Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej Insuring accidents

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 91
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2011
dr Przemys aw Litwiniuk
Fundacja Programów Pomocy
dla Rolnictwa FAPA
prof. dr hab. Marian Podstawka
Szko a G ówna Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie
Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej
Insuring accidents during the agricultural work
Streszczenie: Problematyka wypadków przy pracy rolniczej zawiera wiele problemów interpretacyjnych. Pocz wszy od 1 stycznia 1999 roku KRUS realizuje ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, macierzy!skie. W ramach tego ubezpieczenia ochron ubezpieczeniow obj"te s
wypadki przy pracy rolniczej oraz choroby zawodowe osób ubezpieczonych w systemie ubezpieczenia spo#ecznego rolników. W artykule podj"to prób" oceny wyst"powania wypadków przy
pracy rolniczej.
Abstract: Issues of accidents in agricultural work contains a lot of interpretative problems. Starting from 1 January 1999 the Agricultural Social Insurance Fund is carrying out insurances
against accidents motherhood, and sickness. As part of this, accidents at work are provided
with insurance protection as well as agricultural and industrial diseases of people insured with in
the system of the national retirement insurance of farmers. In the article an attempt at the evaluation of the appeariance of accidents in agricultural work has been taken.
Wst!p
Ubezpieczenie wypadków i chorób zawodowych rolników reguluj!
przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu spo ecznym
rolników. Pocz!wszy od 1 stycznia 1999 roku KRUS realizuje ubezpieczenia
chorobowe, wypadkowe, macierzy"skie. W ramach tego ubezpieczenia
ochron! ubezpieczeniow! obj#te s! wypadki przy pracy rolniczej oraz choroby zawodowe osób ubezpieczonych w systemie ubezpieczenia spo ecznego rolników. Warto podkre$li%, &e ten rodzaj spo ecznego ubezpieczenia
rolników funkcjonuje na zasadach samofinansowania. Ubezpieczeni wnosz!
sk adki na rzecz Funduszu Sk adkowego, ze $rodków którego pokrywane s!
$wiadczenia. Problematyka wypadków przy pracy rolniczej zawiera wiele
problemów interpretacyjnych. Chodzi tu o definicj# wypadku przy pracy rolniczej oraz odniesienie jej do praktycznych zdarze".
Zgodnie z przepisami o ubezpieczeniu spo ecznym rolników, za wypadek przy pracy rolniczej uznaje si# nag e zdarzenie wywo ane przyczyn!
zewn#trzn!, które wyst!pi o:
20
P. Litwiniuk, M. Podstawka
na terenie gospodarstwa rolnego,
na terenie gospodarstwa domowego,
w drodze z gospodarstwa rolnego do gospodarstwa domowego lub
w drodze powrotnej,
w miejscach, do których uda si# ubezpieczony w zwi!zku z wykonywaniem zwyk ych czynno$ci zwi!zanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego,
w drodze do tych miejsc lub w drodze powrotnej.
Przepisy dotycz!ce ubezpieczenia spo ecznego rolników traktuj! zdarzenie jako wypadek przy pracy rolniczej i obejmuj! go ochron! ubezpieczeniow!, je&eli wyst#puj! !cznie nast#puj!ce przes anki:
zdarzenie spowodowane jest czynnikiem zewn#trznym,
zdarzenie ma zwi!zek z wykonywaniem pracy rolniczej,
wyst#puje nag o$% zdarzenia,
zdarzenie wyst!pi o w $ci$le okre$lonych, wymienionych wcze$niej
miejscach,
ubezpieczony dozna sta ego lub d ugotrwa ego ubytku na zdrowiu.
