Metody oceny efektywnoĂci wbsystemie ochrony zdrowia Republiki

Problemy ZarzÈdzania, vol. 9, nr 3 (33): 93 – 101
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
Metody oceny efektywnoĂci wb systemie
ochrony zdrowia Republiki Biaïorusi
Marina Surmacz, Jewgienij Tiszczenko
Tïumaczenie: dr Danuta Stolarek
Jest rzeczÈ oczywistÈ, ĝe nie tylko warunki spoïeczno-gospodarcze wpïywajÈ
na zdrowie ludnoĂci, ale takĝe zdrowie wbniemaïym stopniu wpïywa na gospodarkÚ. W zwiÈzku zbtym zasadniczÈ sprawÈ jest okreĂlenie efektu ibefektywnoĂci wb ochronie zdrowia, wyodrÚbnienie metodyk ib kryteriów ich oceny.
EfektywnoĂÊ systemu ochrony zdrowia moĝe byÊ rozpatrywana na trzech
poziomach – makroekonomicznym, wb ramach caïej gospodarki narodowej,
mikroekonomicznym – obejmujÈcej dziaïalnoĂÊ poszczególnych placówek leczniczo-profilaktycznych ib midiekonomicznym – poziomie powiÈzañ wewnÈtrz
systemu ochrony zdrowia. Na kaĝdym analizowanym poziomie moĝna okreĂliÊ efekt dziaïalnoĂci ochrony zdrowia. Jego relacja do nakïadów charakteryzuje efektywnoĂÊ.
TrudnoĂÊ wb okreĂleniu efektywnoĂci ochrony zdrowia polega na tym, ĝe
efekt moĝe mieÊ charakter kompleksowy ib skïadaÊ siÚ zb elementów medycznych, spoïecznych ib ekonomicznych.
Sposoby okreĂlania efektywnoĂci ekonomicznej dziaïalnoĂci poszczególnych
organizacji ochrony zdrowia (poziom mikroekonomiczny) opierajÈ siÚ wb wiÚkszoĂci na metodach analizy ekonomicznej funkcjonowaniu szpitali ibprzychodni.
Na poziomach midi- ibmakroekonomicznym duĝÈ rolÚ odgrywajÈ podejĂcia oparte
na ustaleniu wartoĂci poszczególnych rodzajów pomocy medycznej, abtakĝe strat
spowodowanych schorzeniami. Do okreĂlenia efektywnoĂci ekonomicznej ochrony
zdrowia wykorzystuje siÚ szereg metodyk, wĂród których za podstawowe uwaĝa
siÚ metodyki obliczania efektu ekonomicznego zbtytuïu skrócenia okresowej niezdolnoĂci do pracy pracowników przedsiÚbiorstw gospodarki narodowej.
Przez pojÚcie „efektywnoĂci medycznej ochrony zdrowia” rozumie siÚ stopieñ
osiÈgniÚcia okreĂlonego rezultatu klinicznego. OdnoĂnie konkretnego pacjenta
jest to wyzdrowienie lub polepszenie stanu zdrowia. Na poziomie placówki ochrony
zdrowia ibcaïej dziedziny efektywnoĂÊ medyczna jest mierzona za pomocÈ kompleksu wskaěników specyficznych, takich jak proporcja wyleczonych pacjentów,
zmniejszenie liczby przypadków przejĂcia zachorowania wb formÚ chronicznÈ,
obniĝenie poziomu zachorowalnoĂci spoïeczeñstwa, „wskaěnik zdrowia”.
EfektywnoĂÊ spoïeczna – stopieñ osiÈgniÚcia rezultatu spoïecznego. OdnoĂnie konkretnego pacjenta jest to jego powrót do aktywnego ĝycia wbspoïeczeñvol. 9, nr 3 (33), 2011
93
Marina Surmacz, Jewgienij Tiszczenko
stwie, zadowolenie zb pomocy medycznej. Na poziomie caïej dziedziny jest to
wydïuĝenie okresu dalszego ĝycia ludnoĂci, obniĝenie poziomu wskaěników
zgonów ibinwalidztwa, zadowolenie spoïeczeñstwa zbogólnego poziomu pomocy
medycznej. NajwiÚkszÈ trudnoĂÊ wb ocenie jakoĂci pomocy medycznej sprawia
takie kryterium jak zadowolenie pacjentów. Jest to kryterium subiektywne, na
które wpïywa wiele czynników.
