docProtokół z posiedzenia PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw
download 
Reklamacja Transkrypt
Protokół z posiedzenia PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw
Protokół z II spotkania PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw Temat: Ekspansja międzynarodowa pomorskich przedsiębiorstw - kanały, kierunki i strategie Drugie posiedzenie Pomorskiej Sieci Tematycznej ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw odbyło się 26 września 2013 roku w Sali Herbowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. W spotkaniu wzięły udział 32 osoby1. Tematyka i porządek obrad2 Tematyka drugiego posiedzenia Pomorskiej Sieci Tematycznej ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw dotyczyła ekspansji międzynarodowej pomorskich przedsiębiorstw. Otwarcia spotkania i przywitania uczestników dokonała Joanna Witkowska, Dyrektor Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego oraz Stanisław Szultka, moderator PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. Następnie głos wprowadzający zabrał Przemysław Susmarski z Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, który zaprezentował dane dotyczące pomorskiego eksportu, oraz Jacek Jamroż – konsultant i trener w zakresie rozwoju i zarządzania przedsiębiorstwami. Po wystąpieniach nastąpiła pierwsza część dyskusji poświęcona atutom i słabościom pomorskich przedsiębiorstw w kontekście ekspansji na rynki zagraniczne. Druga część spotkania została poświęcona możliwościom, perspektywom oraz instrumentom wsparcia publicznego w zakresie wchodzenia na rynki zagraniczne. Głos wprowadzający do tej części wygłosiła Katarzyna Matuszak z Agencji Rozwoju Pomorza oraz Jacek Jamroż. Z głosem komentarza wystąpili przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego – Krystyna 1 2 Imienna lista uczestników znajduje się w załączniku 1. Szczegółowy program spotkania znajduje się w załączniku 2. 1 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wróblewska, Dyrektor ds. współpracy zagranicznej oraz Sławomir Lucewicz, Dyrektor ds. promocji. Po wystąpieniach i komentarzach nastąpiła dyskusja uczestników Sieci. Przebieg wystąpień, komentarzy i dyskusji – poruszane zagadnienia Przemysław Susmarski wskazał, że województwo pomorskie charakteryzuje niski poziom koncentracji geograficznej oraz wysoki poziom koncentracji produktowej. W 2012 r. ponad połowa sprzedaży zagranicznej województwa (56,42 proc.) przypadała na trzy najważniejsze grupy towarowe: statki, łodzie i konstrukcje pływające; paliwa mineralne, oleje i produkty ich destylacji, substancje bitumiczne, woski mineralne; kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne, ich części. Wysoki poziom koncentracji jest po części wynikiem struktury przemysłu regionu, z istotnym udziałem przemysłu petrochemicznego (Grupa Lotos) oraz stoczniowego. Istotny udział w wartości pomorskiego eksportu posiadają również podmioty z udziałem kapitału zagranicznego. Dla Pomorskiego omawiana wartość w 2011 r. sięgnęła 39,8 proc., co na tle pozostałych województw jest relatywnie niskim wynikiem. Przeciętnie w Polsce odsetek ten w analogicznym okresie kształtował się na poziomie przekraczającym 60 proc. W ciągu ostatnich sześciu lat struktura pomorskiego eksportu uległa przemodelowaniu. Zdecydowanie zmniejszył się udział towarów cechujących się wysokim poziomem zaawansowania technologicznego. Pomorskie specjalizowało się jeszcze do niedawna w eksporcie towarów z grupy: maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny, urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń. W sensie geograficznym w