Przy czym za spe nienie warunku nag o$ci uwa&a si# tak&e kilkugodzinne dzia anie promieni s onecznych, $rodków ochrony ro$lin, nawozów,
mrozu itp. Wa&ne jest tak&e, aby ubezpieczony w chwili zdarzenia nie by
pod wp ywem alkoholu i $rodków odurzaj!cych. Dane zdarzenie nie b#dzie
uznane za wypadek przy pracy rolniczej, je&eli do niego dosz o na skutek
ra&!cego niedbalstwa ze strony ubezpieczonego. Prawna charakterystyka
wypadku przy pracy rolniczej jest bardzo pojemna. Jednak&e wyst#puje
do$% du&a grupa zdarze", które nie spe niaj! ustawowego kryterium wypadku. Najcz#$ciej przyczyn! uniemo&liwiaj!c! zakwalifikowanie zdarzenia jako
wypadku przy pracy rolniczej jest stan nietrze'wo$ci ubezpieczonego, zdarzenie nie ma zwi!zku z wykonywaniem pracy rolniczej czy te& dosz o do
niego z powodu ra&!cego niedbalstwa. Z okre$leniem ra&!cego niedbalstwa
tak&e wyst#puj! problemy definicyjne. Bazuje si# tu na kryterium przeci#tnej
oceny zagro&enia.
Przyjmuje si#, &e osoba o przeci#tnym stanie rozwoju osobowo$ci
uzna aby, i& praca w danych warunkach mo&e spowodowa% uszczerbek na
zdrowiu. Je&eli mimo to decyduje si# tak! prac# wykonywa% lub kontynuowa%, to oznacza, i& dopuszcza si# ra&!cego niedbalstwa.
Wypadki przy pracy rolniczej
W 2010 roku do KRUS zg oszono 26305 zdarze" wypadkowych, jest to
liczba o 638 mniejsza ni& w 2009 roku. Nale&y zaznaczy%, &e w tym okresie
zmniejszy a si# liczba ubezpieczonych o 23358 osób1. Generalnie na przestrzeni ostatnich kilku lat liczba wypadków przy pracy rolniczej zmniejsza si#
1
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe rolników oraz dzia#ania prewencyjne KRUS 2010 rok,
KRUS Warszawa 2011.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
ZN nr 91
Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej
21
w uj#ciu absolutnym. Jednak&e w uj#ciu wzgl#dnym ma charakter sta y.
Stosowne informacje zawiera tabela 1.
W latach 2006-2010 absolutna liczba wypadków przy pracy rolniczej
zmniejszy a si# o prawie 6000. Natomiast w przeliczeniu na 1000 osób
ubezpieczonych ich liczba nie ulega zmniejszeniu.
Tabela 1. Wypadki zg oszone do KRUS w latach 2006-2010
Table 1. Reported accidents to the Agricultural Social Insurance Fund between 2006-2010
Wyszczególnienie
2006
2007
2008
2009
2010
Liczba zg oszonych wypadków
32635
29363
27722
26943
26305
Liczba ubezpieczonych w KRUS (mln)
1350
1110
1050
1000
980
Liczba wypadków w przeliczeniu na
1000 osób ubezpieczonych
24,2
26,5
26,4
26,9
26,8
(ród o: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe rolników oraz dzia#ania prewencyjne KRUS
2010 rok, KRUS, Warszawa 2011.
Source: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe rolników oraz dzia#ania prewencyjne KRUS
2010 rok, KRUS, Warszawa 2011.
Zmniejszenie si# ogólnej liczby wypadków jest spowodowane zmianami
w strukturze obszarowej gospodarstw i prowadzonymi przez KRUS dzia aniami prewencyjnymi. Z produkcji rolnej wypadaj! gospodarstwa ma e, które
s! najbardziej wypadkogenne. Gospodarstwa te posiadaj! przestarza e wyposa&enie w sprz#t techniczny. Szczegó owe informacje o liczbie wypadków
w 2010 roku w gospodarstwach rolnych wyró&nionych wed ug powierzchni
zawiera tabela 2.
