Zasłużeni dla Biskupina

odnóg szlaku bursztynowego. Wiódł on od
Brigetio do przyczółka na drugim brzegu Dunaju
− Celemantii (obecnie Iza−Leányvár na Słowacji).
W 214 roku po Chr. uzyskało status municy−
pium, a wkrótce kolonii. W Brigetio odkryto
jeden z dwu znanych z całej prowincji Panonia
sanktuariów Jowisza Dolicheńskiego. W mieście
został znaleziony również wspaniały relief rzym−
ski wykonany z marmuru, z przedstawieniem
Dedala i Ikara.
W 43 roku po Chr., za czasów panowania
cesarza Klaudiusza (41−54), została założona Co−
lonia Claudia Savariensum, czyli Savaria. Miasto
leżało na skrzyżowaniu wielu szlaków handlo−
wych (na przykład z Trewiru do Sirmium − dzisiaj
Sremska Mitrovica w Serbii), w tym, podobnie
jak Brigetio, na trasie tak zwanego szlaku bursz−
tynowym. Savaria wzniesiona została jako kolo−
nia weteranów wojskowych legionu XV Apolli−
naris (potwierdza to znaleziona tam inskrypcja na
kamieniu nagrobnym). Część z weteranów
przybyłych do Savarii wywoziło swoich niewolni−
ków do Carnuntum, skąd szlak bursztynowy
wychodził poza granice Cesarstwa i gdzie łatwiej
było o dobry zarobek. W Savarii osiedlało się
również wielu obywateli rzymskich z północy
Italii; głównie kupcy z Aquilei. Miasto
wyposażono było w cesarskie rezydencje, łaźnie
publiczne, mitreum, amfiteatr (doprowadzający
wodę na odcinku prawie 50 km), akwadukt,
wybrukowany system ulic i wodociągów. W
późniejszym okresie Savaria została ustanowiona
stolicą Pannonia Prima. Miasto odwiedzał re−
gularnie cesarz Konstantyn (306−337). Pomiędzy
441 a 445 rokiem po Chr. Savaria okupowana
była przez Hunów, ale ostatecznie miasto zniszczo−
ne zostało około 458 roku przez trzęsienie ziemi.
Ciekawym zabytkiem Savarii jest teatr, zlokali−
zowany w zachodniej części miasta, w pobliżu
rzeki.
Obszar Sopianae był zasiedlony już w piątym
tysiącleciu przed Chr. przez plemiona celtyckie.
Już na początku I wieku po Chr. miejscowe
osadnictwo Sopianae weszło w obręb Imperium
Romanum. Jednak miasto rzymskie wzniesione
zostało tutaj dopiero w II wieku po Chr. Ze
względu na położenie istotne tak z handlowego jak
i strategicznego punktu widzenia (walki przeciw−
ko barbarzyńcom) znaczenie Sopianae wzrastało
i w 293 roku stało się ono centrum administracji
cywilnej nowej prowincji Pannonia Valeria.
Spowodowało to dalszy rozwój miasta. IV wiek
był złotym okresem dla miasta. Podczas panowa−
nia cesarza Konstantyna (306−337) w mieście
powstała bazylika. Upadek Sopianae związany
był z coraz częstszymi najazdami barbarzyńców,
które wymusiły migracje ludności miasta w bez−
pieczne okolice, głównie do Italii i na Bałkany.
Nad miastem panowali kolejno Hunowie, Goci,
Cesarstwo Wschodniorzymskie, ponownie Goci,
następnie kolejno Longobardowie i Awarowie.
Scarbantia, nazywana przez Pliniusza oppi−
dum Scarbantia Iulia, była osadą założoną przez
plemiona celtyckie. Miasto szybko stało się
jednym z ważniejszych punktów handlowych
Rzymu. Za panowania cesarza Wespazjana (69−
79) miasto otrzymuje rangę municypium − Muni−
cipium Flavium Augustum. Z obszaru miasta z
czasów panowania rzymskiego znane są ponad 73
domy prywatnych mieszkańców (rolników, pro−
ducentów wina, rzemieślników), w tym tzw.
Dom Fabriciusa oraz forum z budynkami uży−
teczności publicznej, znajdujące się na głównym
placu współczesnego Sopronu. Do najważniejszych
znalezisk należą marmurowe posągi Jowisza i
Minerwy z początku II wieku po Chr., pierwotnie
stały one najprawdopodobniej w świątyni na
forum oraz amfiteatr z II wieku po Chr., warsz−
taty produkcji ceramiki.
