidni i bardzo dobrze
zaznajomieni ze swoimi zadaniami; ponadto ich stosunki maj tkowe musz by
uporz dkowane (§ 34 ust. 1 GVO).
wo
Je eli jest to konieczne, komornik jest zobowi zany do utrzymywania na w asny
koszt magazynu rzeczy zaj tych (§ 23 GVO). Ponadto ponosi on koszty materia ów
biurowych z wy czeniem znaków zaj cia (§ 36 GVO).
Z tytu u wydatków na utrzymanie biura i zatrudnienie personelu komornikom
w wi kszo ci krajów zwi zkowych przys uguje rekompensata (patrz pkt 3.c poni ej).
Do ko ca akapitu za BVerfG DGVZ 2008, 102 (103).
ci
105
C. Status komornika
26
Ins
3.
Dochody komornika
a)
ut
tyt
Na dochód komornika sk ada si przys uguj ce mu jako urz dnikowi s by
publicznej uposa enie, udzia w pobranych op atach, zwrot wydatków i rycza tów oraz
– w wi kszo ci krajów zwi zkowych – rekompensata kosztów utrzymania biura.
Uposa enie
wo
dli
wie
pra
uS
iar
m
Wy
Jako urz dnik s by publicznej komornik otrzymuje uposa enie zgodnie z ustaw
o uposa eniu urz dników danego kraju zwi zkowego. W wi kszo ci krajów
zwi zkowych komornicy nale
do grupy zaszeregowania A 8 lub A 9 (s ba
wymiaru sprawiedliwo ci redniego szczebla). Wysoko uposa enia urz dników nie
jest jednolita w ca ych Niemczech. Poni ej przedstawiono wysoko wynagrodzenia
urz dników grupy A 8 i A 9 w Nadrenii Pó nocnej-Westfalii od 1 stycznia 2014 r.106.
106
ci
ród o: obwieszczenie Ministerstwa Finansów Nadrenii Pó nocnej-Westfalii, Ministerialblatt für das
Land Nordrhein-Westfalen 2013, 353.
ty
Ins
C. Status komornika
27
Tabela 1. Wynagrodzenie zasadnicze (miesi cznie, w euro)
Rytm 2-letni
1
3
A8
2149,17
A9
2287,10
Rytm 3-letni
Rytm 4-letni
Stopie do wiadczenia
6
7
4
5
2210,59
2302,71
2394,86
2486,97
2347,53
2445,86
2544,19
2642,52
m
Wy
2
tut
Grupa
zaszeregowania
8
9
10
11
2579,15
2640,56
2701,96
2763,41
2824,82
2740,86
2808,43
2876,07
2943,66
3011,26
12
u
iar
Od powy szego uposa enia pobierana jest jedynie zaliczka na podatek dochodowy; od uposa enia urz dników nie s odprowadzane
sk adki na ubezpieczenie zdrowotne, piel gnacyjne, emerytalne i na wypadek bezrobocia. Wysoko
podatku dochodowego
uzale niona jest od przynale no ci do jednej z sze ciu klas podatkowych, liczby dzieci, rozliczenia razem z ma onkiem itp. Tabela 2
przedstawia wysoko wynagrodzenia (sk adaj cego si z wynagrodzenia zasadniczego i ogólnego dodatku stanowiskowego) przy
za eniu, e urz dnik nie pozostaje w zwi zku ma
skim, nale y do I klasy podatkowej, nie ma dzieci oraz nie p aci podatku
107
ko cielnego .
Grupa
1
cego do I klasy podatkowej, niep ac cego podatku ko cielnego
3
4
5
6
7
8
9
10
11
A 8 brutto
A 8 netto
2168,38
1861,82
2229,80
1904,78
2321,92
1968,76
2414,07
2032,26
2506,18
2095,26
2598,36
2157,82
2659,77
2199,18
2721,17
2240,36
2782,62
2281,33
2844,03
2322,07
A 9 brutto
2370,60
2431,03
2529,36
2627,69
2726,02
2824,36
2891,93
2959,57
3027,16
3094,76
A 9 netto
2002,33
2043,85
2110,97
2177,57
2243,54
2309,00
2353,72
2398,15
2442,26
2486,12
raw
2
Sp
Tabela 2. Wynagrodzenie komornika nale
12
ied
Z otrzymywanej kwoty netto urz dnik musi samodzielnie op aci cz
sk adki na prywatne ubezpieczenie zdrowotne. Wysoko
sk adki jest uzale niona od wybranej taryfy i wynosi oko o 200–600 euro. Ponadto urz dnikom przys uguje dodatek rodzinny
i dodatkowe wynagrodzenie (tzw. Weihnachtsgeld, odpowiadaj ce polskiej „trzynastce”).
Obliczone przy wykorzystaniu kalkulatora na stronie http://oeffentlicher-dienst.info/.
o
liw
107
ci
C. Status komornika
28
Ins
b)
Udzia w pobranych op atach
tyt
Obok uposa enia urz dnika s by publicznej komornikom przys uguje udzia
w pobranych przez nich op atach egzekucyjnych.
Stan prawny do wej cia w ycie reformy federalnej z 2006 r.
ut
m
Wy
Do czasu reformy stosunków mi dzy federacj a krajami zwi zkowymi z 2006 r.
podstaw prawn udzia u komornika w pobranych op atach stanowi § 49 ust. 1
Ustawy o uposa eniach urz dników (BBesG) 108 oraz wydane na tej podstawie
Rozporz dzenie o wynagrodzeniach urz dników s by publicznej wykonuj cych
zadania z zakresu egzekucji (VollstrVergV).109.
uS
iar
Zgodnie z § 1 VollstrVergV pracuj cym w terenie komornikom przys ugiwa udzia w
wysoko ci 15% w pobranych przez nich op atach za przeprowadzenie egzekucji.
Wynagrodzenie za wykonanie jednego wniosku nie mog o, co do zasady,
przekracza kwoty 59,82 euro; wyj tkowo, za zgod w ciwego organu, mo liwe
by o przyznanie wy szego wynagrodzenia w sprawach trudnych lub czasoch onnych
(§ 2 VollstrVergV). Ponadto w rozporz dzeniu przewidziano roczny limit
wynagrodzenia przys uguj cego komornikowi w wysoko ci 2.392,85 euro (§ 9 ust. 1
zd. 1 i 2 VollstrVergV). W razie jego przekroczenia komornik otrzymywa 40%
nadwy ki (§ 9 ust. 1 zd. 3 VollstrVergV). Znaczenie wynagrodzenia uzyskiwanego na
postawie tej regulacji by o dla komorników – ze wzgl du na limit roczny –
niewielkie110.
Okres przej ciowy i nowe regulacje
pra
wie
Po przej ciu kompetencji ustawodawczej w tym zakresie z federacji na kraje
zwi zkowe § 49 ust. 1 BBesG oraz VollstrVergV pozosta y w mocy do czasu wydania
przez kraje zwi zkowe nowych przepisów111. VollstrVergV obowi zuje nadal w np.
Bawarii, Berlinie, Brandenburgii i Nadrenii Pó nocnej-Westfalii. Cz
krajów
zwi zkowych wyda a w asne przepisy dotycz ce udzia u komornika w pobranych
op atach. Jednym z przyj tych rozwi za by o przej cie (z niewielkimi modyfikacjami)
VollstrVergV, co nast pi o np. w Hamburgu112 i Saksonii-Anhalt113.
Bundesbesoldungsgesetz w brzmieniu obowi zuj cym do 31.8.2006 r., BGBl. 2002 I, 3020.
109
Vollstreckungsvergütungsverordnung z 8.7.1976 r. w brzmieniu z 6.1.2003 r., BGBl. 2003 I, 8.
110
BT-Drucks. 17/1225, 35.
111
Schröder-Kay/Gerlach § 1 GvKostG nb. 16.
wo
112
dli
108
Verordnung über die Vergütung für Beamtinnen und Beamte im Vollstreckungsdienst
(Vollstreckungsvergütungsverordnung – VollstrVergVO) z 25.11.2008 r., Hamburgisches Gesetz- und
Verordnungsblatt 2008, 400.
113
ci
Verordnung über die Vergütung für Beamtinnen und Beamte im Vollstreckungsdienst des Landes
Sachsen-Anhalt (Vollstreckungsvergütungsverordnung des Landes Sachsen-Anhalt – VollstrVergV
LSA) z 22.12.2011 r., Gesetz- und Verordnungsblatt des Landes Sachsen-Anhalt 2011, 887.
C. Status komornika
29
Ins
Szczególna regulacja (tzw. model motywacyjny) zosta a wprowadzona w BadeniiWirtembergii i przej ta przez niektóre kraje zwi zkowe.
tyt
Model motywacyjny (Badenia-Wirtembergia)
ut
Ministerstwo sprawiedliwo ci Badenii-Wirtembergii zdecydowa o si na nowe
unormowanie wynagrodzenia komorników i zast pienie wcze niejszych dwóch róde
dochodów komorników, tj. udzia u w pobranych op atach egzekucyjnych
i rekompensaty kosztów prowadzenia biura, jednym wynagrodzeniem. Celem tego
uregulowania jest zmotywowanie komorników do zwi kszenia wydajno ci oraz
uproszczenie dotychczasowego systemu. Dzi ki wprowadzeniu jednolitego
wynagrodzenia obliczanego na podstawie pobranych op at egzekucyjnych znikn a
konieczno
sporz dzania
przez
komorników
szczegó owych
wykazów
poszczególnych kosztów zwi zanych z utrzymaniem biura oraz ich kontroli przez
administracj wymiaru sprawiedliwo ci.
m
Wy
iar
Od 1 stycznia 2011 r. w Badenii-Wirtembergii obowi zuje Rozporz dzenie
o wynagrodzeniu komorników (GVVergVO). 114 . Zgodnie z jego § 1 komornikom
pracuj cym w terenie przys uguje udzia w pobranych przez nich op atach
egzekucyjnych oraz rycza tach za sporz dzenie i wydanie dokumentów w wysoko ci:
– do 20 000 euro w roku – 62%,
uS
– od kwoty przekraczaj cej 20 000 euro do 30 000 euro w roku – 65%,
– od kwoty przekraczaj cej 30 000 euro do 50 000 euro w roku – 70%,
– od kwoty przekraczaj cej 50 000 euro w roku – 50%.
pra
Powy sze wynagrodzenie pokrywa równie koszty utrzymania biura komornika (§ 1
ust. 3 GVVergVO).
wie
Nowy model wynagradzania spotka si z pozytywnym przyj ciem ze strony
komorników 115 . Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwo ci Badenii-Wirtembergii
przyniós on oczekiwane pozytywne skutki, które mo na zauwa
w statystyce
dzia alno ci komorników (patrz pkt C.VI.2.c).
114
wo
dli
Podobny system zosta wprowadzony w Hesji oraz w Kraju Saary. W Hesji udzia
komornika w pobranych op atach egzekucyjnych w latach 2013–2014 wynosi
63% 116 . W Kraju Saary komornik otrzymuje 65% pobranych w ci gu roku op at
Verordnung des Justizministeriums über die Vergütung der Gerichtsvollzieher (GerichtsvollzieherVergütungsverordnung – GVVergVO) z 3.12.2010 r., Gesetzblatt 2010, 1043.
115
116
Patrz okólnik Stowarzyszenia Komorników Badenii-Wirtembergii z grudnia 2011 r.
Patrz § 1 Rozporz dzenia o wynagrodzeniu komorniczek i komorników, Verordnung über die
Vergütung
der
Gerichtsvollzieherinnen
und
Gerichtsvollzieher
(GerichtsvollzieherVergütungsverordnung – GVVergV) z 7.11.2013 r., Gesetz- und Verordnungsblatt 2013, 645.
ci
C. Status komornika
30
Ins
egzekucyjnych i rycza tów za sporz dzenie oraz wydanie dokumentów117. Inne kraje
zwi zkowe (np. Nadrenia Pó nocna-Westfalia) rozwa aj wprowadzenie tego modelu
wynagradzania komorników.
tyt
c)
Rekompensata kosztów utrzymania biura
ut
m
Wy
Komornik jest wprawdzie zobowi zany do utrzymywania biura na w asny koszt (patrz
pkt C.V.2), niemniej celem pokrycia zwi zanych z tym kosztów przys uguje mu
rekompensata. Przed reform z 2006 r. (patrz lit. a powy ej) uprawnienie krajów
zwi zkowych do wydawania rozporz dze reguluj cych jej wysoko wynika o z § 49
ust. 3 BBesG. Po jego uchyleniu podstaw prawn stanowi odpowiednie regulacje
prawa krajów zwi zkowych (zawarte np. w ustawach o uposa eniu urz dników).
uS
iar
Zgodnie z orzecznictwem s dów administracyjnych118 § 49 ust. 3 BBesG mia na celu
jedynie rekompensat typowych kosztów utrzymania biura komornika, a nie
przyznanie komornikom dodatkowego wynagrodzenia. Tym samym nie przewidywa
on wprawdzie adnego konkretnego modelu zwrotu kosztów, niemniej wysoko
rekompensaty z tego tytu u musia a by realistyczna. Typizacja kosztów i ich
zrycza towany zwrot jest wprawdzie dopuszczalny, jednak e musi on by oparty na
rzeczywistych kosztach rzeczowych i osobowych. Z powy szego wynika, e na
podstawie § 49 ust. 3 BBesG wykluczone jest przyj cie ca kowicie fikcyjnych kosztów
utrzymania biura komornika jako podstawy rekompensaty z tego tytu u.
pra
Obecnie wszystkie kraje zwi zkowe, z wyj tkiem Badenii-Wirtembergii, Hesji oraz
Kraju Saary, w których przyznany komornikom udzia w pobranych op atach
egzekucyjnych pokrywa równie koszty prowadzenia biura, uregulowa y wysoko
i zasady przyznawania rekompensaty kosztów utrzymania biura komornika
w odpowiednich rozporz dzeniach. W ród tych regulacji mo na wyró ni dwa
modele: procentowy oraz rycza towo-kwotowy.
117
wo
dli
wie
Pierwszy z powy szych modeli obowi zuje w Brandenburgii, Bremie, Hamburgu,
Dolnej Saksonii, Nadrenii Pó nocnej-Westfalii, Nadrenii-Palatynacie, SzlezwikuHolsztynie i Turyngii. Zgodnie z nim komornikowi tytu em rekompensaty kosztów
prowadzenia biura przys uguje okre lona procentowo cz
pobranych op at
egzekucyjnych oraz ca
kwot pobranych z tytu u rycza tu za sporz dzenie
i wydanie dokumentów. Udzia procentowy obowi zuj cy w danym roku jest ustalany
na ogó co roku, cz ciowo wstecznie. Ponadto wprowadzono maksymaln
wysoko kwoty, która – z zastrze eniem odmiennej decyzji odpowiedniego organu –
mo e by pobrana z tytu u wykonania jednego wniosku egzekucyjnego, oraz limit
Patrz § 1 Rozporz dzenia o wynagrodzeniu komorników, Verordnung über die Vergütung der
Gerichtsvollzieher (Gerichtsvollzieher-Vergütungsverordnung – GVVergVO) z 22.11.2012 r., Amtsblatt
2012, 460.
118
Patrz BVerwG NVwZ 2002, 1505 (1506) oraz NVwZ-RR 2005, 214 z odes aniami do dalszych
orzecze .
ci
C. Status komornika
31
Ins
roczny rekompensaty. W razie jego przekroczenia komornikowi przys uguje 50%
nadwy ki.
tyt
Tabela 3. Zestawienie regulacji dotycz cych udzia u w pobranych op atach
egzekucyjnych, który przys uguje komornikowi
Kraj zwi zkowy
Udzia procentowy
ut
Limit op at za
jeden wniosek
(euro)
307
Limit roczny (euro)
2013
Brandenburgia
52,2
56,4
Brema
46,6
300
19 900
49,4
300
17 000
Dolna Saksonia
Nadrenia Pó nocna-Westfalia
48,2
44,7
300
brak
18 378
17 950
Nadrenia-Palatynat
43,8
306,78
20 400
Hamburg
m
Wy
2012
Szlezwik-Holsztyn
Turyngia
2012
2013
16 500
17 800
48
300
16 983
54,9
300
18 500
iar
uS
Drugi model przyj y nast puj ce kraje zwi zkowe: Bawaria, Berlin, MeklemburgiaPomorze Przednie, Saksonia i Saksonia-Anhalt. Wed ug niego na rekompensat
sk ada si rycza t na koszty rzeczowe, rycza t z tytu u zatrudniania personelu oraz
zwrot kosztów osobowych.
wo
dli
wie
pra
Rycza t na koszty rzeczowe przys uguje w ustalonej wysoko ci bez konieczno ci
przedk adania dowodów ich poniesienia. Jest on okre lony w rozporz dzeniu
ministerstwa sprawiedliwo ci danego kraju zwi zkowego i mo e podlega corocznej
waloryzacji na podstawie indeksu cen towarów i us ug konsumpcyjnych Federalnego
Urz du Statystycznego. Ponadto komornik mo e wnioskowa o jego zwi kszenie
o 50, 100 lub 150 euro. Rycza t z tytu u zatrudniania pracowników ma pokrywa
koszty po rednie zwi zane z wykonywaniem przez komornika zada pracodawcy.
W celu pokrycia kosztów wynikaj cych z zatrudnienia personelu biurowego
komornikowi przys uguje zwrot wynikaj cych z tego miesi cznych kosztów do
wysoko ci
kwoty
odpowiadaj cej po owie
miesi cznego
wynagrodzenia
przewidzianego w uk adzie zbiorowym pracowników krajów zwi zkowych dla osoby
nale cej do 5. grupy zaszeregowania, wraz z nale nymi sk adkami na
ubezpieczenie spo eczne i po ow „trzynastej pensji”. W Bawarii w 2012 r. limit
zwrotu miesi cznych kosztów personelu wynosi 1.639,74 euro119. Je eli obci enie
komornika przekracza 120% lub jest ni sze ni 80%, maksymalna kwota zwrotu
119
_0012859.pdf.
ci
C. Status komornika
32
Ins
kosztów osobowych podlega zmniejszeniu lub zwi kszeniu o 10% za ka de 10%
nadmiernego lub mniejszego obci enia.