W 2010 roku na ogóln! liczb# 26305 wypadków w gospodarstwach rolnych ponad 50% tej liczby wydarzy o si# w gospodarstwach do 10 ha u&ytków rolnych. Warto zauwa&y%, &e najbardziej wypadkogenny jest mieszany
profil produkcji rolniczej. W 2010 roku w gospodarstwach o tym profilu wydarzy o si# ponad 65% ogó u wypadków. Dok adne informacje na ten temat
zawiera tabela 3.
ZN nr 91
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
OR
(województwo)
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
1
Bia ysto k(podlaskie)
2
Bydgoszcz (kujawsko-pomorskie)
3
Cz#stochowa ($l!skie)
4
Gda"sk (pomorskie)
5
Kielce($wi#tokrzyskie)
6
Koszalin (zachodniopomorskie)
7
Kraków (ma opolskie)
3
Lublin (lubelskie)
9
)ód' ( ódzkie)
10 Olsztyn (warmi"sko-mazurskie)
11 Opole(opolskie)
12 Pozna" (wielkopolskie)
13 Rzeszów (podkarpackie)
14 Warszawa (mazowieckie)
15 Wroc aw (dolno$l!skie)
16 Zielona Góra (lubuskie)
Razem:
Udzia procentowy
Lp.
0,00-1,00
9
30
55
15
25
15
161
62
30
20
15
90
121
30
29
7
705
2,9
30,01-40,00
130
125
8
51
11
26
8
45
44
123
25
147
5
97
40
19
774
3,2
40,01-50,00
53
48
6
20
6
19
0
18
12
86
13
59
5
38
31
7
368
1,5
50,01-100,00
30
66
2
37
3
31
1
18
8
96
21
79
6
25
37
18
448
1,9
100,01-150,00
2
10
0
7
0
6
0
0
1
15
2
5
4
6
12
3
71
0,3
150,01-300,00
0
2
1
5
0
5
1
4
0
8
2
2
2
2
10
5
49
0,2
0
1
0
1
0
2
0
0
0
7
0
0
0
0
2
2
15
0,1
300,01-600,00
10,01-15,00
5,01-10,00
1,01-5,00
Powierzchnia gospodarstwa w ha fizycznych
20,01-30,00
237 408 549 405
391
261 394 362 238
283
288 132
83
38
18
106 150 150 118
111
544 493 153
45
24
72
64
49
54
63
1444 486 109
28
8
1117 1147 530 198
155
533 922 492 223
132
135 146 197 200
259
128 109
75
59
55
477 661 690 391
373
1106 424 112
28
21
845 950 743 416
311
300 236 183
84
82
57
47
41
35
34
7213 6361 3969 2155 1929
29,9 26,4 16,5 8,9
8,0
15,01-20,00
Zestawienie wielko"ci powierzchni gospodarstw, w których odnotowano zg oszone wypadki
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0,0
600,01-999,00
Tabela 2. Wypadki przy pracy rolniczej w ró&nych grupach obszarowych gospodarstw rolnych
Table 2. Accidents in agricultural work of all sorts of groups of agricultural farms
999,010 i wi!cej
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0,0
Nie ustalono
0
0
15
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
6
9
0
33
0,1
2214
1 820
646
771
1304
407
2246
3294
2397
1292
504
2977
1834
3269
1 055
275
26305
100,0
Liczba
wypadków
ogó em
22
P. Litwiniuk, M. Podstawka
ZN nr 91
Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej
23
Tabela 3. Zestawienie profili produkcji gospodarstw, w których odnotowano
zg oszone wypadki
Table 3. Combining the scope of production of households in which
reported accidents were recorded
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Bia ystok
(podlaskie)
Bydgoszcz
(kujawskopomorskie)
Cz#stochowa
($l!skie)
Gda"sk
(pomorskie)
Kielce
($wi#tokrzyskie)
Koszalin
(zachodniopomorskie)
Kraków
(ma opolskie)
Lublin
(lubelskie)
)ód' ( ódzkie)
Olsztyn
(warmi"sko-mazurskie)
Opole (opolskie)
Pozna"
(wielkopolskie)
Rzeszów
(podkarpackie)
Warszawa
(mazowieckie)
Wroc aw
(dolno$l!skie)
Zielona Góra
(lubuskie)
pozosta e lub
w których
nie ustalono
sadownicza
mieszana
dzia y
specjalne
zwierz#ca
OR
Województwo
Lp.
