Drob. Przetworstwo. Wersja 3
Transkrypt
Drob. Przetworstwo. Wersja 3
Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ PRZETWÓRSTWO MIĘSA DROBIOWEGO Grzegorz Dybowski 1. OGÓLNE OMÓWIENIE BRANŻY 1.1 Zakres przedmiotowy Podstawowymi produktami uboju żywca drobiowego są: mięso oraz podroby. Mogą to być produkty finalne sprzedawane odbiorcom końcowym w postaci tuszek lub ich elementów w stanie termicznym świeżym, chłodzonym lub mrożonym, a po przystąpieniu do UE również głęboko mrożonym, oraz jako podroby jadalne. Mogą też stanowić surowiec dla dalszego przetworzenia. Efektem takiego przerobu tuszek są przetwory drobiowe: wędliny, konserwy, wyroby wędliniarskie, dania kulinarne gotowe do spożycia, itp. 1.2 Charakterystyka polskiego przemysłu drobiarskiego Odbiorcą żywca rzeźnego są zarówno ubojnie typu przemysłowego, jak też małe ubojnie lokalne. Można szacować na podstawie danych Inspektoratu Weterynarii, że obecnie funkcjonuje ok. 410 zakładów uboju, rozbioru i przetwórstwa drobiu. W sektorze przemysłowym mięso drobiowe produkuje 58 dużych firm zatrudniających średnio w roku ponad 49 osób stałej załogi. Ponadto działa szereg małych i średnich firm. W dłuższym okresie czasu obserwuje się proces koncentracji produkcji mięsa drobiowego. Według stanu na połowę września 2004 r. uprawnienia do sprzedaży na obszarze UE miało 158 podmiotów, a 73 podmioty uzyskały okresy przejściowe na dokończenie inwestycji dostosowawczych. W 2003 r. uboje gospodarcze nie zmieniły się w porównaniu z rokiem poprzednim. Oznacza to, że cały przyrost produkcji mięsa drobiowego dokonał się w sektorze przemysłowym. Wyrazem tego był 9-procentowy wzrost skupu żywca rzeźnego. Nieco wolniej niż całkowite rosły uboje żywca indyczego. W strukturze produkcji przetworów z drobiu zwiększył się udział konserw i wyrobów wędliniarskich, natomiast udział wędlin drobiowych utrzymał się na poziomie z roku poprzedniego. _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 1 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ W 2004 r. nadal utrzymuje się silna wzrostowa tendencja w przemysłowej produkcji mięsa drobiowego. Poziom tej produkcji szacowany jest na 1080 tys. ton, co stanowi 12procentowy wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Produkcja przetworów drobiowych wyniesie prawdopodobnie ok. 144 tys. ton, tj. tyle, co przed rokiem. 1.3 Organizacja przetwórstwa drobiu w Polsce W pierwszych latach transformacji systemowej formy organizacji występujące poprzednio w sektorze drobiarskim zostały rozerwane. Dopiero w drugiej połowie lat 90-tych ponownie pojawiły się procesy integracyjne. Obecnie postępuje koncentracja kapitałowa i organizacyjna. Tworzą się grupy kapitałowe, których jednym z celów jest organizacja zintegrowanego pionowo systemu produkcji, dystrybucji i marketingu. Pozwala to na obniżkę kosztów produkcji oraz na wprowadzanie nowoczesnych metod zarządzania. Szczególnym przykładem odbudowy pionowych więzi integracyjnych, obejmujących również producentów żywca, jest rynek indyków. Producenci żywca zaopatrywani są przez ubojnie w pisklęta i pasze, produkując pod konkretne zamówienia przetwórstwa. Obok tworzenia się wielkich grup kapitałowych postępuje też koncentracja na mniejszą skalę pomiędzy jednostkami jednoczącymi się dla wspólnej organizacji dystrybucji. Zmiana systemu ekonomicznego w Polsce uruchomiła czynniki sprzyjające rozwojowi konkurencji na krajowym rynku drobiarskim. Sektor drobiarski stopniowo zmieniał strategię rozwojową z produkcyjnej na rynkową. Ujawniało się to podejmowaniem bardziej aktywnych form działania na rynku, poszukiwaniem nowych kanałów dystrybucji, wykorzystywaniem efektu skali oraz elementu jakości w ofercie handlowej. Jednym