przypadku Pomorza możemy mówić o trzech głównych rynkach eksportowych: niemieckim, norweskim oraz holenderskim. W ostatnim jednak czasie widać spadek znaczenia rynków krajów UE w eksporcie, rośnie natomiast udział rynków wschodnich – zarówno do krajów byłego ZSRR, jak i Dalekiego Wschodu. Wyniki badań przeprowadzone w ramach Pomorskiego Obserwatorium Gospodarczego wskazują, że ok. 25% pomorskich małych i średnich przedsiębiorstw sprzedaje swoje produkty za granicę. Badania pokazały również, że część przedsiębiorstw w ogóle nie jest zainteresowana wejściem na rynki zagraniczne. Wśród przyczyn z powodu, których pomorskie firmy nie eksportują zdecydowana większość wskazuje na specyfikę produktu (53%) oraz wystarczający popyt na rynku krajowym (19%). 2 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Atuty i słabości pomorskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych Jacek Jamroż przedstawił wnioski z konsultacji z przedsiębiorcami prowadzącymi działalność eksportową. Z perspektywy stosunku do ekspansji zagranicznej wyodrębnił następujące typy przedsiębiorców: • przedsiębiorstwa funkcjonujące w międzynarodowych łańcuchach logistycznych jako spółki zależne zagranicznych grup kapitałowych, • przedsiębiorstwa funkcjonujące w międzynarodowych łańcuchach logistycznych jako podmioty z polskim kapitałem pracujące dla polskich oddziałów międzynarodowych korporacji, • przedsiębiorstwa, które sprzedają głównie na rynek krajowy, • polscy dostawcy do międzynarodowych i polskich korporacji, • osoby fizyczne – eksport usług. Ponadto wyróżnił dwa typy eksporterów – tych, którzy konkurują ceną (z utrzymaniem podobnej jakości co konkurencja) i tych, którzy konkurują jakością (innowacyjnością). Często podstawowymi czynnikami inicjującymi i jednocześnie sprzyjającymi aktywności eksportowej jest doświadczenie w imporcie oraz budowane przez wiele lat relacje osobiste. W tym kontekście istotniejsze znaczenie ma zdobyty know-how niż doskonale rozwinięty produkt. W trakcie spotkania oraz dyskusji zidentyfikowano silne strony pomorskich przedsiębiorstw. Wśród nich szczególnie istotna jest tzw. polska „zaradność” przekładająca się na elastyczność, szybkość w podejmowaniu decyzji oraz adaptacyjność. Pomorskie przedsiębiorstwa, wśród których dominują MŚP, mają linie produkcyjne umożliwiające szybką adaptację na małe serie. Ponadto mają bogate doświadczenie i kontakty zarówno z wcześniejszego importu, jak i historii eksportowej (np. przemysł stoczniowy, offshorowy czy farmacja), którymi mogą dzielić się z przedsiębiorstwami, które nie eksportują. Wskazywano, że doświadczeni eksporterzy mogą pełnić rolę mentorów i odgrywać istotną rolę w edukacji np. poprzez udział w spotkaniach, seminariach, coachingu. Do atutów pomorskich przedsiębiorstw w kontekście eksportu należą: elastyczność doświadczenie kreatywność tzw. garażowa, mniejsza – nie odzwierciedlona w międzynarodowych rankingach przedsiębiorczość, duża ilość MSP i ich potencjał chęć rozwinięcia skrzydeł – przedsiębiorcy, którzy spróbowali chcą się dalej rozwijać położenie geograficzne – bliskość Morza Bałtyckiego 3 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego eksport usług (np. centra BPO czy biura projektowe stoczni) wysoka jakość produktów w relacji do ceny porządek wewnętrzny – procedury firmy-lokomotywy regionu np. Lotos, Polpharma, Intel, Energa Jako istotny potencjał – w dużej mierze dziś niewykorzystywany – wskazywano istnienie w regionie silnych grup z kapitałem krajowym, mających zdolność do rozwoju i mogących tworzyć łańcuchy wartości, a także rozwijać współpracę z małymi i średnimi przedsiębiorstwami. W