Efekt przedsiÚwziÚÊ medyczno-organizacyjnych nie zawsze ïatwo porównaÊ
do nakïadów. JednÈ zb moĝliwych metodyk oceny spoïecznego efektu ochrony
zdrowia na poziomie pañstwa moĝe byÊ opracowana przez nas metodyka obliczenia bezpoĂredniego dochodu pañstwa zbtytuïu urodzenia dziecka ibutrzymania go przy ĝyciu.
Zdrowie spoïeczeñstwa ib gospodarka kraju sÈ wzajemnie powiÈzane
ibwzajemnie uwarunkowane. Nie tylko warunki spoïeczno-gospodarcze wpïywajÈ na zdrowie spoïeczeñstwa, ale teĝ zdrowie wbniemaïym stopniu wpïywa
na gospodarkÚ. Na poziomie makroekonomicznym relacje ksztaïtujÈ siÚ
wb ramach gospodarki narodowej jako caïoĂci ib przede wszystkim wb tych
gaïÚziach, które sÈ bezpoĂrednio zwiÈzane zb ochronÈ zdrowia. Poziom
makroekonomiczny obejmuje dziaïalnoĂÊ wszystkich placówek leczniczo-profilaktycznych, przedsiÚbiorstw, ich ogniw ib struktur. Na poziomie midiekonomicznym sÈ badane powiÈzania gospodarcze wewnÈtrz systemu ochrony
zdrowia jako gaïÚzi gospodarki, skïadajÈcej siÚ zb caïego szeregu sektorów,
zwiÈzanych zb realizacjÈ jednego zadania funkcjonalnego – ochronÈ zdrowia ludnoĂci.
W ochronie zdrowia, podobnie jak wbkaĝdej innej dziedzinie dziaïalnoĂci czïowieka, mogÈ byÊ wyodrÚbnione aspekty zawodowe ib ekonomiczne.
Strona zawodowa obejmuje merytoryczne aspekty dziaïalnoĂci medycznej.
Ekonomiczna – okreĂla warunki gospodarcze, wb ramach których jest prowadzona dana dziaïalnoĂÊ zawodowa. RzeczywiĂcie, ĝaden rodzaj dziaïalnoĂci zawodowej nie jest prowadzony wb oderwaniu od jakiejkolwiek konkretnej formy ekonomicznej. Wymienione aspekty dziaïalnoĂci funkcjonujÈ
wb nierozerwalnym zwiÈzku wb kaĝdych warunkach, wb kaĝdym spoïeczeñstwie. Od rozwiÈzania problemów ekonomicznych ochrony zdrowia zaleĝy
sukces dziaïalnoĂci zawodowej pracowników medycznych.
Ogólne straty gospodarcze, jakie ponosi spoïeczeñstwo wbzwiÈzku zbchorobami ludnoĂci, dzielÈ siÚ na bezpoĂrednie ibpoĂrednie. Do gospodarczych
strat bezpoĂrednich wynikajÈcych zb zachorowalnoĂci sÈ zaliczane wydatki
na Ăwiadczenie pomocy medycznej: ambulatoryjnej, szpitalnej, leczenie sanatoryjno-uzdrowiskowe, obsïugÚ sanitarno-epidemiologicznÈ, prace naukowo-badawcze, ksztaïcenie kadr medycznych. Do bezpoĂrednich strat ekonomicznych bÚdÈcych skutkiem zachorowalnoĂci zalicza siÚ takĝe zasiïki
zb tytuïu ubezpieczenia spoïecznego przy okresowej utracie zdolnoĂci do
pracy, rent inwalidzkich. Do poĂrednich strat gospodarczych zalicza siÚ straty
zwiÈzane ze spadkiem wydajnoĂci pracy zb powodu zachorowalnoĂci, niĝszÈ
94
Problemy ZarzÈdzania
Metody oceny efektywnoĂci w systemie ochrony zdrowia Republiki Biaïorusi
wielkoĂÊ produkcji wbprzedsiÚbiorstwach przemysïowych ibspadek dochodu
narodowego zb tytuïu okresowej lub trwaïej utraty zdolnoĂci do pracy oraz
Ămierci pracownika wb wieku produkcyjnym. Przy czym poĂrednie straty
gospodarcze wielokrotnie przewyĝszajÈ bezpoĂredni uszczerbek gospodarczy bÚdÈcy wynikiem zachorowalnoĂci.