ze skutków procesu dostosowawczego jest silna polaryzacja finansowa i ekonomiczna firm drobiarskich. Jednocześnie jednak wykształciła się wyraźna grupa liderów w branży dzięki łączeniu kapitałów i koncentracji uboju i przetwórstwa drobiu. Powstał mechanizm sprzyjający poprawie konkurencyjności sektora drobiarskiego. Wydaje się, że w najbliższych latach procesy te będą kontynuowane. Mocne ubojnie i przetwórnie poprzez system kontraktów długoterminowych z elementami nakładczymi, będą dążyć do zapewnienia sobie dostaw żywca drobiowego od stałych hodowców eliminując dostawców przypadkowych. Gwarantuje to, bowiem wysoką jakość surowca rzeźnego, co jest niezbędne przy konkurowaniu jakością oferty finalnej. Takie zjawiska już można obserwować w sektorze drobiarskim. Doprowadzi to z czasem do umocnienia się również producentów _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 2 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ żywca drobiowego i dopiero stworzy przesłanki dla budowy nowych związków integrujących całą branżę. Można prognozować, że przy obniżającym się uzysku jednostkowym w produkcji drobiarskiej, będącym następstwem rozwoju cen na tym rynku, coraz większego znaczenia nabierać będzie ekonomika skali. W związku z koniecznością konkurowania na trudnym rynku unijnym, relatywnie wysokie są potrzeby kapitałowe firm drobiarskich. Ograniczone zdolności wielu z tych firm do generowania własnych środków finansowych oraz nadal relatywnie drogi kredyt bankowy limitują procesy inwestowania i powodują, że nasilać się będzie konkurencja między poszczególnymi podmiotami funkcjonującymi na rynku drobiarskim. 2. OGÓLNA INFORMACJA O POLSKIM RYNKU Poprawa koniunktury na rynku drobiarskim, jaka wystąpiła w 1994 r. w wyniku silnego spadku podaży wieprzowiny i lepszej ochrony przed importem, wywołała trwałe wzrostowe tendencje w produkcji drobiu. Najkorzystniejszym dla drobiarstwa okresem były lata 1994-1997. Przeciętne roczne przyrosty produkcji mięsa drobiowego wynosiły wówczas ponad 20%. W 2003 r. produkcja ta wyniosła ok. 860 tys. ton i była o ponad 8% większa niż przed rokiem i o 136% większa niż w 1995 r. Szczególnie silną dynamikę wzrostu w długim okresie wykazywała produkcja mięsa z indyków. W 2003 r. produkcja ta rosła jednak w tempie mniejszym niż cała produkcja mięsa z drobiu. Wskaźnik wzrostu w relacji do roku poprzedniego wyniósł tu tylko 3,4%. Jednocześnie brak dostatecznej podaży mięsa drobiowego na eksport w krajach UE oraz restrykcje importowe wprowadzane przez Polskę (i inne kraje importujące) w związku z epidemią ptasiej grypy, jaka wystąpiła na obszarze Wspólnoty, a następnie także w Azji Południowo-Wschodniej, oraz relatywnie niskie ceny na rynku krajowym sprawiły, że zmniejszyła się skala importu mięsa drobiowego do Polski. Udział importu w ogólnej podaży tego mięsa na polskim rynku znacząco się zmniejszył. Równocześnie, niezbyt wysokie ceny i niski kurs euro do złotego sprzyjały rozwojowi eksportu. Polska, która od 1999 r. ponownie _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 3 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ stała się eksporterem netto mięsa z drobiu, w 2003 r. silnie zwiększyła ten eksport. Sprzedaż za granicę osiągnęła poziom ok. 110 tys. ton wobec 45 tys. ton w 2001 r. Rok 2004 jest szczególnym okresem w rozwoju rynku drobiarskiego w Polsce ze względu na akcesję do UE. W pierwszej połowie tego roku produkcja mięsa drobiowego wyniosła 432 tys. ton i była o 7% większa niż przed rokiem. Siłą napędową tego wzrostu był eksport, który po akcesji ponownie zaczął się szybko zwiększać. Wywołało to wzrost cen na polskim rynku, co z kolei przyczyniło się do wzrostu importu. W skali