Jednym z prężniej rozwijających się miast
rzymskich od II do IV wieku było Gorsium,
które powstało, podobnie jak wiele innych miast,
w sąsiedztwie osiedla wojskowego. Gorsium swój
rozwój zawdzięcza cesarzom Trajanowi i Hadria−
nowi. Miasto szybko stało się centrum religijnym
i administracyjnym Panonii. W późnym antyku
był to również ośrodek chrześcijaństwa. Mury
miejskie, bramy wjazdowe, budynki administra−
cyjne, świątynia trójcy kapitolińskiej, rzędy
sklepów, szerokie ulice i forum świadczą o
wielkim znaczeniu Gorsium.
Z biegiem czasu prowincja Panonia była coraz
bardziej osłabiona, dlatego śmiało wkroczyli do
niej barbarzyńcy. Niedługo potem upadło Ce−
sarstwo Zachodniorzymskie a wraz z nim rzyms−
ka Panonia. Później mieszkali tu Awarowie (560−
800), Słowianie (480 − do dziś), a od początku X
wieku Madziarowie.
ROKSANA
CHOWANIEC
Walne zebranie towarzystwa
Zasłużeni dla Biskupina
Członkowie Biskupińskiego Towarzystwa Archeologicznego
im. Walentego Szwajcera zdecydowali o przyznaniu
medali towarzystwa.
Podczas walnego zebrania Biskupińskiego
Towarzystwa Archeologicznego im. Walentego
Szwajcera kapituła, w skład której wchodzą:
Michał Joachimowski, Zbigniew Jaszczuk, Marek
Maciejewski i Wiesław Zajączkowski, przed−
stawiła propozycję przyznania dwóm osobom:
Róży Mikłaszewskiej−Balcer i prof. Paulowi No−
votnemu medalu biskupińskiego towarzystwa.
Propozycja została przyjęta jednogłośnie.
Róża Mik−
łaszewska−Bal−
cer urodziła się
w Puławach
w 1933 roku.
W latach 1951−
1955 studiowała
archeologię na
Uniwersytecie
Warszawskim.
W latach 1956−1957 brała udział w wy−
kopaliskach w Biskupinie pod kierun−
kiem dr. Aleksandra Gardawskiego.
Specjalizując się w okresie kultury
łużyckiej, przez ponad 30 lat samo−
dzielnie bądź z innymi badaczami
prowadziła wykopaliska, nie tylko
w Biskupinie, ale również w innych
regionach kraju. Po śmierci prof.
Rajewskiego, w roku 1974 objęła kie−
rownictwo muzeum w Biskupinie, od−
dział PMA, pełniąc tę funkcję do
1982 roku, kiedy to jej obowiązki
przejął Wiesław Zajączkowski. (jm)
Postanowiono też, że do Budziszyna uda się
delegacja, by wręczyć medal prof. Paulowi Novo−
tnemu, a wręczenie medalu Róży Mikłaszewskiej−
Balcer nastąpiło podczas czerwcowej konferencji,
która była punktem kulminacyjnym obchodów 75.
rocznicy badań archeologicznych w Biskupinie.
Ponadto podczas zebrania w poczet członków to−
warzystwa zostali przyjęci Jacek Jezierski i Zbigniew
JACEK MIELCARZEWICZ
Zwierzykowski.
Profesor Paul Novotny
urodził się w 1912 roku w Bu−
dziszynie. W 1931 roku roz−
począł studia pedagogiczne
w Wyższej Szkole Technicz−
nej w Dreźnie, lecz rok później
został z niej relegowany za
działalność w serbskiej organi−
zacji młodzieżowej. W 1933
roku przyjechał do Polski i ukończył Studium
Anglistyki i Germanistyki na Uniwersytecie Poz−
nańskim. W latach 1937−1939 pracował jako nau−
czyciel, najpierw w Raciborzu, a następnie w Gim−
nazjum Polskim w Gdańsku. Na początku wojny zos−
tał uwięziony w obozie koncentracyjnym w Sztutt−
hofie. Po wyzwoleniu wrócił do Budziszyna, anga−
żując się w odbudowę serbskich organizacji spo−
łecznych. Dwa lata później wybrany został sekre−
tarzem generalnym Domowiny (największej orga−
nizacji jednoczącej Serbów Łużyckich) i pełnił tę
funkcję do 1982 roku. Paul Novotny był członkiem
pierwszej ekspedycji wykopaliskowej Biskupina
w 1934 roku i jest jedynym żyjącym przedwojennym
badaczem Biskupina.
(jm)