Władza rodziców czy dziecka?

Władza
rodziców czy dziecka?
Czyli o tym, czy dziecko powinno być posłuszne dorosłym?
„Dziecko jest gotowe być posłusznym i zrobić wiele dla osoby dorosłej
przez wzgląd na podziw, sympatię, ale i zależność”
Wynikająca z naturalnych uwarunkowań pozycja dziecka w świecie dorosłych
jest pozycją zależności. Dorosły stojący na szczycie hierarchii rodziny jest podwaliną
dającą dziecku poczucie bezpieczeństwa, zapewnia mu niezbędne do życia środki.
W oczach dziecka poddającego się władzy, dorosły staje się wzorem
do naśladowania, uchodzi za „eksperta od wszystkiego”. We wczesnym okresie
rozwoju to właśnie podziw jest istotnym elementem budowania rodzicielskiego
autorytetu.
Autorytet rodziców wynika zatem z:
•
•
•
•
naturalnych czynników rozwojowych
ogólnoludzkiego doświadczenia
zależności istoty małej, słabszej od istoty dojrzalszej i silniejszej
zdecydowanie mocniejszej pozycji osoby dorosłej, której zadaniem jest sprawowanie opieki
i kontroli oraz branie za dziecko odpowiedzialności
Podstawę do sprawowania władzy dają rodzicom nagrody i kary. Są one
czynnikami, dzięki którym osoba dorosła może wzmacniać lub eliminować określone
zachowania dziecka.
System kar i nagród jest również sposobem kontroli zachowania wykorzystywanym
na gruncie przedszkolnym i szkolnym. Zarówno w przedszkolu, szkole jak
i w rodzinie, hierarchiczność relacji służy zapewnieniu bezpieczeństwa oraz ładu
społecznego. Taki model sprawowania władzy nad dzieckiem funkcjonuje
optymalnie jedynie w sytuacji kiedy na szczycie hierarchii znajdują się osoby
dojrzałe, szanujące siebie, ale przede wszystkim drugiego człowieka – dziecko.
Co dzieje się, gdy rodzice dobrowolnie „abdykują”?
Obserwacje funkcjonowania relacji rodzinnych pozwalają zauważyć, iż bardzo
często sposób realizacji władzy w rodzinie znacząco różni się od przedstawionego
wyżej modelu. Niejednokrotnie władza bywa słabo zaznaczona lub wręcz oddana
przez osobę dorosłą dziecku. Dziecko instynktownie dąży do zaspokajania swoich
potrzeb, nie ma natomiast naturalnej intencji do podejmowania władzy. Postawa
rodzica, który deklaruje: „Mojemu dziecku niczego nie mogę odmówić” jest właśnie
przejawem oddawania dziecku władzy, co z kolei w konsekwencji prowadzi
do nieprawidłowości wychowawczych.
Dziecku, któremu oddaje się władzę nad dorosłymi, zamiast życia w ładzie
społecznym ofiaruje się życie w chaosie. Funkcjonujące w takim chaosie dziecko nie
jest w stanie odróżnić co jest dobrem, a co złem, brakuje mu niezbędnego oparcia
i poczucia bezpieczeństwa.
Wynikiem funkcjonowania w chaosie jest:
•
•
•
•
agresja dziecka
manifestowanie złości
rozkapryszenie
a nawet apatia spowodowana nadmiarem otrzymywanych dóbr
Na czym polega mechanizm „oddawania władzy dziecku”?
Analizując mechanizm przejmowania kontroli i władzy przez małe,
a nawet bardzo małe dzieci, można zauważyć przejawy czci oddawanej przez
rodziców własnym dzieciom.
Już w okresie prenatalnym podglądane za pomocą USG dziecko wywołuje
w rodzicach reakcję zachwytu. Po narodzinach następuje uwiecznianie pierwszego
krzyku, pierwszego dnia w domu, a potem mnóstwa kolejnych pierwszych
przejawów istnienia. I tak z biegiem czasu kształtuje się stosunek dorosłych
do „cudu-dziecka”, który nosi nieraz znamiona poddaństwa.
Realizacja wychowania w takim przypadku relacji (poddany – dziecko)
przejawia się głównie usuwaniem przez rodziców z drogi dziecka wszelkich
możliwych trudności, co w konsekwencji pozbawia je samodzielności,
odpowiedzialności i radości czerpanej z twórczego działania. Na dalszym etapie
rozwoju pojawia się gotowość rodziców do wyręczania dziecka we wszystkim,
co jest prostą drogą do kształtowania w nim wyuczonej bierności, bezradności
i lenistwa.
Należy pamiętać, iż takie postępowanie wskazuje na brak szacunku osób
dorosłych do samych siebie i do własnych dzieci. Szacunek ten oznacza bowiem,
że traktujemy siebie serio, nie godzimy się z rolą niewolnika i wymagamy od siebie
i innych.
•
Traktowanie dziecka z przesadną czcią i niestawianie wobec niego żadnych wymagań
może pozbawić je umiejętności życia w szacunku i godności w relacjach z innymi
ludźmi
•
Szacunek do dziecka nie przejawia się w podziwie, ale w stawianiu mu wymagań
i wyzwań
•
Poprzez realizację wymagań i pokonywanie wyzwań dziecko rozwija poczucie własnej
wartości, sprawstwa oraz uzyskuje możliwość zaistnienia jako jednostka autonomiczna
na podstawie artykułu W. Papugowej (Bliżej Przedszkola - wrzesień 2015)
opracowała Monika Twardoch