szczególności, można wskazać na cztery takie grupy: • Polpharma • Energa • Lotos • Stocznia W dyskusji wskazywano jednocześnie, że obecnie pomorskie duże firmy działają oddzielnie i nie współpracują z mniejszymi firmami. Mogą stanowić szansę w przyszłości, ale teraz ich potencjał w kontekście rozwoju MSP i bycia w łańcuchu, nie jest wykorzystywany. Jak zaznaczył Adam Protasiuk, firmy te skupiają się na sponsoringu lub marketingu, wychodząc z założenia, że to jest ich misja i dlatego nie nawiązują relacji biznesowych. Dr Krzysztof Sarnowski dodał, że przyczyną takiej sytuacji może być specyfika modelu biznesowego – duże firmy realizują ekspansję zagraniczną nie poprzez eksport, lecz przejmowanie zagranicznych przedsiębiorstw. Przykładem jest Polpharma, która kupiła zakład produkcyjny w Kazachstanie, który będzie eksportował do Rosji. Zakładanie przedsiębiorstw i lokowanie produkcji za granicą, jest być może szansą na ekspansję międzynarodową dla pomorskich firm. Z kolei Lech Kunc zauważył, że krajowe przedsiębiorstwa – poza największym państwowymi przedsiębiorstwami -najczęściej nie posiadają własnego zaplecza badawczo-rozwojowego. Istnieje potrzeba stymulowania powstawania i rozwoju tego typu instytutów badawczo-rozwojowych przy dużych przedsiębiorstwach lub grupie przedsiębiorstw, które mogłyby być źródłem nowych technologii czy nowych produktów, które byłyby substytutem dla produktów, które dzisiaj musimy importować. W przyszłości tego typu produkty i technologie mogłyby stać się również produktem eksportowym. Podczas spotkania zostały wskazane bariery, które dotyczą zarówno spraw wewnętrznych związanych z samymi przedsiębiorstwami (w tym kompetencji i nastawieniu pracowników czy kadry zarządzającej), jak i zewnętrznych tj. brak odpowiedniego wsparcia czy kwestie formalno-prawne, przekładające się na zwiększenie kosztów czy wzrost ryzyka działalności w porównaniu do przedsiębiorstw prowadzących działalność w innych krajach. 4 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wśród barier ograniczających zaangażowanie pomorskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych wskazywano również na czynniki nie związane z bieżącym funkcjonowaniem konkretnych przedsiębiorstw, ale mających swe głębsze, często historyczne przyczyny. Wśród nich wskazywano na braki w zrozumieniu/dostrzeganiu różnic kulturowych i umiejętność komunikacji międzykulturowej, w tym m.in. postawy mentalne, pewna wyższość, w szczególności do rynków wschodnich, przekładające się na problemy z budowaniem niezbędnych relacji czy kształtowaniem odpowiedniego wizerunku. Z kolei w kontekście rynków krajów zaawansowanym problemem jest również wizerunek Polski jako kraju, który nie jest kojarzony z wysoką jakością czy zaawansowanymi technologicznie produktami. Bariera ta jest dodatkowo wzmacniana poprzez słaby marketing samych przedsiębiorstw, co przekłada się na brak rozpoznawalności naszych marek na rynkach międzynarodowych. Pomorskie przedsiębiorstwa nie posiadają silnych i rozpoznawalnych marek na rynkach zagranicznych, co istotnie ogranicza możliwość wejścia na niektóre, bardziej wymagające rynki, nawet w sytuacji posiadania konkurencyjnego pod względem jakości i zaawansowania technologicznego produktu. Istotne znaczenie – pośrednie w kontekście ekspansji międzynarodowej - ma także relacja pomiędzy nauką a biznesem, która przekłada się na mniej innowacyjną ofertę pomorskich przedsiębiorstw. Wskazywano na trudności we współpracy uczelni z przedsiębiorcami oraz brak efektów pracy instytutów naukowo-badawczych, które zajmują się podstawowymi badaniami bez przełożenia na