całego roku 2004 produkcja mięsa drobiowego wyniesie ok. 915 tys. ton, tzn. będzie o ponad 6% większa od ubiegłorocznej. Tabela 1 Bilans mięsa drobiowego (w tys. ton) Lata Produkcja Import Podaż Eksport Zużycie w W tym: krajowa ogółem kraju samozaopatrzenie 1996 410 45 455 26 429 60 1997 474 66 540 39 501 57 1998 520 51 605 49 522 58 1999 574 17 591 55 536 60 2000 584 17 601 46 555 57 2001 695 26 721 45 676 48 2002 794 30 824 58 766 46 2003 860 23 883 109 774 49 2004* 915 45 960 126 834 49 Źródło: Dane GUS. * szacunki IERiGŻ z października 2004 r. W latach 1998-2001 branża drobiarska jako całość nie generowała zysku netto (po opodatkowaniu), a jej wyniki ekonomiczne były gorsze niż przeciętne dla całego sektora mięsnego. Niska była też jej płynność finansowa oraz akumulacja środków własnych. Mimo pozytywnych zmian w 2002 r. nadal drobiarstwo pozostawało jednym z najmniej rentownych sektorów przemysłu spożywczego. Relatywnie wysoka była natomiast stopa inwestowania, co wiązało się z nakładami niezbędnymi dla przystosowania się przemysłu drobiarskiego do wymogów i standardów UE. W 2003 r. przeciętne wyniki branży drobiarskiej uległy znaczącej poprawie dzięki dobrej koniunkturze eksportowej i to mimo wolniejszego rozwoju produkcji. Nadal jednak rentowność netto stanowiła 82% poziomu notowanego w sektorze _______________________________________________________________________________ 4 Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ mięsnym i zaledwie 46% rentowności w całym przemyśle spożywczym. W pierwszej połowie 2004 r. nastąpiła dalsza poprawa przeciętnych wyników finansowych w branży drobiarskiej. Zmniejszeniu uległa różnica w poziomach rentowności przemysłów mięsnego i drobiarskiego. Nadal wysoka, a nawet wyższa niż w 2003 r. była stopa inwestowania w sektorze drobiarskim. Tabela 2. Podstawowe wskaźniki finansowe Płynność Stopa Koszty finansowe finansowa inwestycji w% przychodów 1997 Spożywczy 2,8 1,3 3,8 1,22 2,1 Mięsny 1,1 0,4 1,8 1,37 2,1 Drobiarski 0,8 0,4 1,4 1,30 2,3 1998 Spożywczy 1,9 0,6 3,6 1,20 1,9 Mięsny 1,8 1,1 2,2 1,23 1,7 Drobiarski -0,8 -1,0 1,5 1,10 2,6 1999 Spożywczy 0,1 -1,0 4,0 1,16 1,7 Mięsny -0,7 -1,2 2,4 0,98 1,9 Drobiarski -1,3 -1,5 1,6 0,96 2,3 2000 Spożywczy 1,2 0,1 3,5 1,13 1,4 Mięsny -0,2 -0,6 1,6 0,87 1,4 Drobiarski -0,3 -0,5 1,8 1,02 1,4 2001 Spożywczy 2,54 1,2 4,2 1,15 1,2 Mięsny 0,84 0,4 2,4 0,97 1,5 Drobiarski 0,04 -0,3 2,1 1,08 1,3 2002 Spożywczy 3,07 2,0 2,4 1,17 1,2 Mięsny 1,86 1,4 1,1 0,98 1,9 Drobiarski 0,32 0,1 1,3 0,91 1,4 2003 Spożywczy 2,56 1,53 2,37 1,17 1,37 2,22 Mięsny 1,26 0,85 1,01 1,03 1,36 Drobiarski 1,02 0,70 1,01 1,03 I - VI Spożywczy 3,16 2,01 1,96 1,20 1,34 2003 Mięsny 1,24 0,85 0,85 0,99 2,03 Drobiarski -0,84 -0,93 0,87 0,99 1,25 I – VI Spożywczy 4,63 3,69 1,43 1,23 1,68 2004 Mięsny 1,17 0,92 0,89 0,94 3,02 Drobiarski 0,36 0,23 0,63 1,02 2,54 Źródło: M. Kubuszyńska. Przetwórstwo. W: Rynek drobiu i jaj. Stan i perspektywy. Nr 26, Lata Przemysł Rentowność Rentowność brutto netto % % IERiGŻ 2004 r. _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 5 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ 3. OGÓLNA INFORMACJA O RYNKU UNII EUROPEJSKIEJ Rynek drobiarski w Unii Europejskiej w 2003 r. pozostawał pod silnym wpływem dwóch niekorzystnych zjawisk decydujących o niższej podaży mięsa drobiowego. Pierwsze to epidemia ptasiej grypy, która nawiedziła niektóre kraje Wspólnoty, głównie Holandię, Belgię i Niemcy. Drugie – wysokie temperatury letnie, występujące od połowy sierpnia przede wszystkim na obszarze Francji. Konsekwencją obu tych czynników było zmniejszenie stanu pogłowia drobiu w Unii Europejskiej. Upały i susza przyczyniły się też do ograniczenia zbiorów zbóż, co