878,02
roczna
50
1050,00
roczna
50
MeklemburgiaPomorze Przednie
850
roczna
50
Saksonia
900
brak
brak
900
brak
25
Kraj zwi zkowy
Bawaria
Rycza t na koszty
rzeczowe
(euro/miesi cznie)
ut
Waloryzacja
Rycza t z tytu u zatrudniania
pracowników
(euro/miesi cznie)
m
Wy
tyt
Tabela 4. Zestawienie przys uguj cego komornikom rycza tu na koszty
rzeczowe i rycza tu z tytu u zatrudniania pracowników
Berlin
Saksonia-Anhalt
iar
Zgodnie z informacjami Ministerstwa Sprawiedliwo ci i Spraw Konsumenckich
Bawarii przyznany rycza t na koszty rzeczowe jest w wi kszo ci przypadków
wystarczaj cy, albowiem wnioski o jego podwy szenie nale do rzadko ci120.
d)
Wydatki i rycza ty
na
znaczne
obowi zki
pra
uS
Powy szy model jest krytykowany ze wzgl du
dokumentacyjne komornika i zbiurokratyzowanie.
dli
wie
Tytu em rekompensaty za nak ady powsta e przy realizacji wniosków egzekucyjnych
do dyspozycji komornika pozostaj pobrane przez niego kwoty z tytu u wydatków
i rycza tów wskazanych pod nr 701–714 wykazu kosztów GvKostG (patrz
pkt D.III.3.d). Je eli ich pobranie jest z przyczyn niezawinionych przez komornika
niemo liwe, wówczas s
one mu zwracane z kasy kraju zwi zkowego,
z wy czeniem rycza tu za przejazdy (nr 711 wykazu kosztów GvKostG) oraz
kosztów podró y (nr 712 wykazu kosztów GvKostG), § 7 ust. 3 GVO. W odniesieniu
do ich zwrotu w razie zwolnienia wnioskodawcy od kosztów s dowych patrz
pkt D.III.5.b.
wo
Na wniosek komornika organ nadzoru mo e przyzna mu dotacj na poczet kosztów
podró y, je eli pobrane w ci gu kwarta u koszty podró y oraz rycza ty za przejazdy
nie pokrywaj rzeczywistych kosztów wszystkich koniecznych podró y i wyj
bowych, a komornik prowadzi odpowiedni wykaz wyj i podró y (§ 9 GVO).
120
_0012859.pdf.
ci
C. Status komornika
33
Ins
4.
Stosunek do wnioskodawcy
ut
tyt
Komornik przeprowadza post powanie egzekucyjne na zlecenie wierzyciela (§ 753
ZPO). Wierzyciel decyduje o jego wszcz ciu, zawieszeniu lub zako czeniu. W tym
zakresie komornik musi przestrzega jego polece (patrz np. § 72 ust. 2 zd. 3 GVGA
odno nie do uchylenia zaj cia na danie wierzyciela). Ponadto wierzyciel decyduje
o tym, do jakich przedmiotów lub praw skierowana jest egzekucja.
m
Wy
Wprawdzie post powanie egzekucyjne jest wszczynane na jego wniosek121, niemniej
wierzyciel nie jest upowa niony do udzielania komornikowi polece dotycz cych
przebiegu egzekucji. Komornik uwzgl dnia jego wskazówki, je eli nie s one
sprzeczne z ustaw lub przepisami s bowymi 122, co zosta o wyra nie uregulowane
w § 31 ust. 2 GVGA. Ponadto szczególne yczenia wierzyciela dotycz ce sposobu
przeprowadzenia egzekucji podlegaj uwzgl dnieniu przez komornika tylko wtedy,
je eli nie prowadzi to do powstania dodatkowych kosztów lub trudno ci oraz nie ma
negatywnego wp ywu na osi gni cie celu egzekucji (§ 31 ust. 2 GVGA).
121
wo
dli
wie
pra
uS
iar
Je eli spe nione zosta y przes anki post powania egzekucyjnego, komornik jest
zobowi zany do wykonania wniosku i nie mo e odmówi wszcz cia egzekucji,
np. z powodu niewielkiej wysoko ci egzekwowanego wiadczenia, sprzeczno ci
wszcz cia egzekucji z dobrymi obyczajami czy te ryzyka powstania kosztów
egzekucyjnych przekraczaj cych dochodzone roszczenie 123 . W odniesieniu do
wniosków o egzekucj wobec d nika nieposiadaj cego maj tku GVGA przewiduje
szczególny sposób post powania. Zgodnie z § 32 ust. 1 zd. 1 i 2 GVGA, je eli
wierzyciel z
wniosek wy cznie o dokonanie zaj cia ruchomo ci d nika,
a komornik ma uzasadnione podstawy do przyj cia, e egzekucja b dzie
bezskuteczna, wówczas odsy a on niezw ocznie tytu egzekucyjny wierzycielowi wraz
z odpowiednim za wiadczeniem oraz informacj , i w celu unikni cia zb dnych
kosztów uznaje on wniosek za cofni ty. Przyj cie, e egzekucja b dzie
bezskuteczna, jest uzasadnione np. w sytuacji, w której w ci gu ostatnich trzech
miesi cy komornik bezskutecznie próbowa dokona zaj cia ruchomo ci d nika,
lub je eli d nik z
wykaz maj tku, z którego wynika, i nie dysponuje on
przedmiotami podlegaj cymi zaj ciu (§ 32 ust. 1 zd. 4 GVGA). Wyj tek od
powy szego zachodzi, je eli z okoliczno ci sprawy wynika, e dokonanie zaj cia
odpowiada yczeniu wierzyciela (np. w celu przerwania biegu przedawnienia), lub
je eli ustalenie trzeciod ników le y w interesie wierzyciela (§ 32 ust. 2 GVGA).
Ponadto wniosek podlega wykonaniu, je eli wierzyciel – mimo informacji
o oczekiwanej bezskuteczno ci egzekucji – nie zgadza si z jego zwrotem i
da
124
przeprowadzenia egzekucji z ruchomo ci . Tym samym komornik mo e odmówi
Tak nale y rozumie u yte w § 753 ZPO poj cie „zlecenie”, patrz Brox/Walker nb. 12 i
Patrz RG RGZ 161, 109 (115).
123
Schuschke/Walker/Walker § 753 ZPO nb. 10 i Musielak/Lackmann § 753 ZPO nb. 13.
124
AG Freudenstadt DGVZ 1988, 124; Zöller/Stöber § 753 ZPO nb. 14.
ci
122
C. Status komornika
34
Ins
ut
tyt
wykonania wniosku egzekucyjnego tylko w wyj tkowych sytuacjach, je eli wierzyciel
nie ma adnego prawnie chronionego interesu w egzekucji przeciwko d nikowi,
który na pewno nie posiada maj tku. Zgodnie z orzecznictwem komornik mo e np.
odmówi wykonania wniosku o zaj cie ruchomo ci przez przeszukanie odzie y
nika i przedmiotów, które ma on przy sobie, je eli jedynym oczekiwanym
skutkiem jest skompromitowanie d nika125. Co do skutków zwrotu wniosku z punktu
widzenia kosztów egzekucji patrz pkt D.III.3.b .
VI. Praktyka i informacje statystyczne
Dzia alno
m
Wy
1.
komorników w praktyce
uS
iar
W jednej z najbardziej znanych publikacji dotycz cej egzekucji roszcze skierowanej
do praktyków zlecenie egzekucji komornikowi, a tym samym wybór egzekucji
z ruchomo ci, jest przedstawiane wprawdzie jako jeden z najszybszych trybów
egzekucji, niemniej obarczony znaczn wad : Ze wzgl du na nadmierne obci enie
komorników (patrz te pkt 2.b i c poni ej) tok post powania mo e by powolny126.
Pomi dzy z eniem wniosku a prób egzekucji mo e up yn
od trzech do
dziesi ciu miesi cy, w niektórych krajach zwi zkowych nawet wi cej. Za szybsze
i bardziej skuteczne uwa ane jest zaj cie wierzytelno ci. Zgodnie z informacjami
organów nadzoru prowadzone przez komornika post powania egzekucyjne trwaj od
miesi ca do siedmiu miesi cy127.
pra
Skuteczno dzia
komorników bywa kwestionowana w literaturze128. Jako jedno
ze róde ich niewystarczaj cej efektywno ci wskazywany jest obowi zuj cy model
ich kszta cenia 129 . Droga do zawodu komornika stanowi jedynie obszerne
doskonalenie zawodowe, co skutkuje jednym z najni szym poziomów wykszta cenia
i kompetencji komorników w Unii Europejskiej130.
LG Karlsruhe DGVZ 1988, 43; AG Passau DGVZ 1974, 190.
126
Schmittmann/David nb. 186.
127
BT-Drucks. 17/1225, 34.
128
Goebel DGVZ 2011, 8.
129
Pilz DGVZ 2014, 29 (38).
130
Pilz DGVZ 2014, 29 (38) z powo aniem na informacje DGVB.
131
Gallo/Heinze DGVZ 2011, 97.
wo
125
dli
wie
Sami komornicy zwracaj uwag na ich nadmierne obci enie131. Ponadto w latach
1999–2009 kwota ci gni tych nale no ci spad a wprawdzie o 10,9%, jednak e ich
zdaniem wynika to przynajmniej w cz ci z dramatycznego spadku liczby wniosków
o wszcz cie post powania egzekucyjnego przez komorników: w 1999 r. z ono
ci
C. Status komornika
35
Ins
tyt
9 474 269 wniosków, w 2009 r. ju tylko 6 432 821132. Dane dotycz ce dzia alno ci
komorników w latach 2011 i 2012 wskazuj , e liczba wniosków egzekucyjnych
kierowanych do komorników nadal maleje (patrz pkt 2.a poni ej). Jako przyczyn
tego spadku komornicy wskazuj wzrost liczby post powa upad ciowych oraz
konkurencj ze strony firm windykacyjnych133.
ut
Z punktu widzenia bud etu pa stwa dzia alno komorników jest deficytowa, op aty
egzekucyjne bowiem nie pokrywaj jej kosztów. Tym samym konieczne jest
subwencjonowanie dzia alno ci komorników w Niemczech kwot w wysoko ci oko o
198 milionów euro rocznie134.
m
Wy
2.
Informacje statystyczne
a)
Sytuacja personalna i dzia alno
komorników w Niemczech
iar
W tabeli 5 przedstawiono informacje statystyczne dotycz ce sytuacji personalnej
i dzia alno ci komorników w latach 2011 i 2012135.
Tabela 5. Informacje statystyczne dotycz ce sytuacji personalnej i dzia alno ci
komorników w latach 2011 i 2012.
Gallo/Heinze DGVZ 2011, 97 (98).
133
Gallo/Heinze DGVZ 2011, 97 (98 i n.).
134
BT-Drucks. 17/1225, 2.
wo
dli
wie
pra
uS
132
135
ród o: DGVZ 2013, 23 i 2014, 27, na podstawie danych administracji wymiaru sprawiedliwo ci
krajów zwi zkowych lub OLG. W powy szej tabeli przedstawiono jedynie wybrane dane.
ci
ty
Ins
C. Status komornika
36
Liczba komorników*
cznie
Liczba wniosków**
tut
Kraj
zwi zkowy
czy ni
2011
2012
2011
BadeniaWirtembergia
516,68
529,10
364
Bawaria
689,77
707,49
462
Berlin
267,00
261,00
124
Brandenburgia
Brema
135,88
31,75
136,00
31,75
76
22
99,00
97,00
62
61
325,88
326,09
223
81,00
80,00
394,96
2012
m
Wy
2012
Kobiety
2011
2012
2011
Kwota wyegzekwowanych
nale no ci***
2012
2011
196
200
829 288
867 131
196 504 610,52
201 580 204,25
473
272
279
854 949
898 216
212 568 613,31
218 190 901,38
125
143
136
308 159
322 407
46 489 925,35
45 225 673,53
79
22
60
10
57
10
149 889
49 330
159 150
51 696
32 494 493,01
6 985 686,26
32 949 494,37
7 658 242,32
37
36
126 596
127 443
22 124 132,59
22 647 981,47
229
113
114
409 087
434 456
98 072 797,09
96 462 267,21
34
36
47
44
113 354
114 908
22 460 270,76
21 588 168,61
397,75
307
312
93
551 403
106 605 135,22
109 410 759,80
1 011,98
1 042,80
616
769
463
343
1 371 390
1 413 365
290 928 391,01
305 002 873,96
NadreniaPalatynat
194,44
200,65
168
173
27
27,97
297 491
311 969
64 651 322,92
67 834 791,88
Kraj Saary
62,00
62,00
45
45
17
17
69 257
72 389
14 717 731,08
14 770 427,06
Saksonia
SaksoniaAnhalt
209,04
207,65
131
131
82
83
278 174
287 871
42 109 196,25
44 999 897,80
144,75
147,75
88
88
57
60
173 390
181 979
27 693 630,92
270 748 311,67
Szlezwik-
148,70
149,70
101
104
49
50
190 822
201 535
37 672 477,15
38 130 031,05
Hamburg
Hesja
93
513 124
ied
raw
Dolna Saksonia
Nadrenia
Pó nocnaWestfalia
Sp
MeklemburgiaPomorze
Przednie
u
iar
369
o
liw
ci
Holsztyn
Niemcy
112,78
121,17
4 425,61
4 498,22
*
W przeliczeniu na pe ny etat.
**
***
48
53
66
69
131 087
137 116
24 073 755,24
25 057 292,53
2 871
3 069
1 732
1 618,97
5 865 387
6 133 034
1 246 152 168,68
1 279 257 318,89
m
Wy
Obja nienia:
37
tut
Turyngia
ty
Ins
C. Status komornika
Wnioski egzekucyjne i inne wnioski (bez wniosków o dor czenie dokumentów, odebranie przyrzeczenia czy dokonanie wst pnego zaj cia).
u
iar
Suma nale no ci wyegzekwowanych na rzecz stron obejmuje tylko te kwoty, które zosta y pobrane przez komornika i przekazane wierzycielowi.
Na jej wielokrotno mo na oszacowa kwoty, które zosta y zap acone wierzycielowi przez d nika lub trzeciod nika w zwi zku ze wszcz ciem
post powania egzekucyjnego.
ied
raw
Sp
o
liw
ci
C. Status komornika
38
Ins
Na podstawie powy szych danych mo liwe jest okre lenie, ilu mieszka ców danego
kraju zwi zkowego lub Niemiec przypada o na jednego komornika w 2012 r.
Liczba komorników
Liczba
ludno ci*
ut
tyt
Tabela 6. Liczba ludno ci przypadaj ca na komornika w 2012 r.
Liczba ludno ci na
komornika
(w zaokr gleniu)
Badenia-Wirtembergia
Bawaria
516,68
689,77
10 569 111
12 519 571
20 456
18 150
Berlin
267,00
3 375 222
12 641
Brandenburgia
135,88
2 449 511
18 027
Brema
Hamburg
31,75
99,00
654 774
1 734 272
20 623
17 518
Hesja
325,88
6 016 481
18 462
81,00
1 600 327
19 757
394,96
7 778 995
19 696
1 011,98
17 554 329
17 347
194,44
62,00
3 990 278
994 287
20 522
16 037
Saksonia
209,04
4 050 204
19 375
Saksonia-Anhalt
144,75
2 259 393
15 609
Szlezwik-Holsztyn
Turyngia
148,70
112,78
2 806 531
2 170 460
18 874
19 245
Niemcy
4 425,61
80 523 746
18 195
Kraj zwi zkowy
Nadrenia Pó nocnaWestfalia
pra
uS
Nadrenia-Palatynat
Saara
iar
m
Wy
Meklemburgia-Pomorze
Przednie
Dolna Saksonia
* ród o: „Statistik-Portal” Federalnego Urz du Statystycznego, liczba ludno ci na podstawie
„Cenzusu 2011”.
wie
Na podstawie powy szych danych mo liwe jest równie ustalenie, ile wniosków
egzekucyjnych przypada o na jednego komornika w 2012 r. oraz jak kwot ci gn
w tym roku przeci tny komornik.
Tabela 7. Dane dotycz ce pracy komorników 2012 r.
dli
Badenia-Wirtembergia
Bawaria
516,68
689,77
1605
1239
Berlin
267,00
1154
380 322
308 173
ci
Liczba
komorników
Kwota
ci gni tych
nale no ci na
komornika (euro,
w zaokr gleniu)
wo
Kraj zwi zkowy
Liczba wniosków
o egzekucj na
komornika
(w zaokr gleniu)
174 120
C. Status komornika
39
Ins
135,88
1103
239 141
Brema
31,75
1554
220 022
Hamburg
99,00
1279
223 476
Hesja
Meklemburgia-Pomorze
Przednie
325,88
1255
300 948
81,00
1399
277 287
Dolna Saksonia
Nadrenia Pó nocnaWestfalia
394,96
1299
269 914
1 011,98
1355
287 484
194,44
1530
332 500
ut
tyt
Brandenburgia
Nadrenia-Palatynat
m
Wy
Kraj Saary
Saksonia
62,00
209,04
1117
1331
237 383
201 441
Saksonia-Anhalt
144,75
1198
191 320
Szlezwik-Holsztyn
148,70
1283
253 346
Turyngia
Niemcy
112,78
4 425,61
1162
1325
213 458
281 577
iar
b)
Sytuacja komorników w Nadrenii Pó nocnej-Westfalii
uS
Informacje dotycz ce wyników pracy komorników w Nadrenii Pó nocnej-Westfalii s
publikowane przez Ministerstwo Sprawiedliwo ci tego kraju zwi zkowego. Poni ej
przedstawiono wybrane dane dotycz ce lat 2012 i 2011136.
Liczba komorników
Obci
enie w %
– w przeliczeniu na komornika
Wnioski egzekucyjne
cznie
2011
1042
2012
1011
109%
108%
305 002 874
290 928 391
292 709
1 413 365
287 763
1 371 390
wie
Kwota wyegzekwowanych nale no ci –
pra
Tabela 8. Dane dotycz ce pracy komorników w Nadrenii Pó nocnej-Westfalii w
latach 2011 i 2012
wo
dli
W 2012 r. obci enie komornika w Nadrenii Pó nocnej-Westfalii wynosi o 109%.
Jednak e jest ono obliczane wed ug klucza ustalonego w 1965 r., który do dnia
dzisiejszego podlega jedynie niewielkim modyfikacjom, a ponadto nie obejmuje
czynno ci, które zosta y przekazane komornikowi na podstawie ostatniej nowelizacji
136
ci
ród o:
Ministerstwo
Sprawiedliwo ci
Nadrenii
Pó nocnej-Westfalii,
http://www.justiz.nrw.de/WebPortal/Gerichte_Behoerden/zahlen_fakten/statistiken/justizgeschaeftsstat
istik/gerichtsvollzieher/index.php. W powy szej tabeli przedstawiono jedynie wybrane dane.