Ocena efektywnoĂci ochrony zdrowia na poziomie mikroekonomicznym
– to zadanie analizy ekonomicznej dziaïalnoĂci placówek sïuĝby zdrowia.
Na Biaïorusi pierwszoplanowÈ rolÚ odgrywa analiza ekonomiczna funkcjonowania szpitali. Szpitale sÈ najbardziej kosztownym sektorem ochrony zdrowia, pochïaniajÈcym prawie dwie trzecie wydatków na tÚ dziedzinÚ. Pomoc
szpitalna jest zaliczana do najdroĝszych rodzajów pomocy medycznej.
Ocena ekonomiczna dziaïalnoĂci szpitala wb Biaïorusi jest dokonywana
wedïug nastÚpujÈcych kierunków:
Ř wykorzystanie Ărodków trwaïych,
Ř wykorzystanie techniki medycznej,
Ř wykorzystanie personelu,
Ř skompletowanie etatów wszystkich kategorii, relacja liczby lekarzy do
Ăredniego personelu medycznego, wspóïczynnik wieloetatowoĂci (szczególnie zewnÚtrznej),
Ř analiza wydatków finansowych,
Ř wykorzystanie sieci ïóĝek szpitalnych.
Do analizy wykorzystania sieci ïóĝek szpitalnych sÈ stosowane dwie grupy
wskaěników: wskaěniki kosztowe funkcjonowania szpitali ibwskaěniki wykorzystania sieci ïóĝek szpitalnych. Do wskaěników kosztowych pracy szpitala
naleĝÈ:
Ř koszt utrzymania ïóĝka szpitalnego wb ciÈgu roku,
Ř koszt pobytu jednego pacjenta wb ciÈgu doby lub cena jednego ïóĝkodnia,
Ř koszt pobytu jednego pacjenta podczas caïego leczenia pacjenta wbszpitalu.
Obecnie ostatni wskaěnik kosztowy jest najszerszy ib najwaĝniejszy.
Przede wszystkim naleĝy podkreĂliÊ wpïyw na wskaěniki kosztowe profilu szpitala. Jak wiadomo, wszystkie wskaěniki kosztowe na oddziaïach
ob wÈskim profilu sÈ wyĝsze niĝ na oddziaïach ogólnoterapeutycznych ib chirurgicznych. Wyĝsze wskaěniki kosztowe na oddziaïach specjalistycznych sÈ
zwiÈzane przede wszystkim zbtym, ĝe wïaĂnie oddziaïy specjalistyczne wbpierwszej kolejnoĂci potrzebujÈ kosztownego wyposaĝenia technicznego – specjalistycznej aparatury medycznej, sprzÚtu, instalacji. Na oddziaïach specjalistycznych zb reguïy sÈ wyĝsze wydatki na leki, na utrzymanie personelu.