znalazło odzwierciedlenie we wzroście cen pasz. W związku z taką sytuacją w 2004 r. nastąpił wzrost importu mięsa drobiowego, przy równoczesnym ograniczeniu jego eksportu. W miarę pojawiania się kolejnych ognisk epidemii w krajach PołudniowoWschodniej Azji zawężał się też krąg dostawców zewnętrznych, co stwarzało korzystną koniunkturę dla polskich eksporterów drobiu na rynek unijny. Rok 2004 na unijnym rynku drobiu charakteryzowały dwa zjawiska: akcesja w dniu 1 maja 10 nowych krajów członkowskich oraz stopniowa odbudowa produkcji po skutkach ptasiej grypy w krajach dawnej UE-15. Według opinii KE wzrost produkcji w krajach dotkniętych ptasią grypą ma wynieść w 2004 r. tylko ok. 1%. Popyt importowy całej Wspólnoty pozostanie więc relatywnie wysoki. Tym bardziej, iż spożycie mięsa drobiowego w UE wykazuje tendencję wzrostową. Tabela 3 Bilans mięsa drobiowego w Unii Europejskiej w mln ton Wyszczególnienie Produkcja UE-15 UE-10 UE-25 Konsumpcja UE-15 UE-10 UE-25 Źródło: Szacunki IERiGŻ 2002 2003 2004 9,0 1,9 X 8,9 2,0 X X X 10,9 8,2 1,9 X 8,4 1,8 X X X 10,3 _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 6 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ 4. PRZEPISY DOTYCZĄCE RYNKU DROBIU 4.1 Wspólna organizacja rynku przetworów z drobiu w Unii Europejskiej W Unii Europejskiej regulacjami wspólnorynkowymi objęty jest następujący asortyment: • mięso i jadalne podroby z drobiu, • wątroby gęsie i kacze, • tłuszcz drobiowy niewytopiony i wytopiony. Wspólną organizację rynku drobiu wprowadzono we Wspólnocie Europejskiej w 1967 r. W następnych latach ulegała ona modyfikacjom. W obecnej postaci wspólny rynek mięsa drobiowego funkcjonuje od 1975 r. Podstawą prawną jego organizacji jest Rozporządzenie Rady 2777/75 z 29 października 1975 r. oraz Rozporządzenie Komisji nr 633/04 z 30 marca 2004 r. Regulacje zawarte w tych dokumentach nie przewidują stosowania na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej bezpośredniej interwencji w postaci zakupów rządowych ani też pomocy dla prywatnego składowania mięsa drobiowego. Instytucją zajmującą się tworzeniem i koordynacją polityki na rynku mięsa drobiowego na szczeblu unijnym jest Komitet Zarządzający Rynkiem Drobiu i Jaj. Zasiadają w nim przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich. W podejmowaniu decyzji stosowana jest ważona procedura większościowa. Siedzibą Komitetu jest Bruksela. Posiedzenia w trybie zwyczajnym odbywają się raz w miesiącu, od maja 2004 r. swego udziałem przedstawiciela Polski. 4.2 Regulacje dotyczące ubojni i przetwórni drobiu Każdy zakład ubojowy lub przetwórczy zobowiązany jest do posiadania numeru rejestracyjnego, który nadawany jest przez odpowiedni urząd każdego z państw unijnych. Ponadto na wszystkich szczeblach produkcji i obrotu podlega kontroli przez instytucję nadzorującą, wyznaczoną przez poszczególne kraje. Zgodnie z przepisami UE regulacje dla ubojni i przetwórni można podzielić na dotyczące następujących sfer: - Unormowania obejmujące techniczne warunki produkcji i infrastrukturę zakładu: podział procesu technologicznego na oddzielone od siebie fazy brudną i czystą, zasady nie krzyżowania się dróg przepływu surowców, półproduktów i wyrobów gotowych oraz jednokierunkowości ich przebiegu, _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 7 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ wymogi sanitarno-higieniczne w zakresie konstrukcji i wyposażenia hal produkcyjnych oraz linii technologicznych, ścian, podłóg, węzłów sanitarnych, doprowadzania i rozprowadzania wody bieżącej, oddzielenia wody technologicznej od ogólnoużytkowej, zapewnienia możliwości dezynfekcji hal i urządzeń itp. - Normy jakościowe obejmujące zarówno