ro$linna
Profil produkcji
Liczba
wypadków
ogó em
9
1189
5
676
0
1
2214
30
34
8
1463
5
0
1820
55
58
32
400
1
21
646
15
54
5
555
0
0
771
25
31
4
933
83
0
1304
15
17
10
234
6
4
407
161
54
15
1758
0
10
2246
62
157
9
2097
108
9
3294
30
316
19
1376
46
2
2397
20
152
15
901
0
7
1292
15
1
8
351
0
0
504
90
319
87
2008
2
4
2977
121
32
6
1454
0
0
1834
30
208
29
2197
116
36
3269
29
52
16
456
3
13
1055
119
38
7
110
0
1
275
5871
22,3
2712
10,3
311
1,05
16969
64,5
370
1,4
72
0,3
26305
100
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Interesuj!ce s! tak&e informacje dotycz!ce miejsc powstawania wypadków przy pracy rolniczej. Stosowne informacje zawiera tabela 4.
ZN nr 91
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
24
P. Litwiniuk, M. Podstawka
Tabela 4. Zestawienie liczbowe wypadków wed ug miejsca zdarzenia
Table 4. Numerically combining accidents according to the place of the
event
Sprawy zako#czone w okresie od 01.01.2010 do 31.12.2010
Miejsce zdarzenia
Liczba wypadków
Pomieszczenie produkcyjne (budynki gospodarcze
6 994
i inwentarskie)
02
Pomieszczenia nieprodukcyjne (budynki mieszkalne,
737
letnie kuchnie, altany)
03
Magazyny i sk adowiska (wiaty, gara&owe,
890
silosy i stodo y)
04
Trasy komunikacyjne zewn#trzne (poza gospodarstwem)
506
05
Ci!gi komunikacyjne w obr#bie gospodarstwa
599
06
Podwórze, obej$cie
10 317
07
*rodki transportu
64
08
Obiekty podziemne
17
09
Wn#trza zbiorników
1
10
Obiekty energetyczne
1
11
Zbiorniki wodne
12
12
Lasy
166
13
Pola, !ki
2 475
14
Teren budowy
12
15
Pozosta e nie wymienione miejsca wypadku
347
Razem liczba wypadków
23 138
Symbol
01
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Najwi#cej w 2010 roku wypadków przy pracy rolniczej zdarzy o si# na
podwórzu i w obej$ciach. Tego rodzaju wypadki stanowi y prawie 45% ogóu wypadków. Nast#pnie ponad 30% ogó u wypadków mia o miejsce w pomieszczeniach produkcyjnych. Prawie 10% wypadków zdarzy o si# na polach i !kach. W pozosta ych miejscach zdarzenia zakwalifikowane do
wypadków przy pracy rolniczej stanowi y niewielki odsetek. Okazuje si#, &e
w 2010 roku prawie 70% ogó u wypadków przy pracy rolniczej wydarzy o si#
bez udzia u maszyn.
Zestawienie liczbowe dotycz!ce okoliczno$ci powsta ych w 2010 r. wypadków przy pracy rolniczej przedstawia tabela 5.
Tabela 5. Zestawienie wypadków bez udzia u i z udzia em rodzaju maszyn
Table 5. Combining accidents without the participation, and with the participation of the type of machines
Sprawy zako#czone w okresie od 01.01.2010 r. do 31.12.2010 r.