C. Status komornika
40
Ins
ZPO (patrz pkt A.II.2) 137 . Z tego powodu jego przydatno
a rzeczywiste obci enie komorników uznawane za wy sze.
tyt
c)
jest kwestionowana,
Sytuacja komorników w Badenii-Wirtembergii
ut
Od 1 stycznia 2011 r. w Badenii-Wirtembergii obowi zuje nowy model
wynagradzania komorników (patrz pkt V.3.b). Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwo ci
tego kraju zwi zkowego informacje statystyczne dotycz ce dzia alno ci komorników
potwierdzaj jego pozytywny wp yw na skuteczno egzekucji 138. Ze sprawozdania
z dzia alno ci komorników w 2011 r. wynika, e:
m
Wy
– kwota wyegzekwowanych nale no ci wzros a o 11,5 milionów euro do 201,6
milionów, tj. o 6%;
– liczba wniosków egzekucyjnych spad a o 3,1%;
– powy szy wynik zosta osi gni ty przez mniejsz
w porównaniu do 540 w 2010 r.;
komorników: 529
iar
– obci
liczb
enie komornika wynosi o rednio 117,9%;
– ka dy z komorników móg zatrzyma
rednio 64% pobranych op at egzekucyjnych;
uS
– deficyt finansowy w bud ecie kraju zwi zkowego zosta
zredukowany.
w tym zakresie
VII. Propozycje zmiany statusu komornika
1.
wie
pra
Ponadto z porównania kwot ci gni tych przez komorników w poszczególnych
krajach zwi zkowych wynika, e komornicy w Badenii-Wirtembergii w 2012 r.
wyegzekwowali najwy sz kwot nale no ci w przeliczeniu na komornika (patrz
pkt 2.a powy ej).
Projekt „prywatyzacji” dzia alno ci komorników
wo
dli
W 2007 r. kraje zwi zkowe Dolna Saksonia, Badenia-Wirtembergia, Hesja
i Meklemburgia-Pomorze Przednie wnios y pod obrady Bundesrat, izby federalnej
niemieckiego parlamentu, projekt ustawy reformuj cej status komorników 139 . Jej
137
ród o: sprawozdanie Ministerstwa Sprawiedliwo ci Nadrenii Pó nocnej-Westfalii z 28.5.2014 r.,
Landtag
Nordrhein-Westfallen,
Vorlage
16/1928,
http://www.landtag.nrw.de/portal/WWW/dokumentenarchiv/Dokument/MMV16-1928.pdf.
138
Patrz informacja prasowa Ministerstwa Sprawiedliwo ci Badenii-Wirtembergii z 31.5.2012 r.
(http://www.jum.baden-wuerttemberg.de/pb/,Lde/2008231/?LISTPAGE=2008832) oraz z 22.8.2012 r.
(http://www.jum.baden-wuerttemberg.de/pb/,Lde/2008451/?LISTPAGE=2008832).
Projekt ustawy z 20.6.2007 r., BT-Drucks. 15/5727.
ci
139
C. Status komornika
41
Ins
ut
tyt
ównym celem by a „prywatyzacja” dzia alno ci komorników, tj. zniesienie systemu
komorników b
cych urz dnikami s by publicznej i przekazanie zada w zakresie
egzekucji podmiotom prywatnym dzia aj cym na w asny rachunek. Komornicy mieliby
uzyska status zbli ony do wolnego zawodu. Ponadto, zgodnie z projektem ustawy,
wierzyciel móg by wybra komornika spo ród komorników dzia aj cych na obszarze
ciwo ci danego s du krajowego (LG, odpowiednik polskiego s du okr gowego),
co mia oby doprowadzi do powstania konkurencji mi dzy komornikami, a tym
samym do zwi kszenia ich skuteczno ci. Nadzór nad komornikami mia yby
sprawowa nowo powo ane izby komornicze. W zwi zku z utrat statusu urz dnika
by publicznej przez komorników kraje zwi zkowe nie ponosi yby
odpowiedzialno ci odszkodowawczej za ich dzia ania lub zaniechania (patrz pkt
C.III.5). Podmiotem odpowiedzialnym by by komornik, który mia jednocze nie zosta
zobowi zany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialno ci
odszkodowawczej.
m
Wy
iar
W zwi zku w powy szymi zmianami i celem umo liwienia komornikom pokrycia
kosztów ich dzia alno ci konieczne by oby podniesienie op at egzekucyjnych.
W ocenie wnioskodawców reformy koszty egzekucyjne wzros yby oko o 3,13 razy.
pra
uS
Dopuszczalno
przekazania wykonywania zada w post powaniu egzekucyjnym
podmiotom prywatnym by a kwestionowana ze wzgl du na art. 33 ust. 4 Ustawy
Zasadniczej (patrz pkt C.III.3) 140 . W zwi zku z powy szym wymienione kraje
zwi zkowe zaproponowa y zmian Ustawy Zasadniczej przez wprowadzenie nowego
art. 98a, zgodnie z którym egzekucja orzecze s dowych oraz wykonywanie innych
zada komornika mog w drodze ustawy zosta przekazane osobom, które nie
nale do s by publicznej141.
wie
Podczas obrad w 2007 r. projekt zmiany statusu komorników nie uzyska poparcia
rz du federalnego, w jego ocenie bowiem wykonywanie zada w post powaniu
egzekucyjnym musi – ze wzgl du na ochron praw podstawowych obywateli –
nale
do kompetencji urz dników s by publicznej 142 . Ponadto przyj cie tego
projektu skutkowa oby znacznym wzrostem kosztów post powania egzekucyjnego.
Projekt nie by przedmiotem dalszych obrad, a w 2009 r. koniec kadencji parlamentu
i obowi zuj ca zasada dyskontynuacji doprowadzi y do zamkni cia prac nad nim.
dli
W 2010 r. te same kraje zwi zkowe ponownie wnios y projekt zmiany Ustawy
Zasadniczej143 i projekt Ustawy o statusie komorników 144 . Tym razem stanowisko
rz du federalnego by o przychylne 145 . Niemniej tak e i ten projekt nie uzyska
140
wo
Tak Gaul ZZP 2011, 271 (282 i n.), którego zdaniem nawet wprowadzenie art. 98a Ustawy
Zasadniczej by oby niewystarczaj ce.
Projekt ustawy z 1.3.2007 r., BR-Drucks. 149/07.
142
Za cznik nr 2 do projektu ustawy z 20.6.2007 r., BT-Drucks. 15/5727, 110.
143
Projekt ustawy z 3.2.2010 r., BR-Drucks. 48/10.
144
Projekt ustawy z 24.3.2010 r., BT-Drucks. 17/1225.
145
Za cznik nr 2 do projektu ustawy z 24.3.2010 r., BT-Drucks. 17/1225, 109.
ci
141
C. Status komornika
42
Ins
tyt
wymaganego poparcia w parlamencie i prace nad nim zosta y zako czone wraz
z zako czeniem kadencji parlamentu w 2013 r. Ze wzgl du na brak wystarczaj cego
poparcia dla proponowanej reformy nie nale y spodziewa si zmiany statusu
komorników w najbli szej przysz ci146.
ut
Powy sze plany spotka y si z niezbyt przychylnym przyj ciem w pi miennictwie.
Jedynie kilku autorów, m.in. Hess, opowiedzia o si za przekazaniem wykonywania
zada komorników podmiotom prywatnym147.
2.
uS
iar
m
Wy
W nauce kwestionowano przede wszystkim konieczno
przekazania zada
w post powaniu egzekucyjnym podmiotom prywatnym i postulowano reform
istniej cego systemu bez pozbawiania komorników statusu urz dników s by
publicznej148. Ponadto wskazywano na negatywne do wiadczenia z obowi zuj cym
do 1900 r. systemem „wolnych” komorników (patrz pkt C.III.1) i zagro enia
wynikaj ce z utraty neutralno ci przez komornika149. Niektórzy autorzy kwestionuj
tak e za enie, e przekazanie tych zada podmiotom prywatnym prowadzi do
zwi kszenia skuteczno ci egzekucji 150 . Ponadto za trudne do zaakceptowania
uznawano zniesienie odpowiedzialno ci pa stwa za dzia ania i zaniechania
komorników 151 oraz ryzyko dla d nika, wynikaj ce np. z wielokrotnego
przeszukania jego mieszkania przez kilku konkuruj cych ze sob komorników152.
Projekt liberalizacji systemu rewirów komorniczych
dli
wie
pra
W zwi zku z niepowodzeniem projektu zmiany statusu komorników Ministerstwo
Sprawiedliwo ci Badenii-Wirtembergii w lipcu 2010 r. opracowa o projekt reformy
post powania egzekucyjnego stanowi cy rozwi zanie po rednie pomi dzy obecnym
systemem a „prywatyzacj ” dzia alno ci komorników. Jego celem by o umo liwienie
konkurencji mi dzy komornikami. Zgodnie z t propozycj zmianie mia yby ulec
przepisy GVO reguluj ce tzw. system komorników rewirowych (patrz pkt C.III.2).
ciwo
komorników przy danym s dzie rejonowym mia aby obejmowa ca y
obszar w ciwo ci tego s du, a wnioskodawca móg by wybra komornika, do
którego skieruje wniosek o egzekucj . Tym samym komornicy przy danym s dzie
rejonowym konkurowaliby mi dzy sob .
Pilz DGVZ 2014, 29 (36 i n.).
147
Hess JZ 2009, 662 (666); szczegó owa analiza w Hess, Gutachten, 33 i n.
148
149
wo
146
Nesemann ZZP 2006, 87 (93 i n.); Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 1 nb. 25; Schönrock
DGVZ 2011, 57 (63).
151
Gaul ZZP 2011, 271 (295).
152
Gaul ZZP 2011, 271 (313).
ci
150
C. Status komornika
43
Ins
ut
tyt
Powy sza propozycja spotka a si z pozytywnym przyj ciem ze strony adwokatów153.
Stanowisko doktryny i komorników by o bardziej krytyczne. Przede wszystkim
zwracano uwag na ryzyko koncentracji znacznej liczby wniosków u poszczególnych
komorników (w tym dzia aj cych wspólnie w ramach jednego biura) i spadek liczby
wniosków sk adanych u tych komorników, którzy s mniej surowi wobec d nika lub
mniej dyspozycyjni (np. ze wzgl du na prac w niepe nym wymiarze czasu pracy),
a tym samym zagro enie niezale no ci komorników154. Wprowadzenie konkurencji
mi dzy komornikami skutkowa oby zagro eniem praw d nika 155 . Poza tym,
zdaniem niektórych autorów, projekt narusza konstytucyjn zasad finansowania
urz dników s by publicznej, zgodnie z któr
musz
oni dysponowa
wynagrodzeniem zapewniaj cym im bezpiecze stwo prawne i finansowe,
gwarantuj cym ich niezale no oraz standard ycia odpowiadaj cy piastowanemu
urz dowi 156 . Problemy z koordynacj zbiegu dzia alno ci kilku komorników
stanowi yby zagro enie nie tylko dla d nika, lecz tak e – przez zmniejszenie
efektywno ci egzekucji – dla wierzyciela157.
m
Wy
dli
wie
pra
uS
iar
Ministerstwo Sprawiedliwo ci Badenii-Wirtembergii zrezygnowa o z powy szego
projektu i zdecydowa o si na reform systemu wynagradzania komorników (patrz
pkt V.3.b powy ej).
153
154
wo
Patrz stanowisko Stowarzyszenia Adwokatów Badenii-Wirtembergii (Anwaltsverband BadenWürttemberg im Deutschen AnwaltVerein e.V.) z 20.9.2009 r.
Schilken DGVZ 2011, 1 (7); Schönrock DGVZ 2011, 57 (64 i n); podobnie Gaul ZZP 2011, 271
(315).
Schilken DGVZ 2011, 1 (6 i n.); podobnie Gaul ZZP 2011, 271 (315).
156
Schönrock DGVZ 2011, 57 (64).
157
Schilken DGVZ 2011, 1 (6).
ci
155
D. Koszty post powania egzekucyjnego
44
Ins
Koszty post powania egzekucyjnego
I.
Wprowadzenie
tyt
D.
ut
W odniesieniu do kosztów post powania egzekucyjnego w Niemczech wyró nia si
trzy kategorie zagadnie : (1) zasady zwrotu kosztów post powania egzekucyjnego
mi dzy stronami, (2) odpowiedzialno stron post powania egzekucyjnego za koszty
i wydatki w post powaniu egzekucyjnym wobec pa stwa oraz (3) odpowiedzialno
stron post powania egzekucyjnego wobec ich pe nomocników procesowych 158 .
Ostatnia kwestia nie jest przedmiotem niniejszego opracowania.
m
Wy
II.
Zasady zwrotu kosztów post powania egzekucyjnego mi dzy stronami
1.
Kwestie wst pne
uS
iar
Koszty post powania egzekucyjnego nie nale
do kosztów post powania
rozpoznawczego i nie s obj te rozstrzygni ciem o kosztach procesu159. Tym samym
konieczna jest szczególna regulacja ich zwrotu. Zgodnie z § 788 ust. 1 zd. 1 ZPO
nik ponosi koszty egzekucji, je eli by y one niezb dne w rozumieniu § 91 ZPO.
Przepis § 788 ust. 1 ZPO ma charakter normy ogólnej, odst pstwa od niej przewiduje
§ 788 ust. 3 i 4 ZPO (patrz pkt 4 poni ej).
Zakres obowi zku zwrotu kosztów na podstawie § 788 ust. 1 ZPO
wie
2.
pra
W szczególnych sytuacjach zwrot kosztów post powania egzekucyjnego mo e
przys ugiwa d nikowi od wierzyciela, np. je eli wierzyciel z
wniosek
o przeprowadzenie
niedopuszczalnych
lub
nieuzasadnionych
czynno ci
160
egzekucyjnych i d nik by zmuszony do podj cia obrony przed nimi .
Na podstawie § 788 ust. 1 ZPO zwrotowi podlegaj koszty, które spe niaj ce cznie
nast puj ce dwa warunki161: po pierwsze maj one charakter kosztów egzekucji oraz
niezb dne w rozumieniu § 91 ZPO.
160
161
BGH NJW 2005, 2460 (2461).
ci
159
wo
dli
158
45
Ins
a)
Koszty egzekucji
b)
ut
tyt
Zwrotowi na podstawie § 788 ust. 1 ZPO podlegaj tylko te koszty, które zosta y
poniesione bezpo rednio w celu przygotowania lub przeprowadzenia egzekucji; nie
natomiast zwracane te koszty, których zwi zek z egzekucj jest jedynie
po redni162. Kosztami egzekucji nie s równie koszty dzia , które nie mia y na celu
doprowadzenia do zaspokojenia egzekwowanego roszczenia163.
Konieczne koszty
m
Wy
Zwrotowi podlegaj jedynie konieczne koszty egzekucji w rozumieniu § 91 ZPO,
tzn. koszty, które by y niezb dne do celowego dochodzenia praw i obrony. Zgodnie
z orzecznictwem Federalnego Trybuna u Sprawiedliwo ci do niezb dnych nale y
zaliczy te koszty, które ponosz ca je osoba przy rozs dnej ocenie sytuacji w chwili
ich wydatkowania mog a obiektywnie uzna za niezb dne164.
uS
iar
Do niezb dnych kosztów nie zalicza si kosztów niedopuszczalnej, bezcelowej czy
przedwczesnej egzekucj 165 . Koszty egzekucji niedopuszczalnej, bezcelowej lub
przedwczesnej ponosi wierzyciel166. Egzekucja jest przedwczesna, je eli wierzyciel
nie zakre li d nikowi terminu na dobrowolne spe nienie wiadczenia lub wszcz
egzekucj przed jego up ywem. 167 W odniesieniu do wiadcze pieni nych do
zakre lonego terminu na dobrowolne spe nienie wiadczenia wierzyciel powinien
doliczy czas konieczny na przelew i zaksi gowanie nale no ci na jego koncie.
dli
wie
pra
Dobrowolne spe nienie wiadczenia przez d nika po wszcz ciu post powania
egzekucyjnego nie oznacza, i d nik nie jest zobowi zany do zwrotu kosztów168.
Spe nienie wiadczenia nie oznacza, e poniesione przez wierzyciela koszty nie by y
konieczne. Przyk adowo, je eli wierzyciel z y wniosek o egzekucj
wiadczenia
pieni nego po up ywie terminu na jego dobrowolne spe nienie i czasu koniecznego
na dokonanie przelewu, a komornik podejmie prób zaj cia ruchomo ci, wówczas
koszty zaj cia s uznawane za niezb dne, nawet je eli d nik jeszcze przed prób
zaj cia zleci przelew nale no ci, albowiem w chwili z enia wniosku egzekucyjnego
(tj. w chwili powstania obowi zku zap aty kosztów) wierzyciel móg uzna te koszty
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 46 nb. 11 z dalszymi odes aniami.
163
BGH NJW 2005, 2460 (2461).
164
Patrz ostatnio BGH NJW 2012, 3789 (3790) z odes aniami do wcze niejszego orzecznictwa.
165
Musielak/Lackmann § 788 ZPO nb. 7 oraz Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Kessel § 788 ZPO nb. 13.
166
wo
162
167
ci
Do ko ca akapitu za Musielak/Lackmann § 788 ZPO nb. 7 oraz Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Kessel
§ 788 ZPO nb. 13.
168
KG NJW-RR 1987, 192; Schmittmann/David nb. 220.
46
Ins
za niezb dne; rozstrzygni cie o kosztach by oby odmienne, gdyby w chwili sk adania
wniosku wierzyciel wiedzia o zleconym przez d nika przelewie169.
Egzekucja obowi zku zwrotu kosztów
ut
a)
tyt
3.
Egzekucja razem z roszczeniem
iar
m
Wy
Koszty post powania egzekucyjnego s egzekwowane razem z roszczeniem (§ 788
ust. 1 zd. 1 ZPO). W tej sytuacji wierzyciel przedk ada organowi egzekucyjnemu
kalkulacj
kosztów i zgodnie z § 104 ust. 2 ZPO jest zobowi zany j
uprawdopodobni 170 . Organ egzekucyjny bada, czy wskazane koszty s kosztami
egzekucji i czy by y niezb dne, a tak e sprawdza kalkulacj pod wzgl dem
rachunkowym. W tym celu mo e on wezwa wierzyciela do przed enia dok adnego
wykazu kosztów i dowodów ich poniesienia. Przyk adowo, formularz wniosku
o wydanie postanowienia o zaj ciu wierzytelno ci d nika wobec trzeciod nika
umo liwia wnioskowanie (przez zakre lenie odpowiednich kratek) o obj cie zaj ciem
np. dotychczasowych kosztów egzekucyjnych na podstawie za czonego wykazu
kosztów lub kosztów ustalonych na podstawie § 788 ust. 2 ZPO (patrz lit. b poni ej).
b)
pra
uS
Je eli organ egzekucyjny uzna,
e koszty wykazane przez wierzyciela
w przed onej kalkulacji nie spe niaj wymienionych przes anek (patrz pkt 2
powy ej), wówczas nie s one ci gane wraz z roszczeniem. Kalkulacja kosztów
sporz dzona przez komornika podlega zaskar eniu w drodze skargi na sposób
egzekucji (patrz pkt E.III.1), s du egzekucyjnego – w drodze natychmiastowego
za alenia (patrz pkt E.III.2).
