Droga ze Stambułu

Droga ze Stambułu:
Synteza dowodów na wdrażanie Zasad Stambulskich dotyczących
efektywności działań z zakresu rozwoju podejmowanych przez
organizacje społeczeństwa obywatelskiego
Streszczenie
CSO Partnership for Development Effectiveness
2014
Tłumaczenie na polski: Grupa Zagranica, 2015
Streszczenie
Brian Tomlinson
Współprzewodniczący ze strony organizacji społeczeństwa obywatelskiego,
Task Team on CSO Development Effectiveness and Enabling Environment
Podczas Forum Wysokiego Szczebla nt. Efektywności Pomocy Rozwojowej organizowanego w 2011
roku w Pusan, w Republice Korei, wszyscy interesariusze potwierdzili ponownie zasadę stanowiącą,
że organizacje społeczeństwa obywatelskiego (ang. civil society organisations, CSO) są niezależnymi
aktorami samymi w sobie. Zgodnie z tą zasadą, organizacje społeczeństwa obywatelskiego podjęły w
Pusan zobowiązanie na rzecz wdrażania i upowszechniania Zasad Stambulskich dot. skuteczności
współpracy rozwojowej CSO. Zasady te stanowią zestaw standardów, które powinny przyświecać
pracy rozwojowej tego typu organizacji na całym świecie.
Zasady Stambulskie powstały w wyniku trzyletniego procesu konsultacji na szczeblu krajowym,
regionalnym i sektorowym z udziałem ponad 3500 organizacji. Zasady Stambulskie są wyrazem
wspólnych wartości i podejścia do pracy organizacji, można je zaadaptować do wysoce
zróżnicowanych warunków w poszczególnych krajach i metod pracy różnych organizacji. Zasady te
stanowią pewną wizję rozwoju i dają organizacjom podstawę do dalszych rozważań, ewaluacji i
ciągłego usprawniania efektywności swoich działań z zakresu rozwoju. Podczas spotkania w Pusan
interesariusze uznali Zasady Stambulskie i towarzyszące im Międzynarodowe Ramy Skuteczności
Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego za podstawę i przewodnik w zakresie egzekwowania
odpowiedzialności wobec CSO i efektywności prowadzonych przez nie działań z zakresu współpracy i
pomocy rozwojowej.
W ciągu dwóch lat po konferencji w Pusan organizacje społeczeństwa obywatelskiego na całym
świecie poważnie potraktowały swoje zobowiązanie do zwiększenia efektywności pomocy rozwojowej.
Aktywnie upowszechniały Zasady Stambulskie oraz Międzynarodowe Ramy Skuteczności Organizacji
Społeczeństwa Obywatelskiego w Rozwoju wśród setek organizacji na szczeblu krajowym,
wprowadzając inicjatywy mające na celu ocenę i poprawę działań organizacji oraz podjęcie kroków
pozwalających na wzmocnienie możliwości egzekwowania odpowiedzialności.
19 studiów przypadków przedstawionych w tej publikacji należy czytać niczym zdjęcia ilustrujące
opisane wyżej dążenia. W streszczeniu tych historii Grupa Robocza ds. Efektywności Rozwoju CSO,
działająca w ramach Partnerstwa Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego na rzecz Efektywności
Rozwoju (CSO Partnership for Effective Development, CPDE) podkreśla niektóre z dotychczasowych
sukcesów i strategii oraz wyzwań i braków, które pomogą CSO skuteczniej prowadzić działania
rozwojowe, aby wywierać pozytywny wpływ na życie ludzi dotkniętych ubóstwem lub w inny sposób
zmarginalizowanych.
Efektywność działań rozwojowych CSO i sprzyjające środowisko zewnętrzne (enabling
environment) są ze sobą blisko powiązane
Zawarte w tej publikacji historie należy czytać w szerszym kontekście działalności CSO, biorąc pod
uwagę fakt, że w coraz większej liczbie krajów dowody wskazują na uporczywe zawężanie przestrzeni
do stanowienia prawa, regulacji i polityk. Grupa Robocza ds. Efektywności Rozwoju CSO
opublikowała syntetyczne opracowanie tych dowodów, dokumentujące funkcjonowanie środowiska, w
którym działalność rozwojowa CSO staje się coraz trudniejsza i coraz bardziej ograniczana na skutek
prowadzonych przez rządy polityk, stanowionych praw i regulacji. Dążenia do podniesienia
efektywności działań rozwojowych prowadzonych przez CSO, szczególnie wśród organizacji w krajach
rozwijających się, przy braku sprzyjającego środowiska nie przynoszą długotrwałych efektów.
Od zakończenia konferencji w Pusan organizacje społeczeństwa obywatelskiego w ramach
Partnerstwa Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego na rzecz Efektywności Rozwoju, a także
platform zrzeszających CSO na poziomie krajowym i sektorowym, pracowały nad upowszechnianiem
Zasad Stambulskich wśród organizacji i zachęcaniem ich do wdrażania praktyk zgodnych z tymi
Zasadami. CSO prowadziły m.in. następujące działania:
Droga ze Stambułu - streszczenie
2