Symbol
00
01
02
03
04
Rodzaj maszyn
Bez udzia u maszyn
Ci!gniki rolnicze
Siewniki do zbo&a
Sadzarki do ziemniaków
Pilarki tarczowe
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
Liczba
wypadków
15 433
1 664
93
51
949
ZN nr 91
Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej
25
05
Pilarki a"cuchowe
06
Maszyny i urz!dzenia do przygotowywania pasz dla zwierz!t
07
Rozrzutniki obornika
08
Rozsiewacze nawozów
09
Kombajny zbo&owe
10
Kombajny i inne maszyny do zbioru okopowych
11
Maszyny i urz!dzenia uprawowe
12
Opryskiwacze
13
Przyczepy transportowe i wozy konne
14
Maszyny do zbioru siana, s omy i zielonek
15
Urz!dzenia i przeno$niki magazynowe
16
Elektronarz#dzia r#czne
17
Inne maszyny i urz!dzenia
Razem liczba wypadków
545
187
190
40
236
137
233
76
1 320
228
108
415
1 233
2 3138
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Interesuj!ce jest zestawienie wypadków wed ug rodzaju przyczyn, stosowne dane zawiera tabela 6.
Tabela 6. Zestawienie wypadków wed ug grup zdarze"
Table 6. Combining accidents according to groups of events
Sprawy zako#czone w okresie od 01.01.2010 r. do 31.12.2010 r.
Liczba wypadków
Symbol
Grupa zdarze#
W tym
Razem
"miertelne
02
Upadek osób
11 545
11
03
Upadek przedmiotów
1 696
4
04
Zetkni#cie si# z ostrymi narz#dziami r#cznymi
1 327
0
i innymi ostrymi przedmiotami
05
Uderzenia i przygniecenia przez mat. i przedm.
320
1
transportowane mechanicznie lub r#cznie
06
Przejechanie, uderzenie, pochwycenie
442
25
przez $rodek transportu w ruchu
07
Pochwycenie i uderzenie przez cz#$ci ruchome
2 705
7
maszyn i urz!dze"
08
Uderzenie, przygniecenie i pogryzienie
2 990
3
przez zwierz#ta
09
Po&ar, wybuch, dzia anie si przyrody
151
5
10
Dzia anie skrajnych temperatur
245
1
11
Dzia anie materia ów szkodliwych
54
4
12
Nag e zachorowania
209
5
13
Inne zdarzenia
1 454
10
Razem liczba wypadków
23 138
76
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Okazuje si#, &e ponad 60% ogó u wypadków wynika z niew a$ciwej
organizacji pracy. Chodzi tu g ównie o niew a$ciw! organizacj# samego stanowiska pracy. Konkretnie chodzi tu o z y stan nawierzchni w pomieszczeniach, brak odpowiedniej ilo$ci przej$%, niew a$ciwe rozmieszczenie przedZN nr 91
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
26
P. Litwiniuk, M. Podstawka
miotów, nieprawid owe wchodzenie i schodzenie z maszyn rolniczych, niestosowanie drabin itp.
Pozosta e przyczyny wypadków, takie jak niew a$ciwy stan maszyn,
urz!dze" oraz nieprawid owe post#powanie rolnika stanowi! odpowiednio
po prawie 9% i ponad 19%. Niewielki odsetek, ok. 1% wypadków przy pracy
rolniczej, spowodowany by stanem psychicznym ubezpieczonego.
Ubezpieczenia wypadków przy pracy rolniczej
Z tytu u wypadków przy pracy rolniczej ubezpieczonym przys uguje jednorazowe odszkodowanie. Aby je otrzyma%, nale&y spe ni% nast#puj!ce kumulatywnie warunki:
zdarzenie jest uznane za wypadek przy pracy rolniczej,
w wyniku wypadku ubezpieczony dozna sta ego lub d ugotrwa ego
uszczerbku na zdrowiu b!d' poniós $mier%.
W 2010 roku z o&ono 26551 wniosków o jednorazowe odszkodowanie
z tytu u sta ego lub d ugotrwa ego uszczerbku na zdrowiu b!d' $mierci spowodowanej wypadkiem przy pracy rolniczej. Za wypadki przy pracy rolniczej
w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu spo ecznym rolników uznano 23494
zdarzenia. W$ród podj#tych decyzji by o:
16897 przyznaj!cych jednorazowe odszkodowanie (62,3%),
9762 odmawiaj!cych przyznania jednorazowego odszkodowania
(36%),
473 umorzenia (1,7%).