sukces gospodarczy. Prof. Cezary Orłowski wskazał, że sytuacja, w której uczelnie izolują się od biznesu wynika m.in. z istniejących barier prawnych, które powodują, że ciężko ustalić warunki umowy. Jego zdaniem działalność badawczo-rozwojowa powinna być realizowana na uczelniach, bo duże firmy zamykają swoje centra B+R, ze względu na cięcie kosztów. Do kluczowych słabości i barier pomorskich eksporterów należą w szczególności: „koszty” prowadzenia działalności w Polsce - konkurencja ze wschodu, konkurencja ceną brak brandu i rozpoznawalności naszych marek, co przejawia się brakiem zaufania ze strony partnerów zewnętrznych brak know-how eksportowego - brak kompetencji, różnice kulturowe mentalność – brak wiary we własne możliwości, odwagi, niechęć do ponoszenia ryzyka (szczególnie wśród tych, którzy osiągnęli zadowalający poziom rozwoju) mała skala działalności – mała liczba rozwiniętych grup kapitałowych zamknięcie się w określonej skali produktów oraz trudności wyjścia poza dotychczasowy krąg odbiorców uzależnienie od spółki matki (w przypadku przedsiębiorstw funkcjonujących w łańcuchach logistycznych) 5 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego brak więzi kooperacyjnych – brak integracji zakupowej w celu wygenerowania większego zamówienia słabo rozwinięty system wsparcia w otoczeniu biznesu – brak pomocy w przełamywaniu barier formalno-prawnych (np. w Szwecji można wchodzić na rynek jedynie przez pośredników) utrudniony dostęp do kapitału przeznaczonego na ekspansję (np. na prace przygotowawcze), środki venture capital nie są zawsze dostępne brak współpracy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami Wsparcie dla ekspansji międzynarodowej pomorskich przedsiębiorstw Katarzyna Matuszak przedstawiła koncepcję funkcjonowania Pomorskiego Brokera Eksportowego, którego zadaniem będzie zachęcanie i wspieranie przedsiębiorstw w podejmowaniu współpracy międzynarodowej. Broker będzie kierował szeroki katalog usług i narzędzi do przedsiębiorstw, które jeszcze nie eksportują. Będzie świadczył także – częściowo płatne – usługi dla firm, które mają doświadczenie eksportowe. Katalog instrumentów będzie elastyczny, ponieważ wciąż istnieje wiele luk w wiedzy o potrzebach pomorskich przedsiębiorstw zarówno obecnych, jak i potencjalnych eksporterów. Wskazała, że brakuje reprezentatywnego badania rozpoznającego bariery przed eksportowaniem na podstawie, którego można byłoby wyciągnąć wnioski w jaki sposób odpowiedzieć na potrzeby firm. Jacek Jamroż wskazał, że można wyodrębnić następujące obszary wsparcia publicznego na rzecz działań eksportowych polskich przedsiębiorców: • promocja zagranicą, • budowa marki Polski i regionu, • ogólne ułatwianie działalności gospodarczej w Polsce, • szczególne ułatwianie działalności gospodarczej w Polsce, • transfer know-how sztuki eksportu do przedsiębiorców, • szczególne działania lokalne i incydentalne. Zauważył, że atutem województwa pomorskiego jest wysoka jakość życia. Strategią pozyskania biznesu może być promowanie regionu jako przyjemnego miejsca do życia. Pomorze ma potencjał aby przyciągać ludzi, którzy eksportują usługi, mogą wykonywać pracę na odległość i dzięki temu mieszkać w dowolnym miejscu. Obecnie Pomorze nie ma wykreowanego wizerunku, który można byłoby promować. Widoczny jest brak spójności komunikatów i współpracy zarówno pomiędzy kluczowymi instytucjami np. Invest In 6 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Pomerania a GARG, jak i miastami – Gdańskiem, Sopotem i Gdynią. Sławomir Lucewicz wskazał, że województwo pomorskie wymaga strategii promocji gospodarczej i należy