strategia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta

Transkrypt

-1-
STRATEGIA ROZWOJU
SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO
MIASTA LUBONIA
SYNTEZA
Opracowanie wykonane
w Centrum Badania
Gospodarki Regionalnej
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu
na zlecenie Zarządu Miasta Lubonia
Poznań 1998
-2-
Zespół autorski:
mgr Alicja Bezmienow
mgr Alicja Czaban
mgr Lidia Modrzyńska
prof.dr hab. Tadeusz Mrzygłód
prof.dr hab. Jan Paradysz
mgr Andrzej Ratajczak
prof.dr hab. Lucyna Wojtasiewicz
Prace techniczno-organizacyjne i redakcyjne:
mgr inż. Sławomir Becker
mgr Dorota Chojnicka
mgr Jerzy Kaczmarek
mgr Ewa Kirschke
Halina Maciejewska
Jolanta Serba
Kierownictwo naukowe:
prof.dr hab. Lucyna Wojtasiewicz
Recenzja:
prof.dr hab. Wanda Gaczek
-3-
Osoby współpracujące z zespołem autorskim - ze strony Rady i Zarządu
Miasta Lubonia:
Marek Bartosz
Zbigniew Jankowski
Włodzimierz Kaczmarek
Lechosław Kędra
Zdzisław Kujawa
Dariusz Listkiewicz
Zofia Mania
Józef Neubauer
Michał Nowacki
Ryszard Olszewski
Janusz Piasecki
Bronisław Podżerek
Mieczysław Pohl
Zdzisław Szafrański
Stefan Wiatr
- Z-ca Burmistrza
- Członek Zarządu
- Burmistrz
- Członek Zarządu
- Przewodniczący Klubu Radnych
- Członek Zarządu
- Przewodnicząca Komisji Rady
- Przewodniczący Komisji Rady
- Sekretarz Miasta
- Przewodniczący Rady
-4-
Spis treści
1. Wstęp ................................................................................................ 6
2. Cel, charakter i metody opracowania .............................................. 7
3. Podstawy informacyjne .................................................................... 11
4. Diagnoza ........................................................................................... 15
4.1. Charakterystyka ogólna ........................................................... 15
4.2. Potencjał gospodarczy .............................................................. 17
4.3. Poziom życia mieszkańców ...................................................... 19
5. Uwarunkowania rozwoju ................................................................. 23
5.1. Właściwości wewnętrzne i cechy otoczenia ............................ 23
5.2. Wyzwania rozwojowe ............................................................... 28
6. Założenia budowy strategii .............................................................. 30
6.1. Rozwój Lubonia jako składowej aglomeracji poznańskiej ...... 30
6.2. Prognoza liczby ludności .......................................................... 33
7. Misja miasta Lubonia ....................................................................... 36
8. Cele strategiczne .............................................................................. 38
9. Program poprawy jakości życia mieszkańców ............................... 41
9.1. Rozwój podstawowych dziedzin usługowych sektora
endogenicznego......................................................................... 41
9.2. Poprawa stanu środowiska ........................................................ 44
9.3. Poprawa połączeń komunikacyjnych z miastem Poznaniem ... 46
-5-
10. Kierunki rozwoju gospodarki ..........................................................48
10.1. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw ............................ 48
10.2. Powiązanie największych przedsiębiorstw z celami
rozwoju Lubonia ..................................................................... 50
10.3. Rozwój innych funkcji ponadlokalnych ................................. 51
11. Hipotezy, warianty, wybory, scenariusze rozwoju .......................... 52
12. Realizacja strategii ........................................................................... 59
12.1. Podmioty realizujące strategię ................................................ 59
12.2. Zadania organów samorządu .................................................. 60
12.3. Sposoby działania, narzędzia, środki ...................................... 61
13. Uwagi końcowe ................................................................................ 66
14. Spis tabel ........................................................................................... 68
15. Spis załączników............................................................................... 69
-6-
1
WSTĘP
Przedstawione niżej opracowanie prezentuje finalne zestawienie wyników badań studialnych i koncepcyjnych, wykonanych dla realizacji zadania
pt. „Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Lubonia” i ostateczny rezultat tych prac w postaci raportu końcowego „Strategii”.
Opracowanie obejmuje:
- diagnozę obecnego stanu społeczno-gospodarczego miasta,
- założenia budowy strategii rozwoju społeczno-gospodarczego,
- główne ustalenia strategiczne (cele i zadania),
- podstawowe problemy realizacji strategii (podmioty, narzędzia, środki).
Oprócz poniższego opracowania syntetycznego integralnymi składowymi „Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Lubonia” są zawarte w odrębnych tomach opracowania studialne, szczegółowiej prezentujące wybrane zagadnienia. Ich wykaz znajduje się na końcu pracy.
-7-
2
CEL, CHARAKTER I METODA
OPRACOWANIA
2.1. Rozwój miasta Lubonia, jak każdej jednostki przestrzenno-społecznogospodarczej o złożonej strukturze i wielorakich funkcjach, musi być oparty
na świadomym i konsekwentnym kształtowaniu. Podstawą świadomego i
konsekwentnego kształtowania rozwoju miasta powinna być strategia rozwoju.
Strategia rozwoju miasta jest dokumentem, który określa długofalowe cele rozwoju miasta i sposoby osiągania tych celów poprzez odpowiednie sterowanie rozwojem. Jest to koncepcja dotycząca spraw podstawowych, decydujących o kierunkach, skali i tempie rozwoju.
2.2. Strategia rozwoju miasta powinna służyć władzom samorządowym w ich
działaniach o różnym horyzoncie czasu i o różnym charakterze.
2.2.1. Jeśli chodzi o horyzont czasu, w działaniach władz samorządowych
wyróżnia się działania strategiczne (perspektywiczne, długofalowe) i działania operacyjne (krótkookresowe, bieżące). Praktyka dowodzi, że działania
strategiczne często wykraczają poza okres 1 kadencji władz samorządu terytorialnego. Działania operacyjne, ze względu na powiązania z budżetem, za-
-8-
mykają się w przedziale roku, chociaż często potrzebne okazuje się tu planowanie 2-letnie. Część zadań ma zakres średniookresowy i obejmuje cały czas
trwania kadencji. Jest rzeczą absolutnie konieczną, aby zadania różnych horyzontów czasu wiązały się w integralną całość, przede wszystkim zaś zadania operacyjne muszą służyć zadaniom strategicznym, być etapem ich realizacji lub tworzyć dlań podstawy.
Strategia rozwoju miasta powinna służyć wiązaniu zadań długofalowych (perspektywicznych) i działań operacyjnych (bieżących) w jedną
wewnętrznie zgodną całość. Tym samym strategia ma pomóc w skutecznym działaniu organów władzy samorządowej kolejnych kadencji.
Strategia rozwoju Lubonia dotyczy horyzontu czasu do roku 2010.
Wiąże się to z prognozą liczby ludności, opracowane na ten właśnie okres.
W gruncie rzeczy jednak pozostałe elementy strategii mają charakter kierunkowy, określają linię działań, profile i priorytety, lecz nie precyzują ich realizacji w czasie. Strategia jest więc raczej dokumentem „Luboń - 2000” niż
„Luboń - 2010”.
2.2.2. W zakresie działań samorządu terytorialnego mieszczą się zadania
własne i zlecone, służące realizacji rozwoju miasta, a po drugie oddziaływania (w różnej formie) na zlokalizowane tu niezależne podmioty gospodarcze,
co ma pośrednio przyczynić się do tego rozwoju. Ważna jest zbieżność działań ogółu podmiotów gospodarczych (organów samorządu, przedsiębiorstw,
instytucji, a także gospodarstw domowych) dla osiągania celów rozwoju miasta.
Strategia rozwoju miasta powinna służyć koordynacji i synchronizacji
zadań realizowanych przez organy samorządowe oraz zadań zrealizowanych
przez wszystkie inne podmioty działające na obszarze miasta - dla osiągania
celów rozwoju miasta.
-9-
Strategia powinna dawać informacje wszystkim podmiotom działającym na obszarze miasta o tym, ku czemu zmierza władza lokalna, jakie
są jej cele i preferencje, a także o tym, czego należy się spodziewać w kolejnych etapach rozwoju. Ta informacyjna funkcja strategii może się
zamienić w funkcję indykatywną (zalecającą, zachęcającą, inspirującą),
jeśli realizacja strategii oznaczać będzie tworzenie warunków sprzyjających określonym działaniom podmiotów gospodarczych.
Strategia rozwoju miasta może również pomóc przy kształtowaniu
współpracy sąsiadujących gmin, może służyć przyciąganiu inwestorów z zewnątrz, a często jest niezbędna - ze względów formalnych - przy ubieganiu
się o zewnętrzne środki pomocowe, np. z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Funduszu PHARE itp.
I wreszcie, strategia może być przydatna lub w jakimś stopniu interesująca dla indywidualnych obywateli, jeśli chodzi o ich plany życiowe (poszukiwanie pracy, zamieszkanie, kształcenie dzieci, inwestowanie w nieruchomości).
2.3. Strategia dotyczy miasta jako złożonego systemu przestrzennospołeczno-gospodarczego. Miasto składa się z takich podsystemów jak ludność (społeczność lokalna), gospodarka (podmioty gospodarujące o różnych
funkcjach), instytucje i organizacje, środowisko przyrodnicze. Strategia
obejmuje te podsystemy w sposób zintegrowany, uwzględniające wszystkie
podstawowe składowe miasta i relacje między nimi.
Strategia ma charakter kompleksowy. Nie ogranicza celów i zadań
rozwoju miasta do sfery gospodarki komunalnej i ustawowych kompetencji władzy lokalnej, chociaż poświęca im szczególną uwagę przy
wskazywaniu sposobów realizacji.
- 10 -
Równocześnie strategia rozwoju miasta nie jest sumą programów rozwojowych poszczególnych podukładów miasta*. Przeciwnie: zakłada się, że
strategia rozwoju miasta jako całości ma charakter autonomiczny i że jej
ustalenia mogą wyznaczać ramy dla niektórych podukładów.
W procesie formułowania celów i zadań strategicznych punkt wyjścia
stanowią przesłanki natury ogólnej (generalne procesy rozwoju miast, z
uwzględnieniem specyfiki miast wchodzących w skład aglomeracji). Przesłanki te są zweryfikowane wynikami analizy istniejących uwarunkowań
wewnętrznych (silne i słabe strony miasta) i zewnętrznych (szanse i zagrożenia), a także wynikami analizy oczekiwań mieszkańców i podmiotów gospodarczych (badania ankietowe) oraz preferencji władz miasta (opinie uzyskane
przy prezentacji kolejnych etapów prac nad strategią).
Strategia jest dziełem eksperckim. Przy jej tworzeniu zastosowano
jednak elementy tzw. procedury mieszanej, zbierając opinie mieszkańców oraz przedsiębiorstw w sprawie przyszłości miasta. Uwzględniono
również opinie władz miasta w przypadkach niezbędnych etapowych
rozstrzygnięć**.
Wyznaczniki strategii mieszczą się w sferze realnej (położenie, przestrzeń, zasoby naturalne, demografia, majątek trwały itd.) i w sferze instytucjonalno-prawnej (zbiory przepisów, kompetencje)***. Tylko w przybliżonym
stopniu ujęte są natomiast wyznaczniki natury psycho- i socjologicznej (poprzez wyrażone w ankietach oczekiwania i preferencje mieszkańców).
2.4. Prace nad strategią przebiegały równocześnie z pracami nad studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Lubonia. Dało
to okazję do weryfikacji niektórych założeń od strony ograniczeń przestrzennych, a także umożliwiło - w niektórych przypadkach - uszczegółowienie
ustaleń ogólnych.
*
W większości podukładów programy takie zresztą nie istnieją.
**
Jest to zaznaczone w odpowiednich partiach tekstu.
***
Według stanu prawnego na koniec pierwszego kwartału 1998 r. Przewidywania ewentualnych zmian w tym zakresie, w związku z przeprowadzoną reformą ustrojową państwa, i ich konsekwencje dla rozwoju Lubonia omówione są w pkt. 11.
- 11 -
3
PODSTAWY INFORMACYJNE
Strategia została opracowana przy wykorzystaniu:
1. ogólnodostępnych danych o Luboniu, istniejących w oficjalnej statystyce
oraz udostępnionych przez Zarząd Miasta Lubonia,
2. specjalnych badań studialnych, wykonanych na potrzeby opracowania strategii.
3.1. W pierwszym przypadku są to dane Urzędów Statystycznych w Poznaniu
i w Jeleniej Górze*. Dane te przedstawiają następujące dziedziny:
- samorząd terytorialny,
- ludność,
- rynek pracy,
- powierzchnia i użytkowanie gruntów,
- transport i łączność,
- stan i ochrona środowiska,
- gospodarka komunalna,
- sklepy,
- turystyka,
*
W Urzędzie Statystycznym w Jeleniej Górze gromadzone są informacje o wszystkich
gminach w Polsce w postaci tzw. Banku Danych Lokalnych.
- 12 -
- szkolnictwo i wychowanie,
- ochrona zdrowia i opieka społeczna,
- kultura i sztuka,
- system REGON,
- dochody/wydatki budżetu gminy,
- inwestycje.
Dane te, istniejące w ogólnodostępnej statystyce, mają tę zaletę, że
kwalifikują się do porównań z innymi jednostkami gminnymi województwa
czy nawet kraju. Mogą być również wykorzystane do budowania dynamiki i
ciągłości (zmienności) określonego zjawiska (procesu). Ich wadą jest natomiast niekompletność.
Zestaw danych dla miasta Lubonia
według cech obligatoryjnych BDL
przedstawia Załącznik 1.