G ówn! przyczyn! odmów wyp aty jednorazowego odszkodowania, stanowi!c! 55,4%, by brak sta ego lub d ugotrwa ego uszczerbku na zdrowiu.
Nast#pnie 25,7% odmów wynika o z nieuznania zdarzenia za wypadek przy
pracy rolniczej. 13,8% odmów spowodowane by o niedope nieniem obowi!zków przez ubezpieczonych. Pozosta e przyczyny niewyp acenia tego $wiadczenia wynikaj! z ra&!cego niedbalstwa (2,6%), ze spowodowania zdarzenia
umy$lnie (0,1%), z przyczynienia si# ubezpieczonego b#d!cego w stanie nietrze'wo$ci do powstania wypadku (1,4%) i innych okoliczno$ci. Analizuj!c
wypadki przy pracy rolniczej warto dokona% oceny zmian wska'nika wypadkowo$ci. Wska'nik ten przedstawia liczb# wypadków zako"czonych wyp at!
jednorazowych odszkodowa" na 1000 ubezpieczonych. W 2006 roku na 1000
ubezpieczonych przypada o 12,9 takich wypadków. Natomiast w 2010 roku
liczba ta wynosi a 10,9. Wida%, &e wyra'nie zmniejszy a si#.
Nat#&enie wypadków na 1000 ubezpieczonych jest silnie zró&nicowane
przestrzennie. Wynika to ze specyfiki przestrzennej polskiego rolnictwa, która g ównie powodowana jest zró&nicowaniem stanu struktury agrarnej. Ta
z kolei powoduje zró&nicowanie w technologii produkcji, w sytuacji ekonomicznej gospodarstw, w kulturze rolnej. Przestrzenne zró&nicowanie wska'ników wypadkowo$ci przedstawia tabela 7.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
ZN nr 91
Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej
27
Tabela 7. Przestrzenne zró&nicowanie wska'nika wypadkowo$ci w latach
2006-2010
Table 7. Spatially diversifying the rate of accidents between 2006-2010
Lp.
Województwo
2006
2007
2008
2009
2010
2010-2009
1.
11,1
8,2
8,7
11,0
10,1
-0,9
16,8
15,1
13,3
13,8
13,6
-0,2
3.
dolno$l!skie (OR Wroc aw)
kujawsko-pomorskie
(OR Bydgoszcz)
lubelskie (OR Lublin)
16,1
15,0
15,0
13,1
12,2
-0,9
4.
lubuskie (OR Zielona Góra)
15,3
11,2
9,2
11,1
9,6
-1,58
5.
ódzkie (OR )ód')
14,2
11,8
11,5
10,7
11,3
06
6,
ma opolskie (OR Kraków)
9,3
9,2
9,0
8,1
8,3
0,2
7.
mazowieckie (OR Warszawa)
10,6
9,9
9,4
9,8
9,7
-0,1
8.
opolskie (OR Opole)
7,6
6,9
7,5
6,6
6,3
-0,3
9,
podkarpackie (OR Rzeszów)
12,3
11,5
11,3
11,3
11,8
0,5
10.
podlaskie (OR Bia ystok)
15,9
12,9
13,8
14,2
13,6
-0,6
11.
pomorskie (OR Gda"sk)
14,4
12,6
10,6
12,4
11,2
-1,2
12.
$l!skie (OR Cz#stochowa)
8,9
8,4
9,2
8,4
7,8
-0,6
$wi#tokrzyskie (OR Kielce)
warmi"sko-mazurskie
14.
(OR Olsztyn)
15. wielkopolskie (OR Pozna")
zachodniopomorskie
16.