warsztat dla przyszłych trenerów i trenerek organizowane w Johannesburgu, RPA, z udziałem
45 osób z całego świata, celem warsztatu było wypracowanie regionalnych planów
stymulujących efektywność działań rozwojowych w regionach, z których pochodzili przyszli
trenerzy i trenerki;

działania na rzecz podnoszenia świadomości i znajomości Zasad Stambulskich oraz ich
implikacji dla działań CSO, w tym przetłumaczenie ich na poszczególne języki, włączenie do
kodeksów postępowania przez platformy CSO, szkolenia, narzędzia do uczenia się
zaadaptowane do warunków poszczególnych krajów;

upowszechnianie Zasad Stambulskich wśród agencji zajmujących się udzielaniem oficjalnej
pomocy rozwojowej i rządów krajów partnerskich;

warsztaty szkoleniowe mające na celu wzmocnienie perspektywy praw człowieka we
współpracy rozwojowej (Human Rights Based Approach), zważywszy na znaczenie
standardów związanych z prawami człowieka we wszystkich ośmiu Zasadach Stambulskich;

upowszechnianie współpracy rozwojowej uznającej równość płci jako kluczowy warunek
podnoszenia efektywności działań rozwojowych prowadzonych przez CSO;

opracowanie narzędzi i programów szkoleń pomagających lepiej rozumieć relacje
przyczyniające się do budowy partnerstw opartych na równości;

dalsze rozwijanie inicjatyw CSO zwiększających przejrzystość i możliwość egzekwowania
odpowiedzialności wobec organizacji w zakresie prowadzonych przez nie działań
rozwojowych.
Przedstawione studia przypadków reprezentują ważne postępy w pracy organizacji społeczeństwa
obywatelskiego, działających często w coraz bardziej niesprzyjających warunkach, na rzecz przyjęcia
Zasad Stambulskich. Opisane studia przypadków zwracają także jednak uwagę na ważne wyzwania
związane z pełnym wdrożeniem Zasad w codziennej pracy CSO. Wyzwania te można pogrupować w
kilku następujących obszarach:

wdrażanie ośmiu pozornie abstrakcyjnych Zasad w codziennej pracy organizacji, szczególnie
małych i średnich oraz nowo utworzonych. Z powodu różnorodności CSO i różnych
kontekstów geograficznych, w których funkcjonują one należy opracować program działań
pozwalających na interpretację i dialog na temat stosowania Zasad w poszczególnych krajach
i organizacjach. Tego typu działania wymagają przeznaczenia na ten cel środków przez
podmioty zajmujące się udzielaniem pomocy rozwojowej i organizacji;