Odr bne ustalenie kosztów egzekucji
wie
Niezale nie od opisanego powy ej sposobu dochodzenia kosztów wierzyciel mo e
wnie o ich odr bne ustalenie i egzekwowa je na podstawie tego rozstrzygni cia
(§ 788 ust. 2 ZPO). Odr bne ustalenie kosztów jest konieczne tak e wtedy, gdy
wyj tkowo przys uguj one d nikowi (patrz pkt 1 powy ej).
wo
dli
enie wniosku o odr bne ustalenie kosztów mo e by z punktu widzenia
wierzyciela celowe, je eli jego roszczenie o zwrot kosztów nie zosta o zaspokojone
w drodze wnioskowanej czynno ci egzekucyjnej i chce on unikn
problemów
z wykazaniem kosztów tej czynno ci w razie pó niejszego kontynuowania
egzekucji171.
LG Münster NJW-RR 1988, 128.
170
171
ci
169
47
Ins
a)
Szczególne zasady zwrotu kosztów
ut
4.
tyt
Dla odr bnego ustalenia kosztów w ciwy jest s d egzekucyjny, w którego okr gu
dana czynno egzekucyjna zosta a podj ta, a w razie zako czenia post powania
egzekucyjnego – s d, w którego okr gu podj to ostatni czynno
egzekucyjn
(§ 788 ust. 2 zd. 1 ZPO).
Koszty po uchyleniu tytu u (§ 788 ust. 3 ZPO)
m
Wy
b)
uS
iar
Zgodnie z § 788 ust. 3 ZPO koszty post powania egzekucyjnego s zwracane
nikowi, je eli tytu stanowi cy podstaw egzekucji zosta uchylony. Mo e to mie
miejsce np. wskutek uwzgl dnienia wniesionego przez d nika rodka zaskar enia
lub wniosku o wznowienie post powania. Jednak e dla zastosowania tej regulacji
tytu musi zosta uchylony z tego powodu, e ju w chwili powstania kosztów
egzekucyjnych roszczenie by o nieuzasadnione lub powództwo niedopuszczalne172.
W razie pozbawienia tytu u egzekucyjnego wykonalno ci z powodu zdarze , które
nast pi y po jego powstaniu, § 788 ust. 3 ZPO nie znajduje zastosowania173. W tej
sytuacji zwrot kosztów nast puje na zasadach ogólnych (patrz pkt 1 i 2 powy ej).
Zwrot kosztów na zasadzie s uszno ci (§ 788 ust. 4 ZPO)
III.
stron wobec pa stwa za koszty egzekucji
ród a prawa, ogólna charakterystyka
dli
1.
Odpowiedzialno
wie
pra
Koszty pewnych post powa w ramach egzekucji mog zosta przez s d na one
w ca ci lub w cz ci na wierzyciela, je eli z przyczyn szczególnych, maj cych
swoje ród o w zachowaniu wierzyciela, odpowiada to zasadzie s uszno ci. Do spraw
obj tych powy sz regulacj nale m.in. post powanie o udzielenie ochrony przed
egzekucj (§ 765a ZPO, patrz pkt E.IV) oraz post powanie w przedmiocie zaj cia
wierzytelno ci d nika wobec trzeciod nika (§ 829 ZPO).
173
174
Gerichtskostengesetz z 5.5.2004 r., tekst jednolity BGBl. 2014 I 154.
ci
172
wo
Odpowiedzialno
stron post powania egzekucyjnego za jego koszty wobec
pa stwa wynika w odniesieniu do kosztów egzekucji prowadzonej przez s dy
z Ustawy o kosztach s dowych (GKG), 174 , natomiast w odniesieniu do kosztów
48
Ins
egzekucji prowadzonej przez komornika z Ustawy o kosztach komorników
(GvKostG).175.
ut
tyt
Bardziej szczegó owe unormowanie kosztów post powania prowadzonego przez
komornika oraz wyja nienia do poszczególnych regulacji GvKostG zawieraj
Przepisy wykonawcze do ustawy o kosztach komorników (DB-GvKostG) 176 , do
których wydania uprawnione s kraje zwi zkowe. Podobnie jak GVO i GVGA (patrz
pkt C.II), tak e i DB-GvKostG zosta y przyj te przez wszystkie kraje zwi zkowe w
jednolitym brzmieniu i nie stanowi ród a powszechnie obowi zuj cego prawa.
m
Wy
Niemieckie ustawy o kosztach charakteryzuje specyficzna struktura. Sama ustawa
zawiera unormowania w formie paragrafów i reguluje kwestie ogólne, np. definicje
i zasady ponoszenia kosztów. Obszerniejsz cz
tych ustaw stanowi za czniki,
które zawieraj wykaz kosztów w formie tabeli, w której poszczególne koszty s
usystematyzowane w grupy, wskazana jest podstawa ich poboru i wysoko w euro.
Dzi ki numeracji mo liwe jest szybkie odnalezienie w ciwej pozycji. Ponadto tabela
mo e zawiera wyja nienia dotycz ce poszczególnych pozycji.
D
nik z tytu u kosztów s dowych
pra
2.
uS
iar
Koszty post powania egzekucyjnego uregulowane w GKG i GvKostG mo na
podzieli na op aty i wydatki. Wysoko
op at jest niezale na od wysoko ci
roszczenia, maj one bowiem w wi kszo ci charakter op at sta ych. Op aty nie s
pobierane za przeprowadzenie post powania egzekucyjnego jako ca ci, lecz za
poszczególne czynno ci egzekucyjne, np. zaj cie rzeczy lub roszczenia,
pozbawienie posiadania i wprowadzenie w posiadanie czy zbycie rzeczy.
wie
Podobnie jak w post powaniu rozpoznawczym, tak e w post powaniu egzekucyjnym
obowi zuje zasada, e d nikiem z tytu u kosztów jest wnioskodawca (§ 22 ust. 1,
§ 26 GKG, § 13 ust. 1 pkt 1 GvKostG), albowiem post powanie zosta o wszcz te
z jego inicjatywy 177 . Wraz z nim d nikiem solidarnym z tego tytu u jest d nik
egzekucyjny, jednak e jedynie w odniesieniu do niezb dnych kosztów egzekucji
(patrz pkt II.2 powy ej), § 29 pkt 4 GKG, § 13 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 GvKostG.
wo
dli
Je eli d nik jest niewyp acalny, ci gni cie od niego kosztów post powania
egzekucyjnego jest niemo liwe. W tej sytuacji koszty egzekucji, w tym zaliczki na
poczet wydatków, ponosi wierzyciel.
175
Gesetz über Kosten der Gerichtsvollzieher (Gerichtsvollzieherkostengesetz – GvKostG) z
19.4.2001 r., BGBl. 2001 I 623.
Opublikowane w Pó nocnej Nadrenii-Westfalii w JMBl. NRW 2001, 149.
177
ci
176
49
Ins
Koszty egzekucji prowadzonej przez komorników
a)
Op aty i wydatki
tyt
3.
ut
Dzia alno
komornika prowadzi do powstania kosztów, do których nale
op aty
i wydatki (§ 1 ust. 1 GvKostG). Wierzycielem z ich tytu u nie jest komornik, lecz kraj
zwi zkowy 178 . Tym samym s one pobierane na rzecz kasy kraju zwi zkowego
(Pkt 1 DB-GvKostG). Komornikowi przys uguje udzia w pobranych op atach (patrz
pkt C.V.3.b i c). W zwi zku z tym jest on zobowi zany wst pnie obliczy jego
wysoko
i zatrzyma go; jednak e komornik mo e nim dysponowa dopiero po
przekazaniu odpowiedniemu organowi tej cz ci op at, która przys uguje krajowi
zwi zkowemu (§ 7 ust. 1 GVO).
m
Wy
iar
Za wykonanie wniosku egzekucyjnego pobierana jest jednorazowa op ata na
podstawie danej pozycji wykazu kosztów (§ 10 ust. 1 GvKostG). W razie ponownego
zlecenia komornikowi wykonania tej samej czynno ci, op ata jest pobierana osobno
za ka
czynno
(§ 10 ust. 1 GvKostG). Za czynno ci wykonywane w nocy,
sobot , niedziel lub wi to pobierana jest op ata w podwójnej wysoko ci (§ 11
GvKostG).
b)
rycza ty lub zwrot rzeczywi cie
uS
Z tytu u wydatków komornikowi przys uguj
poniesionych kosztów (patrz lit. d poni ej).
Sposób ich obliczania i ponoszenia
pra
wie
Wraz ze z eniem wniosku powstaje roszczenie o zap at op aty egzekucyjnej179.
Jest ono wymagalne, je eli wniosek zosta wykonany (i to niezale nie od wyniku
dzia ania komornika 180 ) lub post powanie spoczywa d ej ni 12 miesi cy (§ 14
GvKostG). Wydatki s wymagalne natychmiast po ich poniesieniu (§ 14 GvKostG), tj.
z chwil ich zap aty na rzecz osób trzecich lub z chwil realizacji odpowiedniej
podstawy powstania wydatków181. Je eli post powanie trwa d ej (np. ze wzgl du
na p atno
w ratach), op aty mog by pobrane zaliczkowo tak e przed ich
wymagalno ci (Pkt 3 ust. 5 DB-GvKostG).
BGH BGHZ 146, 17 (24).
179
Kessel § 3 GvKostG nb. 20.
180
181
182
ci
178
wo
dli
Z punktu widzenia kosztów za wykonany jest uznawany tak e wniosek, który zosta
cofni ty lub którego wykonanie jest niemo liwe ze wzgl du na istniej ce przeszkody
(§ 3 ust. 4 zd. 1 GvKostG), np. mier d nika czy niemo liwo
ustalenia jego
182
adresu . Identyczne skutki jak cofni cie wniosku ma nieuiszczenie zaliczki na
50
Ins
tyt
poczet kosztów egzekucji (patrz lit. c poni ej) oraz brak sprzeciwu wnioskodawcy
przeciwko zwrotowi wniosku egzekucyjnego przez komornika z powodu braku
maj tku d nika (patrz pkt C.V.4), § 3 ust. 4 zd. 4 i 5 GvKostG. Dzi ki tej regulacji
koszty tych wniosków s równie wymagalne na podstawie § 14 GvKostG.
ut
Koszty s pobierane przez komornika, który wykona wniosek (§ 5 ust. 1 zd. 1
GvKostG). Niezw ocznie po nadej ciu ich wymagalno ci komornik powinien –
w odniesieniu do ka dego wniosku egzekucyjnego osobno – sporz dzi rachunek
kosztów, który powinien zawiera odpowiednie przepisy prawa, wskazanie podstawy
poboru kosztów, opis wydatków, kwoty ustalonych op at i wydatków oraz
ewentualnych zaliczek (Pkt 7 ust. 1 DB-GvKostG). Rachunek jest przesy any
nikowi z tytu u kosztów s dowych (z regu y wierzycielowi) wraz z pouczeniem
o mo liwo ci jego zaskar enia.
m
Wy
iar
Sporz dzona przez komornika kalkulacja kosztów mo e zosta skorygowana, je eli
nie zapad o jeszcze rozstrzygni cie s dowe (§ 5 ust. 2 GvKostG). Powy sza
kalkulacja mo e zosta zaskar ona skarg na sposób egzekucji (patrz pkt E.III.1)
przez d nika z tytu u kosztów egzekucyjnych oraz fiskus reprezentowany przez
rewizora okr gowego (§ 5 ust. 2 zd. 1 GvKostG).
c)
pra
uS
Je eli d nik z tytu u kosztów egzekucyjnych nie ui ci ich w terminie, jest on z regu y
ponowne wzywany do zap aty (Pkt 9 ust. 1 DB-GvKostG). W razie bezskuteczno ci
ponownego wezwania komornik sk ada wniosek o ich przymusowe ci gni cie
w kasie s dowej w ciwej ze wzgl du na miejsce zamieszkania lub siedzib
nika z tytu u kosztów egzekucyjnych (Pkt 9 ust. 2 DB-GvKostG). ci gni cie tych
kosztów nast puje na podstawie JBetrO (patrz pkt A.I.1).
Zaliczka na poczet kosztów egzekucji
183
184
Schröder-Kay/Gerlach § 4 GvKostG nb. 3.
wo
dli
wie
Przepis § 4 GvKostG statuuje uprawnienie komornika do wezwania wnioskodawcy
do uiszczenia zaliczki na poczet kosztów egzekucji. Mo e ona obejmowa
przewidywan op at i wydatki. Wezwanie do uiszczenia zaliczki jest wprawdzie
uprawnieniem komornika 183 , niemniej do jego obowi zków s bowych nale y
uwzgl dnianie interesu pa stwa w uzyskaniu dochodów z op at egzekucyjnych, co
przemawia za poborem zaliczki, chyba e koszty zostan z pewno ci uiszczone po
wykonaniu wniosku184. Ponadto komornik jest zwi zany DB-GvKostG, a tym samym
powinien za da uiszczenia zaliczki, je eli nie zachodzi aden z uregulowanych
w tych przepisach wyj tków185. Je eli pobrana zaliczka oka e si niewystarczaj ca,
komornik wzywa wnioskodawc do uiszczenia dalszej zaliczki (§ 4 ust. 2 GvKostG).
185
ci
LG Konstanz DGVZ 2001, 45 (46); LG Frankenthal DGVZ 2004, 187; AG Leipzig DGVZ 2009, 169
(170).
51
Ins
ut
tyt
Wnioskodawca jest zobowi zany do uiszczenia zaliczki na poczet przewidywanych
kosztów wnioskowanej czynno ci egzekucyjnej, przy czym organ egzekucyjny mo e
uzale ni dokonanie czynno ci od jej wniesienia (§ 4 ust. 1 zd. 1 i 2 GvKostG). Na
zarz dzenie komornika, które uzale nia dokonanie czynno ci od uiszczenia zaliczki,
nikowi z tytu u kosztów egzekucyjnych oraz fiskusowi przys uguje rodek
zaskar enia, tj. skarga na sposób egzekucji (§ 5 ust. 3 w zw. z ust. 2 GvKostG).
W praktyce skarga d nika z tytu u kosztów egzekucyjnych nie dotyczy samej
konieczno ci uiszczenia zaliczki, lecz jej wysoko ci.
iar
m
Wy
Przed uiszczeniem zaliczki lub dalszej zaliczki komornik nie mo e rozpocz
ani
186
kontynuowa czynno ci egzekucyjnych
. Wraz z
daniem zaliczki komornik
poucza wnioskodawc , e wniosek zostanie zrealizowany dopiero po jej uiszczeniu,
oraz i jest on uznawany za cofni ty, je eli zaliczka nie wp ynie do ko ca miesi ca
kalendarzowego nast puj cego po miesi cu, w którym wys ano wezwanie do
uiszczenia zaliczki (Pkt 3 ust. 2 DB-GvKostG). W odniesieniu do uprawnienia
komornika do poboru op at od wniosków, które s uznawane za cofni te, patrz lit. b
powy ej.
d)
Wysoko
pra
uS
Od obowi zku uiszczenia zaliczki zwolniony jest s d oraz osoby, którym przys uguje
zwolnienie od kosztów s dowych (§ 4 ust. 1 zd. 3 GvKostG). Ponadto, na podstawie
Pkt 3 ust. 1 DB-GvKostG, zaliczka nie powinna by – co do zasady – pobierana
w odniesieniu do wniosków organów administracyjnych, korporacji, zak adów i
fundacji prawa publicznego, nawet je eli nie przys uguje im zwolnienie od kosztów z
mocy prawa (patrz pkt 5 poni ej), oraz tych wniosków, których opó nione wykonanie
prowadzi oby do powstania po stronie wnioskodawcy niepowetowanej szkody.
przyk adowych kosztów
Poni ej w tabelach przedstawione zosta y wybrane pozycje wykazu kosztów (na
podstawie za cznika do GvKostG).
Nr
Podstawa poboru op aty
205
urz dowa na podstawie § 845 ust. 1 zd. 2 ZPO (wst pne
Dokonanie zaj cia [ruchomo ci]
Obok tej op aty pobierany jest ewentualnie dodatek na podstawie nr
Schröder-Kay/Gerlach § 4 GvKostG nb. 8 z odes aniami do orzecznictwa.
16,00
26,00
ci
186
Czynno
zaj cie)
Op ata
(w euro)
wo
200
(w euro)
dli
Dzia drugi
Egzekucja
wie
Tabela 9. Podstawy poboru op at i ich wysoko
52
Ins
500
207
Próba polubownego za atwienia sprawy (§ 802b ZPO)
221
Odebranie lub przyj cie
przyst pi do egzekucji
300
98,00
108,00
33,00
Dzia trzeci
Zbycie
Licytacja, sprzeda lub zbycie w inny sposób zgodnie z § 825 ust. 1
ZPO:
– rzeczy ruchomych,
– p odów, które nie zosta y jeszcze od czone od ziemi,
– wierzytelno ci i innych praw maj tkowych
52,00
Udzia w licytacji prowadzonej przez osob
ZPO)
16,00
trzeci
(§ 825 ust. 2
uS
440
Je eli w protokole nale y udokumentowa widoczne ruchomo ci, a
dla sporz dzenia zdj
komornik pos uguje si
sprz tem
elektronicznym (§ 885a ust. 2 ZPO) [patrz pkt IV.3 poni ej], wówczas
op ata na podstawie nr 240 zwi ksza si do
Odebranie od d nika wykazu maj tku na podstawie § 802c, 802d
ust. 2 lub § 807 ZPO
iar
310
20,00
Pozbawienie posiadania nieruchomo ci lub statku wpisanego do
rejestru oraz wprowadzenie w posiadanie (§ 885 ZPO)
m
Wy
260
który
ut
241
ruchomo ci przez komornika,
tyt
240
16,00
13,00
500
dli
Dzia pi ty
Dodatek za czas
wie
pra
Dzia czwarty
Czynno ci szczególne
Zasi gni cie informacji od jednego z organów wymienionych w
§ 755, 802l ZPO
[§ 755 ZPO dotyczy ustalenia miejsca pobytu d nika i uprawnia
komornika do zasi gni cia odpowiednich informacji od organów
meldunkowych, z centralnego rejestru cudzoziemców, od organów
rentowych oraz od Federalnego Urz du ds. Ruchu Drogowego; w
odniesieniu do mo liwo ci zasi gni cia informacji o maj tku d nika
na podstawie § 802l ZPO patrz pkt B.II.1.b powy ej; op ata jest
pobierana za ka dy wniosek o udzielenie informacji osobno (§ 10
ust. 2 zd. 3 GvKostG)]
Dzia szósty
Czynno ci niezrealizowane
20,00
wo
Dodatek za czas, je eli jest on przewidziany w odniesieniu do danej
op aty, o ile wykonanie czynno ci zgodnie z tre ci protoko u trwa o
ej ni trzy godziny, za ka
kolejn rozpocz
godzin
ci
Uwaga wst pna nr 6:
Op aty na podstawie niniejszego dzia u s pobierane, je eli czynno , której wykonanie
przez komornika zosta o zawnioskowane, nie zosta a wykonana z przyczyn prawnych lub
z powodów, które nie dotycz osoby komornika ani nie s zale ne od jego decyzji.