(OR Koszalin)
Ogó em:
11,4
11,4
10,0
11,0
10,4
-0,6
20,2
16,7
15,9
14,8
14,8
-0,2
12,7
12,5
12,0
12,5
12,4
-0,1
9,1
7,9
9,7
7.9
6,3
-1,6
12,9
11,6
11,3
11,2
10,99
-0,3
2.
13.
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Najbardziej wypadkogenne s! województwa: warmi"sko-mazurskie,
podlaskie, lubelskie, wielkopolskie. Natomiast najmniej uznanych wypadków
w przeliczeniu na 1000 ubezpieczonych wyst#puje w województwach opolskim, zachodniopomorskim, $l!skim, ma opolskim. Najwi#cej wypadków odnotowuje si# w$ród m#&czyzn (68,9%). Najcz#$ciej poszkodowane s! osoby w wieku 40-49 lat (23,0%).
Istotne jest tak&e ocena struktury wielko$ci uszczerbku na zdrowiu
wskutek wypadków przy pracy rolniczej. Stosowne informacje przedstawia
tabela 8.
ZN nr 91
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
28
P. Litwiniuk, M. Podstawka
Tabela 8. Struktura wielko$ci uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonych rolników w latach 2006-2010
Table 8. Structure of the amount of damage to the health of protected
farmers between 2006-2010
Uszczerbek
na zdrowiu
w%
do 5
6-10
11 do 30
31 do 60
pow. 60
Lata
2006
2007
2008
2009
2010
64,1
24,3
9,7
1,1
0,8
64,0
24,0
10,3
1,,0
0,7
63,2
24,4
10,6
1,1
0,7
62,9
25,0
10,4
0,9
0,8
63,5
24,4
10,4
1,0
0,7
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Z przedstawionej w tabeli 8 informacji wynika, &e najliczniejsz! grup!
wypadków stanowi!c! ok 64% s! te, w$ród których nast!pi ma y uszczerbek na zdrowiu, wynosz!cy do 5%. Nast#pn! grup# wynosz!c! ok. 24%
stanowi! wypadki, w$ród których ubezpieczeni doznali od 6 do 10%
uszczerbku na zdrowiu. Generalnie s! to wypadki lekkie, które !cznie stanowi! ok 88% ogó u wypadków. Wypadki ci#&kie, które spowodowa y
uszczerbek znaczny na zdrowiu, wynosz!cy powy&ej 60%, stanowi! ma !
liczb#. Ich udzia w ogólnej liczbie wypadków wynosi , w badanych latach,
zaledwie 0,7%. Wa&ne z punktu widzenia dzia a" prewencyjnych KRUS jest
ocena struktury wielko$ci uszczerbku na zdrowiu w poszczególnych grupach
wypadkowych. Odpowiednie dane zawiera tabela 9.
Tabela 9. Struktura wielko$ci uszczerbku na zdrowiu w grupach wypadkowych
Table 9. Structure of the amount of damage to the health of groups of resultants
Udzia % uszczerbku w grupie wypadkowej
Grupa wypadkowa
do 5% 6-10%
02
03
04
05
upadek osób
upadek przedmiotów
zetkniecie si# z ostrymi narz#dziami r#cznymi i innymi
ostrymi przedmiotami
uderzenie, przygniecenie
przez materia y i przedmioty
transportowane mechanicznie lub r#cznie
1120%
2130%
3160%
powy&ej
60%
Liczba poszkodowanych z ustalon!