Drugi czynnik wpïywajÈcy na wskaěniki kosztowe to przepustowoĂÊ szpitala. Naleĝy podkreĂliÊ, ĝe wpïyw przepustowoĂci szpitala na wskaěniki kosztowe jest niejednoznaczny. Ze wzrostem wielkoĂci szpitala do okreĂlonej
liczby ïóĝek wskaěniki kosztowe spadajÈ, abprzy dalszym zwiÚkszaniu liczby
ïóĝek – zaczynajÈ wzrastaÊ.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
95
Marina Surmacz, Jewgienij Tiszczenko
W celu przeprowadzenia analizy ekonomicznej dziaïalnoĂci sieci placówek sïuĝby zdrowia ibkadr, abtakĝe opracowania planu rozwoju sïuĝby zdrowia, zjawiska ib procesy na poziomie midiekonomiczym sÈ rozpatrywane
wb nastÚpujÈcych aspektach:
Ř caïoksztaït wskaěników rezultatów profilaktyki, diagnostyki ib leczenia
schorzeñ, okreĂlanych przez ustalone odpowiednie wymogi na podstawie osiÈgniÚÊ nauk medycznych ib praktyki,
Ř adekwatnoĂÊ opieki zdrowotnej do realnie poniesionych nakïadów na
ochronÚ zdrowia, uwzglÚdniajÈc kwalifikacje personelu medycznego,
poĂwiÚcony czas, wyposaĝenie techniczne (np. doktor habilitowany nauk
medycznych moĝe zbpowodzeniem pogodziÊ obowiÈzki rejonowego lekarza ogólnego, lecz wykorzystanie go wbtakim charakterze powoduje nieadekwatne korzyĂci zb tego tytuïu),
Ř rezultaty nakïadu pracy, Ărodków wb ochronie zdrowia (ocena rezultatów opieki zdrowotnej na tle zainwestowanych zasobów materialnych,
finansowych ib pracy),
Ř efektywnoĂÊ pomocy lekarskiej (stopieñ osiÈgniÚcia celów wb dziedzinie
opieki zdrowotnej ludnoĂci zb uwzglÚdnieniem jakoĂci ib skutecznoĂci).
Dziaïania profilaktyczne wb ochronie zdrowia obniĝajÈ straty gospodarcze, bÚdÈce wynikiem zachorowañ. RóĝnicÚ miÚdzy stratami gospodarczymi
na skutek zachorowalnoĂci przed ib po przeprowadzeniu dziaïañ zdrowotnych okreĂla efekt ekonomiczny ochrony zdrowia na poziomach makroib mikroekonomicznych.
ZïoĝonoĂÊ oceny efektu ekonomicznego zbtytuïu strat wskutek zachorowañ, przy równoczesnej ïatwoĂci ustalenia wydatków na leczenie, profilaktykÚ ib rehabilitacjÚ, jest jednÈ zb przyczyn tego faktu, iĝ ochrona zdrowia
jest postrzegana nie jako dziedzina rentowna, lecz jako pochïaniajÈca
nakïady. Niemniej jednak, bez wzglÚdu na to, ĝe personel medyczny nie
zajmuje siÚ produkcjÈ dóbr materialnych, „rÚkami pacjentów” uczestniczy
on we wzroĂcie dochodu narodowego.
Wskaěnik efektywnoĂci powinien charakteryzowaÊ uzyskany efekt
wb porównaniu do nakïadów na jego osiÈgniÚcie. EfektywnoĂÊ ekonomiczna
oznacza najlepsze wykorzystanie zasobów materialnych, finansowych ibpracy
spoïeczeñstwa wb celu przyspieszenia osiÈgniÚcia konkretnych celów. EfektywnoĂÊ ekonomiczna ochrony zdrowia jest wielkoĂciÈ wzglÚdnÈ, odzwierciedlajÈcÈ rezultaty nakïadów na realizacjÚ dziaïañ zdrowotnych. Przy ustalaniu efektywnoĂci ekonomicznej kompleksu przedsiÚwziÚÊ zapewniajÈcych
wymierny efekt zdrowotny powinny byÊ uwzglÚdnione ibzsumowane nakïady
poniesione na wszystkie poszczególne przedsiÚwziÚcia ibporównane zbotrzymanym zwrotem „zysków” wb postaci wyraĝonego ekonomicznie ograniczenia uszczerbku dla gospodarki narodowej kraju.