3.2. W drugim przypadku źródłem danych są opracowania specjalistycznych
jednostek, jak Wydział Rozwoju Regionalnego Urzędu Wojewódzkiego
w Poznaniu i Biuro Rozwoju Regionalnego Rządowego Centrum Studiów
Strategicznych, indywidualne badania szczegółowe wykonane przez studentów Akademii Ekonomicznej w Poznaniu oraz zestawienia i opracowania
zawarte w specjalistycznych czasopismach typu „Wspólnota” i „Samorząd
terytorialny”, a także opracowania eksperckie.
Zagadnienia badawcze ujęte są w 6 grupach:
- zjawiska i procesy demograficzne,
- potencjał gospodarki,
- struktura gospodarki,
- procesy inwestycyjne,
-warunki życia ludności
- sytuacja finansowa gmin.
- 13 -
W opracowaniach eksperckich szczególne znaczenie ma prognoza liczby ludności miasta Lubonia. Obejmuje ona okres 1998-2010 i obrazuje
strukturę ludności według płci i wieku.
Prognozę liczby struktury ludności
miasta Lubonia na lata 1998-2010
Na podstawie całości zgromadzonych informacji opracowany został
zestaw relacji, które - jak sądzimy - stanowić mogą narzedzie prezentacji, wyjaśniania, oceny i ewentualnie prognozowania przeobrażeń (procesów rozwojowych) miasta. Relacje powyższe uwzględniamy w diagnozie miasta przy
przyjęciu założenia, iż najważniejsze jest rozpoznanie tych przeobrażeń, które wiążą się z uruchamianiem systemu gospodarki rynkowej i dążeniem do
ożywienia gospodarczego. W ten sposób próbujemy dowiedzieć się, jak przekłada się generalna polityka gospodarcza państwa i regionu na konkretne
procesy rozwojowe miasta. Równie ważnym problemem jest to, czy i jak
przeobrażenia gospodarki w mieście odzwierciedlają się w warunkach życia
mieszkańców. I wreszcie, poprzez konstrukcję i rozpoznawanie odpowiednich relacji chcemy uzyskać wiedzę o tym, jak w procesie przeobrażeń „mieści się” działalność władzy lokalnej.
Bardzo istotnym uzupełnieniem wyżej wymienionych informacji podstawowych są badania ankietowe przeprowadzone wśród mieszkańców i podmiotów gospodarczych Lubonia.
Badania ankietowe skierowane do 300 wylosowanych metodą reprezentacyjną mieszkańców miasta Lubonia mają na celu poznanie opinii mieszkańców na temat obecnego stanu miasta i pożądanych kierunków jego rozwoju. Przede wszystkim chodzi o to, aby rozpoznać, w czym ludność upatruje
walory miasta przyjaznego mieszkańcom. W badaniu tym zawarta jest również grupa pytań skierowanych do ludzi młodych (grupa wiekowa 16-21 lat)
w celu rozpoznania warunków, które pozwalają wiązać przyszłość tych ludzi
z miastem Luboniem.
- 14 -
Badania ankietowe przeprowadzone wśród mieszkańców Lubonia
i wyniki tych badań przedstawia
Załącznik 3.
Badanie ankietowe skierowane do 300 podmiotów gospodarczych
(przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych różnej wielkości i przedmiotu
działania) mają na celu rozpoznanie opinii przedsiębiorców na temat warunków funkcjonowania życia gospodarczego w Luboniu i perspektyw jego rozwoju.
Badania ankietowe przeprowadzone wśród podmiotów gospodarczych miasta Lubonia i wyniki tych
badań przedstawia Załącznik 4.
- 15 -
4
DIAGNOZA
4.1. Charakterystyka ogólna
4.1.1. Luboń jest jednym z najmłodszych miast województwa poznańskiego.
Prawa miejskie otrzymał uchwałą Rady Państwa w 1954 roku. Dzisiejsze
miasto powstało w wyniku połączenia w jedną jednostkę administracyjną
trzech wsi: Lasku, Lubonia i Żabikowa.
Dzieje Lubonia są wszakże znacznie dawniejsze. Pierwsze dane źródłowe o Luboniu pochodzą z 1316 roku, z czasów panowania Władysława
Łokietka. W połowie XV wieku król Polski, Kazimierz Jagiellończyk wyraził
zgodę na sprzedaż Lubonia władzom Poznania. Momentem przełomowym w
historii tego miasta było wybudowanie linii kolei żelaznej na przełomie XIX
i XX wieku.
W roku 1870 wybitny działacz wielkopolski August Cieszkowski założył na terenie swego folwarku w Żabikowie Wyższą Szkołę Rolniczą im. Haliny. Była to pierwsza uczelnia rolnicza w Wielkopolsce. Budynek, w którym
ta placówka się mieściła, stoi do dziś przy ul. Powstańców Wielkopolskich.
Na początku XX wieku w Luboniu powstawały znaczne, jak na owe
czasy, obiekty przemysłowe. Fabryka Przetworów Ziemniaczanych LubońWronki, fabryka drożdży i kilka cegielni. Luboń z wioski zaczął się prze-
- 16 -
kształcać w osadę fabryczną, a w latach międzywojennych rozrósł się
i umocnił swój potencjał przemysłowy.
Obecnie Luboń jest piątym pod względem powierzchni i potencjału
gospodarczego miastem województwa poznańskiego. Zajmuje obszar 13,5
km2, ma 21,9 tys. mieszkańców (stan na koniec 1997 r.).
4.1.2. Luboń graniczy z Poznaniem na długości 8 km i jest z nim złączony
utrwalonym systemem komunikacyjnym. Przez minione lata wytworzyły się
tu silne związki w postaci:
- dojazdów do pracy,
- dojazdów do szkół,
- zakupów,
- korzystania z usług specjalistycznych i wyższego rzędu, a także - w
wielu przypadkach - z usług podstawowych.
Związki te tradycyjnie miały układ jednokierunkowy i nadały Luboniowi status miasta satelitarnego w znaczeniu „sypialni” Poznania. Jakkolwiek w ostatnich latach powyższy układ zaczął się w pewnym stopniu zmieniać (zmiania sytuacji rynkowej nie wymaga zakupów w Poznaniu, uruchomienie średniej szkoły ogólnokształcącej daje szansę młodym Lubonianom
nauki na miejscu, a nawet dojazdów młodzieży z Poznania) lecz nadal nie
można jeszcze mówić o zrównoważonych (a w każdym razie obejmujących
szerszą strukturę) dwukierunkowych relacjach między Luboniem a Poznaniem. Potrzebne są w tym zakresie świadome i celowe działania.
Bliskie położenie i silne powiązania z Poznaniem są szczególną cechą charakterystyczną Lubonia, którą trzeba uwzględnić w diagnozie
i strategii jego rozwoju. W diagnozie oznacza to potrzebę odniesień (porównań) podstawowych wskaźników, zwłaszcza w poziomie życia mieszkańców Lubonia, do Poznania; w strategii - wyrażać się powinno programem wykorzystania szans, jakie niesie bliskość Poznania, i uniknięcia
zagrożeń, jakie z tego powodu istnieją i mogą w przyszłości się pojawiać.
4.2. Potencjał gospodarczy
- 17 -
4.2.1. Według oficjalnej statystyki na terenie Lubonia istnieje ponad 2200
podmiotów gospodarczych, z których 98% stanowi własność prywatną. Gros
podmiotów gospodarczych to typowy „small business”, o dość zróżnicowanej
strukturze (produkcyjnej, usługowej) i różnym profilu działalności. Brakuje
informacji o zasięgu terytorialnym i powiązaniach przestrzennych lubońskich
firm małej i średniej wielkości; z badań ankietowych wynika, że zdecydowanie przeważa tu zasięg lokalny. Oblicze gospodarcze miasta na ogół kojarzy
się jednak tradycyjnie, i niestety niekorzystnie (szkodliwość dla środowiska),
z dwoma największymi zakładami przemysłowymi Lubonia, tj. z Zakładami
Chemicznymi „LUBOŃ” S.A. i z Wielkopolskim Przedsiębiorstwem Przemysłu Ziemniaczanego. Są to zakłady ważne dla gospodarki miasta, ze
względu na ich rangę i potencjał gospodarczy. Istotna jest wszakże zbieżność
zasad ich rozwoju z celami i potrzebami miasta. Wiadomo, że w ostatnim
okresie, oprócz ogólnych zmian restrukturyzacyjnych w tych przedsiębiorstwach, podjęto tu inwestycje mające na względzie ochronę środowiska.
Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego doprowadziło do zmniejszenia
zużycia wody (co oznacza zmniejszenie ścieków), a Zakłady Chemiczne
przeszły na nawozy węglowane (nie pylące).
Gospodarka Lubonia to również działalność rolnicza. Na obszarze ponad 600 ha użytków rolnych funkcjonuje tu ponad 90 prywatnych gospodarstw rolnych i prawie dwa razy tyle gospodarstw ogrodniczych. Jednakże
tylko znikomy ich odsetek należy do podmiotów rozwojowych, dobrze prosperujących; większość - jeśli ma sprostać warunkom gospodarki rynkowej wymaga restrukturyzacji (moderniazaji i wzmocnienia ekonomicznego).
4.2.2. Na ogólny potencjał gospodarczy miasta składa się sfera gospodarcza
sensu stricto i tzw. otoczenie biznesu, tj. infrastruktura techniczna, banki, instytucje, szkolnictwo zawodowe. Pod tym względem stan Lubonia nie przedstawia się w pełni zadowalająco.
Z badań stanu i funkcji miast województwa poznańskiego wynika, że Luboń zajmuje 11 pozycję spośród 34 przebadanych jednostek. Wyższe pozycje, oprócz Poznania, zajmują: Września, Nowy Tomyśl, Oborniki,
Śrem, Gniezno, Swarzędz, Środa, Grodzisk, Mosina. Sytuacja Lubonia jest
bardziej korzystna pod względem uwarunkowań gospodarczych niż społecz-
- 18 -
nych. W uwarunkowaniach infrastruktury technicznej szczególnie negatywnie zaznacza się stan kanalizacji. Uwarunkowania komunikacyjne przedstawiają się relatywnie dobrze (poziom wyższy od średniej w miastach).
Sytuację Lubonia pod względem
uwarunkowań do rozwoju funkcji
miast przedstawia Załącznik 5.
Powyższe spostrzeżenia o stosunkowo słabej pozycji Lubonia w pełnieniu funkcji ponadlokalnych potwierdza badanie tzw. współczynnika centralności, mówiącego o możliwości świadczenia usług na rzecz otoczenia.
Okazuje się, że Luboń zajmuje 67 pozycję wśród 148 przebadanych miast
liczących więcej niż 5 tys. mieszkańców (w woj. poznańskim - 16 miejsce na
21 przebadanych miast). Co więcej, jego pozycja jest raczej nieokreślona,
jeżli chodzi o specyfikę świadczonych usług. W zestawie zdolności do obsługi pozamiejscowej (według Europejskiej Klasyfikacji Działalności) Luboń
ma tylko 1 zdolność (Poznań ma ich 9) i to w grupie tzw. pozostałych działów łącznie (poza handlem, gastronomią, transportem, oświatą, ochroną
zdrowia)*.
Słabe wyniki Lubonia w powyższych charakterystykach nie są obojętne dla tzw. atrakcyjności inwestycyjnej miasta. Potwierdzają to dane Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową. Badaniami Instytutu objęto 540 miast
liczących mniej niż 30 tys. mieszkańców, biorąc pod uwagę lokalny rynek
pracy, klimat społeczny dla inwestycji, infrastrukturę techniczną, otoczenie
biznesu, łatwość dojazdu, skuteczność dotychczasowej transformacji ustrojowej oraz możliwości wypoczynkowe.
W rankingu tym Luboń zajął pozycję wyższą od średniej (z racji bliskości Poznania), ale gorszą niż Kórnik, Oborniki i Swarzędz, które znalazły
się w tzw. ekstraklasie inwestycyjnej.
Potencjał gospodarczy Lubonia opiera się na tzw. „small busi*nessie”. Wymaga on wzmocnienia instytucjonalnego, unowocześnienia
Badania przeprowadzone w Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, Biuro Rozwoi juzwiększenia
oddziaływania (funkcji ponadlokalnych). Rozwój
Regionalnego zasięgu
w Poznaniu.
dwóch największych zakładów przemysłowych Lubonia - w ramach ich
programów restrukturyzacyjnych - wymaga konsekwentnej integracji z
interesami miasta.
- 19 -
nessie”. Wymaga on wzmocnienia instytucjonalnego, unowocześnienia
i zwiększenia zasięgu oddziaływania (funkcji ponadlokalnych). Rozwój
dwóch największych zakładów przemysłowych Lubonia - w ramach ich
programów restrukturyzacyjnych - wymaga konsekwentnej integracji z
interesami miasta.
4.3. Poziom życia mieszkańców
4.3.1. Podstawowe wskaźniki zaspokajania potrzeb życiowych mieszkańca są
w niniejszej „Diagnozie” odniesione do wskaźników istniejących w mieście
Poznaniu. Wynika to z założenia, że takie właśnie odniesienie jest przydatne
do budowy strategii rozwoju Lubonia, ponieważ daje mu wzorzec adekwatny
do oczekiwań i preferencji mieszkańców. Porównania inne (np. z miastami
podobnej wielkości jak Luboń, ale bardziej wyodrębnionymi z aglomeracji)
wydaje się mniej uzasadnione.
