Streszczenie Analiza jakości życia i śmiertelności chorych po

Streszczenie
Analiza jakości życia i śmiertelności chorych po przebytym udarze mózgu w latach 20032004 i 2013
Cel pracy:
Celem pracy była ocena jakości życia, stanu funkcjonalnego i śmiertelności poudarowej w
dwóch grupach chorych: pierwszej hospitalizowanej w latach 2003/4 i drugiej
hospitalizowanej w roku 2013 oraz porównanie tych dwóch grup. Ponadto ocenie poddano
zapadalność na udar mózgu w populacji powiatu krośnieńskiego i Krosna.
Materiał i metodyka:
Badaniem objęto 269 chorych leczonych w Oddziale Neurologii Wojewódzkiego Szpitala
Podkarpackiego w Krośnie w okresie od listopada 2003 do października 2004 oraz po 10
latach 291 chorych leczonych 2013.
Metodą diagnostyczną był sondaż diagnostyczny obejmujący dane demograficzne chorego,
miejsce zamieszkania (miasto/wieś), wykształcenie, rodzaj wykonywanego zatrudnienia,
rodzaj udaru mózgu (niedokrwienny/krwotoczny) a w wypadku udaru niedokrwiennego jego
podtyp kliniczny wg Oxfordshire Community Stroke Project (Paci/Taci/Laci/Poci), czynniki
ryzyka udaru, zażywane leki, czasu od zachorowania do przyjęcia, czas pobytu w oddziale.
Stan kliniczny chorego był oceniany w Skandynawskiej Skali Udarowej (SSS). Ocena stanu
funkcjonalnego dokonywana była w dniu wypisu oraz po upływie trzech miesięcy przy
pomocy Zmodyfikowanej Skali Rankin (mRS) oraz Wskaźnika Barthel (BI) . Jakość życia
chorego badano po upływie trzech miesięcy przy pomocy Stroke Impact Scale (SIS) . Jest to
wprowadzona w 1999 roku skala zaprojektowana do oceny pacjentów, którzy przebyli udar
mózgu. Składa się z 59 pytań zgrupowanych w 8 domenach oceniających siłę, funkcję ręki,
zdolność przemieszczania się, samodzielność w czynnościach życia codziennego, stan
emocjonalny, pamięć, zdolność porozumiewania się oraz udział w życiu społecznym.
Zebrany materiał pogrupowano, do porównania dwóch grup wykorzystano test t-Studenta, a
przypadku braku normalności nieparametryczny test Manna-Whitneya. Dla porównania
więcej niż dwóch grup wykorzystano analizę wariancji lub jej nieparametryczny odpowiednik
test Kruskala – Wallisa. W przypadku wystąpienia istotności porównania szczegółowe
przeprowadzono za pomocą odpowiednich testów post-hoc (test Tukeya, test Bonferroniego).
116
We
wszystkich
analizach,
jako
istotne
przyjęto
efekty,
dla
których
wartość
prawdopodobieństwa (p) była mniejsza od przyjętego poziomu istotności 0,05 (p < 0,05).
Wyniki badań:
W porównaniu obu grup stwierdza się niewielki spadek zapadalności ogólnej w roku 2013 w
porównaniu do lat 2003-4. Spadek ten jest bardziej widoczny wśród mężczyzn.
Wskaźniki wczesnej 30-dniowej śmiertelności dla wszystkich rodzajów udaru mózgu uległy
poprawie: w grupie udarów niedokrwiennych (I63) śmiertelność spadła z 14,8% w latach
2003-4 do 12,9% w roku 2013. Dla ogółu udarów wczesna śmiertelność zmniejszyła się
21,2% w grupie 2003-4 do 17,2% w roku 2013. Obniżeniu uległy także wskaźniki
śmiertelności 90- i 180 dniowej.