sprawienie, aby polityki i praktyki rządów ograniczające potencjał CSO odzwierciedlały
Zasady, jako przykład warto tu wspomnieć o partnerstwach opartych na zasadzie równości,
które są ograniczane przez obowiązki wynikające z umowy zawartej z podmiotami
udzielającymi pomocy rozwojowej oraz przez wysoce restrykcyjne prawa i regulacje wdrażane
w wielu krajach rozwijających się;

wyzwania dotyczące zastosowania poszczególnych Zasad np. perspektywy praw człowieka w
rozwoju w kontekście nieodpowiednich modeli finansowania, potencjału zasobów ludzkich i
innych czynników zewnętrznych;

dawanie pierwszeństwa działaniom wzmacniającym lokalne organizacje społeczeństwa
obywatelskiego jako niezbędnemu warunkowi zwiększania efektywności w rozwoju w terenie.
Pilnie potrzebne są w tym celu bardziej systematyczne inwestycje w instytucjonalne
wzmocnienie CSO;

złożone relacje wpływające na zdolność organizacji do wzmocnienia procedur egzekwowania
odpowiedzialności i większej przejrzystości.
Droga ze Stambułu - streszczenie
3
Studia przypadków zawarte w tej publikacji, odzwierciedlające trendy w podejściu do zwiększania
efektywności działań rozwojowych CSO oraz wyzwania z tym związane, nadają dodatkowe znaczenie
1
kilku kluczowym postulatom CSO dotyczącym Globalnego Partnerstwa :

wszyscy aktorzy uczestniczący w działaniach w zakresie rozwoju powinni zaangażować się
we włączanie perspektywy praw człowieka w główny nurt polityki rozwojowej na wszystkich
szczeblach, w partnerstwach i formach współpracy rozwojowej;

wszyscy aktorzy uczestniczący w działaniach w zakresie rozwoju powinni brać udział w
dialogu i inicjatywach międzysektorowych, angażujących wielu innych interesariuszy, w tym
dotyczących finansowania, aby podnosić świadomość i budować potencjał organizacji zgodnie
z Zasadami Stambulskimi;

CSO muszą dalej rozwijać praktyki i procesy związane z egzekwowaniem odpowiedzialności
wobec ich samych jako niezależnych aktorów w dziedzinie rozwoju;

wszyscy aktorzy uczestniczący w działaniach w zakresie rozwoju powinni działać na rzecz
wdrożenia w prawodawstwie, politykach i praktyce środowiska sprzyjającego działaniom
organizacji społeczeństwa obywatelskiego, zgodnie z ustalonymi na szczeblu
międzynarodowym prawami człowieka, w tym m.in. wolności zrzeszania się, wolności
wyrażania własnych poglądów, wolności przemieszczania się oraz innych praw człowieka i
podstawowych wolności. Długofalowość efektywności działań w zakresie rozwoju,
prowadzonych przez CSO zależy od tego typu sprzyjających warunków.
Zasady Stambulskie dotyczące efektywności współpracy rozwojowej prowadzonej
przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego
1. Szacunek dla praw człowieka i sprawiedliwości społecznej oraz ich upowszechnianie
2. Włączanie problematyki równości płci oraz ochrona praw kobiet i dziewcząt
3. Położenie nacisku na upodmiotowienie, demokratyczną własność i partycypację
4. Upowszechnianie rozwoju zrównoważonego pod względem środowiskowym
5. Praktyka przejrzystości i odpowiedzialności
6. Dążenie do równorzędnego partnerstwa i solidarności
7. Tworzenie wiedzy i dzielenie się nią oraz zobowiązanie do wzajemnego uczenia się
8. Zobowiązanie do realizacji trwałych zmian na lepsze
Pełen dokument (w jęz. angielskim) dostępny jest pod adresem www:
http://www.csopartnership.org/wp-content/uploads/2014/04/casestories_ebook.pdf
1
Globalne Partnerstwo na rzecz Efektywności Współpracy Rozwojowej (ang. Global Partnership for Effective Development
Cooperation, GPEDC)
Droga ze Stambułu - streszczenie
4