Wskaźniki charakteryzujące infrastrukturę społeczną i poziom
zbiorowej konsumpcji dóbr materialnych i usług niematerialnych w mieście Luboniu i w mieście Poznaniu dowodzą, że obecne warunki bytowe
mieszkańców Lubonia są - przeciętnie licząc - gorsze.
Dane tab. 1 pokazują, że różnice wskaźników nie zawsze mają tę samą
wielkość, ale z reguły kształtują się na niekorzyść Lubonia. Szczególnie uderza niedorozwój infrastruktury technicznej, a zwłaszcza sieci kanalizacyjnej.
Do niekorzystnych cech zalicza się nagromadzenie - w niektórych częściach miasta - różnej i często konfliktowej działalności (funkcji mieszkaniowych i gospodarczych), co powoduje dyskomfort dla mieszkańców. Z badań ankietowych wynika, że mieszkańcy narażeni są na uciążliwości związane z nadmierną ilością dymu i przykrych zapachów. Skarżą się też na hałas.
Ponadto - co też można uznać za czynnik obniżający jakość życia w Luboniu brakuje wykształconej przestrzeni sródmiejskiej i części centralnej, która powinna spełniać funkcje administracyjne, handlowe, usługowe,
kulturalno-rozrywkowe i finansowe.
- 20 -
Charakterystykę i ocenę jakości życia mieszkańców Lubonia przedstawiają Załączniki 3 i 6.
4.3.2. Trudno postawić jednoznaczną diagnozę sytuacji ludności Lubonia,
jeśli chodzi o zatrudnienie. Bliskość Poznania z jego chłonnym rynkiem pracy i relatywnie dogodne warunki dojazdu powodują, że praktycznie stopa
bezrobocia jest w Luboniu niska (niższa niż średnio w woj. poznańskim, które zresztą na tle Polski też przedstawia się korzystnie). Przy tym jednak, rzecz
charakterystyczna, około 34% ankietowanych mieszkańców Lubonia pracujących w Poznaniu deklaruje, że podjęliby pracę w Luboniu, gdyby była to
praca równorzędna jak w Poznaniu pod względem charakteru i wynagrodzenia. Równocześnie 20% jest przeciwnego zdania i wypowiada się za pracą w
Poznaniu pod warunkiem dogodnych połączeń komunikacyjnych.
Generalnie, pod względem zatrudnienia, a w konsekwencji dochodów
ludności sytuacja nie jest w Luboniu zła. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że
nowe warunki gospodarki Polski postawiły tu, podobnie jak w całym kraju,
część ludzi w trudnej sytuacji. Około 2.000 osób korzysta w Luboniu ze środków pomocy społecznej. Jest to odsetek większy (w relacji do liczby mieszkańców) niż w Poznaniu.
- 21 -
Tab. 1. Wskaźniki oceny poziomu życia mieszkańców
Lubonia i Poznania w 1996 r.
Wyszczególnienie
Luboń
Poznań
1. liczba osób/izbę
2. liczba osób/mieszkanie
0,91
3,49
0,85
2,92
3. pow.użytk./osobę w m2
4. przeciętna powierzchnia uzytkowa mieszkań oddzanych do użytku w 1996 roku (w
m2)
- w tym indywidualne
5. odsetek ludności miasta korzyst. z wodociągu
6. odsetek ludności miasta korzyst. z kanalizacji
7. odsetek ludności miasta korzyst. z gazu
19,3
20,0
63,2
74,5
104,9
70,3
144,4
94,9
28,5
63,1
96,4
99,1
34
25
1,35
28
25
1,08
39
67
1
1
20,4
11,8
6,2
3,3
12,4
5257,5
41,1
7,9
76,5
4684,1
3348
5257,5
23,0
2836
8935,9
22,9
I. Warunki mieszkaniowe
II. Oświata i wychowanie
1. liczba uczniów/pom.lekc.
2. liczba uczniów/oddział
3. wsk zmianowości (l.oddz/l.pom.lekc.)
4. liczba dzieci w przedsz. i
oddz.przedszk./100 dzieci w wieku 3-6 lat
5. liczba dzieci w przedszk/l miejsce
6. liczba dzieci w przedszk. i
oddz.przedszk./1 nauczyciela
III. Ochrona zdrowia
1. liczba lekarzy/10 tys. mieszkańców
2. liczba dent./10 tys. mieszkańców
3. liczba pielęg./10 tys. mieszkańców
4. liczba mieszk/aptekę
IV. Kultura
1. liczba woluminów/1 tys. mieszkańców
2. liczba mieszkańców/1 bibliotekę
3. wypożyczenia w woluminach/1 czytelnika
- 22 -
Wyszczególnienie
Luboń
Poznań
251,5
317
7010
277,3
340
8800
277,7
361,3
271,7
325,7
1829
34093
87
59
V. Organizacja życia codziennego
1. liczba abonentów telef./1 tys.mieszkańców
2. liczba samochodów osob./1 tys. mieszkań.
3. liczba mieszkańców/1 plac.poczt.-telekom.
4. liczba abonentów radiowych/1 tys. mieszkańców
5. liczba abonentów telewizyjnych/1 tys.
mieszkańców
VI. Pomoc społeczna
1. liczba osób korzystających z pomocy społecznej
2. liczba osób korzystających z pomocy społecznej/1 tys. mieszkańców
Źródło: Rocznik statystyczny woj. poznańskiego 1997
- 23 -
5
UWARUNKOWANIA ROZWOJU
5.1. Właściwości wewnętrzne i cechy otoczenia*
W celu zbudowania strategii rozwoju Lubonia opartej na ocenie możliwości rozwoju miasta i jego powiązań z otoczeniem, a w szczególności z
miastem centralnym aglomeracji, przeprowadzono analizę środowiska wewnętrzengo i zewnętrznego. Oparto się w niej na zasadach obowiązujących w
tzw.: „analizie SWOT”, która bierze pod uwagę silne strony miasta, na których należy opierać rozwój miasta, oraz słabe strony, które trzeba ograniczać
poprzez wykorzystywanie szans i minimalizację zagrożeń płynących z zewnątrz.
Wśród silnych stron najważniejszą rolę odgrywa niezwykle korzystne
położenie Lubonia. Fakt, iż leży on w bezpośrednim sąsiedztwie najpotęż*
Otoczenie oznacza bezpośrednie sąsiedztwo (tzw. mikrootoczenie) i ogólny system gospodarki kraju (tzw. makrootoczenie).
- 24 -
niejszego ośrodka aglomeracji i jest trwale połączony z jego układami komunikacyjnymi, owocuje wieloma odczuwalnymi korzyściami. Mieszkańcy Lubonia, osoby prowadzące działalność gospodarczą w Luboniu oraz potencjalni inwestorzy mają zapewniony łatwy i szybki dostęp do całego bogatego zaplecza miejskiego Poznania. Mogą zatem korzystać z transportu powietrznego i kolejowego oraz infrastruktury komunikacyjnej i technicznej. Przykładem na to mogą być telefony w Luboniu, obsługiwane przez centralę w Poznaniu, część instalacji sanitarnej podłączona do sieci poznańskiej oraz ujęcie
wody pitnej zlokalizowane na Dębinie w Poznaniu. Mieszkańcy Lubonia w
równej mierze z poznaniakami są odbiorcami usług medycznych, korzystają
ze szkolnictwa ponadpodstawowego i wyzszego oraz bazy sportoworekreacyjnej, a ponadto uczestniczą w życiu kulturalnym Poznania.
Luboń posiada dobrą sieć komunikacyjną, zarówno jeśli rozpatruje się
ją w odniesieniu do powiązań z Poznaniem, który jest najważniejszym i najwiekszym węzłem kolejowym w regionie, jak również ze względu na przebiegającą przez Luboń drogę kołową i linię kolejową, obie o znaczeniu lokalnym i regionalnym. Dojazd do Poznania zapewniają regularne linie autobusowe „Translubu” i MPK. Walorem jest również lokalizacja miasta nad
rzeką Wartą, która jest na tym odcinku spławna.
Wysoka świadomość społeczna mieszkańców Lubonia powoduje, iż
chętnie uczestniczą w przemianach gospodarczych, widząc w nich szansę na
podniesienie własnego poziomu życia. Wyrazem tego jest duża aktywność
gospodarcza. W strukturze podmiotów gospodarczych bardzo duży udział
przypada na sektor prywatny, w którym największą grupę stanowią jednostki
prowadzące szeroko pojętą działalnośc usługową, handlową, transportowa,
przemyslową i budowlaną. Ta z kolei zróżnicowana działalność ma istotne
znaczenie dla podaży miejsc pracy i ogranicza w dużym stopniu możliwość
wystąpienia wysokiego bezrobocia, związanego z upadkiem dominującej
działalności gospodarczej.
Sąsiedztwo Poznania - jak już zaznaczono - ma dla Lubonia pozytywny
wpływ na poziom zatrudnienia. Poznań stanowi atrakcyjny rynek pracy, oferuje wiele możliwości zatrudnienia i stosunkowo dobre wynagrodzenie.
- 25 -
Poznań pełniący dla otoczenia zaplecze administracyjne i naukowobadawcze ułatwia przepływ informacji między ośrodkami. Dzięki temu w
Luboniu możliwy jest rozwój wielu specjalistycznych i wymagających takiego zaplecza działów gospodarki.
Dla Lubonia, Poznań jest dobrym rynkiem zbytu, zwłaszcza dla dobrze
rozwiniętej na tym terenie produkcji rolnej (roslinnej i zwierzęcej) i ogrodniczej.
Do słabości Lubonia zaliczyć należy zanieczyszczone środowisko naturalne (obszar miasta leży w obrębie Poznańskiego Obszaru Zagrożenia
Ekologicznego). Charakterystyczne jest dla niego silne zanieczyszczenie wód
powierzchniowych i gruntowych. Natomiast duża emisja pyłów i gazów, powodująca degradacje zepołów przyrodniczych, w ostatnim czasie - jak już
zaznaczono - została zahamowana. Słabo jest w Luboniu rozwinięta infrastruktura techniczna, a zwłaszcza sieć kanalizacyjna. Ścieki miejskie odprowadzane są przez fragmentarycznie istniejącą kanalizację sanitarną oraz pełniącą jej funkcję kanalizację deszczową. Licznie praktykowane „dzikie” podłączenia do kanalizacji deszczowej (odprowadzane do rzeki Warty i Potoku
Junikowskiego) są dla miasta olbrzymim problemem. W kanalizację sanitarną
wyposażone jest tylko osiedle mieszkaniowe „Lubonianka” oraz parę pojedynczych przyległych ulic. Pozostala, nie objęta siecią kanalizacyjną część
miasta skazana jest na korzystanie z szamba.
W kategorii szans dla Lubonia, ale również i zagrożeń (dla środowiska) może być rozpatrywana przyszła budowa autostrady A-2 biegnącej z
Berlina przez Poznań (Luboń), Warszawę do Moskwy. Wybudowanie autostrady A-2, poza istotnymi korzyściami dla jej użytkowników, spowoduje
ożywienie gospodarcze miasta wynikające ze zwiększonego popytu na surowce i usługi oraz wpłynie na obniżenie bezrobocia. Zgodnie ze szacunkiem
ekspertów przy budowie 1 km autostrady znajdzie zatrudnienie bezpośrednio
i pośrednio 300 osób, a przy jej eksploatacji około 5 osób.
Podobnie korzyścią dla Lubonia, uatrakcyjniającą miasto będzie planowana budowa nowej drogi przebiegającej równoległe do autostrady i łączącej dwa węzły autostradowe znajdujące się w Komornikach i na Dębinie
w Poznaniu. Wybudowana droga w znacznym stopniu odciąży ruch wewnątrz
- 26 -
miasta, a pobudowane wzdłuż tej drogi obiekty handlowe i usługowe służące
obsłudze podróżnym (zjazd jednym i powrót na autostradę drugim węzłem)
mogą przynieść mieszkańcom i miastu korzyści finansowe. Wiążą się z tym
jednak zagrożenia dla środowiska i niebezpieczeństwo pogorszenia warunków bytu okolicznych mieszkańców.
Ważna dla rozwoju Lubonia jest rozwinięta współpraca z zagranicą.
Dobre kontakty, jakie łączą Luboń z miastem Montfoort w Holandii, z francuskim miastem Saint Jacques de la Lande i z niemieckim Rudersdorfem oraz
członkostwo w Światowym Związku Miast Pokoju (World Union Of Cities
For Peaces), zaowocować mogą rozszerzeniem współpracy, ściągnięciem
nowych inwestorów oraz pomocą w zarządzaniu miastem.
Zagrożeniem dla Lubonia, podobnie jak dla wszystkich miast w kraju
są: niestabilne przepisy prawne i finansowe, nieprecyzyjny podział kompetencyjny pomiędzy administracją państwową a samorządem lokalnym oraz
niewielkie środki przeznaczone z budżetu państwa na realizację zadań przejmowanych z urzędów centralnych.
W wyniku przeprowadzonej analizy wewnętrznych właściwości miasta
Lubonia (silne i słabe strony) oraz właściwości otoczenia (szanse i zagrożenia) można ująć jego aktywa i jego pasywa w sposób przedstawiony w tab. 2.