CzÚĂÊ dochodu narodowego, której zostaïo pozbawione spoïeczeñstwo
wskutek niezdolnoĂci do pracy pracowników zb powodu choroby, jest okreĂlana przy wykorzystaniu oficjalnych danych ib dziÚki próbie wyliczenia na
96
Problemy ZarzÈdzania
Metody oceny efektywnoĂci w systemie ochrony zdrowia Republiki Biaïorusi
ich podstawie przeciÚtnego rocznego dochodu przypadajÈcego na jednego
zatrudnionego wb sferze produkcji materialnej, ab takĝe na podstawie wyników specjalnie przeprowadzonych badañ dotyczÈcych czÚstotliwoĂci ib dïugotrwaïoĂci zachorowañ: zb okresowÈ utratÈ zdolnoĂci do pracy, niezdolnoĂciÈ do pracy wb zwiÈzku zb opiekÈ nad chorym ib inwalidztwem.
Zadanie wyodrÚbnienia ibdokïadnego iloĂciowego ustalenia wpïywu jednego zbczynników na rozwój caïego systemu, na przykïad na wzrost dochodu
narodowego, wydaje siÚ formalnie niemoĝliwe. Jednakĝe, zb pewnÈ dozÈ
umownoĂci, moĝe byÊ ustalona efektywnoĂÊ ekonomiczna obniĝenia zachorowalnoĂci ibĂmiertelnoĂci, zarówno dziÚki zapobieĝeniu wydatkom na pomoc
medycznÈ ib na okresowÈ niezdolnoĂÊ do pracy, jak teĝ zapobieĝeniu stratom ekonomicznym caïej gospodarki narodowej. IstniejÈce metodyki takich
obliczeñ, które dajÈ umowne ib bardzo przybliĝone wyniki, odzwierciedlajÈ
ekonomicznÈ rolÚ ochrony zdrowia. Dane takie mogÈ byÊ wykorzystane do
obliczeñ praktycznych, opracowania róĝnorodnych przedsiÚwziÚÊ pañstwowych ib planowania dziedzin gospodarki narodowej.
PodejĂcie metodologiczne do badania efektywnoĂci ekonomicznej ochrony
zdrowia, jej dziaïów, sïuĝb ibposzczególnych przedsiÚwziÚÊ opiera siÚ przede
wszystkim na okreĂleniu wartoĂci poszczególnych rodzajów pomocy medycznej ib strat spowodowanych poszczególnymi zachorowaniami.
Przykïad obliczenia efektu ekonomicznego zbtytuïu zredukowania okresowej niezdolnoĂci do pracy pracowników przedsiÚbiorstw wb skali gospodarki narodowej zostaï przytoczony wb pracy (ȼɹɥɤɨɜ 2005).
Uszczerbek dla gospodarki narodowej (U) wb zwiÈzku zb zachorowalnoĂciÈ pracowników ibokresowÈ utratÈ zdolnoĂci do pracy sÈ okreĂlone wzorem:
U = Dn + B + L,
(1)
gdzie:
Dn – nowa wartoĂÊ niewytworzona wskutek okresowej niezdolnoĂci do pracy
(dochód narodowy, produkcja netto),
B – wypïata Ăwiadczeñ zbtytuïu okresowej niezdolnoĂci do pracy zbfunduszu ubezpieczeñ spoïecznych,
L – nakïady na leczenie.