53
Ins
ut
tyt
W szczególno ci dotyczy to sytuacji, w której zgodnie z protoko em brak przedmiotów
podlegaj cych zaj ciu lub d nik dysponuje jedynie przedmiotami, które nie podlegaj
zaj ciu na podstawie § 803 ust. 2, § 812, 851b ust. 4 zd. 3 ZPO.
Niezrealizowane:
32,00
602 pozbawienie posiadania (nr 240)
15,00
604 czynno ci wskazane pod nr 205–221, 250–301, 310, 400, 410 i 420
Tabela 10. Podstawa powstania wydatków i ich wysoko
700
Podstawa powstania wydatków
Wysoko
(w euro)
m
Wy
Nr
(w euro)
704
w pe nej wysoko ci
w pe nej wysoko ci
6,00
wo
711
0,50
0,15
1,00
0,30
w pe nej wysoko ci
dli
710
wie
708
pra
707
uS
iar
Dzia siódmy
Wydatki
Rycza t za sporz dzenie i wydanie dokumentów:
1. w postaci kopii i wydruków,
a) które zosta y sporz dzone na wniosek lub przes ane
faksem,
b) które zosta y sporz dzone, gdy wnioskodawca nie za czy
do swojego pisma odpowiedniej liczby kopii,
– za ka
stron z pierwszych 50
– za ka
kolejn stron
– za ka
stron z pierwszych 50 w kolorze
– za ka
kolejn stron w kolorze
Kwoty zap acone osobom, którym zlecono otworzenie drzwi lub
pojemników, oraz osobom, które zosta y przybrane do
przeszukania d nika
Kwoty zap acone osobom trzecim za transport osób, rzeczy lub
zwierz t, przechowanie rzeczy lub zwierz t, karmienie
zwierz t, nadzór nad rzeczami oraz zebranie plonów
Op aty nale ne organom administracji publicznej w Niemczech
z tytu u wykonywania ich zada w asnych oraz zwrot wydatków
przys uguj cy tym organom
[Powy sza pozycja obejmuje w szczególno ci op aty
przys uguj ce organom, do których komornik zwraca si z
wnioskiem o udzielenie informacji w celu ustalenia miejsca
pobytu d nika lub informacji o maj tku d nika.]
Rycza t za korzystanie przez komornika z w asnych rodków
transportu w celu przewozu osób lub rzeczy, za ka dy przejazd
Rycza t za przejazdy w celu wykonania wniosku, o ile wydane
na podstawie § 12a GvKostG rozporz dzenie nie stanowi
inaczej
– stopie 1: do 10 kilometrów
– stopie 2: 10–20 kilometrów
ci
3,25
6,50
54
Ins
ut
716
tyt
713
– stopie 5: powy ej 40 kilometrów
Rycza t za sporz dzenie dokumentacji fotograficznej w formie
elektronicznej (§ 885a ust. 2 zd. 2 ZPO) [patrz pkt D.IV.3
poni ej]
Rycza t na inne wydatki – za ka dy wniosek
9,75
13,00
16,25
5,00
20% nale nych
kosztów, min. 3,00
euro, max. 10,00
euro
m
Wy
Tabela 11 przedstawia przyk adow kalkulacj kosztów zaj cia ruchomo ci.
Tabela 11. Przyk adowa kalkulacja kosztów zaj cia ruchomo ci
Op ata za zaj cie, nr 205 wykazu kosztów GvKostG
26,00 euro
6,50 euro
Rycza t na wydatki (20% nale nych kosztów, przynajmniej 3,00 euro, maksymalnie 10,00 euro), nr 716 wykazu kosztów GvKostG
6,70 euro
Suma
ród o: Damm nb. 221.
uS
iar
Rycza t za przejazd (przyj ta odleg
: 15 km), nr 711 wykazu kosztów
GvKostG
Rycza t za sporz dzenie i wydanie dokumentów (2 kserokopie), nr 700
wykazu kosztów GvKostG
1,00 eurp
40,20 euro
4.
pra
Z powy szego wynika, e ani warto
egzekwowanego roszczenia, ani warto
zaj tego przedmiotu nie maj wp ywu na wysoko kosztów egzekucji.
Koszty egzekucji prowadzonej przez inne organy i rodków zaskar enia
wie
dli
Koszty egzekucji prowadzonej przez s d egzekucyjny wynikaj z GKG (patrz pkt 1).
Ich wysoko
okre lana jest na podstawie warto ci przedmiotu sporu, chyba e
ustawa stanowi inaczej (§ 3 ust. 1 GKG). Wyj tki od tej zasady obowi zuj
np. w post powaniu egzekucyjnym, w którym wi kszo
op at ma charakter op at
sta ych.
wo
W sprawach cywilnych op aty s wymagalne z chwil wniesienia powództwa,
wniosku, rodka prawnego lub z enia odpowiedniego o wiadczenia do protoko u
sekretariatu s dowego (§ 6 ust. 1 zd. 1 GKG). Szczególne zasady obowi zuj
w egzekucji z nieruchomo ci przez licytacj lub zarz d przymusowy (§ 7 GKG).
Je eli czynno zwi zana jest z konieczno ci poniesienia wydatków, wnioskodawca
jest zobowi zany do uiszczenia odpowiedniej zaliczki, przy czym s d powinien
uzale ni dokonanie czynno ci od jej zap aty (§ 17 ust. 1 GKG).
ci
55
Ins
ut
tyt
Z zastrze eniem wyj tków uregulowanych w GKG lub przepisach szczególnych
powództwo, wniosek lub rodek prawny podlega, co do zasady, dor czeniu drugiej
stronie dopiero po uiszczeniu przez powoda (wnioskodawc ) kosztów s dowych.
W post powaniu egzekucyjnym zosta o to wyra nie uregulowane w § 12 ust. 6 GKG.
Zgodnie z tym przepisem wnioski o dokonanie przez s d czynno ci w post powaniu
egzekucyjnym podlegaj rozstrzygni ciu dopiero po uiszczeniu op aty s dowej
i wydatków na poczet kosztów dor czenia. Szczególne zasady obowi zuj
w egzekucji z nieruchomo ci przez licytacj lub zarz d przymusowy (§ 16 GKG).
m
Wy
Poni ej w tabeli 12 przedstawione zosta y wybrane pozycje wykazu kosztów (na
podstawie za cznika do GKG).
Tabela 12. Podstawa poboru op aty w post powaniu egzekucyjnym oraz jej
wysoko
Cz
Podstawa poboru op aty
Op ata
(w euro)
iar
Nr
2: Post powanie egzekucyjne na podstawie ZPO, post powanie
upad ciowe i podobne post powania
uS
Ust p pierwszy: Post powanie egzekucyjne na podstawie ZPO
Dzia pierwszy: Post powanie w pierwszej instancji
20,00
2112 Post powanie w przedmiocie wniosku o udzielenie ochrony przed
egzekucj na podstawie § 765a ZPO [patrz pkt E.IV ]
20,00
wie
pra
2111 Post powanie w przedmiocie wniosku o dokonanie przez s d
czynno ci w post powaniu egzekucyjnym na podstawie § 829 ust. 1
[zaj cie
wierzytelno ci],
835
[przekazanie
wierzytelno ci
wierzycielowi], 839, 846–848 [zaj cie wierzytelno ci o wydanie
rzeczy], 857 [zaj cie innych wierzytelno ci], 886–888 i 890 ZPO
[egzekucja tytu ów nakazuj cych dokonanie czynno ci, któr mo e
wykona tak e inna osoba, oraz czynno ci, której inna osoba nie
mo e wykona za d nika, a tak e tytu ów nakazuj cych d nikowi
zaniecha pewnej czynno ci lub nie przeszkadza czynno ci
wierzyciela]
30,00
wo
dli
Dzia drugi: Za alenia
Rozdzia pierwszy: Za alenia
2121 Post powanie w przedmiocie pozosta ych za ale , które nie s
zwolnione od op at na podstawie przepisów szczególnych
W razie odrzucenia lub oddalenia za alenia
[Op ata na podstawie niniejszej pozycji jest pobierana m.in. od
natychmiastowego za alenia, patrz pkt E.III.2.]
ci
56
Ins
Zwolnienie od kosztów egzekucji
a)
Z mocy prawa
tyt
5.
ut
Od ponoszenia kosztów egzekucji zwolnione s nast puj ce podmioty publiczne:
federacja, kraje zwi zkowe oraz korporacje prawa publicznego i zak ady publiczne,
które zgodnie z bud etem federalnym lub bud etem kraju zwi zkowego s
administrowane na rachunek federacji lub kraju zwi zkowego. W odniesieniu jednak
do egzekucji obowi zku wydania nieruchomo ci lub statku s one zwolnione od
wydatków tylko wtedy, je eli nie przekraczaj one kwoty 5000 euro (§ 2 ust. 1 zd. 1
GKG, § 2 ust. 1 zd. 1 GvKostG). Ponadto w pewnym zakresie od kosztów egzekucji
zwolnione s organy pomocy spo ecznej (§ 2 ust. 2 GvKostG).
m
Wy
b)
Na podstawie decyzji s du
uS
iar
Zwolnienie wierzyciela od kosztów post powania egzekucyjnego nie wyklucza
mo liwo ci pobrania przez komornika tych kosztów z kwoty uzyskanej ze zbycia
ruchomo ci d nika (§ 2 ust. 4 GvKostG). Tym samym komornik jest uprawniony do
pobrania kosztów egzekucji z kwoty uzyskanej z licytacji ruchomo ci lub uiszczonej
przez d nika187. Odno nie do zwrotu wydatków komornikowi, je eli ich pobranie od
strony by o niemo liwe, patrz pkt C.V.3.d.
pra
Zgodnie z § 114 ZPO strona, która ze wzgl du na sytuacj osobist i maj tkow nie
jest w stanie ponie
kosztów procesu, mo e na wniosek uzyska zwolnienie od
obowi zku ponoszenia tych kosztów. Zwolnienie od kosztów uzyskane w toku
post powania rozpoznawczego nie obejmuje post powania egzekucyjnego, jest ono
bowiem traktowane jako nowe post powanie, a tym samym konieczny jest nowy
wniosek o zwolnienie od kosztów188.
dli
wie
Zwolnienie od kosztów w post powaniu egzekucyjnym oznacza, e kasa kraju
zwi zkowego mo e dochodzi zwrotu kosztów czynno ci komornika od osoby
zwolnionej tylko zgodnie z zasadami okre lonymi w postanowieniu s du, tj. tylko
w razie rozstrzygni cia o ich uiszczeniu w ratach lub z maj tku strony (§ 122 ust. 1
pkt 1, § 120 ZPO).
wo
Od osoby, która zosta a zwolniona od kosztów post powania egzekucyjnego,
komornik nie pobiera op at i wydatków (§ 60 ust. 1 GVO). Odno nie do zwrotu
wydatków komornikowi, je eli ich pobranie od strony by o niemo liwe – patrz
pkt C.V.3.d, przy czym w przypadku zwolnienia strony od kosztów na podstawie
decyzji s du z kasy kraju zwi zkowego zwracane s równie koszty podró y (nr 712
188
ci
187
57
Ins
wykazu kosztów GvKostG) w pe nej wysoko ci oraz po owa rycza tu za przejazdy
(nr 711 wykazu kosztów GvKostG).
Redukcja kosztów eksmisji – tzw. eksmisja berli ska
ut
1.
tyt
IV.
Tradycyjna eksmisja
m
Wy
Tradycyjna egzekucja obowi zku opró nienia lokalu przebiega w Niemczech w ten
sposób, e – o ile d nik sam nie opu ci lokalu – komornik pozbawia go posiadania
i wprowadza wierzyciela w posiadanie lokalu (§ 125 ust. 1 zd. 1 GVGA). D nik traci
posiadanie np. w razie odebrania mu wszystkich kluczy lub wstawienia nowego
zamka bez wydania mu kluczy189 . Wprowadzenie wierzyciela w posiadanie lokalu
nast puje z regu y przez wydanie mu kluczy.
uS
iar
Zgodnie z § 885 ust. 2 ZPO ruchomo ci, które nie stanowi przedmiotu egzekucji,
podlegaj usuni ciu z lokalu przez komornika i mog zosta wydane d nikowi lub
w razie jego nieobecno ci jego pe nomocnikowi, doros emu cz onkowi rodziny,
osobie zatrudnionej u rodziny d nika lub doros emu sta emu wspó lokatorowi.
Komornik nie ma obowi zku przetransportowania tych rzeczy do innego lokalu,
np. nowego mieszkania d nika (§ 125 ust. 4 zd. 8 GVGA). Na wniosek d nika
komornik mo e dokona tego transportu, je eli jego koszt nie przekracza kosztów,
które powsta yby wskutek transportu tych ruchomo ci do magazynu komornika i ich
przechowania (§ 125 ust. 4 zd. 8 GVGA).
189
Przebieg eksmisji na podstawie Schuschke NZM 2005, 681 i n.
190
OLG Hamburg NJW 1966, 2319 (2320).
wo
dli
wie
pra
Je eli adna z wymienionych osób nie jest obecna przy eksmisji lub wszystkie
odmawiaj przyj cia ruchomo ci, komornik nie jest uprawniony do pozostawienia ich
ani na gruncie prywatnym, ani na gruncie publicznym190. W tej sytuacji transportuje je
na koszt d nika do magazynu komornika lub zapewnia ich przechowanie w inny
sposób (§ 885 ust. 3 zd. 1 ZPO). Wyj tkowo dopuszczalne jest natychmiastowe
zniszczenie rzeczy, których przechowanie oczywi cie nie le y w interesie d nika
(§ 885 ust. 3 zd. 1 ZPO). Ocena tej kwestii nast puje z uwzgl dnieniem mo liwo ci
dalszego korzystania z rzeczy z punktu widzenia obiektywnej osoby trzeciej;
powy sze przes anki podlegaj w skiej interpretacji (§ 125 ust. 5 zd. 3 GVGA).
Oczywisty brak interesu d nika w przechowaniu rzeczy mo e z regu y zosta
przyj ty w odniesieniu do mieci (§ 125 ust. 5 zd. 4 GVGA), które – w celu unikni cia
nadmiernych kosztów dla wierzyciela – mog zosta od razu przetransportowane na
wysypisko191. Powy sza regulacja jednak nie pozwala na pozbycie si wprawdzie
bezwarto ciowych i tym samym niemo liwych do zbycia w ramach egzekucji rzeczy,
np. mocno zu ytych, ale wci u ytecznych mebli, u ywanej odzie y czy pami tek
191
ci
Dotyczy to np. z omu, starych opon i oleju, OLG Zweibrücken DGVZ 1998, 8 (9), starych maszyn i
samochodów, AG Leverkusen DGVZ 1996, 44 i n.
58
Ins
osobistych 192 . Tym samym znaczna cz
przechowaniu przez komornika.
ruchomo ci d
nika b dzie podlega a
ut
tyt
Przeprowadzenie eksmisji w ten sposób jest zwi zane z wysokimi kosztami, w tym
kosztami przechowania, na poczet których wierzyciel musi ui ci zaliczk (§ 125
ust. 5 zd. 6 GVGA). Zaliczka powinna wystarczy na pokrycie kosztów transportu
(wraz z kosztami opakowania i kosztami tragarzy) oraz kosztów krótkotrwa ego
przechowania rzeczy 193 . Tym samym przeci tna eksmisja wymaga uiszczenia
zaliczki w wysoko ci oko o 3000–3500 euro194.
m
Wy
2.
Modele eksmisji pozwalaj ce na redukcj kosztów
W zwi zku opisanymi powy ej wysokimi kosztami w praktyce pojawi y si nowe
sposoby egzekucji eksmisji, pozwalaj ce na zmniejszenie kosztów ponoszonych
przez wierzyciela.
192
193
wo
dli
wie
pra
uS
iar
Jednym z nich by a tzw. eksmisja hamburska, która przebiega a w dwóch etapach 195.
W pierwszym – komornik pozbawia d nika posiadania, pozostawiaj c w lokalu jego
ruchomo ci. W sporz dzanym, najcz ciej w obecno ci przedstawiciela
przedsi biorstwa spedycyjnego, protokole komornik odnotowywa , które ruchomo ci
podlegaj zniszczeniu, a które przechowaniu. Sam transport ruchomo ci d nika
przez przedsi biorstwo spedycyjne (z regu y bez udzia u komornika) nie nast powa
od razu, dzi ki czemu, je eli w mi dzyczasie d nik poinformowa komornika
o nowym miejscu zamieszkania, mo liwe by o zlecenie transportu ruchomo ci
bezpo rednio pod wskazany adres. Ten sposób post powania pozwala na
unikni cie kosztów magazynowania ruchomo ci d nika, a tak e obni
koszty
transportu, firma spedycyjna bowiem mog a go dokona w wybranym przez ni
terminie. Niemniej ze wzgl du na ryzyko odpowiedzialno ci odszkodowawczej
odmowa przeprowadzenia „eksmisji hamburskiej” przez komornika w razie sprzeciwu
nika by a uznawana za uzasadnion 196 . Ponadto zwracano uwag , e ten
sposób dzia ania oznacza naruszenie przez komornika obowi zku obecno ci
w lokalu podczas eksmisji, co mo e by
kwestionowane przez s dziego
197
sprawuj cego nadzór nad komornikiem .
194
Majer NZM 2012, 67 (68, przypis 6: zaliczka w odniesieniu do 3-pokojowego mieszkania wynosi z
regu y oko o 3500 euro); patrz te Streyl NZM 2014, 1 (7), wed ug którego same koszty transportu
ruchomo ci d nika z regu y przekraczaj 3000 euro; w post powaniu prowadzonym przez BGH pod
sygnatur I ZB 135/05, NJW 2006, 3273, dana przez komornika zaliczka wynosi a 6500 euro.
Za Riecke DGVZ 2005, 81 (83 i n.) und Gilleßen DGVZ 2006, 165 (173 i n.).
196
197
Gilleßen DGVZ 2006, 165 (174).
ci
195
59
Ins
ut
tyt
Kolejnym modelem eksmisji by a tzw. eksmisja frankfurcka. Charakteryzowa a si
tym, e podczas post powania egzekucyjnego podejmowano próby zmniejszenia
kosztów eksmisji dzi ki udzia owi wierzyciela w jej wykonaniu, np. przez
przeprowadzenie transportu przez jego personel, zlecenie go ta szemu spedytorowi
lub przechowanie ruchomo ci w dost pnych komornikowi pomieszczeniach
wierzyciela198. Powy szy sposób spotka si jednak z krytyk w pi miennictwie199.