stworzyć systemowe podejście do zarządzania promocją. W systemie wsparcia dla przedsiębiorców kluczowym zagadnieniem jest elastyczność i otwartość. System ten nie powinien zamykać się na konkretne branże czy kierunki geograficzne. Podkreślano, że system wsparcia powinien charakteryzować się maksymalnie elastycznymi regułami umożliwiającymi szybkie działanie i reagowanie na potrzeby przedsiębiorców, np. w sytuacji kiedy zgłosi się zorganizowana grupa przedsiębiorców z konkretnym planem wyjazdu. Dodatkowo programy i wskaźniki powinny dopuszczać ryzyko niepowodzenia, a więc nie dotyczyć np. ilości podpisanych umów. Uczestnicy spotkania wskazali, że nie należy wprowadzać specjalnych preferencji we wsparciu dla firm z zastrzeżeniem, że to głównie MSP potrzebują pomocy w rozwoju na skalę międzynarodową. Z drugiej strony w kontekście wcześniejszej tezy o istotności posiadanego know-how, nie zaś samego produktu, nasuwa się wniosek o wspieraniu przedsiębiorstw, które mają za sobą pewne doświadczenie w eksporcie. Ponadto powinniśmy brać pod uwagę innowacyjność konkretnych firm, nie zaś branż, i nie wspierać wyłącznie tych obszarów, które są zdefiniowane jako strategiczne. Henryk Stasiński dodał, że duże przedsiębiorstwa także należy wspomagać, jeżeli są ważne z punktu widzenia rozwoju całego regionu czy łańcucha wartości, ponieważ są źródłem wiedzy, posiadają doświadczenie i kontakty, a tym samym mogą przyczynić się do rozwoju małych firm. Istotniejszym elementem niż odgórne określanie państw, do których powinny eksportować pomorskie firmy, jest odpowiedni dobór instrumentów wsparcia. Wskazywano jednakże, że w przypadku promocji należy wybrać kierunki, które dziś są kluczowe dla pomorskich przedsiębiorstw lub które najbardziej rokują na przyszłość i próbować zdobywać rynki o rosnącym potencjale np. azjatyckie. Wybór w tym przypadku jest konieczny, ponieważ działania promocyjne i budowanie trwalszych relacji wymaga długofalowego planowania i efekty widoczne mogą być dopiero po wielu latach. Rodzaj wsparcia powinien być dostosowany do dwóch grup przedsiębiorców – tych, którzy już dziś eksportują oraz tych, których potencjalnie mogliby eksportować. W dyskusji podkreślano, że większym wyzwaniem jest aktywizowanie do eksportu tych firm, które tego nie robią, ponieważ nie wiadomo jak dużym potencjałem do eksportu się cechują. Kluczowym zagadnieniem powinno być budowanie więzi kooperacyjnych i sieciowanie przedsiębiorców. Przedsiębiorcy boją się lub nie chcą samodzielnie eksportować, dlatego należałoby tworzyć grupy producentów – eksporterów. Istotne jest łączenie zasobów, bo dzięki temu możemy być konkurencyjni na rynkach zagranicznych. W 7 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego przypadku publicznego wsparcia istotne jest nawiązywanie bezpośrednich relacji i docieranie do poszczególnych przedsiębiorców poprzez sieci skupiające przedsiębiorców. Pomorskim przedsiębiorcom potrzebne jest przede wszystkim wsparcie w „miękkich” obszarach. Katarzyna Matuszak podkreśliła, że kwestia ta powinna być ujmowana w Regionalnych Programach Strategicznych z innych obszarów np. edukacji w postaci bonów szkoleniowych czy bonów na doradztwo. Jak zaznaczył dr Krzysztof Sarnowski, istotna jest w szczególności edukacja w zakresie różnic kulturowych i prawnych pomiędzy Polską a rynkami eksportowymi zarówno wśród obecnych przedsiębiorców, jak i potencjalnych (np. uczniów, studentów). Inwestycje w kapitał ludzki, chociaż nie przynoszą natychmiastowych efektów tak jak finansowanie wyjazdów zagranicę, to skutkują zmianą świadomości czy przełamywaniem oporu/lęku. Aczkolwiek bezpośrednie