WielkoĂÊ niewytworzonej nowej wartoĂci wbzwiÈzku zbokresowÈ niezdolnoĂciÈ do pracy pracowników (Dn) jest okreĂlona wzorem:
Dn = D × N/F,
(2)
gdzie:
D – wartoĂÊ (dochód narodowy, produkcja netto), wytworzona wb okresie obrachunkowym,
N/F – udziaï straconych dni roboczych zb powodu okresowej niezdolnoĂci
do pracy (N) wb faktycznie przepracowanym czasie pracy (F).
vol. 9, nr 3 (33), 2011
97
Marina Surmacz, Jewgienij Tiszczenko
Nakïady pañstwa na leczenie (L) pracowników przedsiÚbiorstw, którzy
okresowo utracili zdolnoĂÊ do pracy, skïadajÈ siÚ zb nakïadów na leczenie
ambulatoryjne oraz szpitalne ib sÈ okreĂlone wedïug wzoru:
L = S × A × M + N × H × K,
(3)
gdzie:
S – liczba przypadków zachorowañ pracowników zb okresowÈ niezdolnoĂciÈ do pracy,
A – przeciÚtna liczba wizyt lekarskich wbprzychodni na 1 przypadek zachorowania,
M – przeciÚtny koszt jednej wizyty,
N – ogólna liczba dni kalendarzowych niezdolnoĂci do pracy zb powodu
choroby,
H – udziaï dni leczenia szpitalnego wb ogólnej liczbie okresowej niezdolnoĂci do pracy,
K – koszt jednego ïóĝko-dnia wb szpitalu.
Równolegle zb efektywnoĂciÈ ekonomicznÈ nie mniej waĝne znaczenie
majÈ: efektywnoĂÊ medyczna ib spoïeczna ochrony zdrowia.
EfektywnoĂÊ medyczna to stopieñ osiÈgniÚcia wyniku zdrowotnego. Wbodniesieniu do jednego, konkretnego pacjenta oznacza wyzdrowienie lub poprawÚ
stanu zdrowia, odtworzenie utraconych funkcji poszczególnych organów lub
systemów. Na szczeblu placówek sïuĝby zdrowia efektywnoĂÊ medyczna jest
mierzona za pomocÈ wielu wskaěników specyficznych, do których naleĝÈ: udziaï
wyleczonych pacjentów, zmniejszenie liczby przypadków przeksztaïcenia zachorowania wb formÚ chronicznÈ, spadek poziomu zachorowalnoĂci. EfektywnoĂÊ
medyczna odzwierciedla stopieñ osiÈgniÚcia postawionych zadañ diagnostyki
ib leczenia zachorowañ, zb uwzglÚdnieniem kryteriów jakoĂci ib skutecznoĂci.
EfektywnoĂÊ pomocy medycznej jest opisana zestawem wskaěników iloĂciowych oraz jakoĂciowych opieki zdrowotnej ib wymaga odrÚbnych metod oceny
wbkaĝdym konkretnym przypadku. Porównanie caïoksztaïtu wskaěników jakoĂciowych charakteryzujÈcych stan zdrowia pacjentów zb tymi samymi zachorowaniami ibmniej wiÚcej tego samego stopnia ciÚĝkoĂci przed trafieniem do szpitala, po wypisie ze szpitala ibprzy peïnym wyzdrowieniu moĝe charakteryzowaÊ
poziom efektu medycznego jednego szpitala wbporównaniu zbinnym (ale obowiÈzkowo tego samego typu), ab przy porównywalnych nakïadach – efekt
medyczny ibefektywnoĂÊ ekonomicznÈ. WielkoĂÊ efektu medycznego moĝe byÊ
okreĂlona poprzez czas trwania leczenia pacjenta (Ɇɨɜɱɚɧ 2003).
EfektywnoĂÊ spoïeczna jest to stopieñ osiÈgniÚcia efektu spoïecznego.
Wbodniesieniu do konkretnego pacjenta jest to jego powrót do pracy ibaktywnego ĝycia wbspoïeczeñstwie, satysfakcja zbpomocy lekarskiej. Na poziomie
sektora ochrony zdrowia jest to wydïuĝenie pozostaïego okresu ĝycia spo-
98
Problemy ZarzÈdzania
Metody oceny efektywnoĂci w systemie ochrony zdrowia Republiki Biaïorusi
ïeczeñstwa, obniĝenie wskaěników ĂmiertelnoĂci ibniepeïnosprawnoĂci, zadowolenie spoïeczeñstwa zb systemu Ăwiadczeñ pomocy lekarskiej.