3.
uS
iar
m
Wy
Najbardziej rozpowszechnionym modelem by a tzw. eksmisja berli ska, która w 2013
r. zosta a w zmodyfikowanej formie przej ta do ZPO (patrz pkt 3 poni ej)200. W jej
ramach, przed egzekucj eksmisji, wierzyciel podnosi , e zgodnie z § 562 BGB
przys uguje mu ustawowe prawo zastawu na wszystkich znajduj cych si w lokalu
ruchomo ciach, tak e tych, które nie podlegaj zaj ciu. Celem powo ania si na
prawo zastawu by o umo liwienie wierzycielowi ograniczenia wniosku egzekucyjnego
do wprowadzenia go w posiadanie lokalu – bez konieczno ci usuni cia ruchomo ci
nika – co prowadzi o do zmniejszenia zaliczki na poczet kosztów eksmisji do 10–
20% zwyk ej kwoty. Usuni cie ruchomo ci dokonywane by o przez wierzyciela w
ramach zbycia przedmiotu zastawu lub „usuni cia gratów”. Orzecznictwo s dów
ni szych instancji w odniesieniu do dopuszczalno ci eksmisji berli skiej by o
niejednolite 201 , jednak e w 2006 r. zosta a ona zaakceptowana przez Federalny
Trybuna Sprawiedliwo ci202.
Ograniczony wniosek egzekucyjny (§ 885a ZPO)
wie
pra
Model wzorowany na eksmisji berli skiej zosta w 2013 r. wprowadzony do ZPO.
Zgodnie z § 885a ust. 1 ZPO wierzyciel mo e ograniczy swój wniosek egzekucyjny
do
dania pozbawienia d nika posiadania lokalu i wprowadzenia wierzyciela w
jego posiadanie. W porównaniu z wcze niejsz praktyk ustawodawca rozszerzy
zakres zastosowania eksmisji berli skiej, albowiem ograniczony wniosek
egzekucyjny jest dopuszczalny niezale nie od tego, czy wierzyciel powo uje si na
prawo zastawu na ruchomo ciach d nika znajduj cych si w lokalu.
dli
Przy wykonywaniu takiego wniosku egzekucyjnego komornik jest zobowi zany
udokumentowa w protokole sporz dzanym zgodnie z § 762 ZPO widoczne
ruchomo ci, które w chwili egzekucji znajduj si w lokalu (§ 885a ust. 2 zd. 1 ZPO).
Dokumentacja nie musi spe nia wymogów pe nej inwentaryzacji (§ 129 ust. 2 zd. 2
GVGA). Przy jej sporz dzaniu komornik mo e robi zdj cia w formie cyfrowej
(§ 885a ust. 2 zd. 2 ZPO).
198
wo
Za Gilleßen DGVZ 2006, 165 (174 i n.); powy szy sposób eksmisji zosta zaakceptowany np. przez
AG Frankfurt a.M. NZM 2004, 359.
199
Krytycznie w odniesieniu do tego sposobu eksmisji Gilleßen DGVZ 2006, 165 (174) i Schuschke
NZM 2005, 681 (685); sceptycznie te Riecke DGVZ 2004, 145 (148).
Opis na podstawie Riecke DGVZ 2004, 145 (147 i n.) oraz Schuschke NZM 2005, 681 (684).
201
Patrz np. odes ania u Schuschke NZM 2005, 681 (684).
202
BGH NJW 2006, 848 i n.; 3273 i n.
ci
200
60
Ins
tyt
Powy sza regulacja obowi zków komorników jest krytykowana ze wzgl du na
znaczn odpowiedzialno na on na nich oraz oceniana jako ród o przysz ych
sporów, dotycz cych w szczególno ci zagini cia niewielkich przedmiotów,
np. telefonów komórkowych, Ipodów, bi uterii czy kopert z gotówk 203.
ut
Zgodnie z § 885a ust. 2 zd. 1 ZPO obowi zki dokumentacyjne komornika ograniczaj
si do widocznych ruchomo ci. Zdaniem niektórych powy sze sformu owanie nie
obejmuje zawarto ci szuflad i szaf204. Podobn regulacj zawiera § 129 ust. 2 zd. 4
i 5 GVGA, zgodnie z którym komornik nie jest zobowi zany do otwierania
pojemników, szaf i szuflad oraz wydobywania ich zawarto ci. Powy szy pogl d jest
jednak – zw aszcza z punktu widzenia problemów zwi zanych z niewielkimi
przedmiotami – przez wielu autorów odrzucany na rzecz stwierdzenia, e komornik
jest zobowi zany do udokumentowania wszystkich rzeczy, do których ma swobodny
dost p205.
m
Wy
uS
iar
Po wprowadzeniu wierzyciela w posiadanie lokalu jego opró nienie, a nast pnie
zbycie lub wyrzucenie ruchomo ci nale y do zada wierzyciela. Je eli przys uguje
mu prawo zastawu na tych ruchomo ciach, np. jako wynajmuj cemu (§ 562 i n.
BGB), rozporz dzenie nimi mo e nast pi na podstawie przepisów o zbyciu
przedmiotu zastawu (§ 1233 i n. BGB), co z regu y oznacza sprzeda w drodze
licytacji publicznej przez komornika lub zawodowych licytatorów206.
wie
pra
Ponadto mo liwe jest rozporz dzenie ruchomo ciami na podstawie § 885a ZPO.
Wówczas wierzyciel jest uprawniony od usuni cia ruchomo ci z lokalu w dowolnym
czasie i jest zobowi zany do ich przechowania (w wybranym przez niego miejscu);
jednak e mo e on natychmiast zniszczy rzeczy, których przechowanie oczywi cie
nie le y w niczyim interesie (§ 885a ust. 3 zd. 1 i 2 ZPO). W odniesieniu do
powy szych dzia
wierzyciel odpowiada za szkody wyrz dzone d nikowi
umy lnie lub przez ra ce niedbalstwo (§ 885a ust. 3 zd. 3 ZPO). Obni enie
standardu odpowiedzialno ci odszkodowawczej wierzyciela jest krytykowane jako
„zaproszenie” do lekkomy lnego obchodzenia si z ruchomo ciami d nika,
zw aszcza je eli te czynno ci s wykonywane przez osoby trzecie207.
Ruchomo ci przechowywane przez wierzyciela mog zosta przez niego sprzedane
z zastosowaniem przepisów o rzeczach z onych do depozytu, je eli d nik nie
za da ich wydania w terminie miesi ca (§ 885a ust. 4 zd. 1 i 2 ZPO), co
204
Fischer NZM 2013, 249 (259).
205
wo
dli
203
Lehmann-Richter NZM 2014, 257 (261); aprobuj co Musielak/Lackmann § 885a ZPO nb. 5;
podobnie Abramenko DGVZ 2013, 42 (46: konieczno otwierania szafek i szuflad) i Zöller/Stöber
§ 885a ZPO nb. 4 (rzeczy znajduj ce si w otwartych pojemnikach i szafach s dost pne, tym samym
komornik powinien otwiera drzwi szaf, lecz nie mo e przeszukiwa pojemników).
207
Schuschke NZM 2012, 209 (214); krytycznie tak e Majer NZM 2012, 67 (71).
ci
206
61
Ins
tyt
w odniesieniu do wi kszo ci rzeczy oznacza licytacj publiczn 208. Wierzyciel nie jest
uprawniony do zatrzymania kwoty uzyskanej z licytacji, lecz musi z
j do
depozytu; niemniej mo e on skierowa do niej egzekucj swoich pozosta ych
roszcze , np. kosztów egzekucji209. Ruchomo ci, których nie uda o si zby , mog
zosta zniszczone (§ 885a ust. 4 zd. 4 ZPO).
ut
Zgodno
§ 885a ZPO z Ustaw Zasadnicz bywa kwestionowana, poniewa na
podstawie tego przepisu wierzyciel wykonuje czynno ci, które nale do uprawnie
adczych pa stwa, a tym samym s zastrze one dla urz dników s by publicznej
(patrz pkt C.III.3). Wprawdzie cz ciowe przekazanie tych zada innym podmiotom
jest w pewnych granicach dopuszczalne, niemniej zosta y one w tym przypadku
przekroczone, przede wszystkim ze wzgl du na fakt, e wierzyciel nie jest
podmiotem neutralnym i dzia a we w asnym interesie 210 . Jednak e inni autorzy
opowiadaj si za zgodno ci tej regulacji z Ustaw Zasadnicz 211.
m
Wy
4.
Praktyka egzekucyjna
iar
Jeszcze przed wprowadzeniem § 885a ZPO eksmisja berli ska by a
najpopularniejsz form egzekucji eksmisji212; nowelizacja nie powinna spowodowa
zmniejszenia jej popularno ci.
uS
209
210
211
Lehmann-Richter NZM 2014, 257 (260).
212
213
Streyl NZM 2014, 1 (7).
wo
208
dli
wie
pra
W praktyce egzekucja na podstawie § 885a ZPO jest zalecana tym wierzycielom,
którzy nie przewiduj natychmiastowego ponownego wynaj cia lokalu lub dysponuj
mo liwo ci przechowania ruchomo ci d nika w innym miejscu 213 . Pozosta ym
sugerowane jest przekonanie d nika do dobrowolnej wyprowadzki, np. przez
uiszczenie pewnej kwoty gotówk przy wydaniu kluczy w dniu wyprowadzki214.
214
ci
Tak Streyl NZM 2014, 1 (7), który – bazuj c na wysoko ci kosztów transportu ruchomo ci do
nowego lokalu w tej samej miejscowo ci – sugeruje zap at kwoty pomi dzy 500 a 1.000 Euro,
zgodnie z powiedzeniem, i lepszy okropny koniec ni okropno bez ko ca.
E. rodki obrony d
nika w post powaniu egzekucyjnym
Ins
E.
Wprowadzenie
tyt
I.
rodki obrony d
62
ut
W prawie niemieckim – podobnie jak i w prawie polskim – rodki obrony
w post powaniu egzekucyjnym mo na podzieli na rodki obrony merytorycznej
(patrz pkt II poni ej) oraz rodki obrony formalnej (patrz pkt III poni ej). Ze wzgl du
na jego szczególny charakter poza tym podzia em pozostaje wniosek o ochron
przed egzekucj (Antrag auf Vollstreckungsschutz, § 765a ZPO, patrz pkt IV poni ej).
m
Wy
Odr bny system rodków zaskar enia obowi zuje w post powaniu o nadanie
klauzuli wykonalno ci. Nie s one obj te niniejszym opracowaniem.
II.
rodki obrony merytorycznej
pra
uS
iar
Ponadto szczególne przepisy obowi zuj
w odniesieniu do rozstrzygni
referendarza s dowego. Zgodnie z § 11 ust. 1 RPflG przeciwko jego
rozstrzygni ciom przys uguj
rodki prawne dopuszczalne zgodnie z ogólnymi
przepisami post powania, czyli m.in. skarga na sposób egzekucji, np. przeciwko
postanowieniu o zaj ciu roszczenia d nika wobec trzeciod nika (patrz pkt B.III.1),
albo natychmiastowe za alenie, np. na jego rozstrzygni cie o wniosku o udzielenie
ochrony przed egzekucj (patrz pkt IV.4). Wyj tek od powy szej zasady przewiduje
§ 11 ust. 2 RPflG. Na podstawie tego przepisu, je eli zgodnie z ogólnymi przepisami
post powania przeciwko rozstrzygni ciu nie przys uguje rodek prawny, a zosta o
ono wydane przez referendarza s dowego, wówczas dopuszczalna jest skarga na
orzeczenie referendarza s dowego. Ze wzgl du na niezbyt cz ste zastosowanie
tego rodka w post powaniu egzekucyjnym nie jest on obj ty niniejszym
opracowaniem.
1)
wie
Do rodków obrony merytorycznej w post powaniu egzekucyjnym nale
:
powództwo opozycyjne (Vollstreckungsgegenklage, § 767 ZPO), umo liwiaj ce
nikowi podnoszenie zarzutów materialnoprawnych dotycz cych dochodzonego
roszczenia (np. spe nienia wiadczenia, potr cenia);
dli
wo
2) powództwo przeciwko tytu owi egzekucyjnemu (Titelgegenklage), zwane te
powództwem opozycyjnym per analogiam – powództwo o ukszta towanie,
umo liwiaj ce d nikowi podniesienie zarzutu niewa no ci tytu u egzekucyjnego,
np. je eli zawarte w akcie notarialnym stanowi cym tytu egzekucyjny o wiadczenie
o poddaniu si egzekucji jest nieskuteczne; powy sza sytuacja nie jest wyra nie
uregulowana w ZPO i wymaga odpowiedniego stosowania przepisów o powództwie
opozycyjnym;
ci
E. rodki obrony d
63
Ins
3)
przys uguj ce w wyj tkowych sytuacjach powództwo o zaniechanie egzekucji
i ewentualne odszkodowanie na podstawie przepisów prawa materialnego o czynach
niedozwolonych (§ 826 BGB);
tyt
ut
4) przys uguj ce
osobie
trzeciej
powództwo
ekscydencyjne
(Drittwiderspruchsklage, § 771 ZPO), tj. powództwo o stwierdzenie
niedopuszczalno ci egzekucji z konkretnego przedmiotu, do którego osobie trzeciej
przys uguje prawo uniemo liwiaj ce jego zbycie.
rodki obrony merytorycznej nie s obj te zakresem niniejszego opracowania.
m
Wy
III.
rodki obrony formalnej
Do rodków obrony formalnej d
nika w post powaniu egzekucyjnym nale
:
1) skarga na sposób egzekucji (Vollstreckungserinnerung),
2) natychmiastowe za alenie (sofortige Beschwerde).
iar
1.
Skarga na sposób egzekucji (Vollstreckungserinnerung, § 766 ZPO)
uS
Uregulowana w § 766 ZPO skarga na sposób egzekucji stanowi podstawowy rodek
zaskar enia w post powaniu egzekucyjnym. Nie ma on charakteru dewolutywnego
ani – celem unikni cia przewlekania egzekucji – nie prowadzi do wstrzymania
post powania.
Przedmiot skargi
pra
a)
wie
Skarga na sposób egzekucji jest dopuszczalna, je eli organem egzekucyjnym jest
komornik lub s d egzekucyjny. Przys uguje ona na:
czynno ci egzekucyjne komornika lub referendarza s dowego,
2)
odmow wykonania wnioskowanej czynno ci przez komornika,
3)
kalkulacj kosztów sporz dzon przez komornika.
dli
1)
wo
Do czynno ci egzekucyjnych nale
dzia ania lub zaniechania przy egzekucji
roszcze , które s podejmowane przez organ egzekucyjny na wniosek wierzyciela
bez wys uchania d nika, a tym samym bez rozwa enia i uwzgl dnienia okoliczno ci
danej sprawy 215 . Od nich nale y odró ni orzeczenia s dziego lub referendarza,
przeciwko którym przys uguje rodek odwo awczy w postaci natychmiastowego
za alenia (patrz pkt 2 poni ej). Rozstrzygni cia zapadaj po wys uchaniu stron
215
ci
Ca y akapit na podstawie Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 37 nb. 25, Brox/Walker nb. 1176
i n. oraz Musielak/Lackmann § 766 ZPO nb. 11.
E. rodki obrony d
64
Ins
tyt
i rozwa eniu ich interesów. Powy sze rozgraniczenie pomi dzy zakresem
zastosowania skargi na sposób egzekucji (§ 766 ZPO) i natychmiastowego za alenia
(§ 793 ZPO) stanowi pogl d dominuj cy w doktrynie, mimo odosobnionych g osów
krytyki216.
ut
Tym samym rodkiem prawnym przeciwko czynno ciom egzekucyjnym komornika
jest zawsze skarga na sposób egzekucji, natomiast w odniesieniu do s du
egzekucyjnego istotny jest sposób jego dzia ania.
Warunki dopuszczalno ci
m
Wy
b)
Skarga na sposób egzekucji jest ma o sformalizowanym rodkiem zaskar enia, który
nie jest ograniczony wieloma warunkami.
uS
iar
Przede wszystkim nie jest konieczne z enie wniosku wraz z uzasadnieniem;
wystarczaj ce jest wskazanie, przeciwko jakiej czynno ci jest ona skierowana.
Skarga mo e zosta z ona w formie pisemnej lub do protoko u sekretariatu
dowego (§ 569 ust. 2 i 3 ZPO per analogiam). Nie jest ona ograniczona adnym
terminem i mo e by wniesiona do ko ca post powania egzekucyjnego. Ponadto
skar cy musi mie interes w udzieleniu mu ochrony prawnej, którego brak
np. w razie mo liwo ci z enia przez wierzyciela wniosku o usuni cie b dów217 lub
w razie zako czenia post powania egzekucyjnego218.
Skarga nie podlega op acie s dowej220.
Zasadno
wie
c)
pra
Podmiotem uprawnionym do jej wniesienia jest ka dy, kto zarzuca naruszenie
przepisów post powania chroni cych równie jego prawa 219 , czyli np. d nik,
wierzyciel czy cz onkowie rodziny d nika w odniesieniu do narusze przepisów
o wy czeniu pewnych ruchomo ci spod zaj cia.
Skarga przys uguje na sposób egzekucji (§ 766 ust. 1 ZPO), a tym samym mo na
w niej podnosi jedynie naruszenia przepisów post powania. Zarzuty oparte na
naruszeniu prawa materialnego nie prowadz do uwzgl dnienia skargi221.
BGH NJW-RR 2008, 1163.
218
BGH NJW-RR 2010, 785.
219
Musielak/Lackmann § 766 ZPO nb. 18 i n.
220
Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Sternal § 766 ZPO nb. 68.
221
Patrz np. BGH NJW-RR 2010, 281.
ci
Patrz odes ania wskazane w Brox/Walker nb. 1180 przypis 16.
217
wo
dli
216
E. rodki obrony d
65
Ins
tyt
Skarga jest uzasadniona, je eli w chwili rozstrzygni cia o niej (1) nie by y spe nione
ogólne lub szczególne przes anki post powania egzekucyjnego (np. wierzyciel lub
nik nie zosta wystarczaj co dok adnie wskazany w tytule egzekucyjnym) lub
(2) kwestionowana czynno egzekucyjna zosta a podj ta z naruszeniem przepisów
post powania (np. w razie zaj cia przedmiotu wy czonego spod egzekucji).
ut
W ramach skargi na sposób egzekucji czynno ci komornika podlegaj kontroli
z punktu widzenia zgodno ci z prawem i celowo ci222. Post powanie nie ogranicza
si przy tym do badania zarzutów podniesionych przez skar cego223. Skarga jest
uzasadniona, je eli komornik naruszy przepisy prawa post powania egzekucyjnego.