proces produkcji jak i wprowadzenie towaru do obrotu handlowego: oznaczanie stopnia retencji wody obcej oraz całkowitej zawartości wody w tuszkach drobiowych, dopuszczalna zawartość wody obcej nie może być przekroczona i jest ona uzależniona od metody schładzania, znakowanie każdej partii towaru w celu ustalenia daty produkcji, oznakowanie partii powinno być podane w dokumentacji produkcyjnej, prowadzenie kontroli wewnątrzzakładowej dotyczącej przestrzegania norm na wszystkich etapach procesu produkcji, zasady znakowania mięsa – obligatoryjne oraz fakultatywne: zasady obligatoryjne dotyczą podania informacji o: gatunku drobiu, formie przygotowania, klasie handlowej, cenie ogólnej i cenie jednostkowej, stanie termicznym, numerze rejestracyjnym rzeźni oraz termie przydatności do spożycia; a zasady fakultatywne mogą dotyczyć informacji odnośnie: zastosowanej metody schładzania tuszek, sposobu chowu drobiu rzeźnego oraz specjalnych zasad żywienia drobiu; w przypadku zamieszczania fakultatywnej informacji, producenci podlegają kontroli, zgodnej z odpowiednimi przepisami UE, - Przepisy zobowiązujące ubojnię do nadzoru nad producentami żywca: prowadzenie rejestru swoich dostawców - producentów żywca spełniających sanitarnohigieniczne wymogi obrotu na rynku wspólnotowym, ewidencja cykli produkcyjnych u poszczególnych producentów, nadzór nad prawidłowością sposobu chowu i żywienia drobiu u producentów, - Przepisy dotyczące przemieszczania, przetrzymywania i uśmiercania zwierząt hodowlanych. Reguluje ona następujące zagadnienia: dopuszczalny czas transportu, warunki techniczne, m.in. ochronę zwierząt przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi, zapewnienie właściwej wilgotności, temperatury i wentylacji, dopuszczalne rodzaje kontenerów transportowych, zasady kontroli kondycji i stanu zdrowia zwierząt, _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 8 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ zasady postępowania ze zwierzętami rannymi, zasady załadunku i wyładunku – techniczne i organizacyjne, zasad karmienia i pojenia w zależności od czasu transportu i przetrzymywania, szczegółowe przepisy dotyczące wyposażenia i infrastruktury zakładów ubojowych (np. konstrukcja ciągów komunikacyjnych), - Przepisy dotyczące zasad uboju drobiu. Szczegółowe regulacje w tym zakresie dotyczą: zasad unieruchamiania ptaków przed ubojem, tak by zaoszczędzić im niepotrzebnego cierpienia, niepokoju i obrażeń ciała, zasad oszołomienia zwierząt – czasu, dopuszczalnych przyrządów i środków chemicznych, w przypadku drobiu – dwutlenku węgla, w szczególnych przypadkach dopuszczalne jest też uśmiercanie ptaków poza rzeźniami; należą do nich nadwyżki kurcząt jednodniowych oraz zarodków a także zwierzęta chore lub okaleczone; również w tych przypadkach podstawową zasadą jest maksymalne zaoszczędzenie bólu i cierpienia i skrócenie czasu przed i w trakcie uśmiercenia. 5. BEZPOŚREDNIE SKUTKI AKCESJI Skutki dla przetwórstwa drobiu W wyniku procesów koncentracji dokonujących się w przemyśle drobiarskim oraz akcesji do UE i związanych z tym procesów dostosowawczych, na polskim rynku działa coraz mniejsza ilość za to coraz mocniejszych ekonomicznie nabywców (ubojni). Ograniczeniu ulegają możliwości zbytu żywca przez wykorzystanie takich kanałów, jak: drobni pośrednicy, drobne lokalne ubojnie o mniejszych standardach jakościowych tzw. ubojnie kontenerowe, targowiska. Na rynku mięsa i przetworów z drobiu rośnie znaczenie firm liderów branży. Firmy takie stają się jednak coraz silniej uzależnione od detalu, dyktującego warunki handlu. Rozwinięta już silnie konkurencja utrudnia, bowiem dostęp do sieci handlowych. W konsekwencji rosną koszty dystrybucji i