Terapia logopedyczna dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

Terapia logopedyczna dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
Aby mówić o terapii logopedycznej dzieci z niepełnosprawnością
intelektualną, powiedzmy najpierw kilka słów o samej mowie. Zbigniew
Tarkowski wyróżnia dwa modele rozwoju mowy osób z niepełnosprawnością
intelektualną:
1. dotyczący osób z lekką niepełnosprawnością - nie różni się zasadniczo od
modelu rozwoju mowy osób z normą intelektualną, przebiega wg tych
samych etapów. Między sprawnością językową osób lekko
upośledzonych i osób z normą intelektualną nie ma różnic jakościowych,
lecz ilościowe (mniejszy zasób słownictwa)
2. dotyczy osób z głębszą niepełnosprawnością - różnice dotyczą nie tylko
ilości, ale i jakości operacji językowych, żaden etap rozwoju mowy nie
stanowi odzwierciedlenia etapu rozwoju jednostek sprawnych umysłowo.
Mowa rozwinięta jest w ograniczonym stopniu – rozmiar tego
ograniczenia zależy od głębokości niepełnosprawności. Różnice dotyczą
długości wypowiedzi, bogactwa słownictwa, złożoności zdań. Mimo, że
rozwój języka jest opóźniony w różnym stopniu, nie oznacza to, że osoby
z niepełnosprawnością intelektualną są pozbawione umiejętności
komunikowania się werbalnego i niewerbalnego.
Na koniec wspomnieć trzeba także, że o sprawności komunikowania się
decyduje także wiele czynników pozaintelektualnych – motywacja, lęk
komunikacyjny, nastawienie otoczenia, osobowość.
Terapia logopedyczne osób z upośledzeniem umysłowym polega przede
wszystkim na wychowaniu językowym. Ciężar tego wychowania spoczywa
przede wszystkim na opiekunach i wychowawcach dziecka. Logopeda nie
uzyska rezultatów bez wsparcia ze strony wszystkich kontaktujących się z
dzieckiem dorosłych. Do działań stymulujących rozwój mowy małego dziecka
należy:
- rozmawianie o rzeczach, które się razem z dzieckiem wykonuje
- nazywanie czynności wykonywanych przez dziecko
- zachęcanie do opisywania otaczającej rzeczywistości, wyrażania potrzeb
- prowokowanie do nazywania przedmiotów
Terapia logopedyczna uzależniona być powinna od konkretnych problemów
dziecka. Jednakże priorytetem powinno być usprawnianie procesu komunikacji
w stopniu umożliwiającym radzenie sobie w życiu, czy w ogóle kontaktowanie
się z otoczeniem, a nie wypracowanie bezbłędnej czy starannej wymowy. W
przypadku małych dzieci powinno się położyć nacisk na ogólną stymulację
rozwoju ich mowy. W przypadku dzieci z głębszą niepełnosprawnością
intelektualną należy dążyć do nauczenia ich różnych form kontaktu z
otoczeniem, także pozawerbalnych. Terapia logopedyczna osób z
niepełnosprawnością intelektualną jest procesem trudnym, często nie
przynoszącym spodziewanych efektów.
Program rozwoju i usprawniania mowy można podzielić na etapy:
1. Etap przygotowawczy – ćwiczenia ogólnorozwojowe mające na celu
usprawnianie fizyczne dziecka, także usprawnianie funkcji zmysłów
poprzez polisensoryczne poznawanie przedmiotów
2. Etap przygotowawczy do mówienia – ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia
narządów artykulacyjnych, zabawy oddechowo – słuchowo –
artykulacyjne, ćwiczenia słuchowe, głosowe, dźwiękonaśladowcze
3. Etap właściwy dla mowy, jako procesu komunikacyjnego – kładzenie
nacisku na rozumienie wypowiedzi i sytuacji (poznanie nazw
przedmiotów, różnicowanie ich, manipulowanie)
4. Etap doskonalenia mowy – wzbogacanie zasobu słownictwa, wyrażanie
potrzeb
Dobór ćwiczeń, zabaw ukierunkowany jest możliwościami rozwojowymi
dziecka. Tematyka natomiast skupiona być powinna na najbliższym otoczeniu i
samym dziecku, oraz w starszym wieku na zainteresowaniach dziecka.
mgr Agnieszka Grabarek
Literatura
1. Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska,
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2001
2. E. M. Minczakiewicz, Jak pomóc w rozwoju dziecka z zespołem Downa,
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001