niezdolno$ci! do samodzielnej
egzystencji
58,9
76,5
29,2
14,6
10,1
6,1
1,2
1,1
0,4
0,9
0,2
0,S
8
3
80,9
13,6
4,1
0,9
0,5
0,0
0
78,1
14,0
6,3
0,7
1,0
0,0
0
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
ZN nr 91
Ubezpieczenie wypadków przy pracy rolniczej
przejechanie, uderzenie, pochwycenie przez $rodek
transportu w ruchu
07 pochwycenie i uderzenie
przez cz#$ci ruchome maszyn i urz!dze"
08 uderzenie, przygniecenie,
pogryzienie przez zwierz#ta
09 po&ar, wybuch, dzia anie sil
przyrody
10 dzia anie skrajnych temperatur
11 dzia anie materia ów szkodliwych
12 nag e zachorowania
13 inne zdarzenia
Ogó em
29
06
41,4
25,2
11,2
7,1
3,6
11,5
6
64,0
20,5
9,8
3,0
2,0
0,7
8
70,1
22,8
5,6
0,9
0,4
0,1
1
49,1
21.9
9,6
6,1
10,5
2,6
1
70,1
20.5
5,1
0,9
1,7
1,7
1
44,4
22,2
0,0
0,0
5,6
27,8
1
44,9
66,6
63,5
30,6
18,4
24,4
8,8
7,3
8,7
4,1
3,4
1,7
2,0
3,1
1
9,5
1,2
0,7
1
1
32
(ród o: jak w tabeli 1.
Source: like in table 1.
Z przedstawionych w tabeli 9 informacji wynika, &e najbardziej ci#&kie
wypadki wyst#puj! podczas dzia ania materia ów szkodliwych. W 2010 roku
takich wypadków by o prawie 28%, w$ród których powsta y uszczerbki na
zdrowiu rolników przekraczaj!ce 60%. Drug! bardzo liczn! grup# stanowi!
wypadki spowodowane przejechaniem, uderzeniem, pochwyceniem przez
$rodek transportu. W 2010 roku takich wypadków by o ponad 11%, w$ród
których rolnicy doznali ponad 60% uszczerbku na zdrowiu. Znaczny udzia
stanowi! wypadki spowodowane po&arem, wybuchem, dzia aniem si przyrody, które powoduj! powa&ny uszczerbek na zdrowiu. W 2010 roku takich
wypadków by o 10,5%, w$ród których rolnicy doznali od 31 do 60%
uszczerbku na zdrowiu. Niestety pewna cz#$% wypadków przy pracy rolniczej powoduje $mier% ubezpieczonych. Wówczas wyp acane jest rodzinie
jednorazowe odszkodowanie w wysoko$ci 100% uszczerbku na zdrowiu.
W 2010 roku takich wypadków ko"cz!cych si# $mierci! by o 89. Warto podkre$li%, i& w 2006 roku by o takich zdarze" wi#cej, bo ich liczba wynosi a 123.
Wnioski
1. Uwarunkowania legislacyjne z zakresu wypadków przy pracy rolniczej s!
bardzo skomplikowane i rzutuj! na uznanie danego zdarzenia za wypadek lub nie. Najcz#$ciej niezakwalifikowanie zdarzenia jako wypadku wynika, &e nie mia o ono zwi!zku z prac! rolnicz!. W zasadzie ubezpieczony rolnik prawie wszystkie dzia ania podporz!dkowuje swojej pracy
w gospodarstwie rolnym. Zatem ten rodzaj uwarunkowa" móg by zosta%
potraktowany bardziej liberalnie.
2. Wi#kszo$% wypadków przy pracy rolniczej to wypadki lekkie, powoduj!ce
nik y uszczerbek na zdrowiu.
ZN nr 91
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
30
P. Litwiniuk, M. Podstawka
3. Najwi#cej wypadków w przeliczeniu na 1000 ubezpieczonych wyst#puje
w rejonach Polski wschodniej i pó nocnej, gdzie obserwuje si# ni&szy poziom kultury rolnej.
4. Przyczyn! wi#kszo$ci wypadków przy pracy rolniczej jest ba agan zwi!zany z organizacj! stanowisk pracy. Wypadków z udzia em maszyn
i sprz#tu rolniczego jest relatywnie ma o.
5. Prewencyjne dzia ania KRUS sprawiaj!, i& wypadkowo$% w rolnictwie
zmniejsza si#.
Bibliografia
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe rolników oraz dzia#ania prewencyjne KRUS 2010 rok, KRUS, Warszawa 2011.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011
ZN nr 91