marketingu. Dostosowania do standardów unijnych są również kosztowne, a nakłady obciążone dużym ryzykiem. Mimo poprawy nadal niska jest rentowność przetwórstwa, czego następstwem są braki własnego kapitału, przy wysokich _______________________________________________________________________________ Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 9 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ cenach kapitału zewnętrznego. Bogata oferta asortymentowa utrudnia wyszukiwanie nisz rynkowych i wprowadzanie do obrotu nowych towarów. Rynek mięsa i przetworów drobiowych sytuuje się jednak bliżej konsumenta finalnego i jest znacznie bardziej przejrzysty niż rynek żywca drobiowego. Znacznie większa niż w przypadku żywca, jest też mobilność towarów sprzedawanych przez przemysł drobiarski (tuszki, elementy tuszek, przetwory), a także ich zdolność do przechowywania. Jest to jedyny w całym łańcuchu produkcyjno-dystrybucyjnym segment rynku sprzedający towar o znacznym zróżnicowaniu asortymentowym. Pozwala to na manewrowanie ceną oraz marżą, a także na lepsze dopasowywanie oferty handlowej do wymogów nabywcy. Wobec wejścia Polski do Unii Europejskiej niezbędne stało się zapewnienie wysokich standardów wymaganych przepisami unijnymi. Wysoki jest też poziom konkurencji na unijnym rynku drobiarskim. Jednak duże przemysłowe ubojnie i przetwórnie drobiu są konkurencyjne na rozszerzonym rynku Wspólnoty Europejskiej, tym bardziej, że bezpośrednio przed wejściem Polski do Unii dobrze rozwijały się stosunki handlowe ożywiane rosnącym szybko eksportem. Różnice cen zbytu wyrobów drobiarskich, szczególnie tych o wyższej wartości dodanej, układają się zdecydowanie na korzyść polskich firm. Stwarza to dobre perspektywy konkurowania na rynku unijnym. Takie były też pierwsze doświadczenia wielu firm po akcesji i zniesieniu ograniczeń formalnych (cła, kontyngenty). Tabela 4 Porównanie cen sprzedaży mięsa drobiowego w wybranych krajach (Euro za 100 kg tuszki 65%) KRAJE VII 2004 VIII 2004 Niemcy 1555,50 158,00 Czechy 128,20 131,30 Francja 175,00 170,00 Włochy 145,50 145,00 Węgry 150,00 151,27 Austria 182,00 180,50 Słowacja 142,50 143,00 Polska 103,50 103,00 Źródło: Na podstawie: Agra Europe, Agrarmarkt, ZMP. IX 2004 158,00 132,30 190,00 143,50 152,50 181,00 142,80 105,00 X 2004 158,00 130,60 195,00 145,00 154,40 180,00 145,00 106,70 _______________________________________________________________________________ 10 Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ 6. SPODZIEWANE EFEKTY RYNKOWE Według opublikowanego niedawno raportu Komisji Europejskiej, chociaż w świetle proponowanych zmian regulacji unijnych i przewidywanych wyższych cen pasz wysokobiałkowych, w sektorze drobiarskim Wspólnoty może wystąpić pewien wzrost kosztów produkcji, nadal jednak możliwości jego rozwoju będą duże. Dotyczy to zarówno produkcji, jak i konsumpcji mięsa drobiowego. Przewiduje się, że ceny tego mięsa w UE nawet po rozszerzeniu Wspólnoty o 10 nowych krajów, pozostaną bardzo konkurencyjne w relacji do innych mięs jeszcze przez następnych kilka lat. Głównymi czynnikami sprawczymi będą tu: rozwijający się popyt na mięso drobiowe i preferencje konsumentów. 