- 27 -
Tab. 2. Aktywa i pasywa miasta Lubonia (wyniki analizy SWOT)
Silne strony
Słabe strony
– położenie w bezpośrednim sąsiedztwie – niedorozwój podstawowej infrastruktugłównego ośrodka aglomeracji
ry komunalnej
– korzystne połączenie komunikacyjne
– znaczne zaniedbania w zakresie ochrony środowiska
– łatwy dostęp do zaplecza infrastruktury – kryzys w budownictwie mieszkaniotechnicznej Poznania oraz jego zaple- wym
cza administracyjnego
– zróżnicowanie gospodarki miasta z – niespójność zabudowy i brak wydużą rolą „small businessu”
kształconego centrum
– wysoka świadomość mieszkańców
Szanse
– brak sprzyjających warunków dla rozwoju kultury, sportu, rekreacji i innych
form spędzania czasu wolnego
Zagrożenia
– sukcesywne umocnianie się samorzą- – niestabilność przepisów prawnych i
dów terytorialnych
finansowych
– usytuowanie miasta na przyszłym
– nieprecyzyjny podział kompetencji
głównym połączeniu komunikacyjnym
między administracją państwową a
wschód-zachód, czyli przy autostradzie
samorządową
A-2
– przynależność miasta do World Union
Cities For Peaces i współpraca z miastami zagranicznymi
– brak niezbędnych środków finansowych
– brak wykształconej i stabilnej współpracy z otaczającymi gminami
- 28 -
– niebezpieczeństwo ekspansywnych
działań centrum aglomeracji
– niebezpieczeństwo innych ewentualnych działań zewnętrzynych, np. związanych z siecią dróg tranzytowych lub
budową lotniska wojskowego
5.2. Wyzwania rozwojowe
Przyszły rozwój miasta powinien odpowiadać wyzwaniom rozwojowym, które niesie rzeczywistość. Są to wyznaczniki ogólne, dotyczące
wszystkich jednostek terytorialnych. Luboń nie powinien być pod tym względem gorzej postrzegany. Jako najważniejsze widzimy następujące wyzwania:
– wyzwania cywilizacyjne:
· rewolucja informatyczna,
· nasilenie tendencji do globalizacji procesów ekonomicznych, gospodarczych i kulturalnych,
· spektakularne ale trwałe zmiany na rynku pracy i w społecznej strukturze konsumpcji, spadek znaczenia grup zawodowych,
· zmiejszenie się i spłaszczenie tradycyjnych struktur organizacyjnych,
· zmniejszenie znaczenia tradycyjnych czynników rozwoju miasta (położenie, zasoby naturalne),
– wyzwania demograficzne:
· słaby przyrost naturalny,
· starzenie się społeczeństwa,
– wyzwania polityczne
· tworzenie się dużych województw, nowych powiatów i wzrost funkcji
stolicy regionu,
- 29 -
· wzrost kompetencji samorządów terytorialnych i jego siły w koordynacji
poczynań lokalnych,
· prawdopodobny wzrost nacisku społecznego na szeroką partycypację
obywateli w procesie decyzyjnym władzy lokalnej,
– wyzwania gospodarcze:
· postęp reformy gospodarczej, rozwarstwienie się społeczeństwa, możliwy wzrost napięć społecznych, migracja dyktowana warunkami ekonomicznymi i społecznymi,
· dostęp do źródeł kapitału na własnym terenie lub sąsiedztwie,
· generalnie większa samodzielność i odpowiedzialność struktur podstawowych (decentralizacja systemu zarządzania gospodarką),
· coraz większa potrzeba poszukiwania nisz rynkowych,
– wyzwania ekologiczne:
· wzrost znaczenia otoczenia przyrodniczego,
· wzrost znaczenia estetyki miasta (harmonia urbanistyczna),
– wyzwania infrastrukturalne:
· rozwój komunikacji zbiorowej i indywidualnej,
· doskonalenie sieci wodno-kanalizacyjnej, dróg, mieszkań,
· rozwój telekomunikacji,
– wyzwania instytucjonalne:
· koniecznośc włączenia do współpracy mieszkańców oraz wszelkich innych podmiotów znajdujących się na terenie miasta.
- 30 -
Uwzględnienie powyższych wyzwań, generowanych przez ogólne procesy rozwojowe zachodzące na świecie, w naszym kraju i w naszym regionie,
a także uwzględnienie wymienionych poprzednio aktywów i pasywów Lubonia jest ważne dla istoty strategii miasta; powinno kształtować filozofię tej
strategii; powinno znaleźć się u podstaw formułowania misji i strategicznych
celów rozwojowych miasta.
6
ZAŁOŻENIA BUDOWY STRATEGII
6.1. Rozwój Lubonia jako składowej aglomeracji
poznańskiej
Funkcjonowanie miasta Lubonia jako integralnej składowej aglomeracji poznańskiej, zwłaszcza w aspekcie jego ścisłych powiązań z Poznaniem,
ma istotne konsekwencje dla budowy strategii rozwoju, a w tym dla:
- formułowania celów strategicznych,
- 31 -
- ujmowania relacji między celami a działaniami prowadzącymi do osiągania
celów,
- rozumienia samowystarczalności i tożsamości miasta.
Generalny cel rozwoju na ogół określony jest jako zapewnienie ludziom możliwie najwyższego poziomu życia. Składa się na to zespół cząstkowych, a mianowicie:
1) zapewnienie mieszkańcom miejsc pracy i dochodów pozwalających
na niezbędny w odczuciu społecznym poziom życia;
2) zapewnienie warunków bytu materialnego, a w tym: wyżywienia,
mieszkania i przebywania w środowisku nie szkodzącym zdrowiu;
3) zapewnienie warunków rozwoju duchowego, a w tym: możliwości
wypoczynku, kształcenia, dostępu do informacji, obcowania z kulturą i rozrywką, podróży i kontaktów z szeroko rozumianym otoczeniem;
4) zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i perspektyw na przyszłość, a
w tym: poczucia stabilizacji (zabezpieczenia dorobku życia) i szans rozwoju
dla następnych pokoleń.
Cele te mają charakter uniwersalny; trudno mówić o ich określonej
specyfice lokalnej. Na pewno jednak w skali lokalnej dokonuje się ich konkretyzacja i hierarchizacja, a także dostosowanie do warunków rozwoju.
Ogólne drzewo celów w każdej gminie musi mieć własną strukturę, odpowiadającą możliwościom gminy i oczekiwaniom jego mieszkańców, a także
konkretnej sytuacji gminy. Otóż sądzić należy, że w przypadku Lubonia nie
jest konieczne eksponowanie celu wymienionego tu na pierwszym miesjcu
- w znaczeniu zapewnienia pracy w miejscu zamieszkania. Ważne są natomiast cele podane na pozycjach drugiej, trzeciej i czwartej, a więc bezpośrednio związane z endogenicznymi funkcjami miasta. Takie ujęcie hierarchii
celów wynika ze ścisłego powiązania rynków pracy Lubonia i Poznania.
Praktycznie jest to jeden wspólny rynek. Akceptację tego stanu rzeczy wyraża opinia mieszkańców, którzy nie różnicują zatrudnienia w Lubonia i w Poznaniu, a przynajmniej nie preferują wyraźnie żadnego z nich, zwracając tyl-
- 32 -
ko uwagę na potrzebę zapewnienia odpowiednich warunków komunikacyjnych.
Strategiczny cel rozwoju Lubonia powinien wyrazić się - w zakresie sektora endogenicznego - w postaci dążenia do ukształtowania warunków bytu mieszkańców na poziomie nie gorszym, a możliwie nawet
lepszym niż w mieście centralnym.
Jeśli zaś chodzi o sektor egzogeniczny - to celem strategicznym powinien
być pełny partnerski udział w rozwoju Poznania w dziedzinie przemysłu,
budownictwa, a także niektórych usług ponadlokalnych.
Luboń musi być miastem rzeczywiście konkurencyjnym wobec Poznania i godnym uwagi inwestorów ze względu na takie kryteria jak:
– zalety położenia,
– infrastruktura transportowa,
– wysokość podatków i ewentualną możliwość ulg, zwalnianie z opłat itp.,
– nastawienie władzy lokalnej (wyrażające się m.in. takimu ułatwieniami dla
potencjalnych inwestorów jak „ośrodek jednej wizyty”),
– kontakty handlowe i „otoczenie biznesu”,
– uroki przebywania lub nawet zamieszkania.
Oczywiście dotyczyć to może tylko niektórych dziedzin. Trzeba tych
dziedzin poszukiwać i tworzyć dla nich sprzyjające warunki rozwoju. Od ich
potencjału i kondycji zależeć będzie siła ekonomiczna miasta (wielkość dochodów budżetu miasta). Hasło „jaka gospodarka, takie finanse” ujawni się
tu z całą konsekwencją.
W tym zakresie Luboń mógłby pełnić również niektóre funkcje usługowe na rzecz pozostałych gmin otaczających (Komornik i Mosiny), a także
prowadzona tu działalność gospodarcza mogłaby funkcjonować na zasadzie
kooperacji z otoczeniem. Trzeba by tu wytworzyć (wmocnić) określoną tożsamość gospodarczą miasta.
- 33 -
W rachubę może też wchodzić tożsamość kulturowa. Nie wydaje się
ona jednak w Luboniu zaznaczona zbyt wyraźnie, ani łatwa do zrealizowania,
ponieważ jest to sprawa nie tylko sfery realnej (placówek, stowarzyszeń, ruchów z zakresu szeroko rozumianej kultury), ale również, a może - przede
wszystkim, jest to sprawa postaw, wyobrażeń, nawyków, a to wymaga długiego procesu kształtowania. W strategii rozwoju nie można wszakże tożsamości kulturowej miasta zupełnie pominąć.
Rozwój Lubonia jako składowej aglomeracji poznańskiej to nie tylko jego funkcje sypialniane względem Poznania. Luboń powinien być
organizmem gospodarczym o wielu funkcjach i konkurować z Poznaniem o część przedsięwzięć założonych w programie strategicznym metropolii, a także o przedsięwzięcia z nimi kooperujące. Może również służyć otoczeniu w zakresie wybranych działań usługowych.
6.2. Prognoza liczby ludności
W strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Lubonia przyjmuje się
określoną prognozę liczby mieszkańców. Prognoza ujęta jest w dwóch wersjach.
6.2.1. Prognoza biologiczna (nie uwzględniająca migracji)
Prognoza ta wyraża się liczbą i strukturą przedstawioną w tab. 3. Została ona opracowana w Katedrze Statystyki Akademii Ekonomicznej w Poznaniu przy następujących założeniach:
a. Założenia odnośnie płodności:
1. Współczynnik dzietności teoretycznej wynosi 1,5 dziecka i nie zapewnia
prostej reprodukcji ludności,
- 34 -
2. Rozkład cząstkowych współczynników płodności wg wieku kobiet jest
średnią arytmetyczną z lat 1992-1996 dla wszystkich miast w Polsce,
3. Dzietność przyjęto na stałym poziomie w całym prognozowanym okresie.
b. Założenia odnośnie trwania życia:
1. ”Perspektywiczne” prawdopodobieństwa przeżycia oszacowano na podstawie danych GUS, dotyczących całego kraju,
2. Przyjęto, że umieralność będzie się zmniejszać i docelowo (rok 2010)
osiągnie taki poziom, jaki miały w połowie lat osiemdziesiątych Szwecja i Finlandia,
- 35 -
3. Zakłada się do roku 2010 przeciętnie dalsze trwanie życia noworodka
męskiego na ponad 70 lat i żeńskiego na około 78 lat, czyli tyle samo,
ile założono w prognozie GUS dla woj. poznańskiego.
6.2.2. Prognoza pomigracyjna
Prognoza ta jest wyrazem założeń rozwojowych miasta przyjętych programowo jako pożądany stan docelowy (wyraz uzgodnień zespołu opracowującego strategię i zespołu opracowującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Lubonia). Prognoza ta wyraża się
liczbą 25 tys. mieszkańców w etapie docelowym (rok 2010). Dla prognozy tej
przyjęta jest struktura wieku w dwóch wersjach: 1) struktura analogiczna jak
struktura w prognozie demograficznej miasta Poznania oraz 2) struktura według prognozy biologicznej (przedmigracyjnej) opracowanej dla Lubonia.
Wyniki przedstawia tab. 4.
Tab. 4. Prognozowana na rok 2010 liczba ludności Lubonia z uwzględnieniem programu migracji - w tys. osób
Struktura wieku
Grupa wieku
w/g prognozy miasta Poznania
%
tys. osób
w/g prognozy biologicznej miasta Lubonia
%
tys. osób
- 36 -
0 - 17
16,8
4,20
20,4
5,10
0-2
28
0,70
3,3
0,83
3-6
3,8
0,95
4,6
1,15
7 - 14
7,4
1,85
9,0
2,25
15 - 17
2,8
0,70
3,5
0.87
18 - 59/64
65,7
16,40
67,5
16,88
60/65 i więcej
17,5
4,40
12,1
3,02
Ogółem
100,0
25,00
100,0
25,00
7
MISJA MIASTA LUBONIA
Przedstawione wyżej wyniki diagnozy stanu miasta, opis uwarunkowań
i wyzwania rozwojowe można sprowadzić do następujących stwierdzeń i postulatów w zakresie podstaw budowy strategii Lubonia:
1. Luboń jest składową aglomeracji poznańskiej, szczególnie silnie
związaną z miastem centralnym,
- 37 -
2. w kształtowaniu przyszłości miasta nie można abstrahować od jego
satelitarnego charakteru,
3. odrębność administracyjna, historyczna i przestrzenno-ekonomiczna
Lubonia wskazuje na potrzebę zmiany (poszerzenia) jego funkcji w
aglomeracji, tzn. przejścia z funkcji głównie sypialnianej na inne zadania, łącznie z szerszą partycypacją w zadaniach gospodarczych
Poznania,
4. przyszłość Lubonia powinna być kształtowana na zasadzie spożytkowania bliskości miasta centralnego, a równocześnie zalet charakterystycznych dla obszarów peryferyjnych,
5. powiązania z Poznaniem trzeba ulepszyć poprzez sukcesywne
usprawnianie systemu komunikacyjnego, a zalety peryferyjności wyeksponować i rozwinąć, głównie przez poprawę stanu środowiska, charakter zabudowy mieszkaniowej i korzystne warunki dla
„small businesu”.
