Jakie czynniki wpływają na wybór drogi zawodowej człowieka

Rozwój zawodowy (...) jest osią życia człowieka,
wokół której koncentrują się myśli, przeżycia, działania.”
Kazimierz M. Czarnecki
Jakie czynniki wpływają na wybór drogi zawodowej człowieka?
Dlaczego ludzie drogę edukacyjną i
zawodową? Dlaczego w pewnym momencie
ja korygują?
Dlaczego preferencje człowieka
zmieniają
się
wraz
z
przechodzeniem człowieka przez
kolejne stadia rozwojowe?
1. Czynniki sytuacyjne (zewnętrzne)
Do zewnętrznych czynników, które mają wpływ na dokonywanie wyborów na drodze
edukacyjnej i zawodowej należą:
- aktualna struktura społeczna
- zmiany historyczne
- warunki społeczno – ekonomiczne
- procedury zatrudniania (np. rodzaje umów o pracę)
- społeczeństwo
- rodzina.
Rodzina ma szczególny wpływ na decyzje i wybory zawodowe a także myślenie o sukcesie w
kategorii sukces zawodowy, kariera, sukces osobisty. To właśnie rodzina kształtuje wielopokoleniową
informację dotyczącą widzenia różnych ról zawodowych, prestiżu zawodu i modelu pracy
2. Czynniki podmiotowe (wewnętrzne)
Czynniki te nazywane są tzw. biologicznymi. Tworzą je:
- stan zdrowia i kondycja fizyczna ( w niektórych zawodach ważna jest siła i kondycja fizyczna, pewne
choroby np. alergia, wada wzroku, padaczka i inne wykluczają możliwość pracy w pewnych zawodach
np. zdobycie zawodu weterynarz wyklucza alergia na sierść)
- temperament (to zestaw pewnych cech, właściwości, którymi ludzie różnią się od siebie, niektóre
osoby są bardzo wytrwałe, inne drażliwe. Temperament, w przeciwieństwie do innych cech
człowieka charakteryzuje się względną stałością, czyli nie zmienia się wraz z rozwojem człowieka. A ty
kim jesteś: Cholerykiem, czy może bardziej sangwinikiem? Warto zapoznać się z typologią
temperamentów wg Hipokratesa. Warto zastanowić się nad swoim temperamentem w kontekście
zawodu, który wybieramy)
- zdolności (indywidualne cechy, które wyróżniają nas na tle innych np. zdolnośc ogólna, inteligencja,
uzdolnienia specjalne, talent. Teoria wielu inteligencji (IW) Gardnera zakłada istnienie nie jednej ale 9
równouprawnionych inteligencji, takich jak:
1. Inteligencja językowa,
2. Inteligencja logiczno – matematyczna
3. Inteligencja muzyczna
4. Inteligencja wizulano - przestrzenna
5. Inteligencja cielesno - kinestetyczna
6. Inteligencja interpersonalna (widoczna w relacjach międzyludzkich)
7. Inteligencja intrapersonalna (wewnętrzna, tzw. zdolność uczenia się na własnych błędach)
8. Inteligencja przyrodnicza
9. Inteligencja egzystencjalna (niezbędna np. filozofom).
*zachęcam do zapoznania się ze szczegółowym opisem rodzajów inteligencji Gardnera.
- zainteresowania (związane z podejmowaniem określonego rodzaju aktywność, zgłębianiam danego
tematu, obiektu, problemu, sfery. Zainteresowania człowieka są względnie stabilne, podlegają
wpływowi środowiska, odzwierciedlają tożsamość jednostki i maja wpływ na zachowanie człowieka
poprzez wzbudzanie motywacji)
*wg niektórych badaczy nie ma zasadniczej różnicy między uzdolnieniami i zainteresowaniami.
- potrzeby i hierarchia wartości przyjęta przez człowieka (Jedną z ciekawszych koncepcji wartości,
ludzkich przekonań są ,, kotwice,, kariery zawodowej Scheina:
1. Profesjonalizm (bycie fachowcem w swojej dziedzinie)
2. Przywództwo (tzw. kompetencje menadżera)
3. Autonomia i niezależność (praca na samodzielnym stanowisku)
4. Bezpieczeństwo i stabilizcja
5. Kreatywność (twórczość, zmienność, przedsiębiorczość)
6. Usługi i poświęcenie dla innych (pomaganie innym)
7. Wyzwania (przeciwstawianie się trudnościom, podejmowanie ryzyka)
8. Styl życia (zachowanie proporcji i harmonii między różnymi aspektami życia)
Wybór ścieżki edukacyjno – zawodowej jest złożony. Mają na niego wpływ czynniki
zewnętrzne, w tym przede wszystkim rodzina oraz wewnętrzne. Szkoda, że niektórzy z nas nie
doceniają złożoności tego procesu, mówiąc: ,,los tak chciał, abym został…...”. Autorka tego tekstu jest
ekonomistką ale przede wszystkim nauczycielem i doradcą zawodowym i nie uważa, że los tak chciał.
Dokonała wielu wyborów w życiu zgodnych z sytuacją społeczno – ekonomiczną, wymaganiami
społecznymi ale przede wszystkim z własnymi wartościami i zainteresowaniami.
Z życzeniami dokonywania dobrych wyborów edukacyjno – zawodowych
Izabela Czajkowska
Artykuł powstał w oparciu o publikację Anny Paszkowskiej – Rogacz ,,Młodzieżowy kwestionariusz
zainteresowań zawodowych - MŁOKOZZ”, Warszawa 2011