Za jednostkÚ pomiaru strat spoïecznych przyjmuje siÚ czÚstotliwoĂÊ
wystÚpowania wĂród ludnoĂci negatywnych zmian wb stanie zdrowia, charakteryzujÈcych zb jednej strony istnienie stanów chorobowych, ab zb drugiej
stopieñ patologii ib jej wynik. Efekt spoïeczny wyraĝa siÚ wb podniesieniu
poziomu zdrowia, jest mierzony poprzez obliczanie wielkoĂci zapobieĝenia
stratom spoïecznym, tzn. absolutnej liczbie zachorowañ, inwalidztwu, ĂmiertelnoĂci, których powstaniu udaïo siÚ zapobiec wb rezultacie przedsiÚwziÚÊ
medycznych ib spoïecznych.
Efekt przedsiÚwziÚÊ medyczno-organizacyjnych nie zawsze ïatwo skorelowaÊ zb nakïadami, poniewaĝ wzglÚdna ïatwoĂÊ obliczenia nakïadów ib ich
znaczÈca wielkoĂÊ ïÈczÈ siÚ ze zïoĝonoĂciÈ oceny ekonomicznej efektu spoïecznego (medyczno-socjalnego).
Przy obliczaniu efektywnoĂci stosowania wb medycynie technologii prenatalnych, majÈcych na celu zachowanie ĝycia ibzdrowia noworodków mogÈ
byÊ wykorzystane wskaěniki wartoĂci uratowanego ĝycia noworodka. Za
podstawÚ obliczeñ mogÈ byÊ przyjÚte koszty ekonomiczne poniesione wbskali
kraju na urodzenie jednego dziecka, koszty usïug medycznych podczas ciÈĝy
ib porodu, opieki nad noworodkiem, ab takĝe wskaěniki kosztów leczenia
wb okresie prenatalnym, kosztów jednego dnia pobytu wb placówce specjalistycznej, nakïadów na zapobieĝenie inwalidztwu (ɋɨɪɨɤɢɧɚ 2005).
UwzglÚdniajÈc wydatki pañstwa na opiekÚ spoïecznÈ, ksztaïcenie, obronÚ,
kulturÚ, sport ibkulturÚ fizycznÈ, Ărodki masowego przekazu ibochronÚ zdrowia, wypracowaliĂmy metodykÚ obliczania dochodu bezpoĂredniego pañstwa zb tytuïu dodatkowo powstaïego ĝycia:
D=
[FSZN × Tn + (Bno + Bfk) × Tsr + Bobr × Tobr]
PKB
× Tr –
+
R
N
– SZ × Tsr ,
(4)
gdzie:
D
– dochód uzyskany przez pañstwo zb tytuïu dodatkowo powstaïego
ĝycia, wb rublach,
PKB – produkt krajowy brutto,
R
– gospodarczo aktywna ludnoĂÊ, zatrudniona wbgospodarce narodowej kraju,
Tr
– przeciÚtna dïugoĂÊ aktywnoĂci zawodowej wb latach,
FSZN – wydatki Funduszu Opieki Spoïecznej Ministerstwa Pracy ibOpieki
Spoïecznej Republiki Biaïorusi na Ăwiadczenia dla ludnoĂci,
Tn
– przeciÚtna dïugoĂÊ okresu nie zwiÈzanego zb aktywnoĂciÈ zawodowÈ, wb latach, odpowiada róĝnicy miÚdzy Tsr ib Tr,
vol. 9, nr 3 (33), 2011
99
Marina Surmacz, Jewgienij Tiszczenko
Bno
– wydatki zb budĝetu pañstwa na obronÚ narodowÈ, na dziaïalnoĂÊ
organów ochrony prawnej ibzapewnienie bezpieczeñstwa wewnÚtrznego,
Bfk – wydatki zb budĝetu pañstwa na kulturÚ fizycznÈ, sport, kulturÚ
ib Ărodki masowego przekazu,
Tsr
– przeciÚtna dïugoĂÊ ĝycia wb przyszïoĂci,
Bobr – wydatki pañstwa na ksztaïcenie,
Tobr – przeciÚtna dïugoĂÊ okresu ksztaïcenia wb latach,
N
– liczba ludnoĂci,
SZ
– minimalny normatyw zabezpieczenia budĝetowego wydatków na
ochronÚ zdrowia na jednego mieszkañca Republiki Biaïorusi,
zbuwzglÚdnieniem Ărodków na likwidacjÚ skutków katastrofy czarnobylskiej elektrowni atomowej,
Tobr – zostaï obliczony na podstawie danych ob rozmieszczeniu ludnoĂci
pod wzglÚdem wyksztaïcenia ibprzeciÚtnej dïugoĂci tego czy innego
toku ksztaïcenia.
