Wsparcie społeczne

Wsparcie społeczne
Paulina Wróbel
Instytut Psychologii UJ
Wsparcie społeczne
Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc
dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych
(Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako
zaspokojenie potrzeb w trudnych sytuacjach,
gwarantowane przez osoby znaczące i grupy
odniesienia (Caplan, 1981, Saranson, 1980 za: Sęk,
Cieślak, 2004).
Wsparcie społeczne
Wyróżnia się wsparcie w ujęciu strukturalnym
(istniejące obiektywnie i dostępne sieci społeczne
pełniące wobec osób znajdujących się w trudnej
sytuacji funkcję pomocną) oraz funkcjonalnym.
Wsparcie społeczne
●
Strukturalne – obiektywnie istniejące i dostępne
sieci społeczne, wyróżniające się od innych sieci
faktem istnienia kontaktów społecznych, więzi,
przynależności i pełniące funkcję pomocną wobec
osób znajdujących się w sytuacji trudnej (Sęk,
2004).
Pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach
trudnych (Sarason in., 1983).
Wsparcie społeczne
Wsparcie społeczne
●
Funkcjonalne
według Sęk (2004), jest traktowane jako rodzaj interakcji
podjętej w sytuacji problemowej, stresowej lub krytycznej przez
jednego lub obu uczestników, w toku której dochodzi do
przekazania lub wymiany emocji, informacji, instrumentów
działania i dóbr materialnych. Wymiana ta może być jednostronna
lub dwustronna, a jej kierunek („dawca – biorca”) zmienny.
Wsparcie społeczne
Celem wsparcia funkcjonalnego pozostaje:
●
ogólne podtrzymanie,
●
zmniejszenie stresu,
●
opanowanie kryzysu przez towarzyszenie,
●
tworzenie poczucia przynależności, bezpieczeństwa i nadziei
oraz zbliżenie do rozwiązania problemu i przezwyciężenia
trudności.
Wsparcie społeczne
W zależności od tego, co jest treścią wymiany społecznej można
wyodrębnić następujące rodzaje wsparcia:
●
emocjonalne - polegające na przekazaniu w toku interakcji
emocji podtrzymujących, uspokajających, odzwierciedlających
troskę, pozytywne ustosunkowania do osoby wspieranej;
Wsparcie społeczne
Wsparcie społeczne
●
informacyjne (poznawcze) – wiążące się z wymianą
informacji sprzyjających lepszemu zrozumieniu sytuacji,
położenia życiowego i problemu;
Wsparcie społeczne
●
instrumentalne – będące rodzajem instrukcji, polegającej na
przekazaniu informacji o konkretnych sposobach
postępowania, wymianie instrumentów (sposobów) działania,
zdobywaniu dóbr materialnych;
Wsparcie społeczne
●
rzeczowe (materialne) – które opiera się o bezpośrednie
fizyczne działanie na rzecz potrzebujących, niesienie im
pomocy materialnej i finansowej (Sęk, Cieślak, 2004).
Wsparcie społeczne
Wsparcie społeczne oddziałuje na wszystkich poziomach stresu –
poprzez samą możliwość jego uzyskania zmianie ulega ocena
poznawcza stresora i zdolność poradzenia sobie z nim. Ganster
i Victor (1988, za: Sheridan, Radmaster, 1998) zwracają uwagę, że
może ono sprzyjać zdrowiu poprzez zmniejszenie negatywnych
psychologicznych następstw stresu, a także prowadzić do
wywołania pozytywnych emocji przez zawieranie i
utrzymywanie bliskich związków z innymi.
Wsparcie społeczne
Istnieją dwa modele wsparcia społecznego,
reprezentujące jego różne aspekty (Cohen, Wills,
1985; Ganster, Victor, 1988; Hobfoll, 1988, za:
Sheridan, Radmaster, 1998):
●
model efektu głównego
●
model buforowy.
Wsparcie społeczne
Model efektu głównego koncentruje się na podstawowych
relacjach i sieciach społecznych, nazywanych strukturą wsparcia
społecznego, czyli na takich czynnikach jak: stan cywilny,
przynależność do organizacji, role społeczne i praktyki
religijne (Ganser, Victor, 1988, za: Sheridan, Radmaster, 1998).
Zgodnie z tym modelem przynależność do sieci społecznych
wzmaga dobrostan, niezależnie od tego, jak wysoki jest poziom
doznawanego stresu.
Wsparcie społeczne
Model buforowy odnosi się do wsparcia w wymiarze
funkcjonalnym. Podkreśla rolę zasobów
interpersonalnych, które chronią przed
negatywnymi skutkami stresu poprzez zaspokajanie
specyficznych potrzeb powstałych w wyniku
stresujących zdarzeń.
Wsparcie społeczne
Wsparcie społeczne
Wsparcie społeczne w sytuacji choroby, a więc sytuacji trudnej,
może być rozumiane jako szczególny rodzaj i sposób pomagania
chorym, przede wszystkim w celu mobilizowania ich sił i
zasobów, aby mogli sobie radzić z własnymi problemami.
Dotychczasowe badania pokazują, że więzy społeczne wywierają
pozytywny wpływ na różne aspekty zdrowia fizycznego i
psychicznego, a także minimalizują stres związany z chorobą.
Główne źródło wsparcia dla chorego stanowi jego rodzina i osoby
znaczące (przyjaciele, znajomi), którzy utrzymują z nim bliski
kontakt emocjonalny. Od jego jakości, zwłaszcza w aspekcie
emocjonalnym zależy dobry stan psychiczny chorego, dzięki
któremu łatwiej może on zaakceptować uciążliwości i dyskomfort
wynikające z choroby (Pommersbach, 1998).
Wsparcie społeczne
W literaturze rozróżnia się dostępne wsparcie spostrzegane od
otrzymywanego (Komproe i in., 1997, za: Łuszczyńska i in.,
2006).
Otrzymywane redukuje zagrożenie w sytuacjach stresowych,
natomiast (Schwarzer, Leppin, 1991, za: Łuczynska i in., 2006),
podczas gdy spostrzegane wpływa bezpośrednio na zdrowie i
dobrostan, niezależnie od czynników sytuacyjnych (DunkelSchetter, Bennet, 1990, za: Łuszczyńska i in., 2006).
Wsparcie społeczne a stan zdrowia
●
●
Sprzyja dobremu samopoczuciu, zdrowiu
efektywnemu radzeniu sobie w sytuacjach
trudnych, dobremu funkcjonowaniu w życiu
codziennym (Bosworth i in., 2003).
Wysokie wsparcie społeczne wpływa na
zmniejszenie ilości skarg somatycznych oraz na
zmniejszenie nasilenia depresji (Kroll, Schwarzer,
2002).
Wsparcie społeczne a stan zdrowia
Wsparcie społeczne a stan zdrowia
●
●
●
Osoby powracające do zdrowia odzyskują je
szybciej, jeśli mają rodzinę, która im pomaga.
Sieci społeczne stymulują zachowania
zapobiegające wystąpieniu choroby, spowalniające
jej postępy i wpływające na proces powrotu do
zdrowia.
Zasoby społeczne są predyktorami zdrowienia i
lepszego funkcjonowania fizycznego u pacjentów
kardiologicznych, poddawanych zabiegom bypassów (chwarzer i in., 1998).
Wsparcie społeczne a stan zdrowia
●
●
●
Brak wsparcia i samotność sprzyjają
niekorzystnym stanom zdrowia i zwiększają
ryzyko zgonu (Knoll, Schwarzer, 2004).
Zbyt duża pomoc może być powodem
zmniejszania poczucia kompetencji do
samodzielnego radzenia sobie z problemem (Sęk,
2004).
Wsparcie społeczne wiążę się z pozytywnymi
skutkami u kobiet mających do dyspozycji duże
zasoby osobiste (wykształcenie, dochody cechy
psychologiczne).