Także w ocenie stanu funkcjonalnego przeprowadzonej po upływie trzech miesięcy
stwierdzono istotną różnicę na korzyść grupy późniejszej: średni wynik BI w grupie 2003-4
wyniósł 59,2, wynik chorych z grupy 2013 był wyraźnie lepszy – 66,8. Nie stwierdzono
istotnych różnic w ocenie stanu funkcjonalnego w zależności od typu aduaru. Wśród chorych
z udarem niedokrwiennym najlepszy stan funkcjonalny stwierdzono w podgrupie LACI,
najgorszy wśród chorych z podtypem TACI. Korzystny wpływ na stan funkcjonalny miało
zażywanie przed udarem leków z grupy betablokerów i statyn. Stan funkcjonalny mężczyzn
był lepszy niż kobiet. Chorzy młodsi (<60) lepiej wypadli w ocenie stanu funkcjonalnego niż
starsi.
Nie stwierdzono różnic w ocenie jakości życia pomiędzy chorymi z lat 2003-4 i 2013. W obu
analizowanych grupach lepsze wyniki uzyskały osoby młodsze (<60). W grupie z lat 2003/4
nie stwierdzono różnic pomiędzy płciami, w grupie z roku 2013 mężczyźni lepiej oceniali
swoją jakość życia niż kobiety. W analizie jakości życia w zależności od rodzaju
wykonywanego zatrudnienia najgorzej zarówno w grupie z lat 2003-4 jak i z roku 2013
wypadły osoby deklarujące się jako rolnicy. Nie stwierdzono istotnych różnic w ocenie
jakości życia w zależności od miejsca zamieszkania (miasto/wieś). Rodzaj udaru nie miał
wpływu na jakość życia. W wypadku chorych z udarem niedokrwiennym istotny wpływ na
poudarową jakość życia miała wielkość i lokalizacja ogniska udarowego: w obu grupach
najgorzej wypadli chorzy z całkowitym udarem w obszarze przedniego unaczynienia (TACI).
Korzystny wpływ na poudarową jakość życia miało zażywanie leków z grupy beta-blokerów:
było to szczególnie widoczne wśród chorych z lat 2003-4.
117
Wnioski:
Udar mózgu pozostaje bardzo częstym schorzeniem neurologicznym: wskaźniki zapadalności
w roku 2013 były tylko nieznacznie mniejsze niż w latach 2003-4. Spadek śmiertelności
odnotowywany przez autorów badań przeprowadzonych na populacjach dużych miast
polskich dotyczy także badanej, w przeważającej części wiejskiej populacji Krosna i okolic.
Spadek ten widoczny jest zarówno dla ogółu udarów jak i w grupie udarów niedokrwiennych,
dotyczy śmiertelności wczesnej i średniookresowej. Przyczyną poprawy wskaźników
śmiertelności jest najprawdopodobniej zmiana organizacji leczenia udarów – organizacja
pododdziałów udarowych. Być może wpływ miała także lepsza prewencja pierwotna udarów.
Wśród osób, które przeżyły udar w roku 2013 stan funkcjonalny był wyraźnie lepszy niż
wśród tych z lat 2003-4. W grupie chorych z udarem niedokrwiennym poprawa ta poza
wzmiankowanymi wyżej zmianami w organizacji leczenia udaru może też wynikać z
wprowadzenia leczenia trombolitycznego. W ocenie jakości życia średnie poszczególnych
domen skali SIS uzyskane przez grupy z lat 2003-4 i 2013 były porównywalne. Brak poprawy
poudarowej jakości życia chorych z roku 2013 pomimo lepszego stanu funkcjonalnego w
porównaniu do grupy wcześniejszej może wynikać z większych oczekiwań co do wyników
leczenia. Wśród chorych z udarem niedokrwiennym gorsza jakość życia w grupie TACI
wynika najprawdopodobniej z wielkości uszkodzenia. W analizie wpływu rodzaju
zatrudnienia na poudarową jakość życia najgorzej wypadli rolnicy. Może to wynikać z
uwarunkowań socjoekonomicznych – osoby, które w przeszłości pracowały w rolnictwie
osiągają z reguły niższe dochody niż pracownicy zatrudnieni poza rolnictwem, a jako
mieszkańcy wsi mają także mniejsze możliwości korzystania z różnych form rehabilitacji
poszpitalnej. Pozytywny wpływ na poudarową jakośc życia miał młodszy wiek w dniu
zachorowania, a w grupie chorych z roku 2013 także płeć męska.
118