W sumie misja Lubonia - to funkcjonowanie samodzielnego miasta,
dającego mieszkańcom możliwie najlepsze warunki bytu, a podmiotom
gospodarczym możliwe najlepsze warunki funkcjonowania i rozwoju na zasadzie wykorzystania zalet bliskości miasta centralnego, lecz bez
jego wad (uciążliwości); w miejsce wad powinny tu wystąpić zalety obszarów peryferyjnych.
Łączenie korzyści płynących z bliskości miasta centralnego z zaletami
obszaru peryferyjnego powinno stworzyć szczególną konkurencyjność Lubonia, zarówno w zakresie jakości życia mieszkańców, jak i w zakresie warunków funkcjonowania gospodarki.
- 38 -
8
CELE STRATEGICZNE
8.1. Cele strategiczne rozwoju Lubonia - jak wynika z założonej jego misji mieszczą się w dwóch zakresach:
- w zakresie jakości życia mieszkańców,
- w zakresie waurnków funkcjonowania życia gospodarczego.
- 39 -
8.1.1. W pierwszym przypadku chodzi o to, aby stworzyć mieszkańcom Lubonia ogólne warunki bytowania w tym mieście nie gorsze (a pod niektórymi
względami nawet lepsze) niż w innych sąsiednich miejscowościach wchodzących w rachubę jako potencjalne miejsca zamieszkania, a zwłaszcza w
Poznaniu, kreującym pod tym względem określone wzorce. Takie ujęcie celu
ma na uwadze szczególną przesłankę strategiczną (poza, oczywiście, generalną zasadą, że zawsze i wszędzie celem rozwoju powinno być postęp w zaspokajaniu potrzeb ludzi), a mianowicie dążenie do osiągniecia atrakcyjności
miasta, która zapewni jego odpowiedni rozwój ludnościowy z uwzględnieniem migracji.
Rozwój ludnościowy oznacza, rzecz jasna, obowiązki i zadania dla gospodarki lokalnej, oznacza bowiem konieczność zaspokojenia potrzeb coraz
większej liczby mieszkańców. Jednak rozwój ludnościowy jest równocześnie
czynnikiem postępu i wzrostu potenjału gospodarki. Tylko w doraźnym ujęciu ujemne saldo ruchów migracyjnych może być rozumiane jako „ulga w
kłopotach”. Na dłuższą metę ujawniają się niekorzystne skutki emigracji,
wynikające zwłaszcza stąd, że emigrują przeważnie ludzie młodzi, prężni,
najwartościowsi dla rozwoju i postępu. Podobnie, imigracja - doraźnie
wywołując zadania i dodatkowe potrzeby miasta, długofalowo służy jego
rozwojowi.
Oczywiście procesy migracyjne muszą być elementem świadomej
i konsekwentnej polityki władz miasta. W przypadku Lubonia założono, iż
uzasadniona docelowa (w horyzoncie tworzonej strategii kraju) liczba mieszkańców to 25 tys. osób*. W stosunku do prognozy biologicznej oznacza to
programowany napływ ludności do roku 2010 rzędu 3 tys. osób. Aby ci ludzie faktycznie do Lubonia przybyli i stworzyli oczekiwany potencjał wytwórczy, a przede wszystkim finansowo-podatkowy (co oznacza, że liczy się
nie tylko ich ilość, ale również struktura wiekowa i kwalifikacje), trzeba zapewnić im konkurencyjne - w stosunku do innych miejscowości - warunki
życia. Konkurencyjność ta wyrażać się może nie tylko jakością warunków
bytowania, ale również relatywną taniością i ułatwieniami.
*
Założono to w wyniku uzgodnień zespołu opracowującego strategię rozwoju Lubonia,
zespołu opracowującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz przedstawicieli Rady i zarządu Miasta Lubonia.
- 40 -
Cel strategiczny 1: poprawienie atrakcyjności Lubonia jako miejsca zamieszkania czyli zapewnienie mieszkańcom ogólnych warunków
bytu na poziomie nie niższym niż w konkurencyjnym otoczeniu,
a zwłaszcza w mieście Poznaniu, kształtującym określone wzorce dla obszaru aglomeracji.
8.1.2. W drugim przypadku chodzi o zwiekszenie potencjału gospodarki,
podniesienie jej poziomu i polepszenie struktury.
Wiele wskazuje na to, że może to być sektor małych i średnich przedsiębiorstw (o różnym profilu działalności), nastawionych na zaspokajanie
rynku aglomeracji poznańskiej i funkcjonujących w związkach kooperacyjnych na tym obszarze, zwłaszcza z miastem centralnym, przy wykorzystaniu
nisz, które ów rynek tworzy. Może to być również partycypacja w funkcjach
ponadlokalnych Pozniania, a także zaspokajanie niektórych potrzeb jego
mieszkańców. Rzecz w tym, aby przyciągnąć lub uaktywnić kapitał przynoszący w efekcie:
- lepszą kondycję finansową miasta,
- poszerzenie funkcji ponadlokalnych (niekoncentrowanie się na funkcji sypialnianej względem Poznania),
- wytworzenie określonej tożsamości gospodarczej miasta.
Cel strategiczny 2: poprawienie atrakcyjności Lubonia jako miejsca lokalizacji działalności gospodarczej, zwłaszcza takiej, która nada
miastu wyższą rangę ekonomiczną i zapewni wydajne i stabilne źródła
dochodów budżetowych.
8.2. Oba cele strategiczne, chociaż opatrzone numerami porządkowymi
i przedstawione w określonej kolejności, powinny być traktowane jako koherentne i wzajemnie uwarunkowane. Osiągnięcie każdego z nich zależy od
sfery realnej i cech jakościowych miasta. Osiągnięcie każdego z nich zależy
więc od wielu działań, które powinny być zintegrowane. Propozycje w tym
zakresie przedstawia dalszy tekst opracowania.
- 41 -
9
PROGRAM POPRAWY JAKOŚCI ŻYCIA
MIESZKAŃCÓW
9.1. Rozwój podstawowych dziedzin usługowych sektora
endogenicznego
9.1.1. Gospodarka mieszkaniowa
- 42 -
Celem jest zapewnienie warunków mieszkaniowych nie gorszych
pod względem standardu, a możliwie lepszych niż przeciętnie w Poznaniu (w typowych dzielnicach mieszkaniowych) pod względem zieleni,
ciszy, świeżego powietrza, rozwiązań architektonicznych, a także - jeśli
okaże się to możliwe - pod względem kosztów budowy i eksploatacji
mieszkań.
Tworzenie takich warunków mieszkaniowych wymaga:
· podjęcia działań związanych z uzbrojeniem terenów pod budownictwo mieszkaniowe,
· przygotowania komunalnych terenów mieszkaniowych wyposażonych w infrastrukturę techniczną, a następnie zbywania ich inwestorom w trybie przetargowym,
· zbadania (uaktualnienia i weryfikacji) chłonności obszarów miejskich i zestawienia zasobów terenów pod budownictwo mieszkaniowe,
· opracowania koncpecji polityki mieszkaniowej oraz programu
budownictwa czynszowego,
· korzystania z różnych źródeł finansowania budownictwa mieszkaniowego.
9.1.2. Usługi lokalne
Celem jest zapewnienie zaspokojenia potrzeb w zakresie usług podstawowych (codziennych) na poziomie nie niższym niż w przeciętnej dzielnicy mieszkaniowej w Poznaniu.
Służyć temu powinny następujące zadania:
a. w zakresie ochrony zdrowia:
· inicjowanie i integrowanie działań instytucji sektora publicznego i prywatnego oraz organizacji pozarządowych na rzecz ochrony środowiska,
zachowań prozdrowotnych oraz poprawy życia osób niepełnosprawnych,
- 43 -
· przejęcie przez placówki podstawowej opieki zdrowotnej wiodącej roli
w ochronie zdrowia mieszkańców,
· sprzyjanie tworzeniu ośrodków specjalistycznych, wyposażonych w wysokiej klasy aparaturę diagnostyczno-leczniczą.
b. w zakresie opieki socjalnej i pomocy społecznej:
· rozwijanie inicjatyw i działań społecznych na rzecz osób najbardziej potrzebujących,
· propagowanie idei pomocy społecznej we współpracy ze szkołami,
służbą zdrowia i mas-mediami,
· rozszerzenie pomocy dla ludzi starszych, osób niepełnosprawnych, upośledzonych i z marginesu społecznego,
· poprawienie ładu i porządku publicznego, przeciwdziałanie zjawiskom
patologii społecznej oraz ograniczenie przestępczości.
c. w zakresie kultury:
· ukształtowanie własnego centrum kulturalno-rozrywkowego, pozwalającego na ożywienie miasta i zapewnienie mieszkańcom łatwego dostępu do kultury,
· wspieranie własnych inicjatyw kulturalnych, a w szczególności amatorskiego ruchu artystycznego,
· inicjowanie, wpółorganizowanie i współfinansowanie rodzimych imprez, które będą okazją do zaprezentowania osiągnięć kultury lubońskiej, zintegrowania mieszkańców i ściągnięcia gości z zewnątrz,
· inicjowanie i koordynowanie działań wyrównujących, likwidujących
dysproporcje w dostępie do kultury m.in. poprzez zwiększenie zakresu
edukacji (zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży) i organizacja imprez
otwartych adresowanych do szerokiego grona odbiorców,
· przekształcenie programowe i organizacyjne instytucji kultury podlegających miastu, zgodnie z aktualnymi potrzebami.
- 44 -
d. w zakresie kultury fizycznej, wypoczynku i różnych form spędzania
czasu wolnego:
· rozbudowa bazy i urządzeń sportowo-rekreacyjnych,
· popularyzacja i upowszechnienie kultury fizycznej, sportu i turystyki,
· zagospodarowanie rekreacyjne terenów przeznaczonych na ten cel w
planie przestrzennym oraz obszarów rekultywowanych,
· wykorzystanie terenów nad Wartą do rekreacji masowej,
· organizacja i współorganizacja impres sportowo-widowiskowych o zasięgu ponad lokalnym,
· tworzenie Szkolnych i Młodzieżowych Centrów Rekreacji,
· organizowanie wycieczek i rajdów, których celem będzie poznanie walorów przyrodniczych i rozbudzenie zainteresowań krajoznawczych iturystycznych.
e. w zakresie oświaty i wychowania:
· wspieranie rozwoju szkół publicznych i niepublicznych wszystkich
szczebli na terenie miasta,
· rozwijanie zainteresowań dzieci i młodzieży poprzez funkcjonowanie
różnych form zajęć pozalekcyjnych oraz realizację programów edukacyjnych,
· wspieranie organizacji społecznych i innych pozaszkolnych placówek
prowadzących działalność opiekuńczo-wychowawczą i pedagogiczną,
zwłaszcza na rzecz dzieci i młodzieży ze środowisk zagrożonych patologią społeczną,
· tworzenie w szkołach klas i oddziałów integracyjnych,
· zapewnienie różnych form wypoczynku dzieci i młodzieży.
W programie poprawy jakości życia mieszkańców Lubonia trzeba
uwzględnić ich obecnie zróżnicowany stan między obszarami zabudowy blokowej (Luboń, Żabikowo), a pozostałymi częściami miasta o przeważającej
- 45 -
zabudowie rozproszonej (Lasek. Lasek Dolny). Różny stopień wyposażenia
tych obszarów w urządzenia zaspokajające podstawowe potrzeby mieszkańców powoduje, że praktycznie w wielu przypadkach będą tu potrzebne odmienne programy realizacyjne.
9.2. Poprawa stanu środowiska
Chodzi o zapewnienie stanu środowiska odpowiadającego wymaganym
normom i dającego mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego.
Konieczne tu jest:
1. Polepszenie jakości powietrza poprzez:
· inwentaryzację źródeł emisji zanieczyszczeń do atmosfery na terenie
miasta Lubonia i zbilansowanie wielkości emisji tych zanieczyszczeń,
· instalowanie urządzeń likwidujących zanieczyszczenia w istniejących
i nowo powstających zakładach,
· sukcesywne likwidowanie kotłowni węglowych i zastępowanie ich kotłowniami z zastosowaniem paliwa proekologicznego,
· sukcesywne ograniczanie uciążliwości komunikacyjnych m.in. przez
elimację z ruchu pojazdów nadmiernie emitujących spaliny (szczególnie
autobusów komunikacji miejskiej), udrożnienie i usprawnienie funkcjonowania układu komunikacyjnego oraz stosowanie wzdłuż głównych
ciągów komunikacyjnych pasów zieleni i ochronnych barier (np. ekranów akustycznych).
2. Poprawienie gospodarki ściekami (ochrona wód) poprzez:
· budowę kanalizacji sanitarnej i deszczowej,
· rozwiązanie problemu oczyszczania ścieków,
· likwidację urządzeń gromadzących ścieki (szamba, rozlewiska, zlewnie
itp.),
· rygorystyczne przestrzeganie wymogów dotyczących gospodarki wodno-ściekowej w nowo powstających podmiotach gospodarczych (masarnie, przetwórnie, usługi motoryzacyjne itp.).
- 46 -
3. Poprawienie gospodarki odpadami komunalnymi i zlikwidowanie uciążliwości składowisk odpadów przemyslowych poprzez:
· wprowadzenie kampanii promocyjnej selekcji odpadów,
· budowę urządzeń utylizacyjnych na zorganizowanym wysypisku śmieci
w Żabikowie,
· likwidację uciążliwości składowisk odpadów poprodukcyjnych na terenach przyzakładowych Zakładów Chemicznych „Luboń” S.A. i przy
Wielkopolskim Przedsiębiorstwie Przemysłu Ziemniaczego,
· rekultywację gruntów zdegradowanych.