7. PODSTAWY PRAWNE 7.1 Podstawowe akty prawne dotyczące rynku mięsa drobiowego w Unii Europejskiej: Rozporządzenie Rady EWG 2777/75 z 29 października 1975 r. ustanawiające wspólną organizację rynku drobiowego UE Rozporządzenie Rady 1906/90 z 26 czerwca 1990 r. dotyczące norm handlowych na mięso drobiowe Dyrektywa Rady UE nr 93/119/WE z 22 grudnia 1993 r. w sprawie przemieszczania, przetrzymywania i uśmiercania zwierząt hodowlanych Rozporządzenie Komisji nr 572/1999 z 16 marca 1999 r. w sprawie zasad wzajemnej komunikacji między państwami członkowskimi a Komisją UE Dyrektywa 64/1994 z 14 grudnia 1994 r. nt. finansowania inspekcji zdrowia i kontroli mięsa świeżego i mięsa drobiu Rozporządzenie KE nr 854/2004 (z korektą) ustanawiające szczególne zasady kontroli produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do konsumpcji ludzkiej. Rozporządzenie KE nr 853/2004 (z korektą) ustanawiające szczegółowe zasady higieny dla żywności pochodzenia zwierzęcego _______________________________________________________________________________ 11 Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ 7.2 Podstawowe akty prawne dotyczące rynku mięsa drobiowego w Polsce: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie składowania i transportu głęboko mrożonych artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. 2003, nr 177, poz. 1733) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i metod wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji w zakładach produkujących lub wprowadzających żywność do obrotu (Dz. U. 2003, nr 6, poz. 77) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2004 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa drobiowego (Dz. U. 2004, nr 156, poz. 1636) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie metod analiz mięsa drobiowego (Dz. U. 2004, nr 34, poz. 301) 8. BIBLIOGRAFIA 1. Kijowski J., „System HACCP w przemyśle drobiarskim w „Hodowla i produkcja drobiu” Poznań – IV Forum Rolnicze „Polagra – Farm”, 2002 2. Zalewski R. I., „Zarządzanie jakością w produkcji żywności” Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002 3. Biuletyny Informacyjne Krajowej Rady Drobiarstwa-Izby Gospodarczej z lat 2000-2004 4. Adamowicz M., „Rynek drobiu i jaj” w serii „Prawo rolne Unii Europejskiej a polski sektor rolny” FAPA, Warszawa 2000 5. „Integracja z Unią Europejską”, FAPA, Warszawa 2002 6. Czechowski P., „Proces dostosowania polskiego prawa rolnego i żywnościowego do prawa Unii Europejskiej”, TWIGGER 2001 7. Dybowski G i inni: „Rynek drobiu i jaj- stan i perspektywy” z serii Analizy Rynkowe IERiGŻ z lat 2000-2004 9 Dybowski G., Kobuszyńska M., „Analiza przekrojowa rynku drobiu i jaj oraz strategia rozwoju do 2005 r., IERiGŻ, Studia i Monografie nr 109, 2002 _______________________________________________________________________________ 12 Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005 Seria: Polska wieś w Europie • Przetwórstwo mięsa drobiowego Grzegorz Dybowski • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej __________________________________________________________________________________ 10. Dybowski G., Regulacje dotyczące rynku drobiu w Unii Europejskiej i w Polsce. Znaczenie informacji. Materiały opracowane dla Departamentu Przetwórstwa i Rynków Rolnych MRiRW, Warszawa kwiecień 2003 11. Dybowski G., Rynek drobiu i jaj spożywczych w 2003 r. W: Analiza Produkcyjnoekonomicznej Sytuacji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w 2003 r. IERiGŻ Warszawa, 2004 r. 12. Kobuszyńska M.: Rynek drobiu i jaj – charakterystyka, regulacje, informacje. W: Rynki Rolne, Funkcjonowanie, Regulacje Interwencja a Informacja. Phare 2002, Warszawa 2004 r. 9. WAŻNE ORGANIZACJE Obecnie na rynku drobiarskim w Polsce funkcjonuje jedna podstawowa organizacja branżowa zrzeszająca przetwórców drobiu: Krajowa Rada Drobiarstwa – Izba Gospodarcza w Warszawie 00-043 Warszawa, ul. Czackiego 3/5 tel/fax (0 22) 828 23 89, www.krd-ig.com.pl Rada skupia przemysłowe przedsiębiorstwa drobiarskie. Jest też członkiem Europejskiego Związku Drobiarskiego. _______________________________________________________________________________ 13 Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich Warszawa • Kwiecień 2005