wsparcie w postaci finansowania czy organizowania wyjazdów na targi czy misje gospodarcze, jest również istotne, ponieważ umożliwia nawiązywanie kontaktów. Jako przykład Krystyna Wróblewska podała grupę firm z sektora ICT, która skorzystała ze wsparcia zaproponowanego przez Gdańską Agencję Rozwoju Gospodarczego. Firmy te wyjechały razem z decydentami, na czele z Marszałkiem, na misję do Stanów Zjednoczonych. Z jednej strony była to ogromna korzyść dla pomorskich firm, gdyż miały możliwość nawiązania kontaktów i umów z amerykańskimi firmami. Z drugiej strony – dla urzędników, ponieważ dzięki temu wyjazdowi obie strony mogły ze sobą porozmawiać w sposób nieformalny. Zagadnienie finansowania dotyczy także dostępu do kapitału potrzebnego na przygotowanie ekspansji zagranicznej. Ze względu na utrudniony dostęp do tego typu środków finansowych, wsparcie publiczne powinno wzmacniać fundusze, które potrafią wspierać przedsięwzięcia o wyższym poziomie ryzyka. Dofinansowanie powinno obejmować również certyfikację umożliwiającą wprowadzenie produktów na nowe rynki. Stanowiłoby to istotną pomoc dla przedsiębiorców, ponieważ obecnie większość państw wymaga certyfikatów eksportowych jako potwierdzenia spełniania międzynarodowych i krajowych norm bezpieczeństwa oraz przepisów. Wskazano, że wsparcie powinno być nakierowane również na profesjonalną pomoc w poszukiwaniu rynków zbytu. W tym kontekście powinniśmy rozwinąć system wsparcia w otoczeniu biznesu, który można prowadzić za pośrednictwem wyspecjalizowanych przedsiębiorstw handlowych lub centrów informacyjnych. Takie jednostki mogłyby poszukiwać kontrahentów za granicą i funkcjonować np. przy izbach przemysłowo-handlowych. Prof. Cezary badawczego i Kluczowe jest tworzenie na Orłowski zaznaczył, że należy wykorzystać potencjał naszego zaplecza naukowopromowanie realizacji takich projektów, które przełożyłyby się na sukces rynkowy. znalezienie pomostu pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami. Rozwiązaniem jest poziomie uczelni struktury wzmacniającej relacje biznes-nauka. Wymienił szereg 8 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego korzyści, które daje współpraca uczelni z partnerem zewnętrznym np. dostęp do technologii, organizowanie staży studentom oraz wypracowanie dobrych praktyk, które można wykorzystać przy współpracy z innymi partnerami. Tomasz Woźniak, przedstawiciel pomorskiego klastra ICT Interizon, podkreślił, że potencjał tkwi w międzynarodowych projektach na dużą skalę, w których działa kilkadziesiąt firm co daje możliwość nawiązywania bezpośrednich relacji zarówno formalnych, jak i nieformalnych. Z kolei Lech Kunc przedstawił przykład pomorskiego projektu pn. „Katalog wizyt studyjnych polskich przedsiębiorców MSP do firm bawarskich w branżach: energetyka, przemysł spożywczy, budownictwo i logistyka” dla 250 osób organizowanego przez Lewiatan. Praktycznym wymiarem jest obowiązek każdego uczestnika wizyty do opracowania refleksji w jaki sposób wiedzę zdobytą w firmach bawarskich będzie wykorzystywał w swojej działalności. Podczas dyskusji wskazano, że model wsparcia powinien być bardziej rozproszony i realizowany poprzez np. budowanie sieci przedstawicielstw regionalnych. Potrzebna jest jednak koordynacja całego procesu. Jak wskazywano potrzebny jest integrator działań podejmowanych przez różne podmioty, a nie broker samodzielnie świadczący usługi wsparcia. W związku z tym kluczowa jest także współpraca ośrodków udzielających wsparcia z podmiotami, które mają bezpośredni kontakt z przedsiębiorcami, ponieważ istnieje wiele podmiotów takich jak izby gospodarcze, inicjatywy klastrowe, stowarzyszenia przedsiębiorców, które korzystając ze wsparcia publicznego świadczą określone usługi na rzecz swoich członków. 