DRAMAT I JEGO GATUNKI

DRAMAT I JEGO GATUNKI
Dramat
(gr. drama = działanie) - jeden z trzech
rodzajów literackich oparty na konstrukcji
fabularnej, obejmujący utwory
przeznaczone do realizacji teatralnej z
dominacją dialogu.
Rodzaj literacki, powstały w starożytnej
Grecji, wywodzący się z pieśni
pochwalnych, śpiewany w czasie misteriów
dionizyjskich. Rozwinął się około V w.
p.n.e.
Cechy dramatu antycznego
•
•
•
•
•
•
•
podział na akty, sceny i odsłony
tekst poboczny - didaskalia
zasada decorum
podzielony na role – 3 aktorów
brak narratora
kreowanie świata poprzez dialogi i monologi
zasada trzech jedności - akcja trwająca 24
godziny, jedno miejsce wydarzeń, jeden
problem
• Istnienie chóru
Krzywa dramatyczna
Punkt kulminacyjny
katastrofa
prolog
Rozwiązanie
akcji
Dramat antyczny
Tragedia
Komedia
Ajschylos
Arystofanes
Sofokles
Menander
Eurypides
Plaut
Seneka
Terencjusz
Tragedia
Tragedia oznacza pieśń kozłów - aktorów ubranych w koźle
skóry mające ich upodobnić do satyrów. W VI wieku p.n.e.
poeta Tespis wprowadził dialog między chórem a aktorem, były
to początki tragedii.
utwór, który przedstawia nieprzezwyciężalny konflikt między
dążeniami jakiejś wybitnej osoby, a siłami wyższymi (Bogiem,
bogami, losem, prawem, moralnością). Wszystkie dążenia
bohatera prowadzą do nieuchronnej klęski.
Często też do klęski popycha bohatera Hybris, czyli pycha i
zaślepienie na prawdę
Służy przeżyciu katharsis.
Cechy tragedii
Hibris – pycha, zaślepienie
Hamatia – omyłka tragiczna
Pathos – czyn tragiczny
Katastrophe- katastrofa
Gnosis – wiedza
Katharsis - oczyszczenie
Wyznaczniki tragedii
wysoki styl
wznisłośc
bogactwo figur stylistycznych
patos
kommos
stasimon
Budowa tragedii
•
•
•
•
•
prolog - temat sztuki i charakter;
wprowadzenie
parados - pierwsza, wprowadzająca pieśń
chóru
epejsódion - część mówiona przez aktora,
aktorów
stásimon - część mówiona przez chór
éxodos - kończy sztukę właściwą; zawiera
kommos, czyli lament bohatera.
Wg „Poetyki” Arystotelesa
Dramat średniowieczny
liturgiczny
• misterium
• moralitet
• mirakle
• dramat
liturgiczny
• intermedium
• farsa
Tragedia renesansowa
Jan Kochanowski „(Odprawa W. Szekspir i jego twórczość
posłów greckich”)
Nawiązanie do wzorców
antycznych
Dramat humanistyczny
Odrzucenie zasady
decorum i trzech jedności,
Luźna kompozycja,
Łącznie tragedii z
elementami epiki, liryki
oraz fantastyki.
Miejsce początkowego wystawiania
DRAMATU
BUDOWA TEATRU
Kolejne etapy rozwoju dramatu
XVIII w. - Dramat mieszczański
1 poł. XIX w. - Dramat romantyczny
2 poł. XIX w. - Dramat obyczajowo –
psychologiczny
XX w. -Dramat poetycki i groteskowy
Dramat
mieszczański
Komedia łzawa
Melodramat
Dramat obyczajowopsychologiczny
Drama mieszczański
(XVIII w.)
Przedstawienie o tematyce historycznej,
obyczajowej sentymentalnej
Posiada cechy dydaktyczne
Upiększa świat
Odmiana – łzawa komedia
Dramat romantyczny
Odrzucenie reguły trzech jedności,
Wprowadzenie fabuły o luźnej kompozycji,
dającej znaczną swobodę poszczególnym
epizodom,
Swobodne łączenie elementów
dramatycznych z poetyckimi i epickimi.
Twórcy: W. Hugo, J. Słowacki, Z.
Krasiński, A. Mickiewicz.
