Ocena realizacji i efektywności programu „Szpital bez bólu” – Szpital

Ocena realizacji i efektywności programu „Szpital bez bólu” – Szpital Wojewódzki
nr 2 w Rzeszowie.
Dr n.med. Renata Zajączkowska, lek.med. Małgorzata Przysada.
Skuteczne uśmierzanie bólu pooperacyjnego jest bardzo ważnym elementem nowoczesnej
opieki okołooperacyjnej. Jest ono niezwykle istotne przede wszystkim ze względu na
nadrzędną, humanitarną przesłankę, jaką jest eliminowanie niepotrzebnego cierpienia
operowanego pacjenta. Wyniki badań i obserwacji operowanych chorych świadczą o tym, że
ból pooperacyjny jest jednym z najpowszechniejszych powodów braku satysfakcji pacjenta
po przeprowadzonym zabiegu operacyjnym, a odsetek pacjentów, którzy cierpią z powodu
silnego bólu w okresie pooperacyjnym jest niestety nadal bardzo wysoki. I tak szacuje się, że
po zabiegach w obrębie klatki piersiowej (sternotomia, torakotomia) aż 30-65% chorych
odczuwa silny ból, po operacjach z zakresu jamy brzusznej (cholecystektomia, chirurgia
przewodu pokarmowego, operacja tętniaka aorty brzusznej) odsetek ten jest również wysoki i
oscyluje w granicach 35-75%. Zaskakujące są także wyniki obserwacji pacjentów
operowanychw tzw. trybie chirurgii jednodniowej. Okazuje się bowiem, że aż 82% tych
pacjentów opuszcza oddział zabiegowy z bólem o nasileniu > 5w skali NRS, a aż 29% z
bólem o nasileniu > 7.
Nieskutecznie leczony ból pooperacyjny może być przyczyną poważnych powikłań w okresie
pooperacyjnym, m. in. oddechowych (niedodma, zapalenie płuc, niewydolność oddechowa),
krążeniowych (nadciśnienie tętnicze, niedokrwienie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu
serca, niewydolność krążenia), ze strony przewodu pokarmowego (owrzodzenia stresowe,
upośledzenie motoryki przewodu pokarmowego, niedrożność przewodu pokarmowego).
Może także prowadzić do upośledzenia mechanizmów obronnych organizmu i procesu
gojenia się ran oraz, ze względu na przedłużone z powodu źle kontrolowanego bólu
nieruchomienie chorych, do wzrostu częstości powikłań zakrzepowo-zatorowych w okresie
pooperacyjnym. Wszystko to przyczynia się do zwiększenia odsetka powikłań, wydłużenia
okresu hospitalizacji pacjentów i wzrostu kosztów leczenia.
Wyrazem zrozumienia tych faktów jest zainicjowana przez Polskie Towarzystwo Badania
Bólu akcja „Szpital bez bólu”. Polskie Towarzystwo Badania Bólu było inicjatorem i
głównym twórcą projektu, natomiast nad jego merytoryczną częścią czuwa interdyscyplinarna
Grupa Ekspertów złożona z przedstawicieli Towarzystw Naukowych: Polskiego Towarzystwa
Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Towarzystwa Chirurgów Polskich, Polskiego
Towarzystwa Ginekologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i
Traumatologicznego. Głównym celem programu „Szpital bez bólu” jest poprawa
efektywności uśmierzania bólu pooperacyjnego w polskich szpitalach. Certyfikat „Szpitala
bez bólu” przyznawany jest szpitalom, które zapewniają pacjentom najwyższy poziom i
skuteczność uśmierzania bólu pooperacyjnego. Warunkami przyznania certyfikatu jest
uczestnictwo personelu medycznego w szkoleniach z zakresu uśmierzania bólu
pooperacyjnego, prowadzenie monitorowania natężenia bólu u wszystkich operowanych
pacjentów (co najmniej 4 razy na dobę), informowanie pacjentów o możliwościach i
metodach uśmierzania bólu pooperacyjnego przed zabiegiem operacyjnym, prowadzenie
dokumentacji dotyczącej pomiarów bólu i zastosowanego postępowania zgodnie z
aktualnymi, polskimi rekomendacjami uśmierzania bólu oraz monitorowanie ewentualnych
działań niepożądanych zastosowanego leczenia. Korzyścią z otrzymania certyfikatu jest
promocja szpitali/oddziałów, związana z medialnym nagłośnieniem programu „Szpital bez
bólu”, podniesienie wizerunku szpitala/oddziału oraz redukcja kosztów leczenia pacjentów
dzięki zmniejszeniu częstości występowania powikłań w okresie pooperacyjnym oraz
możliwości wcześniejszego wypisu chorego ze szpitala.