BezpoĂredni dochód zb tytuïu dodatkowo powstaïego ĝycia naleĝy uzupeïniÊ obdochody poĂrednie (zapobieĝenie stratom zbpowodu aborcji, wbtym
brak strat zwiÈzanych zb nakïadami na zabieg przerwania ciÈĝy, póěniejszÈ
rehabilitacjÚ, wypïatÚ Ăwiadczenia zbtytuïu okresowej niezdolnoĂci do pracy)
(Ɍɢɳɟɧɤɨ 2008).
W charakterze kluczowego kryterium, które moĝe cechowaÊ efektywnoĂÊ pomocy medycznej na wszystkich trzech poziomach jej oceny: od
poszczególnej placówki do dziedziny ib pañstwa, moĝe byÊ rozpatrywana
jakoĂÊ pomocy medycznej.
NajwiÚkszÈ trudnoĂÊ wb ocenie jakoĂci pomocy medycznej sprawia kryterium zbtrudem poddajÈce siÚ obiektywnej ocenie, jakim jest zadowolenie
spoïeczeñstwa zbusïug medycznych. Jest to subiektywne kryterium, na które
moĝe wpïywaÊ wiele czynników. Z punktu widzenia psychologii chÚÊ otrzymania pomocy medycznej, zgodnie zb humanistycznÈ teoriÈ osobowoĂci
A.bMasïowa, jest zaliczana do potrzeb bezpieczeñstwa. Jest to jedna zbpodstawowych potrzeb, leĝÈca u podstaw „piramidy potrzeb”, znajduje siÚ ona
tylko objeden stopieñ wyĝej niĝ zaspokojenie przez czïowieka potrzeb fizjologicznych. Waĝnym aspektem jest poziom organizacji czïowieka. Im wyĝej
zorganizowana jednostka, zgodnie zb hierarchiÈ wiÚcej potrzeb zaspokojonych, tym wiÚksze aspiracje wobec siebie ibotoczenia. Aspiracje przeksztaïcajÈ siÚ wb oczekiwania. Harmonia miÚdzy oczekiwaniami wobec pomocy
medycznej ib moĝliwoĂciami jej realizacji jest kluczem do zadowolenia.
Zostaïo wykazane powiÈzanie miÚdzy usatysfakcjonowaniem zb pomocy
medycznej ab poziomem wyksztaïcenia ib samoocenÈ zdrowia (ɏɶɟɥɥ 1999).
SubiektywnoĂÊ usatysfakcjonowania szczególnie utrudnia wyodrÚbnienie
jakiegoĂ jednolitego wskaěnika. Do okreĂlenia stopnia zadowolenia sÈ proponowane róĝne podejĂcia. Popularne jest ankietowanie pacjentów, miÚdzy
100
Problemy ZarzÈdzania
Metody oceny efektywnoĂci w systemie ochrony zdrowia Republiki Biaïorusi
innymi proponuje siÚ im ocenÚ wyposaĝenia materialno-technicznego,
dostÚpnoĂci pomocy medycznej, zaopatrzenia wb leki, uprzejmoĂci ib kwalifikacji pracowników sïuĝby zdrowia. Te elementy zostaïy wïÈczone do wiