Problem pogryzień dzieci przez psy. Jak może pomóc Blue Dog?

VET-PRESS
WETERYNARIA W PRAKTYCE
Problem
pogryzień
dzieci przez psy
JAK MOŻE POMÓC BLUE DOG?
Rany spowodowane pogryzieniem
ludzi przez psy stanowią poważny
problem na całym świecie. Problem
ten jest dokładnie badany i opisywany w krajach Europy Zachodniej i w USA. Każdego roku w USA
ok. 4,7 mln ludzi zostaje pogryzionych przez psy (populację psów
w USA ocenia się na 58 mln). Dzieci są trzykrotnie częściej ofiarami
pogryzień niż dorośli.
Każdego roku w USA pół miliona przypadków pogryzień wymaga medycznej
opieki. W Polsce przybliżone liczby populacji psów są podawane na poziomie
8,5 mln. Natomiast liczba pogryzień jest
trudna do ustalenia. Z trudnego do ustalenia źródła wynika, że rocznie dochodzi
do ok. 10 tys. pogryzień, z zastrzeżeniem,
że są to jedynie te oficjalnie odnotowane.
Tak czy owak, nie ma sygnałów, aby pogryzienia przybrały poziom epidemii, tak
jak to alarmuje się w USA. Nie ma również powodu, by czekać.
Być może charakterystyka okoliczności, jak i ofiar jest odmienna niż
w Polsce, ale porównując szereg zjawisk towarzyszących rozwojowi cywilizacyjnemu w Polsce i kierunek,
w którym ten rozwój zmierza, można przypuszczać, że w Polsce niedługo osiągniemy podobny poziom. Wtedy na przykład ograniczona zostanie
liczba bezpańskich zwierząt, co spowoduje bardziej kontrolowany nadzór
nad psami. Zdecydowana większość
psów będzie w bezpośrednim otoczeniu
człowieka, osiągając status psa członka rodziny. Już obecnie badania wska-
94
WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2008
www.weterynaria.elamed.pl
zują, że ponad połowa właścicieli psów
postrzega je podmiotowo.
W takich nowych i w sumie pożądanych
okolicznościach bardzo ważną rolę odgrywa umiejętne dostosowanie się do
obecności psa w rodzinie. Wtedy prawdopodobnie sytuacja również może zmierzać do tej, która występuje poza granicami Polski. Warto przeciwdziałać tym
trendom i to nie tylko metodami administracyjnymi, legislacyjnymi, ale głównie poprzez edukację.
W odniesieniu do statystyk w klinice
„Arka”, która opiekuje się 30 tys. psów
od 15 lat, są rejestrowane pogryzienia.
Liczba odnotowywanych pogryzień maleje i bardzo mało wskazuje, że wynika to z faktu płacenia, bo ofiary są pod
w tym względem stanowcze. Nie zmienia to oczywiście faktu, że każdy przypadek jest szczególny, bolesny i warty
przeciwdziałania.
Wśród ofiar pogryzień dominują dzieci (średnio w wieku 5 lat). Stwierdzono,
że 86% pogryzień przez psy na terenie
gospodarstw domowych było spowodowanych działaniem zainicjowanym
przez dziecko. Podczas wielu wypadków dzieci nie znajdowały się pod nadzorem rodziców.
Liczba pogryzień wśród dzieci wymaga
dodatkowego komentarza: sprawcami
pogryzień są często psy, z którymi dzieci przebywają codziennie.
Do tej pory w Polsce ukazywały się
różnego rodzaju broszury informacyjne o tym, jak zachowywać się w odniesieniu do obcego psa lub w razie ataku
obcego psa. Taka wiedza jest oczywi-
ście ważna i została przyjęta pozytywnie przez środowisko. Nauka tych zasad
to część ogólnej edukacji zasad bezpieczeństwa, takich jak: poruszanie się po
chodniku, korzystanie ze środków komunikacji etc. Prace nad prawem były
bezpośrednio związane z dramatycznymi przypadkami dotyczącymi pogryzień
i okaleczeń. Wyniki tych prac to regulacje określające listę ras psów niebezpiecznych, a także obowiązek prowadzenia psa na uwięzi i zakładania mu
kagańca w miejscach publicznych.
Program edukacyjny „The Blue Dog” ma
być tym elementem strategii zapobiegania pogryzieniom wśród dzieci, który
ma wykorzystać doświadczenia z wielu
dyscyplin naukowych i klinicznych, nie
skupiając się wyłącznie na psie, dziecku,
okolicznościach, uwarunkowaniach itp.
Zespół opracowujący program składał
się zarówno z lekarzy weterynarii, jak
i pediatrów, psychologów dziecięcych,
a także behawiorystów i kynologów. Pedagodzy i artyści dopełniali grupę i zapewniali, że końcowy produkt będzie
mógł przemawiać nie tylko do opiekunów dzieci, ale i ich adresatów. Zresztą
adresatami są i muszą być również rodzice. Lektura przewodnika dla rodziców wskaże wiele błędów popełnianych
przez nich w odniesieniu nie tylko do
czworonoga, ale też i do dzieci.
W ramach projektu „The Blue Dog” rozpoczęły się prace koncepcyjne prowadzone przez psychologów dziecięcych starających się znaleźć odpowiedź na pytania:
jak skuteczne są ustanawiane przez rodziców zasady bezpieczeństwa oraz znajomość tych zasad u dzieci w zakresie
świadomości ryzyka i jaki wpływ na nią
VET-PRESS
WETERYNARIA W PRAKTYCE
Jestem jednym z twórców polskiej
wersji pakietu edukacyjnego „The
Blue Dog”. Bardzo dziękuję Katarzynie Stachniak za pomoc, redakcji „Magazynu Weterynaryjnego”
i Monice Pączkowskiej za edycję
tesktu, Krajowej Radzie Lekarsko-Weterynaryjnej za wsparcie finansowe projektu. Polska wersja „The
Blue Dog” to wkład Polskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii
Małych Zwierząt w wysiłek edukacyjny zmierzający do zmniejszenia
liczby pogryzień.
dr n. wet. Jerzy Gawor
prezes Polskiego Stowarzyszenia
Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt
mają wskazówki rodziców? Jak pokonać
istniejące przeszkody? Czy można uczyć
się z innych źródeł?
Następnie rozpoczęto ocenę modelu
edukacyjnego przez Departament Psychologii Klinicznej Uniwersytetu Lincoln
w Wielkiej Brytanii. W międzyczasie powstała integracyjna część pakietu, czyli
„Przewodnik dla Rodziców”. Projekt oficjalnie zakończono w 2006 roku w czasie
Światowego Kongresu Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt w Pradze.
74
WŁASNE DOŚWIADCZENIA
Sam jestem rodzicem (dzieci w wieku
17, 8 oraz 7 lat), a także mam psa w rodzinie. Nigdy nie przyszło mi do głowy, aby rewidować pozycję psa względem dzieci. Zawsze miałem pewność,
że pozycja dzieci jest i musi być niepodważalna, również dla psa. Studia weterynaryjne nauczyły mnie, jak złożona
pod względem biologicznym jest natura zwierząt. Wpojono nam szacunek
dla istot towarzyszących człowiekowi,
oparty na przekonaniu, iż odczuwają
one podobnie jak my, są pod podobnymi wpływami otoczenia jak człowiek,
chorują, mają lepsze i gorsze dni i nic
nie wskazuje na to, aby percepcja bólu,
dyskomfortu czy bezpieczeństwa znacznie odbiegała od ludzkiego. Nie zastanawiałem się jednak, jak spowodować
u psa refleksję, że niezależnie od sytuacji czy samopoczucia zawsze należy przestrzegać zasady, że komunikat
o niechęci do zabawy ma być przekazywany parlamentarnie, delikatnie i w wyważony sposób.
„The Blue Dog” jest grą komputerową przeznaczoną dla dzieci w wieku 4-6 lat. Treść gry pozbawiona jest tekstów i niezrozumiałych komunikatów.
Proste zasady bardzo szybko są odczytywane przez dzieci, a to, że ilustracje są
interaktywne, dostarcza wiele radości
uczestnikom. Tło muzyczne jest kwestią osobistych preferencji, ale zostało
pozytywnie ocenione przez same dzieci, podobnie jak grafika.
Przesłanie „The Blue Dog” jest wielokierunkowe. Dzieci, grając, obserwują
szereg scen z codziennego życia, w których biorą udział ich rówieśnicy: Tomek
i Zosia, a także wymyślony pies Blue.
Te sceny mają przedstawiać sytuacje,
w których może dochodzić do konfliktów w relacji dziecko – pies. Dziecko zawsze stawiane jest przed wyborem dobrym i takim, w wyniku którego może
pojawić się agresja. Przejście do następnego etapu gry jest możliwe tylko po wybraniu właściwej opcji postępowania.
Tym samym opcja konfliktowa nigdy
nie jest nagradzana pokonaniem etapu
i „zwycięstwem”. Zauważono, że dzieci w zalecanym wieku są dużo bardziej
zainteresowane wynikiem pozytywnym,
zaś w późniejszym etapie rozwoju ciekawość i chęć przekornych wyborów jest
silniejsza niż bezkonfliktowe rozwiązywanie problemów. Dlatego ustalono wiek preferencyjny dla uczestników.
Mam wrażenie, że jest to decyzja indywidualna i równie dobrze z gry mogą skorzystać starsze dzieci. Kolor i wygląd psa
są celowo abstrakcyjne, aby nie czynić
żadnego uprzedzenia.
W „Przewodniku” każda sytuacja jest
opatrzona krótkim wyjaśnieniem oraz
komentarzami: dlaczego coś się dzieje,
jak ta sytuacja może wyglądać z punktu
widzenia psa, jakie są wnioski dla rodziców oraz dzieci i w końcu na co zwrócić
uwagę w odniesieniu do własnego psa.
To w przystępny sposób napisana i bardzo pożyteczna publikacja.
Ważną sprawą jest często pojawiające
się w grze nagradzanie wspólnego z rodzicami rozwiązywania konfliktowych
sytuacji. Edukacja zmierza nie do samodzielnych inicjatyw, ale do sięgania
po godną zaufania i bezpieczną instancję rodzica.
Pakiet „The Blue Dog” ma być dostępny
w lecznicach i klinikach weterynaryjnych. Ma trafiać do rąk rodziców przy
okazji ich pierwszych wizyt z nowo nabytym szczenięciem lub w sytuacji, gdy
w rodzinie ma pojawić się małe dziecko
i lekarz weterynarii pytany jest o możliwe zagrożenia ze strony psa. Podobnie rozumiemy rolę lekarzy pediatrów
w projekcie „The Blue Dog”. Obok zasad higieny i profilaktyki dzieci mogą być
również uczone prawidłowych zachowań
wobec psa.
PODSUMOWANIE
Celem programu „The Blue Dog” jest
przekazanie rodzicom oraz dzieciom
wiedzy na temat najbezpieczniejszych
sposobów interakcji z ich psem w środowisku domowym. Ma on być środkiem zapobiegawczym, będącym częścią
szerokiego programu prewencyjnego
obejmującego opiekę weterynaryjną, lekarską, szkoły oraz ośrodki opieki nad
zwierzętami. Jednak zanim projekt będzie
dostępny, należy bardziej szczegółowo
zbadać pewne istotne aspekty dotyczące komunikacji, wychowania, zapobiegania oraz opieki rodzicielskiej. Z tego
punktu widzenia niezbędny wydaje się
wkład specjalistów mających doświadczenie w tworzeniu programów prewencyjnych dotyczących urazów dzieci
w domach oraz na drogach. Jesteśmy pod
ogromnym wrażeniem wzbudzonego zainteresowania oraz pozytywnych reakcji
z wielu stron świata. Wierzymy, że „The
Blue Dog” stanie się pożytecznym i praktycznym narzędziem, z którego będziemy
mogli być dumni.
‰
dr n. wet. Jerzy Gawor
Piśmiennictwo dostępne w redakcji.
WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2008
www.weterynaria.elamed.pl
95