Dramat obyczajowo-psychologiczny,
dramat poważny = dramat właściwy
Idea realizmu
Konsekwentna akcja
Niewielka liczba postaci, dokładnie
określone ideologicznie
Język potoczny
A. Czechow (Trzy siostry, Czajka,
Wiśniowy sad) G. Zapolska (Żabusia)
Dramat poetycki
Swobodna kompozycja
Poetyckość języka
Symbole i metafory
Elementy przypowieści
Komedia
Cechy charakterystyczne:
pogodna tematyka,
żywa akcja, zamknięta rozwiązaniem
pomyślnym dla bohaterów,
operowanie chwytami komizmu sytuacyjnego,
charakterologicznego i językowego,
wyjaskrawienia i groteska
cel: wywołanie śmiechu u widza.
Komedia wyrosła z dwóch źródeł:
pierwsze attyckie – stanowiły je obrzędy
dionizyjskie, w których śpiewane były
swawolne i satyryczne piosenki
towarzyszące wesołym pochodom ku czci
Dionizosa,
drugie doryckie – były nim mimy ludowe,
improwizowane scenki rodzajowe lub
mitologiczne.
Rozwój komedii
Za prekursora uznaje się Epicharma;
do głównych przedstawicieli zalicza się :
Kratinosa,
Eupolisa,
Frynicha,
Ferekratesa
Arystofanesa
(m.in. Chmury, Ptaki, Żaby, Rycerze,
Plutos, Lizystrata).
Antyfanesa,
Aleksisa,
Eubulosa.
Difilosa,
Filemona,
Menandra (m.in. Pochlebca,
Bliźnięta, Sąd rozjemczy),
Apollodora z Karystos.
Pod jej wpływem rozwinęła się
komedia rzymska (Plaut,
Terencjusz).
Akcja komedii starożytnej nie była
konsekwentna, mogła składać się z
epizodów, zmian sytuacyjnych,
przeszkód, pomyłek, nieporozumień.
Comedia dell’arte (wł. commedia
dell’arte= sztuka, sztuczka)
Źródłami sięga:
zarówno sztuk mimu oraz ludowego
teatru artystycznego,
jak i występów żonglerów i
linoskoczków w średniowieczu.
Arlekin
Dottore
Capitano
Pantalone
Początek nowożytnym formom
komedii dała epoka renesansu.
Skrystalizowało się wiele jej odmian tematycznokompozycyjnych, po części nawiązujących do
doświadczeń komedii antycznej, z których
zasadnicze to
komedia sytuacji (a w jej obrębie komedia
intrygi),
komedia charakterów,
komedia satyryczna (w jej obrębie komedia
obyczajowa i komedia polityczna).
Komedia sytuacji
akcja obfitująca w konflikty,
powikłania sytuacyjne,
zbiegi okoliczności i nagłe zmiany kierunku
akcji, zaskakujące zarówno bohaterów w
niej uczestniczących, jak i widzów,
Np. „Komedia omyłek”, „Wieczór Trzech
Króli” Szekspira, „Wesele Figara”
Baumarchais'go, „Mąż i żona” A. Fredry.
Wesela Figara w warszawskim Teatrze
Wielkim
Komedia charakterów
przed akcję wysuwają się sylwetki moralne i
psychologiczne bohaterów,
postacie są zwykle podporządkowane jakiejś
jednej cesze charakteru lub namiętności, która
kieruje ich czynami i określa stosunki z
otoczeniem,
Np. „Poskromienie złośnicy”, „Kupiec wenecki”
Szekspira, „Świętoszek”, „Skąpiec”, „Mizantrop”
Moliere'a, „Pan Geldhab”, „Dożywocie” Fredry.
Komedie wzbudzały w ówczesnej
Francji wieloletnie nieraz spory o
prawo ich wystawiania, gdyż - jak
wielu uważało - demistyfikując
szlachtę godzą w jej
uprzywilejowaną pozycję w kraju.
Nicolas-Bernard Lepicié, Molier, miedzioryt,
1735
Komedia satyryczna
akcent główny pada na ośmieszającą
charakterystykę zjawisk społecznych danego
miejsca i czasu,
posługuje się środkami dramatyczno-satyrycznymi
w walce z istniejącym układem stosunków
społecznych, instytucjami, modą, zepsuciem
obyczajów, konwencjami zachowań i mowy,
Np. „Lizystrata” Arystofanesa, „Powrót posła” J.
Ursyna Niemcewicza, „Łaźnia” W.
Majakowskiego.
Tragikomedia
Zasada trzech jedności zastąpiona
wielowątkową fabułą o zawiłej intrydze,
Bohaterami mogły być postacie wzniosłe
jak i pospolite, przeciętne,
Postacie same musiały rozwiązywać
zawiłości losu.
Źródła:
„Poetyka” Arystotelesa
,,Król Edyp”
http://www.google.pl/
http://images.google.pl/