Zgodnie z pogl dem przewa aj cym w doktrynie, do przepisów w rozumieniu § 766
ZPO nale
jedynie powszechnie obowi zuj ce normy prawne, co oznacza, e
w ramach skargi na sposób egzekucji badaniu nie podlega przestrzeganie przez
komornika obowi zuj cych go regulacji administracyjnych, tj. GVO i GVGA (patrz
pkt C.II)224. Ich naruszenie mo e by podnoszone w trybie skargi na urz dnika (patrz
pkt C.III.4.b).
Post powanie; w
iar
m
Wy
d)
ciwo
s du, rozstrzygni cie
uS
Do rozpoznania skargi na sposób egzekucji w ciwy jest s d egzekucyjny,
w którego okr gu czynno zosta a podj ta (§ 764 ust. 2 ZPO). Rzeczowo w ciwy
jest s d rejonowy (§ 764 ust. 2 ZPO), funkcjonalnie s dzia, a nie referendarz s dowy
(§ 20 ust. 1 pkt 17 RPflG).
wie
pra
Zarówno komornik jak i s d egzekucyjny dzia aj cy przez referendarza s dowego
mog w trybie samokontroli uwzgl dni skarg 225 . S d mo e np. uchyli zaj cie
wierzytelno ci d nika wobec trzeciod nika. Natomiast komornik mo e w trybie
samokontroli dokona czynno ci, której zaniechanie lub odmowa jest przedmiotem
skargi, oraz skorygowa kalkulacj kosztów. Nie mo e natomiast uchyli dokonanej
czynno ci bez odpowiedniego rozstrzygni cia s du.
Post powanie wywo ane skarg na sposób egzekucji jest prowadzone jako
post powanie kontradyktoryjne mi dzy skar cym i drug stron . Skar cym mo e
by d nik, wierzyciel lub osoba trzecia, drug stron wierzyciel lub d nik 226 .
Komornik jako organ egzekucyjny nie jest jego uczestnikiem227, a tym samym jego
BGH NJW-RR 2005, 149 (150).
223
BeckOK ZPO/Preuß § 766 ZPO nb. 38.
wo
dli
222
224
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 37 nb. 10; Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Sternal § 766 ZPO nb.
4; Musielak/Lackmann § 766 ZPO nb. 22; BeckOK ZPO/Preuß § 766 ZPO nb. 11; odmiennie Glenk
NJW 2014, 2315 (2316).
225
Ca y akapit za Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Sternal § 766 ZPO nb. 43 i n. oraz BeckOK ZPO/Preuß
§ 766 ZPO nb. 50 i n.
227
BGH BGHZ 170, 243 (246); NJW 2004, 2979 (2981).
ci
226
E. rodki obrony d
66
Ins
tyt
wys uchanie nie jest konieczne 228 . Zgodnie z pogl dem wi kszo ci autorów, s d
mo e z urz du za da przed enia akt post powania egzekucyjnego lub z enia
wyja nie przez komornika229 . Prezentowane jest równie dalej id ce stanowisko,
zgodnie z którym s d jest nie tylko uprawniony, lecz zobowi zany do takich
dzia 230.
ZPO nie przewiduje terminu instrukcyjnego na za atwienie skargi.
ut
m
Wy
W post powaniu ze skargi na sposób egzekucji rozstrzygni cie zapada w formie
postanowienia (§ 764 ust. 3 ZPO). Zgodnie z § 128 ust. 4 ZPO orzeczenia s du
nieb
ce wyrokami mog zosta wydane bez rozprawy, co oznacza, e
wyznaczenie rozprawy w celu rozpoznania skargi na sposób egzekucji nie jest
konieczne. W razie wyznaczenia rozprawy postanowienie s du podlega ustnemu
og oszeniu (§ 329 ust. 1 zd. 1 ZPO).
W razie uwzgl dnienia skargi s d mo e wyda nast puj ce rozstrzygni cia231:
za
uS
iar
1) uzna
zaskar on
czynno
lub
post powanie
egzekucyjne
niedopuszczalne,
2) uchyli zaskar on czynno egzekucyjn ,
3) nakaza komornikowi dokonanie okre lonej czynno ci egzekucyjnej,
4) uchyli lub zmieni sporz dzon przez komornika kalkulacj kosztów.
Odno nie do dopuszczalno ci udzielenia komornikowi przez s d wskazówek co do
dalszego post powania w danej sprawie – patrz pkt C.III.4.a.
pra
Postanowienia s du, na które przys uguje natychmiastowe za alenie (patrz pkt 2
poni ej), s z urz du dor czane wszystkim uczestnikom post powania (§ 329 ust. 3
ZPO).
wo
dli
wie
ZPO nie zawiera ogólnej regulacji dotycz cej tre ci postanowie , a tym samym
konieczno ci ich uzasadniania, albowiem ze wzgl du na ich ró norodno by oby to
niemo liwe 232 . W nauce i orzecznictwie przyjmuje si , e tre
postanowienia
pozostawiono uznaniu s du. Niemniej jest ono ograniczone konieczno ci realizacji
zasady pa stwa prawa. Na tej postawie, w celu zapewnienia stronom prawa do
wys uchania przez s d oraz prawid owego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwo ci,
uzasadnienie postanowienia, które podlega zaskar eniu, jest konieczne.
Uzasadnienie musi umo liwia stronie ocen zasadno ci wniesienia rodka
zaskar enia, a s dowi odwo awczemu kontrol wydanego rozstrzygni cia. Tym
229
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 37 nb. 63; BeckOK ZPO/Preuß § 766 ZPO nb. 37.
230
231
BeckOK ZPO/Preuß § 766 ZPO nb. 56 i n.
232
Ca y akapit za BeckOK ZPO/Bach § 329 ZPO nb. 30 i n.
ci
228
E. rodki obrony d
67
Ins
samym postanowienie rozstrzygaj ce o skardze na sposób egzekucji podlega
uzasadnieniu z urz du233.
e)
ut
tyt
Na rozstrzygni cie s du o skardze na sposób egzekucji przys uguje natychmiastowe
za alenie (patrz pkt 2.a poni ej, równie
odno nie do ogranicze
jego
dopuszczalno ci przeciwko rozstrzygni ciom o kosztach post powania).
Krytyka
m
Wy
Zgodnie z pogl dem niektórych autorów obecna regulacja skargi na sposób
egzekucji jest niezbyt udana 234 . Jej rozpoznanie nast puje w trybie, który zosta
ukszta towany na podobie stwo post powania rozpoznawczego jako post powanie
mi dzy dwoma stronami, tj. wierzycielem i d nikiem. Krytycy obecnej regulacji
proponuj ukszta towanie skargi jako post powania z wniosku podmiotu, którego
prawa zosta y naruszone przez niezgodne z prawem dzia ania organu
egzekucyjnego. W tej sytuacji przeciwnikiem skar cego by oby pa stwo.
2.
uS
iar
Zdaniem innych autorów powy sza krytyka jest nieuzasadniona, a jej autorzy
ignoruj stosunek komornika i s du egzekucyjnego. Wed ug nich komornik jest
organem wymiaru sprawiedliwo ci dzia aj cym w ramach struktury s downictwa,
którego dzia anie podlega kontroli s du235.
Natychmiastowe za alenie (sofortige Beschwerde, § 793 ZPO)
a)
Przedmiot za alenia
rodek
odwo awczy
o
charakterze
wie
pra
Natychmiastowe za alenie stanowi
suspensywnym i dewolutywnym236.
Natychmiastowe za alenie przys uguje przeciwko orzeczeniom s dziego lub
referendarza s dowego, które mog by wydane w post powaniu egzekucyjnym bez
rozprawy. Do tych orzecze nale w szczególno ci:
233
wo
dli
1)
rozstrzygni cie o skardze na sposób egzekucji (patrz pkt 1.d powy ej),
2)
rozstrzygni cie wniosku o zezwolenie na przeszukanie mieszkania d nika na
podstawie § 758a ZPO,
MüKO-ZPO/K. Schmidt/Brinkmann § 766 ZPO nb. 51; Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 37
nb. 70.
234
Ca y akapit za MüKO-ZPO/K.
Schmidt/Brinkmann
§
766
ZPO
236
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 38 nb. 1; Brox/Walker, nb. 1250.
3;
aprobuj co
ci
235
nb.
E. rodki obrony d
68
Ins
3)
rozstrzygni cie wniosku o ochron przed egzekucj na podstawie § 765a ZPO
(patrz pkt IV.4).
b)
ut
tyt
Przeciwko rozstrzygni ciu o kosztach post powania egzekucyjnego natychmiastowe
za alenie dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy warto
przedmiotu zaskar enia
przekracza 200 euro (§ 567 ust. 2 ZPO).
m
Wy
Natychmiastowe za alenie mo e zosta z one w formie pisemnej lub do protoko u
sekretariatu s dowego zarówno w s dzie pierwszej instancji, jak i w s dzie
odwo awczym (§ 569 ust. 3 w zw. z ust. 1 ZPO). Inaczej ni skarga na sposób
egzekucji jest ono ograniczone terminem, zgodnie bowiem z § 569 ust. 1 zd. 1 i 2
ZPO musi zosta wniesione w terminie dwóch tygodni od dor czenia zaskar onego
orzeczenia. Interes w uzyskaniu ochrony prawnej istnieje do chwili zako czenia
post powania egzekucyjnego.
uS
iar
Podmiotami uprawnionymi do jego wniesienia s strony post powania w pierwszej
instancji oraz osoby trzecie, je eli rozstrzygni cie s du pierwszej instancji narusza
przepisy post powania, które chroni równie ich prawa, czyli np. cz onkowie rodziny
nika w odniesieniu do narusze przepisów o wy czeniu pewnych ruchomo ci
spod zaj cia 237 . Co do dopuszczalno ci wniesienia natychmiastowego za alenia
przez komornika patrz pkt C.III.4.a.
c)
pra
Przy wnoszeniu natychmiastowego za alenia nie obowi zuje przymus adwokacki238.
W razie odrzucenia lub oddalenia podlega ono op acie sta ej w wysoko ci 30 euro
(nr 2121 wykazu kosztów stanowi cego za cznik nr 1 do GKG; patrz pkt D.III.1).
Zasadno
d)
Post powanie – w
ciwo
wie
Natychmiastowe za alenie jest uzasadnione, je eli zaskar one orzeczenie by o
niedopuszczalne lub nieuzasadnione.
s du, rozstrzygni cie
dli
wo
Je eli s d, którego orzeczenie zosta o zaskar one, uzna je za zasadne, mo e
uwzgl dni je w trybie samokontroli; w przeciwnym wypadku jest on zobowi zany do
niezw ocznego przed enia akt sprawy s dowi odwo awczemu (§ 572 ust. 1 ZPO).
dem w ciwym do rozpoznania natychmiastowego za alenia jest s d nadrz dny
nad s dem, który wyda zaskar one orzeczenie (§ 72 GVG), czyli s d krajowy (LG).
238
ci
237
E. rodki obrony d
69
Ins
Rozstrzygni cie zapada, co do zasady, w sk adzie jednego s dziego zawodowego
(§ 568 ZPO) i ma form postanowienia. W post powaniu przed s dem krajowym
obowi zuje przymus adwokacki.
tyt
ut
Za alenie do Federalnego Trybuna u Sprawiedliwo ci na postanowienie s du
odwo awczego przys uguje tylko wtedy, gdy zostanie ono dopuszczone przez s d
rozpoznaj cy za alenie (§ 574 i n. ZPO). Za alenie podlega dopuszczeniu, je eli
sprawa ma fundamentalne znaczenie lub jej rozstrzygni cie jest konieczne do
rozwoju prawa albo w celu zapewnienia jednolitego orzecznictwa (§ 574 ust. 2 ZPO).
Rozstrzygni cie s du odwo awczego o odmowie dopuszczenia za alenia do
Federalnego Trybuna u Sprawiedliwo ci nie podlega zaskar eniu.
m
Wy
IV.
Ochrona przed egzekucj (§ 765a ZPO)
1.
Wprowadzenie
uS
iar
Zgodnie z § 765a ust. 1 zd. 1 ZPO, na wniosek d nika, s d egzekucyjny mo e
uchyli w ca ci lub w cz ci czynno egzekucyjn , zakaza jej lub czasowo j
zawiesi , je eli – przy uwzgl dnieniu potrzeby ochrony praw wierzyciela – ze
wzgl du na szczególne okoliczno ci czynno
stanowi dolegliwo
nie do
pogodzenia z dobrymi obyczajami.
2.
wie
pra
Powy szy wniosek jest rodkiem prawnym szczególnego rodzaju, umo liwia bowiem
udzielenie d nikowi ochrony nawet wtedy, gdy egzekucja prowadzona jest zgodnie
z prawem 239 . Przepis § 765a ZPO zawiera klauzul generaln ochrony d nika
i stanowi tym samym uzupe nienie innych norm ochronnych. Jego celem jest
umo liwienie uwzgl dnienia konstytucyjnie chronionych praw podstawowych w
post powaniu egzekucyjnym240. Ma on charakter subsydiarny w stosunku do innych
rodków ochrony d nika241.
wo
dli
Do z enia tego wniosku uprawniony jest jedynie d nik. Z wyj tkiem egzekucji
obowi zku opró nienia lokalu (patrz ni ej) nie jest on ograniczony terminem.
Podobnie jak skarga na sposób egzekucji (patrz pkt III.1 powy ej) mo e on zosta
ony na pi mie lub do protoko u sekretariatu s dowego.
W przypadku egzekucji obowi zku opró nienia lokalu powy szy wniosek jest celowy
dopiero po up ywie terminu odroczenia eksmisji orzeczonego na podstawie § 721
Brox/Walker nb. 1471.
240
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 6; MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 2.
241
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 12; MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 13.
ci
239
E. rodki obrony d
70
Ins
ut
tyt
ZPO 242 . Termin ko cowy na jego z enie up ywa 2 tygodnie przed ustalonym
terminem eksmisji, chyba e okoliczno ci stanowi ce jego podstaw powsta y
pó niej lub d nik bez swojej winy nie móg zg osi wniosku w terminie (§ 765a
ust. 3 ZPO). Celem tego ograniczenia jest uniemo liwienie nadu ywania prawa przez
ników wskutek z enia tego wniosku w ostatniej chwili, co prowadzi oby do
bezcelowo ci kosztów poniesionych na przygotowanie eksmisji (np. kosztów
transportu ruchomo ci)243. W literaturze brakuje zgody w kwestii, czy w wyj tkowych
sytuacjach, w których niedopuszczalno
tego wniosku prowadzi aby do
szczególnego zagro enia praw podstawowych d nika (np. w razie ci kiej choroby
lub bezpo redniego zagro enia samobójstwem), mo liwe jest tak e jego pó niejsze
wniesienie244.
m
Wy
3.
Przes anki
iar
Zgodnie z § 765a ust. 1 ZPO powy szy wniosek jest uzasadniony, je eli ze wzgl du
na szczególne okoliczno ci czynno egzekucyjna stanowi dla d nika dolegliwo
sprzeczn z dobrymi obyczajami oraz brak przynajmniej porównywalnego interesu
wierzyciela.
a)
Szczególne okoliczno ci
wie
pra
uS
Przy rozstrzygni ciu tego wniosku konieczne jest rozwa enie interesów d nika
i wierzyciela. Ponadto nale y uwzgl dni nast puj ce okoliczno ci: rodzaj i ród o
egzekwowanego roszczenia, przedmiot egzekucji, termin egzekucji i skutki jego
przesuni cia, proporcjonalno , zachowanie d nika i okoliczno ci zwi zane z jego
osob , skutki czynno ci egzekucyjnych oraz mo liwo
uzyskania pomocy przez
245
nika
. Przepis § 765a ust. 1 ZPO – jako norma szczególna – podlega
rygorystycznej wyk adni246.
Sformu owanie „szczególne okoliczno ci” oznacza, e d nik musi by nara ony na
dolegliwo ci, które przekraczaj dolegliwo ci zwi zane z ka dym post powaniem
egzekucyjnym 247 . Ponadto § 765a ust. 1 ZPO nie dotyczy sytuacji wyra nie
243
244
dli
242
Na podstawie § 721 I ZPO s d z urz du lub na wniosek d nika mo e odroczy
o rozs dny okres. czny okres odroczenia nie mo e by d szy ni rok (§ 721 V ZPO).
eksmisj
245
wo
W orzecznictwie i doktrynie dominuje pogl d dopuszczaj cy taki spó niony wniosek, patrz
np. Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Bendtsen § 765a ZPO nb. 66; Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 20;
krytycznie BeckOK ZPO/Ulrici § 765a ZPO nb. 6.3.
MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 41 i n.; Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Bendtsen § 765a ZPO
nb. 39.
246
247
ci
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 13; MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 39;
Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Bendtsen § 765a ZPO nb. 40.
E. rodki obrony d
71
Ins
unormowanych w przepisach post powania egzekucyjnego 248 . Tym samym na
podstawie tej normy nie jest mo liwe np. podwy szenie kwoty wolnej od zaj cia,
gdy ta kwestia zosta a wyczerpuj co uregulowana w § 850 i n. ZPO.
tyt
b)
Nie do pogodzenia z dobrymi obyczajami
ut
m
Wy
Ze sformu owania „nie do pogodzenia z dobrymi obyczajami” wynika, e do
uwzgl dnienia powy szego wniosku nie wystarczy, i interes d nika przewa a nad
interesem wierzyciela lub egzekucja jest nies uszna 249 . Ze wzgl du na swój
wyj tkowy charakter § 765a ZPO mo e znale
zastosowanie tylko wtedy, gdy
w konkretnym wypadku post powanie wierzyciela prowadzi do niemo liwego do
zaakceptowania skutku 250 , innymi s owy istnieje ra ca dysproporcja interesów
nika i wierzyciela w przeprowadzeniu egzekucji251.
Przy ocenie tego nale y uwzgl dni konstytucyjnie gwarantowane prawa d
w tym ochron
godno ci ludzkiej, wolno
osobist , prawo do
i nienaruszalno ci cielesnej oraz zasad proporcjonalno ci252.
Interes wierzyciela
uS
iar
c)
nika,
ycia
4.