Szpital Wojewódzki nr 2 w Rzeszowie uzyskał certyfikat „Szpitala bez bólu” w 2010 roku.
Aby zdobyć certyfikat, szpital musiał spełnić kryteria przewidziane regulaminem programu.
We wszystkich oddziałach zabiegowych szpitala przeprowadzono szkolenia z zakresu
patofizjologii, metod pomiaru i leczenia bólu pooperacyjnego. Wprowadzono obowiązek
pomiaru natężenia bólu pooperacyjnego przy użyciu skali NRS u każdego operowanego
pacjenta (w bezpośrednim okresie pooperacyjnym co 2 godziny, w kolejnych dobach co 4
godziny). Ustalono, że za zlecenie i wpisanie do dokumentacji pacjenta analgezji
pooperacyjnej odpowiedzialny jest anestezjolog, który znieczula chorego. Terapia
przeciwbólowa może być w razie potrzeby modyfikowana w kolejnych dobach, tak aby
uzyskac wartości natężenia bólu w skali NRS poniżej 4. W przypadku trudności z uzyskaniem
dobrej kontroli bólu możliwa i zalecana jest konsultacja z zespołem anestezjologów
odpowiedzialnych za wprowadzenie i nadzór nad programem.
Realizacja w/w ustaleń kontrolowana jest przez przeprowadzone systematycznie wewnętrzne
kontrole. Podjęlismy ponadto próbę oceny efektywności programu „Szpital bez bólu” w
formie wypełnianej dobrowolnie przez chorych, anonimowej ankiety, w której zadawaliśmy
pacjentom następujące pytania:
1. Czy odczuwał Pan/Pani ból w momencie przyjęcia do szpitala?
2. Czy podczas pobytu w szpitalu natężenie bólu było u Pana/Pani systematycznie mierzone?
3. Czy jest Pan/Pani zadowolony/a z leczenia bólu pooperacyjnego w tutejszym szpitalu?
4. Czy uważa Pan/Pani, że zaiteresowanie personelu bólem i jego uśmierzaniem poprawiło
jakość sprawowanej nad Panem/Panią opieki?
Ankiety rozdawano pacjentom operowanym w naszym szpitalu w miesiącu marcu b.r.
Łącznie zebrano 406 ankiet, co stanowiło 47,1% liczby wszystkich przeprowadzonych w tym
okresie zabiegów operacyjnych. Sposród 406 odpowiedzi, 386 pacjentów (tj. 95%
operowanych chorych) potwierdziło systematyczny pomiar natężenia bólu w okresie
pooperacyjnym, 400 pacjentów (tj. 98,5%) stwierdziło, że są zadowoleni z leczenia bólu
pooperacyjnego w naszym szpitalu, a 401 chorych (tj. 98,7%) było zdania, że zainteresowanie
personelu bólem pooperacyjnym i jego uśmerzaniem poprawiło jakość sprawowanej w
tutejszym szpitalu opieki w okresie pooperacyjnym.
W oparciu o analizę wyników zebranych ankiet, uważamy, że wprowadzenie procedur
objętych programem „Szpitala bez bólu” w istotnym stopniu przyczyniło się do poprawy
efektywności uśmierzania bólu pooperacyjnego i jakości opieki nad chorymi w naszym
szpitalu. Należy podkreslić, że konieczne są systematyczne kontrole realizacji założeń
programu w poszczególnych oddziałach szpitalnych.