Problemy poprawy stanu środowiska w Luboniu przedstawia Załącznik 7.
9.3. Poprawa połączeń komunikacyjnych z miastem
Poznaniem
9.3.1. Oprócz poprawy jakości życia mieszkańców Lubonia w drodze odpowiednich przedsięwzięć warunkujących zaspokajanie potrzeb na terenie miasta, trzeba zapewnić warunki komunikacyjne umożliwiające dogodny dojazd
do Poznania w celu zaspokojenia potrzeb w zakresie usług ponadpodstawowych. Powinien to być dojazd do centrum nie gorszy niż z dzielnic mieszkaniowych na obrzeżu Poznania. Proponujemy tu następujące przedsięwzięcia:
· zwiększenie częstotliwości kursów jazdy autobusów, wprowadzenia
kursów nocnych oraz dopasowanie ceny biletów do warunków poznańskich,
· rozważenie możliwości wprowadzenia na trasy komunikacyjne mikrobusów, docierających do śródmieścia Poznania,
· objęcie Lubonia gęstszą siecią komunikacji zbiorowej, umożliwiającą
między innymi dojazd mieszkańców z różnych części miasta do dworca
PKP i na zakupy w centrum,
- 47 -
· wymianę starego, zużytego taboru na nowe autobusy, zabierające większą liczbę pasażerów,
· pertaktacje z poznańskimi władzami na temat budowy parkingu typu
„park & ride” na granicy obu miast, tj. Lubonia i Poznania.
9.3.2. Konsekwentne ulepszanie warunków komunikacyjnych między Luboniem i Poznaniem ma nie tylko bezpośrednie znaczenie dla poprawy jakości
życia mieszkańców w znaczeniu korzystania z usług ponadpodstawowych w
Poznaniu. Ułatwia również dojazdy do pracy do Poznania, co jest bardzo
istotne dla osiągania równowagi na rynku pracy i służy podnoszeniu poziomu
dochodów ludności, a tym samym służy realizacji ambitnego programu podnoszenia poziomu życia. Większość przedsięwzięć, o których była mowa w
pkt. 9.1., uzależniona jest nie tylko od zasobów budżetu miasta, lecz również
od wzrostu zamożności społeczeństwa.
Projekt programu działań w zakresie
poprawy jakości życia mieszkańców
Lubonia zawiera Załącznik 6.
9.3.3. W zakresie poprawy połączeń komunikacyjnych Lubonia z Poznaniem
należy również mieć na uwadze koncepcję przedłużenia Poznańskiego Szybkiego Tramwaju.
- 48 -
10
KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARKI
Rozwój gospodarki został wymieniony - w poprzednich rozdziałach jako drugi, po poprawie jakości życia mieszkańców, cel strategiczny rozwoju
Lubonia. W gruncie rzeczy nie jest to cel sam w sobie, ani cel odrębny, lecz
raczej - środek do osiągania celu pierwszego. Miasto musi mieć odpowiednie
źródła dochodów, jeśli ma w określonym stopniu poprawić ogólne warunki
życia mieszkańców. Mieszkańcy muszą mieć odpowiednie dochody, aby wy-
- 49 -
starczająco zaspakajać swe potrzeby indywidualne, a także żeby korzystać z
nieodpłatnych przecież urządzeń ogólnomiejskich. I wreszcie, musi istnieć
odpowiedni obraz (image) miasta, aby skutecznie przyciągnąć tu ludzi z kapitałem i pomysłami. Wszystko to powoduje, że strategia rozwoju miasta to
również - obok strategii zaspakajania potrzeb mieszkańców - strategia rozwoju gospodarki.
10.1. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw
Z diagnozy miasta Lubonia i z ogólnej koncepcji jego rozwoju wynika,
że warto kontynuować dotychczasową linię gospodarki opartej na małych i
średnich przedsiębiorstwach. Wiadomo, że przedsiębiorstwa small businessu
charakteryzują się:
- dużą elastycznością w procesie dostosowania swojej struktury produkcyjnej do potrzeb rynkowych,
- wysoką innowacyjnością i skłonnością do ponoszenia ryzyka,
- wysoką dynamiką wzrostu zatrudnienia,
- znaczącym udziałem we wzroście dochodu narodowego.
Doświadczenia ostatnich lat w Polsce i w regionie poznańskim pokazują, że małe i średnie przedsiębiorstwa przyczyniły się do odbudowy równowagi rynkowej, gdyż wykazały znaczną mobilność w zakresie struktur asortymentowych produkcji i handlu oraz przyczyniły się do ukształtowania działań przedsiębiorczych, powiązanych z ryzykiem i zgłaszanymi potrzebami
rynku. Dobrze zorganizowane i zarządzane małe i średnie firmy mają następujące cechy:
1) mają z reguły niższe koszty,
2) są ruchliwsze technologicznie i rynkowo,
3) są zdolne do kooperacji z dużymi firmami,
4) podejmują ryzyko wytwarzania nowych wyrobów,
5) uruchamiają nowe formy handlu,
6) organizują nowe więzi kapitałowe i zagraniczne,
7) są bardziej elastyczne w uwzględnieniu wymagań ekologicznych.
- 50 -
Istotną okolicznością w procesach gospodarczych realizowanych przez
mały biznes jest uzyskiwanie nie tylko nowych jakości w gospodarce, ale
także wykazywanie zdolności do wykorzystania zasobów surowcowych i siły
roboczej w konkretnych sytuacjach lokalnych, zwłaszcza w tych dziedzinach
działalności, gdzie występuje duży popyt i istnieje relatywnie mniejsza konkurencja. Udział małych i średnich firm w rozwoju gospodarczym wyraża się
także tworzeniem nowych miejsc pracy, które są mniej kapitałochłonne niż w
dużych przedsięwzięciach. Jest to bowiem - jak powiedziano - sektor gospodarki wykazujący większą odporność rynkową dzięki wysokiej elastyczności
w dostosowywaniu się do zmiennych warunków działania.
Te korzyści dla Lubonia są istotne i warto w zakresie tym zalecać ten
kierunek działania. Oczywiście nie można przesądzać profilu asortymentowego, przedmiotowego przedsiębiorstw. Można tu natomiast sugerować
uwzględnienie dwóch zasad. Są nimi:
1. szybkie i efektywne wchodzenie w tzw. nisze rynkowe,
2. korzystanie z bliskości Poznania i nastawienie się na kooperację i inne
formy współpracy.
Decyzje w rozwoju gospodarczym należą, rzecz jasna, do autonomicznych podmiotów gospodarczych, natomiast w strategii (konkretnie w programach operacyjnych strategii) powinien być zawarty obraz działań, które
owe decyzje zainspirują, ułatwią ich realizację, a także powiążą z potrzebami
miasta*.
Przy pozostawieniu przedmiotu działalności small businessu decyzjom
zainteresowanych podmiotów - odpowiednio do gry sił rynkowych, trzeba
jednak zaznaczyć potrzebę troski o ich jakość, w aspekcie nowoczesności
i zgodności z zachowaniem wymagań środowiska. W przypadku Lubonia jest
to jeden z priorytetów rozwojowych. Ochrona (poprawa) walorów środowiska jako podstawa poprawy jakości życia mieszkańców z jednej strony, a bliskość Poznania z jego innowacjami z drugiej strony, nakazują54
, aby Luboń był obszarem lokalizacji działalności gospodarczej o możliwie
wysokim poziomie jakościowym.
*
Piszemy o tym w punkcie 12.
- 51 -
Rozwój gospodarki Lubonia może być nadal oparty na małych
i średnich przedsiębiorstwach. Ich profil jest sprawą otwartą, natomiast
w strategii miasta powinny być określone warunki, które zapewnią ich
jakość (nowoczesność i zgodność z założeniami poprawy środowiska).
10.2. Powiązanie największych przedsiębiorstw przemysłowych
Lubonia z celami rozwoju miasta
Powyższa teza o oparciu gospodarki Lubonia na small businessie nie
oznacza negacji dwóch największych przedsiębiorstw przemysłowych Lubonia, tj. Zakładów Chemicznych i Wielkopolskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego. Ich rola w gospodarce miasta jest istotna i powinna być
rozwijana, z konsekwentnym dążeniem do respektowania wzajemnych interesów przedsiębiorstw i miasta. W procesie rozwoju tych przedsiębiorstw, odpowiadającym ich założeniom restrukturyzacyjnym powinny być uwzględnione następujące aspekty interesów miasta:
- odpowiedni stan środowiska (rozwój zrównoważony),
- ład przestrzenny i właściwa gospodarka otaczającymi obszarami,
- zatrudnienie i dochody ludności.
10.3. Rozwój innych funkcji ponadlokalnych
Rozwój gospodarki Lubonia to również funkcje ponadlokalne pełnione
na rzecz otoczenia. Hipotetycznie można tu brać pod uwagę następujące
przedsięwzięcia:
a) Ponadregionalne Centrum kongresowe (kompleks hotelowokonferencyjny z elementami rekreacji),
b) Park Technologiczny (z uwzględnieniem zasobów badawczych
uczelni poznańskich i z myślą o rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w
skali całej aglomeracji poznańskiej; część tych przedsiębiorstw mogłaby być
nastawiona na obsługę autostrady A-2, a także na potrzeby rozwoju sąsiednich gmin wiejskich),
- 52 -
c) Przedsięwzięcia służące zaspokajaniu niektórych potrzeb mieszkańców Poznania w zakresie rozrywki i wypoczynku; chodzi tu o Rodzinne Centrum Rekreacji, które obsługiwałoby całe rodziny (dzieci, młodzież i starszych) i byłoby też elementem turystyki obejmującej Wielkopolski Park Narodowy.
Wstępne rozeznania uzasadniają preferowanie koncepcji Parku Technologicznego jako jednego z podstawowych działań w aktywizacji funkcji
ponadlokalnych Poznania.
Zarys koncepcji uruchomienia w
Luboniu Parku Technologicznego
11
HIPOTEZY, WARIANTY, WYBORY,
SCENARIUSZE ROZWOJU
11.1. Wskazanie wyżej (8) dwa główne cele strategiczne rozwoju miasta Lubonia, tzn. poprawa jakości życia mieszkańców i rozwój gospodarki, oraz
sformułowane w nawiązaniu do tych celów programy działań (9 i 10), są
koncepcją ogólną, która wymaga skonkretyzowania jeszcze przed przetworzeniem w tzw. zadania operacyjne (wykonawcze). Skonkretyzowanie następuje poprzez:
- 53 -
a. określenie hipotez rozwoju sytuacji, w ramach której strategia będzie
realizowana,
b. dokonanie wyboru w tych przypadkach, gdy istnieje możliwość podjęcia różnych zadań lub możliwość różnych sposobów realizacji zadań, a także - co zdarza się bardzo często - gdy istnieje konieczność
rezygnacji z pewnych zadań z powodu niemożności ich wykonania
(np. z braku środków).
Wiele z tych spraw odnosi się już bezpośrednio do fazy realizacji strategii, część jednak może i musi być podjęta już w fazie przygotowania strategii, aby zapewnić jej spójność wewnętrzną i adekwatność do określonych
preferencji.
Kierunki działań w zakresie poprawy poziomu życia mieszkańców
i rozwoju gospodarki w skali lokalnej wymagają oceny i weryfikacji
z dwóch punktów widzenia:
1. z punktu widzenia zmian w warunkach ogólnych (ogólnosystemowych),
2. z punktu widzenia zmian w najbliższym otoczeniu.
11.1.1. Pierwsza sprawa w przypadku Lubonia, podobnie zresztą jak w przypadku każdego miasta lub gminy sprowadza się do pytania: czy zmiany ogólnosystemowe w Polsce będą sprzyjać rozwojowi lokalnemu, czy będą prowadzić do wzrostu dochodów miasta, czy prawo nie będzie tego rozwoju hamować. Założenia reformy ustrojowej Polski są pod tym względem obiecujące, ale faktyczne efekty reform - nie do końca są wiadome. Właściwe wydaje
się zakładanie tu wariantu optymistycznego i wariantu pesymistycznego.
11.1.2. W drugiej sprawie niewiadoma dotyczy realizacji strategii miasta Poznania, zwłaszcza w jej aspekcie przestrzennym (a więc na styku z Luboniem), a także nie istniejącej jeszcze strategii całej aglomeracji poznańskiej
lub obszaru metropolitalnego Poznania. Szczególnie ważny jest też proces
realizacji programu budowy dróg krajowych i regionalnych (tranzytu) i
- 54 -
oczywiście autostrady A-2. Tutaj, podobnie jak w pierwszej sprawie, należy
liczyć się z możliwością różnych (dla Lubonia lepszych lub gorszych) rozwiązań szczegółowych.
Trzeba sobie wyobrazić i trzeba założyć różne warianty rozwoju
sytuacji zewnętrznych, w ramach których będzie realizowana strategia
Lubonia. Daje to różne scenariusze postępowania.
11.1.3. W kategoriach hipotez można też rozpatrywać zmiany statusu administracyjnego Lubonia, od utraty praw samodzielnej gminy do wzrostu uprawnień związanych z lokalizacją organów powiatowych.
Pierwsza ewentualność wydaje się mało realna (chociaż procesy obserwowane w Europie Zachodniej dają przykłady scalania gmin). Gdyby to
nastąpiło i gdyby Luboń stał się dzielnicą Poznania, mógłby liczyć na partycypację w większych środkach, które prawdopodobnie Poznań będzie posiadać, ale nie byłby do chyba wielki kąsek w związku z peryferyjnością Lubonia przy wielkich potrzebach ścisłego centrum (choćby tylko w zakresie komunikacji).