9 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załącznik 1. Lista uczestników drugiego posiedzenia Pomorskiej Sieci Tematycznej ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Nazwisko i imię Instytucja Bartoszewicz-Pietrzak Agnieszka Bryła Sylwia Budkiewicz Henryka Gancarewicz Monika Gawin Monika Grabowska Martyna Guder Tatiana Halbryt Sławomir Jacek Jamroż Jagodzińska Ewa Kubiak Lucyna Kunc Lech Lipińska Karolina Lucewicz Sławomir Matuszak Katarzyna Miazga Leszek Michalska Emilia Mykowski Jarosław Oberbek Joanna Orłowski Cezary Protasiuk Adam Sarnowski Krzysztof Stasiński Henryk Susmarski Przemysław Szafran Wojciech Szultka Stanisław Witkowska Joanna Wojciechowski Henryk Woźniak Tomasz Wróblewska Krystyna Wysocki Janusz Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego DPR, UMWP Kancelaria Podatkowa Agencja Rozwoju Pomorza SA DES, UMWP Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową DRG, UMWP Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza jacekjamroz.eu DRG, UMWP DPR, UMWP Pomorski Związek Pracodawców "Lewiatan" DRG, UMWP DTP, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Agencja Rozwoju Pomorza SA Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku Oficyna Pomorska Jarosław Mykowski InnoBaltica Politechnika Gdańsk Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza Akademia Morska w Gdyni Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczość Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową DEFS, UMWP Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Urząd Miasta Starogard Gdański Interizon - Pomorski Klaster ICT DRG, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Urząd Gminy w Mikołajkach Pomorskich 10 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 32 Zalewska Małgorzata Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego Załącznik 2. Program spotkania POMORSKA SIEĆ TEMATYCZNA ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw II spotkanie 26 września 2013 r., godz. 12.00 – 15.30 Sala Herbowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku, ul. Okopowa 21/27 (parter) Ekspansja międzynarodowa pomorskich przedsiębiorstw - kanały, kierunki i strategie 12.00 Przywitanie i słowo wprowadzające Otwarcie spotkania i przywitanie uczestników Joanna Witkowska, Dyrektor Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego, UMWP Wprowadzenie do tematyki spotkania, Stanisław Szultka, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową 12.15 Atuty i słabości pomorskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych Głosy wprowadzające: Przemysław Susmarski, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową - Eksport województwa pomorskiego – kluczowe rynki i trendy Jacek Jamroż, Konsultant i trener w zakresie rozwoju i zarządzania przedsiębiorstwami – Ekspansja międzynarodowa pomorskich przedsiębiorstw – strategie, wyzwania, potrzeby 11 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Dyskusja 13.30 Wsparcie dla ekspansji międzynarodowej pomorskich przedsiębiorstw Głosy wprowadzające: Katarzyna Matuszak, Agencja Rozwoju Pomorza S.A. - Wsparcie ekspansji międzynarodowej pomorskich przedsiębiorstw – koncepcja Pomorskiego Brokera Eksportowego Jacek Jamroż, Konsultant i trener w zakresie rozwoju i zarządzania przedsiębiorstwami – Ekspansja międzynarodowa pomorskich przedsiębiorstw – potrzeby i oczekiwania w zakresie wsparcia 15.15 Podsumowanie i zakończenie spotkania 12 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