Rozstrzygni cie s du
wie
pra
W ramach analizy interesów wierzyciela nale y uwzgl dni jego interes w egzekucji
roszczenia, który podlega ochronie na podstawie art. 14 Ustawy Zasadniczej
(ochrona w asno ci). Co do zasady, interesowi wierzyciela jest przypisywane wi ksze
znaczenie i tylko w razie spe nienia powy szych przes anek mo liwe jest
uwzgl dnienie wniosku o ochron przed egzekucj 253. Ponadto nale y uwzgl dni
fakt, e wierzyciel mo e mie szczególny interes w egzekucji roszczenia, np. gdy
chodzi o kwoty konieczne do jego utrzymania, jak w przypadku roszcze
alimentacyjnych254.
dli
Do rozstrzygni cia o tym wniosku w ciwy jest s d egzekucyjny dzia aj cy przez
referendarza s dowego (§ 765a ust. 1 ZPO, § 764 ZPO, § 20 ust. 1 Nr 17 RPflG).
Dopuszczalno
przekazania
tego
rozstrzygni cia
referendarzowi
jest
Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 4.
249
BeckOK ZPO/Ulrici § 765a nb. 15.1; Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 5.
250
BGH BGHZ 44, 138; MDR 2011, 195; NJW 2013, 3312 (3314).
251
AG Bielefeld, BeckRS 2012, 20012.
252
MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 5; Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 5.
253
MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 42; Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 9.
254
BeckOK ZPO/Ulrici § 765a ZPO nb. 14.
wo
248
ci
E. rodki obrony d
72
Ins
kwestionowana w literaturze, jest to bowiem dzia alno orzecznicza zastrze ona dla
dziów 255 . Przeciwko rozstrzygni ciu referendarza przys uguje natychmiastowe
za alenie (patrz pkt III.2 powy ej).
tyt
Zgodnie z § 765a ust. 1 ZPO, je eli wniosek jest uzasadniony, s d mo e:
ut
1)
uchyli czynno
egzekucyjn w ca ci lub w cz ci, np. przez uchylenie
zaj cia rachunku bankowego; w literaturze postulowane jest stosowanie uchylenia
czynno ci egzekucyjnej jako ostatecznego rodka, tj. wy cznie w sytuacjach,
w których niemo liwe jest unikni cie szczególnej dolegliwo ci dla d nika w inny
sposób256;
m
Wy
2)
zakaza (planowanej) czynno ci egzekucyjnej, przy czym powy szy zakaz
powinien by ograniczony terminem 257 ; mo e mie np. posta zakazu wykonania
eksmisji do ko ca roku szkolnego lub do czasu (bliskiej) przeprowadzki d nika do
nowego lokalu;
3)
zawiesi tymczasowo czynno
egzekucyjn ; w ten sposób jej skutki
(np. zaj cie) pozostaj w mocy, natomiast dalsze kroki (np. sprzeda ) s odroczone.
iar
Wszystkie powy sze rozstrzygni cia mog zosta po czone z na eniem na
nika pewnych obowi zków, np. podj cia leczenia czy poszukiwania nowego
mieszkania258.
Kazuistyka
uS
5.
Kwestie ogólne
Do okoliczno ci, które nie stanowi
przed egzekucj , nale np.:
wie
a)
pra
Przepis § 765a ZPO stanowi podstaw bardzo bogatej kazuistyki. W niniejszym
opracowaniu przedstawione zostan pokrótce ogólne tendencje w orzecznictwie, ze
szczególnym uwzgl dnieniem eksmisji.
podstawy uwzgl dnienia wniosku o ochron
dli
1)
niewielka wysoko
egzekwowanego roszczenia; w tej sytuacji dolegliwo
wynika z post powania egzekucyjnego jako ca ci, a nie z konkretnej czynno ci,
ponadto tak e prawa wierzycieli niewielkich kwot zas uguj na ochron 259 ; tym
255
wo
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 27 nb. 17 i n.; za niekonstytucyjno ci
regulacji opowiada si w szczególno ci Gaul JZ 2013, 1081 i n.
256
MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 89.
257
MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 88.
258
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 50 i 53, z dalszymi odes aniami do orzecznictwa.
tej
259
ci
MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 5; BeckOK ZPO/Ulrici § 765a ZPO nb. 12; Musielak/Lackmann
§ 765a ZPO nb. 8.
E. rodki obrony d
73
Ins
samym cenne przedmioty mog zosta sprzedane w cel zaspokojenia niewielkiego
roszczenia260;
nika obejmuje
tyt
2)
interesy ogó u lub osób trzecich; jednak e sfera interesów d
jego bliskich261;
ut
3)
fakt, e przeprowadzenie czynno ci egzekucyjnej skutkowa oby konieczno ci
ubiegania si przez d nika o wiadczenia pomocy spo ecznej, albowiem istnieje
ustawowe roszczenie o przyznanie tych wiadcze , a wykonywanie zada
w zakresie pomocy spo ecznej nale y do pa stwa, a nie wierzyciela 262 ; zgodnie
jednak z odosobnionym pogl dem jednego z komentatorów powy sze stanowisko
nie zas uguje na aprobat , gdy regulowanie prywatnych d ugów po rednio przy
wykorzystaniu rodków publicznych jest niedopuszczalne263.
m
Wy
Do okoliczno ci, które mog stanowi podstaw uwzgl dnienia wniosku, nale
:
1)
okoliczno , e ze wzgl du na niejasny stan prawny zaj tego przedmiotu
by by on sprzedany za bezcen264;
b)
pra
uS
iar
2)
dysproporcja zachodz ca w sytuacji, gdy egzekucja prowadzi jedynie do
wyrz dzenia d nikowi szkody bez mo liwo ci uzyskania zaspokojenia przez
wierzyciela, np. w razie zaj cia konta, na które wp ywaj jedynie kwoty wolne od
zaj cia, a które skutkowa oby wypowiedzeniem umowy rachunku bankowego 265 ;
jednak e przeciwko przyznaniu ochrony w takim przypadku mia by przemawia fakt,
e wypowiedzenie umowy rachunku bankowego skutkuj ce znaczn dolegliwo ci
by oby niewa ne, co d nik powinien podnosi w stosunku do banku, a nie wobec
wierzyciela266.
Egzekucja obowi zku opró nienia lokalu
260
BeckOK ZPO/Ulrici § 765a ZPO nb. 17.2.
wie
Przepis § 765a ZPO znajduje zastosowanie tak e do egzekucji obowi zku
opró nienia lokalu, chocia ze wzgl du na istnienie innych przepisów chroni cych
dli
261
BGH NZM 2010, 915 (916), zgodnie z którym wniosek na podstawie § 765a ZPO mo e by
uzasadniony w przypadku zagro enia samobójstwem d nika lub cz onka jego rodziny.
262
BGH BGHZ 161, 371 (374); MDR 2011, 195; NJW 2008, 1742 (1743); OLG Zweibrücken NZM
2002, 925 (926).
MüKo-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 36.
264
BGH NJW-RR 2012, 398 (399: niejasno ci odno nie do istnienia obci
265
wo
263
nieruchomo ci).
OLG Frankfurt a.M. 15.7.1999, 26 W 28/99, Baza danych Juris; LG Essen NJW-RR 2002, 483; LG
Berlin Rpfleger 2006, 329 i n.; LG Koblenz Rpfleger 2006, 420.
266
ci
LG Frankfurt Rpfleger 2006, 209; AG Hannover, 22.1.2009, 705 M 56287/08, Baza danych Juris;
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 17; Kindl/Meller-Hannich/Wolf/Bendtsen § 765a ZPO
nb. 46; Brox/Walker nb. 1479.
E. rodki obrony d
74
Ins
nika (np. § 721 ZPO, patrz pkt 2 powy ej) konieczne jest istnienie szczególnej
sytuacji uzasadniaj cej przyznanie ochrony przed egzekucj 267.
ut
tyt
Ryzyko bezdomno ci czy te konieczno szybkiej przeprowadzki nie s – zgodnie
z dominuj cym pogl dem – okoliczno ciami wystarczaj cymi do uwzgl dnienia
wniosku o ochron przed egzekucj , gdy interesy najemcy s odpowiednio
chronione w prawie materialnym i procesowym, a zapobieganie bezdomno ci jest
zadaniem pomocy spo ecznej, a nie wierzyciela268. Eksmisji mog jednak sta na
przeszkodzie nast puj ce okoliczno ci:
1) choroba zagra aj ca yciu d
nika269,
m
Wy
2) zagro enie ycia d
nika wskutek eksmisji270,
3) w odniesieniu do d nika w podesz ym wieku istnienie powa nego zagro enia
dla zdrowia spowodowanego utrat znajomego otoczenia 271 oraz wynikaj ca
z wieku i chorób zmniejszona zdolno percepcji i zdolno dostosowania si do
nowej sytuacji272;
iar
4) nieoczekiwane i nag e zerwanie umowy najmu nowego mieszkania przez nowego
wynajmuj cego273,
267
Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 15.
268
pra
uS
5) fakt, e eksmisja d nika maj cego czwórk dzieci ucz szczaj cych do szko y
lub przedszkola mia aby nast pi na krótko przed ko cem roku szkolnego do
jeszcze nieustalonego miejskiego o rodka dla bezdomnych274,
wie
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 14; MüKO-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 58; BeckOK
ZPO/Ulrici § 765a ZPO nb. 17.3; Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 15, wszyscy z dalszymi
odes aniami; OLG Oldenburg NJW 1961, 2119; OLG Zweibrücken NZM 2002, 760; inaczej AG
Siegburg BeckRS 2013, 7446: dwie przeprowadzki samotnej matki 10-letniego dziecka konieczne ze
wzgl du na wyznaczon na 28 marca eksmisj , podczas gdy d niczka wynaj a od 1 maja nowe
mieszkanie, i zwi zane z tym koszty uzasadniaj odroczenie eksmisji.
269
dli
BGH NJW 2004, 49 (50: zdiagnozowana mia
yca t tnic, zagro enie wylewem lub mierci
w wyniku zatrzymania kr enia w razie eksmisji); NJW 2009, 3440 (3441: niewydolno serca); NJWRR 2011, 1452 (1453: chory na bia aczk d nik, aktualnie leczony chemoterapi , u którego eksmisja
skutkowa aby zaostrzeniem si depresji i mia aby negatywny wp yw na przebieg leczenia);
uwzgl dnienia wniosku nie uzasadnia natomiast neurodermia i ADHD syna d niczki, OLG Rostock
NJOZ 2003, 863 (864).
270
271
BGH NJW 2009, 3440 (3441: 99-letnia d
i post puj
demencj ).
272
wo
BVerfG NJW-RR 2014, 583 (584: 98-letnia d niczka, mieszkaj ca od 47 lat w przedmiotowym
mieszkaniu; wykonanie eksmisji grozi oby niewydolno ci uk adu kr enia i pog bieniem si poczucia
zagubienia).
niczka, cierpi ca m.in. na niewydolno
serca
BVerfG NJW 1998, 295 (296: 99-letni d nik, mieszkaj cy od 38 lat w przedmiotowym mieszkaniu,
który po przeprowadzce nie by by w stanie samodzielnie funkcjonowa ).
BeckOK ZPO/Ulrici § 765a ZPO nb. 17.3; Musielak/Lackmann § 765a ZPO nb. 15.
274
OLG Köln NJW-RR 1995, 1163.
ci
273
E. rodki obrony d
Ins
6) wykazanie przez d
lokalem275,
75
nika, e w najbli szym czasie b dzie dysponowa nowym
7) niedawny lub bliski poród d
niczki276,
tyt
8) rzeczywiste ryzyko samobójstwa osoby dotkni tej eksmisj .
ut
Podstaw udzielenia ochrony przed egzekucj mo e stanowi nie tylko ryzyko
samobójstwa d nika spowodowane chorob
psychiczn , lecz tak e tzw.
samobójstwo bilansowe, zwane te samobójstwem z wyboru, u którego podstaw le y
wolna decyzja samobójcy podj ta po rozwa eniu jego sytuacji 277 . Zastosowanie
§ 756a ZPO w przypadku istnienia ryzyka samobójstwa doczeka o si wielu orzecze
Federalnego Trybuna u Konstytucyjnego, Federalnego Trybuna u Sprawiedliwo ci
oraz s dów instancyjnych. Ze wzgl du na niemo liwo przedstawienia tej judykatury
w ca ci poni ej zaprezentowane zostan nowsze tendencje w orzecznictwie oraz
dominuj cy pogl d w doktrynie.
m
Wy
275
wie
pra
uS
iar
Je eli d nik wskazuje na istnienie ryzyka samobójstwa, konieczne jest dok adne
rozwa enie sprawy, aby zapobiec nadu yciu prawa przez d nika 278 . W tym
przypadku ci ar dowodu nie spoczywa na adnej ze stron, lecz konieczne jest
ustalenie stanu faktycznego przez s d dzia aj cy z urz du; z regu y wymagane jest
zasi gni cie opinii bieg ego, w szczególno ci z zakresu psychiatrii lub psychologii
klinicznej279. Sporz dzenie opinii mo e zosta zlecone tak e w ciwemu organowi
administracji ochrony zdrowia, który zgodnie z regulacjami danego kraju
zwi zkowego by by w ciwy na podstawie przepisów o ochronie zdrowia
psychicznego280. Po stwierdzeniu istnienia ryzyka samobójstwa nale y ustali stopie
jego prawdopodobie stwa. Zgodnie z nowszym orzecznictwem konieczne jest
rzeczywiste i powa ne ryzyko samobójstwa 281 . Do udzielenia ochrony przed
egzekucj nie wystarczy, e zgodnie z opini bieg ego nie mo na wykluczy
samobójstwa d nika, konieczne jest bowiem wykazanie z wystarczaj cym
prawdopodobie stwem, jakiej reakcji d nika mo na si spodziewa w odniesieniu
do jakich czynno ci egzekucyjnych, oraz wskazanie mo liwo ci terapii282. Ponadto
referendarz powinien zawiadomi s d opieku czy w celu rozwa enia zasadno ci
MüKo-ZPO/Heßler § 765a ZPO nb. 57 ze szczegó owym zestawieniem orzecznictwa.
dli
276
OLG Frankfurt Rpfleger 1981, 24; LG Hannover, 16.9.2013, 52 T 54/13, Baza danych Juris
(ochrona w okresie 6 tygodni przed i 8 tygodni po porodzie); LG Wuppertal DGVZ 1995, 41 i n. (do 5
dni po porodzie ze wzgl du na brak odpowiednich stara o nowy lokal); LG Bonn DGVZ 1994, 75 (do
8 tygodni po porodzie).
wo
BVerfG NJW-RR 2001, 1523 (1524).
278
279
BVerfG NZM 2012, 245 (248); Ulrich Rpfleger 2012, 477 (486); Kaiser NJW 2011, 2412.
280
Schuschke NJW 2006, 874 (876).
281
Kaiser NJW 2011, 2412 (2413) z odes aniami do orzecznictwa.
282
Ulrich Rpfleger 2012, 477 (486).
ci
277
E. rodki obrony d
76
Ins
ut
tyt
ustanowienia opieki nad d nikiem 283 . Je eli z opinii bieg ego wynika powa ne
ryzyko samobójstwa, a na enie na d nika obowi zku podj cia leczenia jest
niewystarczaj ce, organy administracji ochrony zdrowia powinny wyst pi do
ciwego s du o skierowanie d nika na przymusowe leczenie w o rodku
zamkni tym284. W razie podj cia tych czynno ci celowe jest zawieszenie egzekucji
do czasu uzyskania przez s d od tych organów informacji, e post powanie mo e
by kontynuowane bez bezpo redniego zagro enia dla ycia d nika285. W l ejszych
przypadkach nale y rozwa
przeprowadzenie eksmisji w obecno ci lekarzaneurologa lub psychiatry albo urz dnika administracji ochrony zdrowia286.
Praktyka
m
Wy
6.
uS
iar
Przepis § 765a ZPO znajduje zastosowanie przede wszystkim w odniesieniu do
eksmisji287. Liczba wniosków o ochron przed egzekucj uzasadnianych gro cym
samobójstwem d nika wzros a znacz co w ostatnich latach 288 . W zwi zku
w powy szym w orzecznictwie i pi miennictwie pojawiaj si g osy wskazuj ce na
istnienie problemu nadu ywania § 765a ZPO289. Zgodnie z pogl dem Federalnego
Trybuna u Sprawiedliwo ci ogólnie wiadomo, e zamiar samobójstwa mo e by
pozorowany w celu nieuzasadnionego uzyskania ochrony przed egzekucj ; jednak e
samo podejrzenie, i d nik pozoruje zamiar samobójstwa, nie zwalnia s du
z obowi zku przeprowadzenia post powania dowodowego290.
wie
pra
Linia orzecznicza w odniesieniu do § 765a ZPO zmieni a si w ci gu ostatnich
kilkunastu latach 291 . We wcze niejszych orzeczeniach Federalnego Trybuna u
Konstytucyjnego wi ksz wag przypisywano interesom d nika; w ostatnich latach
mo na jednak zauwa
bardziej wywa one stanowisko, przejawiaj ce si
np. na eniem na zagro onego samobójstwem d nika pewnych obowi zków, w
szczególno ci podj cia leczenia czy te poszukiwania nowego mieszkania (patrz
pkt 4 powy ej). Tak e w orzecznictwie Federalnego Trybuna u Sprawiedliwo ci
mo na zaobserwowa bardziej surow lini , zgodnie z któr nie mo na przerzuca
na wierzyciela zada ogó u, w tym pomocy spo ecznej i ochrony przed bezdomno ci
(patrz pkt 5.b powy ej).
Schuschke NZM 2012, 209 (216); Ulrich Rpfleger 2012, 477 (486).
284
Schuschke NJW 2006, 874 (877); Ulrich Rpfleger 2012, 477 (486); Kaiser NJW 2011, 2412 (2413).
285
Schuschke NJW 2006, 874 (877).
286
Kaiser NJW 2011, 2412 (2413).
287
Mroß DGVZ 2012, 169 (170).
288
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 14; Schuschke NZM 2012, 209 (215).
wo
289
dli
283
LG Essen BeckRS 2010, 30565; Fischer jurisPR-MietR 11/2008 Anm. 5; Kaiser NJW 2011, 2412
(2413: cz ste symulowanie i instrumentalizowanie ryzyzka samobójstwa).
290
291
BGH NJW-RR 2011, 423 (424).
ci
Ca y akapit na podstawie Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Gaul § 43 nb. 6 i n., nb. 14 oraz
Schuschke NZM 2006, 874 (875 i n.).

Instytut Wymiaru SprawiedliwoĞci - Instytut Wymiaru Sprawiedliwości

Transkrypt

Podobne dokumenty

Oświadczenie o wyborze komornika

potrącenia z wynagrodzeń pracowniczych

Sprawozdanie z kampanii Zachowaj Trzeźwy Umysł w ZPO w

Op do pr ust o zm ust o komornikach sąd

pobierz regulamin porządkowy zakładu pielęgnacyjno

Informacja

Spółka Cywilna ul. Jana Kozietulskie

Wniosek KM - Komornik Radzyń

List współczesny

Ferie w ZPO nr 2 we Wloszczowie