Druga ewentualność, tj. lokalizacja w Luboniu siedziby władz powiatowych, nie jest wykluczona. Wydaje się wszakże, że Luboń nie wiele by na
niej zyskał poza pewnym prestiżem i pewną ilością miejsc pracy w administracji. Powstałyby natomiast poważne obowiązki na rzecz ułatwień życia
obywateli w zakresie korzystania z usług zawarowanych dla szczebla powiatowego samorządu terytorialnego. Nie do końca wiadomo, w jakim stopniu
obowiązkom tym sprosta zwiększony napływ środków. W sumie hipoteza
powiatu nie wydaje się naszym zdaniem dla Lubonia zbyt obiecująca.
11.2. Scenariusze przyszłego rozwoju zależą również od wyborów podejmowanych już w fazie prac nad strategią. W przypadku Lubonia wybory takie
dotyczą:
1. potencjału ludnościowego Lubonia w docelowym horyzoncie czasu (rok
2010),
- 55 -
2. partycypacji Lubonia w strategicznych zadaniach aglomeracji poznańskiej,
3. charakteru miasta w strukturze społeczno-gospodarczej aglomeracji (obszaru metropolitalnego Poznania).
11.2.1. W pierwszym przypadku chodzi o określenie liczby mieszkańców,
która byłaby odpowiednia dla pożądanego rozwoju miasta i równocześnie
dałaby się zharmonizować z możliwościami wzrostu mieszkalnictwa i infrastruktury. Są tu różne hipotezy. Prognoza biologiczna (bezmigracyjna) określa liczbę ludności w roku 2010 na ok. 22 tys. Plan zagospodarowania przestrzennego woj. poznańskiego wykazuje dla Lubonia docelową liczbę mieszkańców rzędu 30 tys. osób. Analiza chłonności obszaru Lubonia wskazuje na
nieprzekraczalność liczby 28 tys. osób. Z bardziej szczegółowych studiów
nad trendami i możliwościami rozwoju miasta wynika liczba 25 tys. osób.
Liczba 25 tys. mieszkańców wydaje się najbardziej uzasadniona w
świetle ogólnych założeń rozwoju miasta Lubonia. Oznacza to potrzebę
zrealizowania programu imigracji do Lubonia około 3 tys. osób.
Sprawą polityki miasta (wdrażanie określonych zadań strategii) jest jak
ten program imigracyjny zrealizować i to nie tylko pod względem ilościowym, ale również jakościowym (struktura wieku, kwalifikacje zawodowe
itp.)*.
11.2.2. W drugim przypadku chodzi o wybór dziedziny, w której Luboń zaistniałby szczególnie wyraźnie (spektakularnie) w ogólnym funkcjonowaniu
aglomeracji. W rozważaniach brane były pod uwagę koncepcje: 1. Centrum
Kongresowego, 2. Parku Technologicznego, 3. Rodzinnego Centrum Rozrywki.
Analizy wykazały, że w Luboniu nie ma wystarczających możliwości
dla pierwszego z wymienionych przedsięwzięć. Przedsięwzięcie takie wymaga bowiem nie tylko odpowiednich połączeń komunikacyjnych (co Luboń
posiada, również w zakresie dostępności do lotnictwa), ale wielu innych roz*
Piszemy o tym w pkt. 12.
- 56 -
wiązań infrastruktury kongresowej, którą nie byłoby łatwo wypracować (jest
o to trudno również w Poznaniu). Ponadto efekty owego Centrum dla gospodarki Lubonia przedstawiają się dość enigmatycznie.
Rodzinne Centrum Rozrywki może zaistnieć, ale nie na skalę przodującego przedsięwzięcia gospodarki Lubonia. Może to być przedsięwzięcie
mieszczące się w granicach między skalą miejscową (dla mieszkańców Lubonia) i częściowo ponadlokalną (dla mieszkańców peryferyjnych, południowo-zachodnich, części Poznania). Byłaby to więc jedna z uzupełniających funkcji Lubonia. Warto dodać, że aby uczynić z takiego przedsięwzięcia
funkcję wiodącą (o odpowiedniej skali i efektach dochodowych dla miasta),
trzeba by nie tylko zgromadzić środki dla dużych działań realnych, ale też
skutecznie ukształtować nowy obraz (image) miasta, a to jest zadanie trudne i
wymagające długiego czasu.
Najbardziej realny i uzasadniony wydaje się pomysł uruchomienia Parku Technologicznego. Ta instytucja wymaga zaplecza naukowego (co Luboń
posiada z racji bliskości Poznania) i ssania ze strony gospodarki, oczekującej
wsparcia dla rozwoju, postępu i innowacji. To ssanie - według obecnych analiz - jest realne. Sektorem, który owo zapotrzebowanie generuje, jest sektor
małych i średnich przedsiębiorstw, przy czym chodzi nie tylko o przedsiębiorstwa Lubonia lecz o całą aglomerację, wraz z Luboniem. W Luboniu istnieją też podstawy materailne (grunt, zabudowa) do uruchomienia Parku.
Wiodącym elementem w przeobrażeniu (unowocześnieniu) gospodarki miasta Lubonia, a równocześnie znaczącym składnikiem funkcji
Lubonia w aglomeracji poznańskiej może być Park Technologiczny nastawiony na obsługę rozwoju malych i średnich przedsiębiorstw.
11.2.3. Trzecia sprawa, a mianowicie określenie charakteru miasta Lubonia w
strukturze społeczno-gospodarczej aglomeracji poznańskiej, który to charakter należałoby w sposób świadomy i konsekwentny kształtować, jest sprawą
szczególnie trudną, ponieważ dotyczącą jakościowych (tzw. miękkich, czyli
mniej konkretnych, mniej uchwytnych) czynników rozwoju. Określenie charakteru miasta i troska o jego kształtowanie jest jednak potrzebne. Charakter
- 57 -
miasta determinuje kierunek, a często i tempo jego rozwoju. Odpowiednie
ukierunkowanie charakteru miasta pozwala łączyć w jedną całość wszystkie
inne, tzw. twarde (konkretne, policzalne) czynniki zmian. Zakładane tu przeobrażenia (np. postulowane uruchomienie Parku Technologicznego)
i związki kooperacyjne z Poznaniem uzasadniają nastawienie Lubonia na
rozwój społeczeństwa klasy średniej i odpowiedniej dlań gospodarki. Odnosi
się to również do infrastruktury i mieszkalnictwa. W tym ostatnim przypadku
wiadomo, że Luboń nie ma warunków i opinii sprzyjającej budownictwu rezydencjonalnemu, ale może z powodzeniem realizować niezagęszczone budownictwo mieszkaniowe o podwyższonym standardzie.
Istnieją podstawy, aby określać przyszłość Lubonia jako miejsca
zamieszkania społeczeństwa klasy średniej (middle class). Pod kątem widzenia cech i potrzeb tej klasy powinna być kształtowana gospodarka
i infrastruktura miasta.
11.3. Całość powyższych hipotez i wariantów rozwoju sytuacji, a także wybory, które w tej fazie prac nad strategią są dokonywane, wskazują - jak powiedziano - na różne scenariusze rozwoju. Krańcowe ich ujęcie przedstawiamy w tab. 5.
Zapewne sytuacja tak się ułoży, że nie nastąpią równocześnie ani
wszystkie zjawiska pozytywne, ani wszystkie - negatywne. Ważne jest jednak
to, że poszczególne zjawiska rozwoju są ze sobą powiązane, tworzą łańcuch
zależności. Chodzi więc o podjęcie przedsięwzięć, które uruchomią łańcuch
reakcji pozytywnych.
- 58 -
Tab. 5. Scenariusze rozwoju Lubonia
Scenariusz A
pesymistyczny
Scenariusz B
optymistyczny
1. nie poprawią się podstawy finansowe 1. zadziałają pozytywne mechanizmy
samorządu lokalnego
wzrostu finansów w skali lokalnej
2. nie uda się stworzyć podstaw do roz- 2. nastąpi ilościowy i jakościowy (m.in.
w powiązaniu z Parkiem Technolowoju (zwiększenia i unowocześnienia)
gicznym) rozwój małych i średnich
sfery gospodarczej Lubonia
przedsiębiorstw
3. nie zwiększą się dochody miasta
3. zwiększą się dochody miasta
4. nie nastąpi istotna poprawa warunków 4. zostaną stworzone warunki do rozwomieszkaniowych, infrastruktury i śroju budownictwa, infrastruktury i
dowiska (przedsięwzięcia ograniczą
osiągnięcia dobrego stanu środowiska
się do skromnych działań komunal(co wywoła impuls w inwestycjach
nych)
prywatnych)
5. pogorszy się struktura demograficz- 5. poprawi się struktura demograficzna
na miasta (nastąpi emigracja ludności
(i uda się ukształtować społeczeństwo
w wieku aktywności zawodowej i poklasy średniej o cennych walorach
stawach prorozwojowych)
prorozwojowych)
- 59 -
Konkluzja:
Konkluzja:
Luboń przyjmie strategię wegetacji
Luboń osiągnie strategię rozkwitu
12
REALIZACJA STRATEGII
12.1. Podmioty realizujące strategię
Strategia jest budowana pod kątem osiągnięcia harmonijnego i efektywnego rozwoju miasta jako dobra wspólnego. Chodzi w niej o ukształtowanie miasta przyjaznego ludziom pod względem zamieszkania i zaspakajania codziennych potrzeb, a równocześnie sprzyjającego działalności gospodarczej (sensu largo) i w konsekwencji atrakcyjnego dla inwestorów.
- 60 -
Strategia ma swojego głównego adresata. Tym adresatem są lokalne
władze samorządowe, ustawowo powołane do zaspokajania potrzeb wspólnoty. Adresatem strategii są również wszystkie inne podmioty funkcjonujące na
obszarze miasta (w tym - potencjalne, a więc zamierzające na obszarze miasta się osiedlić lub rozpocząć działanie). Adresatem strategii są zatem obywatele i ich zbiorowości (gospodarstwa domowe, stowarzyszenia, ugrupowania,
partie, związki) oraz podmioty gospodarujące, a więc przedsiębiorstwa, banki, instytucje, agencje, również jednostki funkcjonalne typu non profit.
Wszystkie te podmioty są realizatorami strategii. Niektóre czynią to
bezpośrednio, jeśli ich cele są tożsame ze strategicznymi celami rozwoju
miasta, inne pośrednio - jeśli mają swe własne, odrębne cele (a jest tak bardzo
często), lecz efekty ich działalności nie są obojętne dla spraw ujętych w strategii.
Podmioty realizujące strategie to organy samorządu lokalnego
oraz wszystkie podmioty zlokalizowane (faktycznie i potencjalnie) na obszarze miasta, a więc gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje itd. Organy samorządu terytorialnego realizują strategię
bezpośrednio, adekwatnie do swych ustawowych zadań (własnych i zleconych czy powierzonych); inne podmioty realizują strategię pośrednio
przy okazji realizacji swych własnych zadań statutowych lub indywidualnych dążeń, które nie muszą być tożsame (i z reguły nie są) z celami
strategii, ale mogą jej służyć.
12.2. Zadania organów samorządu
Rola organów samorządu działających w imieniu i na rzecz społeczności lokalnej jest w procesie realizacji strategii wieloraka i złożona.
Przede wszystkim jest to bezpośrednia działalność inwestycyjna, mająca na celu realizację konkretnych przedsięwzięć z zakresu gospodarki komunalnej i innych dziedzin służących zaspokajaniu potrzeb wspólnoty mieszkańców.
Po drugie jest to działalność mająca na celu uruchomienie przedsięwzięć wszystkich innych podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na ob-
- 61 -
szarze miasta (faktycznie i potencjalnie) w kierunku realizacji strategii rozwoju miasta.
Po trzecie jest to działalność niwelująca, neutralizująca negatywne
efekty działań innych podmiotów w przypadku istnienia konfliktów między
celami strategicznymi miasta a celami tych podmiotów.
Wszystkie te działania, aby były skuteczne, powinny tworzyć całość,
powinny się zawierać w zintegrowanym programie przedsięwzięć samorządu
lokalnego.
W procesie realizacji strategii rozwoju miasta organy samorządu
są bezpośrednim realizatorem przedsięwzięć z zakresu inwestycji komunalnych, a ponadto pełnią rolę inicjatywną i inspiracyjną w stosunku do
wszystkich innych podmiotów gospodarczych, a także - w granicach
kompetencji - korygują ich działalność w celu minimalizacji zagrożeń dla
rozwoju miasta. W sumie działalność organów samorządu na rzecz realizacji strategii jest działalnością:
- bezpośrednio wykonawczą (w zakresie gospodarki własnej miasta),
- inspirującą i inicjatywną (wobec niezależnych podmiotów gospodarczych),
- koordynacyjną , kontrolną i korygującą (w ramach kompetencji wobec
ogółu działalności na obszarze miasta).
Przedmiotowo rzecz biorąc, zadania samorządu terytorialnego w procesie realizacji strategii, to: *
- zadania inwestycyjne (własne),
- zadania informacyjno-promocyjne,
*
W praktyce zadania te się krzyżują, zazębiają, wzajemnie na siebie nakładają.
- 62 -
- zadania inspirująco-stymulacyjne,
- zadania ochronne, regulacyjne i konkretne,
- zadania koordynacyjne.
12.3. Sposoby działania, narzędzia i środki
Władze lokalne w dążeniu do rozwoju miasta na ogół stosują trzy typowe sposoby postępowania.
