Słów kilka na temat Programu "Szkoła Promująca Zdrowie

Słów kilka na temat Programu "Szkoła Promująca Zdrowie"...
Program Szkoła Promująca Zdrowie (SzPZ) realizowany jest w Polsce od 1991r. Popularyzację
idei SzPZ rozpoczęto od trzyletniego projektu pilotażowego (1992-1995) pn.: „Szkoła
Promująca Zdrowie”, zainicjowanego przez WHO/EURO, realizowanego pod kierunkiem prof.
dr hab. Barbary Woynarowskiej. Projekt ten spowodował oddolne działania (ruch) szkół,
zgodne ze strategią opracowaną w 14 tzw. szkołach projektowych oraz tworzenie sieci szkół
promujących zdrowie na różnych poziomach. Pierwszą sieć utworzono w 1992 r. w b. woj.
ciechanowskim.
Program ten rozwijany był w Polsce w ramach Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie
(ESSzPZ), utworzonej w 1992r., od 1 stycznia 2008 r. w Europejskiej Sieci Szkół dla Zdrowia w
Europie - SHE, w wyniku porozumienia WHO/EURO, Rady Europy i Komisji Europejskiej.
Polska została członkiem tej sieci w grupie pierwszych ośmiu krajów.
W ramach upowszechniania programu stworzono strukturę wspierającą rozwój sieci SzPZ −
utworzono Zespół ds. Promocji Zdrowia, powołano Krajowego Koordynatora ds. promocji
zdrowia w szkole oraz wojewódzkich koordynatorów. Aktualnie we wszystkich
województwach istnieją sieci szkół, w niektórych nawet funkcjonują sieci rejonowe,
powiatowe lub miejskie, utworzone w celu łatwiejszego koordynowania i skuteczniejszego
wspierania pracy szkół. Do wojewódzkich sieci SzPZ należą obecnie, poza szkołami różnych
typów, inne placówki oświatowo-wychowawcze, takie jak: przedszkola, bursy, domy
wczasów dziecięcych. Obecnie w Polsce jest 3026 placówek w sieci szpz.
Koncepcja szkoły promującej zdrowie wynika bezpośrednio z założeń promocji zdrowia. Ze
względu na bardzo szeroki zakres działań, różnorodność potrzeb i priorytetów szkół
funkcjonujących w odmiennych kulturach i warunkach trudno ustalić jedną definicję SzPZ.
Obecnie w sieci Szkół dla Zdrowia w Europie (Schools for Heath In Europe - SHE) przyjmuje
się eko-holistyczny model szkoły promującej zdrowie. Zakłada on istnienie powiązanych
wzajemnie ze sobą pięciu kluczowych elementów „wewnątrz” szkoły oraz oddziaływanie
czynników zewnętrznych, związanych z legislacją, polityką i inicjatywami w resorcie zdrowia i
edukacji na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Wskazuje to,
że działania dla tworzenia SzPZ nie mogą ograniczać się do samej szkoły, lecz muszą być
powiązane i wspierane przez resorty edukacji i zdrowia na różnych poziomach.
Aktualnie w krajach należących do SHE istnieje zróżnicowane podejście i różnorodne modele
SzPZ. Szkoła promująca zdrowie jest raczej procesemdokonującym się w określonym
kontekście, a nie efektem wdrażania ogólnie ustalonych zasad. Każdy kraj wypracowuje swój
model SzPZ w zależności od uznawanych wartości oraz własnych doświadczeń.
W Polsce koncepcja szkoły promującej zdrowie stale się rozwija i ulega modyfikacjom.
Przyjęto, że:
Szkoła
•
Jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i pracuje , ale także żyje nawiązuje kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się itp.
Szkoła jest więc miejscem, w którym społeczność ma nie tylko wywiązywać się z
obowiązków, ale także powinna dobrze się czuć.
• Jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska wzajemnie na siebie
oddziałują.
• Jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do następnego etapu
edukacji, ale również do życia, w tym do dokonywania „zdrowych” wyborów.
Promująca
•
•
Tworząca warunki (fizyczne i społeczne), sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia.
Umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz
zdrowia.
Zdrowie
Ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, które powinny być w
harmonii.
• Decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i warunków ekonomicznych.
Na podstawie opracowanych standardów przyjęto polską definicję Szkoły Promującej
Zdrowie oraz opracowano nowy model takiej szkoły.
•
Definicja szkoły promującej zdrowie
Szkoła promująca zdrowie tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu
samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz
zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska
Według Światowej Organizacji Zdrowia (i na potrzeby programu) zdrowie to nie tylko brak
choroby lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego
i społecznego”
W programie uwzględniane są cztery wymiary (aspekty) zdrowia:
Zdrowie fizyczne – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów
i narządów;
• Zdrowie psychiczne, a w jego obrębie zdrowie:
umysłowe, jako zdolność do jasnego, logicznego, myślenia,
emocjonalne, jako zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w
odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami,
depresją, lękiem;
• Zdrowie społeczne – zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi
oraz pełnienia ról społecznych;
• Zdrowie duchowe – u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami
religijnymi, u innych dotyczy ich osobistego „credo”, zasad, zachowań i sposobów
utrzymywania wewnętrznego spokoju.
•
We współczesnej koncepcji (filozofii) zdrowia, podkreśla się także, że zdrowie jest:
Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje
i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim;
• Zasobem, (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny
i ekonomiczny; tylko zdrowie społeczeństwo może tworzyć dobra materialne
i kulturalne, rozwijać się osiągać odpowiedni poziom jakości życia;
• Środkiem, do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jakość.
•
Zdrowie za leży od wielu różnorodnych czynników. Można je podzielić na 4 grupy:
1234-
styl życia ( ok.50% „udziału”),
środowisko fizyczne i społeczne życia, pracy, nauki (ok. 20% ),
czynniki genetyczne (ok. 20% ),
służba zdrowia (ok.10% )
Zdrowy styl życia / najważniejsze zasady postępowania służące zachowaniu
i pomnażaniu zdrowia / .
1. Wiedza o samym sobie – rozumienie zasad funkcjonowania organizmu , umiejętność
oceny własnego zdrowia po to , by umieć uprawiać strategię zdrowego stylu życia ,
planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę , nie dopuszczać
do zachorowań , wspomagać zdrowie .
2. Utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości .
3. Nie nadużywanie leków.
4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej .
5. Prawidłowe odżywianie się .
6. Hartowanie się.
7. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem.
8. Wyeliminowanie nałogów .
9. Życzliwość dla innych.
10. Zachowanie postawy copingowej / coping – dawanie sobie rady w życiu / .
Promocja zdrowia – proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim
zdrowiem i doskonalenie swego zdrowia.
Standardy Szkoły Promującej Zdrowie
Szkoła Promująca Zdrowie dąży do osiągnięcia celów i realizuje zadania określone
w podstawach programowych kształcenia ogólnego i ponadto:
1. Pomaga członkom społeczności szkolnej zrozumieć i zaakceptować koncepcję szkoły
promującej zdrowie.
2. Tworzy strukturę i zarządzanie projektami promocji zdrowia, które umożliwiają skuteczne i
ciągłe działania w zakresie promocji zdrowia.
3. Prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników i dąży do zwiększenia jej
skuteczności.
4. Tworzy klimat społeczny sprzyjający:
- zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników,
- osiąganiu przez wszystkich sukcesów i wspierający ich poczucie własnej wartości,
- uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej,
rodziców i osób ze społeczności lokalnej.
5. Tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu
uczniów i pracowników.
Opracowano na podstawie:
• Szczepanik A.: Polski model szkoły promującej zdrowie
• Woynarowska B., Stępniak K.(2002), Ewolucja koncepcji i modelu szkoły promującej
zdrowie w Europie, Wychow. Fiz. Zdrow.,
• Woynarowska B., Stępniak K. (2002), Cele i modele szkoły promującej zdrowie w
różnych krajach Europy. Edukacja, 4,
Szkołą Promująca Zdrowie, materiały Ośrodka Rozwoju Edukacji