Pierwszy sposób do działania na zasadzie indywidualnych dążeń samorządowych władz miejscowych do lokalizacji przedsięwzięć inwestycyjnych
kapitału zewnętrznego na ich terenie. Sposób ten jako strategia „szukaj i
znajdź” (seek and find) opiera się na oddolnych indywidualnych inicjatywach
władz lokalnych. Z reguły inicjatywy te odnoszą się do szukania inwestorów
z zewnątrz, najczęściej spoza kraju, który chcieliby podjąć działalność gospodarczą na terenie miasta czy gminy. Bardzo często chodzi o filie dużych
zakładów przemysłowych. Droga ta ma następujące zalety:
- daje władzom lokalnym szanse działania na własną rękę, w oparciu o rozeznanie swoich potrzeb i aktywów rozwoju,
- pozwala pokonać barierę braku własnych środków kapitałowych,
- rodzi nadzieję na rozwój obszarów dotychczas zapóźnionych gospodarczo,
ale posiadających pewne aktywa interesujące dla inwestorów zewnętrznych, jak np. tanie grunty, tania siła robocza, niezbyt skażone środowisko
itp.
Z kolei wady powyższej drogi - to:
- niebezpieczeństwo, że uruchamiane przez inwestorów zewnętrznych przedsięwzięcia raczej nie prezentują takich rodzajów działalności, które mogłyby działać później mnożnikowo na rozwój obszaru, ponieważ - jak wynika z doświadczeń innych krajów - dotyczą raczej prymitywnej techniki,
przedsięwzięć mniejszej skali itp.,
- indywidualne i często przypadkowe efekty w ogólnym rozwoju i zagospodarowaniu przestrzennym.
- 63 -
Omawiany sposób w swej istocie odpowiada systemowi rozwiniętej
samorządności, rozproszeniu własności i zdecydowanej otwartości kraju
względem napływu obcego kapitału. Żeby był dla Lubonia skuteczny, musi
trafiać na grunt dobrze przygotowany, zwłaszcza pod względem przepisów
prawa w zakresie własności i pod względem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dla realizacji tej drogi działania potrzebne są informacje o szeroko rozumianych walorach (zasobach) gminy wraz z ich opisem cech jakościowych, rozmieszczenia, dostępności itp. a równocześnie o
wszystkich tych okolicznościach, które pozwolą owe walory spożytkować, co
w konsekwencji oznacza przekształcenie warunków rozwoju w czynniki
rozwoju. Należy tu uporządkowanie spraw własnościowych, wypracowanie
zasad adaptacji zewnętrznego kapitału, odpowiednie systemy organizacyjne,
instytucjonalne i informacyjne, a także określony udział władz lokalnych
(przedsiębiorstw komunalnych) we wspólnych przedsięwzięciach budowy
infrastruktury i zagospodarowania przestrzeni.
Drugi sposób działania, którym na ogół posługuje się władza lokalna,
to rozwój gospodarki na zasadzie stwarzania przez te władze maksymalnych
ułatwień dla istniejących i nowo powstających rodzimych firm. Chodzi tu
m.in. o strategię tworzenia tzw. „wylęgarni i centrów postępu technicznego”
(incubators and technology centers). Ideą tej strategii jest tworzenie maksymalnych ułatwień zwłaszcza w początkowym okresie istnienia firmy. Jak
wiadomo, tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości i form zbliżonych daje
duże możliwości dostosowania rozwiązań do specyfiki miejscowych warunków. I to jest jej zaletą. Zaletą wydaje się w konsekwencji możliwość dywersyfikacji gospodarki i harmonizowanie jej z potrzebami lokalnego rynku.
Wadą natomiast jest to, że inkubatory pomagają wprawdzie firmom w okresie
startowym, ale nie mogą pomóc w sytuacji braku podstawowego kapitału, nie
mogą też swej pomocy świadczyć zbyt długo. W sumie inkubatory wydają się
skuteczne przy pewnych zasobach kapitałowych potencjalnych inwestorów i
tylko dla inwestycji „trafionych”, tj. tych, które po okresie ochronnym potrafią samodzielnie utrzymać się na rynku z dobrym efektem ekonomicznym.
Omawiana droga postępowania wymaga stworzenia w Luboniu sprzyjających warunków dla rodzimych inwestorów (tzw. promocji wewnętrznych), a więc ułatwień w postaci poręczeń władzy lokalnej w staraniach o
- 64 -
kredyt inwestycyjny, ulg podatkowych, ułatwień w zakupach czy dzierżawach majątku, przejmowania kosztów szkoleń pracowników, a także kosztów
marketingu, badań, a nawet promocji i reklamy.
Trzeci sposób rozwoju lokalnego, najbardziej atrakcyjny, ale też najtrudniejszy w realizacji, to ożywienie i przebudowa gospodarki na zasadzie
„wielkiego pchnięcia” poprzez podjęcie kompleksowego programu innowacji. Ta linia działania nawiązuje do stosunkowo nowej koncepcji planowania
regionalnego w krajach zachodnich, zakładającej że aktywizować lub rekonstruować gospodarkę można dziś jedynie poprzez rozwój dziedzin wysokiej
techniki. Idea postępowania sprowadza się tu do:
- stworzenia kapitału innowacyjnego,
- zapewnienia infrastruktury lokalnej, sprzyjającej powstawaniu dziedzin wysokiej techniki (lub wskazania jak trzeba tę infrastrukturę stworzyć),
- sformułowania określonego programu przebudowy gospodarki, ujętego w
konkretnych dokumentach władz i zawierającego (na tle diagnozy możliwości i szans) strategię rozwoju.
Sposób rozwoju oparty na istotnym unowocześnianiu rodzimej
produkcji i sprowadzaniu innowacji z zewnątrz wydaje się dla Lubonia
atrakcyjny, i chociaż trudny, to jednak możliwy przy proponowanej poprzednio koncepcji rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.
Dla realizacji tego sposobu działania trzeba uruchomić wszystkie konwencjonalne narzędzia polityki rozwoju lokalnego, a więc:
- instrumenty administracyjno-prawne (zezwolenie, zakazy, koncesje lokalizacyjne),
- instrumenty prawno-własnościowe (dotyczące m.in. władania nieruchomościami),
- instrumenty finansowe, a w tym kształtowanie wysokości opłat, podatków
itd.,
- 65 -
- pociągnięcia organizacyjne, np. tworzenie agencji rozwoju, fundacji, ośrodków „jednego wejścia” itp.,
- instrumenty informacyjne, a w tym bazy danych, a także kształtowanie pożądanego obrazu miasta w mediach i w promocji zewnętrznej, w tym zagranicznej.
To jednak może nie wystarczyć. Potrzebne jest ukształtowanie infrastruktury procesów innowacyjnych, na co składają się:
- rynki „odbiorców innowacji” (chodzi o zakupy wyrobów i usług przedsiębiorstw nowo tworzonych),
- ośrodki lokalnej sieci informacyjnej, udostępniającej wiedzę o potrzebach i
możliwościach rozwoju i o potencjale oraz potrzebach dużych przedsiębiorstw (m.in. względem małych firm),
- system popierający zawieranie umów lokalnych między firmami różnego
rodzaju,
- regionalne banki danych ze strony przedsiębiorstw wysokiej techniki,
- konsorcja przemysłowo-uniwersyteckie (o analogicznych przesłankach
współpracy i integracji),
- stowarzyszenia popierania rozwoju przemysłów wysokiej techniki.
Przy tych wszystkich działaniach prorozwojowych ważne są czynności wstępne, poprzedzające. Należy do nich uporządkowanie spraw
własnościowych i posiadanie planów zagospodarowania przestrzennego.
Pozostaje sprawa finansowania tych przedsięwzięć. Źródła kapitału
innowacyjnego, są na ogół upatrywane w kapitale prywatnych partnerów
tworzących odpowiednie spółki oraz - co bardzo ważne - w regionalnych
bankach rozwoju. Regionalne banki rozwoju mogłyby wspomagać m.in. jednoosobowe przedsiębiorstwa tzw. przemysłu garażowego młodych i zdolnych
ludzi. Źródłem kapitału mogłyby być też środki firm tradycyjnych poszukujących alternatywnych programów produkcji jako zabezpieczenia się na wypadek zmian rynkowych. Nie można również pominąć roli funduszów rządo-
- 66 -
wych i gwarancji rządowych. Ważne są tutaj instytucje publiczne w rodzaju
korporacji rozwoju inicjatyw gospodarczych, a także porozumienia między
regionami różnych państw. Równocześnie musi być zapewniony dostęp do
źródeł wiedzy technicznej oraz doradztwo własne (finanse rządowe i regionalne).
Zestaw prezentowanych tu sposobów, narzędzi i środków działania
w połączeniu z celami strategicznymi i zadaniami rozwoju miasta
Lubonia zawiera Załącznik 9.
13
UWAGI KOŃCOWE
Strategia rozwoju miasta nie może być traktowana jako dokument, który ostatecznie i do końca rozstrzyga o jego przyszłości. Strategia powinna
być traktowana jako uporządkowany, ukierunkowany sposób myślenia o
przyszłości miasta, ale równocześnie sposób elastyczny, otwarty, podatny na
trudne do przewidzenia zmiany, a przy tym dający szanse na spożytkowanie
ewentualnych nowych korzystnych okoliczności.
Elastyczność strategii w szczególności dotyczy sposobów osiągania
celów. Życie przynosi nowe rozwiązania, przynosi też często nowe trudności
- 67 -
i bariery. Sposoby działania mogą, a często muszą być zmienne, właśnie przy
stabilnym traktowaniu celów rozwoju.
Pożądany jest swego rodzaju monitoring strategii, a więc systematyczne badanie przebiegu procesów rozwojowych i wprowadzanie odpowiednich
korekt. W monitoringu tym należałoby uwzględnić systematyczne badanie
opinii społecznej. „Luboń w oczach mieszkańców” powinien się stać jednym
z nieodłącznych źródeł wiedzy organów samorządu lokalnego i podstaw ich
bieżących decyzji.
Luboń, jak można sądzić z nakreślonej linii jego rozwoju, nie wymaga
zmian rewolucyjnych. Nie ma zresztą ku temu możliwości. Jego droga rozwoju, to raczej ewolucja, ale wyrazista i zdecydowana. Można i trzeba budować na rezultatach prac kolejnych ekip władzy lokalnej. Dotychczasowe
osiągnięcia władz Lubonia, np. w poprawie środowiska czy inwestycjach infrastrukturalnych, wymagają kontynuacji i wzmocnienia.
Należy liczyć się z tym, że kolejne ekipy władzy lokalnej będą wprowadzać swoje własne sposoby działania, a zapewne także - własne priorytety.
Ważne, aby przy ich formułowaniu brały pod uwagę ustalenia strategiczne,
oczywiście przy uwzględnieniu zmian, które przyniesie rozwój sytuacji
w nadchodzących dwunastu latach. Wiadomo, że konsekwencja w działaniu
i systematyczność postępu to duże wartości, pozytywne świadczące o procesie rozwoju.
Ze swej strony jako priorytetowe widzimy:
- podjęcie starań o uruchomienie Parku Technologicznego, ponieważ może
to być procedura wymagająca licznych zabiegów, zaś potrzeby są pilne, a
ponadto może zagrażać konkurencja,
- przygotowanie kompleksu działań dla budownictwa mieszkaniowego, ponieważ jest to warunek jakościowego rozwoju miasta (zabezpieczenia się
przed niekorzystnymi procesami demograficznymi).
Trzeba by również jako pierwszoplanowe potraktować tzw. działania
wstępne, przygotowawcze do realizacji strategii. Chodzi o uporządkowanie
spraw własnościowych, system ewidencji zasobów i plan miejscowy. Sprawy
te muszą być załatwione, niezależnie od tego, jakie szczegółowe zadania stra-
- 68 -
tegii przyjmie się do realizacji w kolejnych etapach, a im wcześniej będą załatwione tym lepiej.
14
SPIS TABEL
1. Wskaźniki oceny poziomu życia mieszkańców Lubonia i Poznania
2. Aktywa i pasywa miasta Lubonia (wyniki analizy SWOT)
3. Programowane stany i struktury ludności miasta Lubonia
w latach 1998-2010
- 69 -
4. Programowana na rok 2010 liczba ludności Lubonia z uwzględnieniem
programu migracji
5. Scenariusze rozwoju Lubonia
15
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW
1. Luboń 1996. Zestaw cech obligatoryjnych Banku Danych Lokalnych
2. Prognoza liczby ludności miasta Lubonia 1998-2010
3. Badania ankietowe mieszkańców miasta Lubonia
4. Badania ankietowe podmiotów gospodarczych miasta Lubonia
- 70 -
5. Rozwojowe funkcje miast ze szczególnym uwzględnieniem miasta
Lubonia
6. Projekt programu strategicznego rozwoju miasta Lubonia w zakresie poprawy jakości życia mieszkańców
7. Uwarunkowania ekologiczne rozwoju miasta Lubonia
8. Part Technologiczny w Luboniu (zarys koncepcji)
9. Zestaw celów strategicznych, zadań, narzędzi i środków realizacji. Raport
końcowy strategii rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Lubonia

strategia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta

Transkrypt

Podobne dokumenty

„Każdą wolną chwilę spędzam w CieszkoVille!”

strona07 - Nowa Gazeta Gostyńska

Uchwala Nr L/316/2014 z dnia 30 pazdziernika 2014 r.

10-latek z Lubonia porwany na Dominikanę. Odnalazł go Interpol

ZAPROSZENIE NA POZNAŃSKIE CZYTANIE POWIEŚCI

relacja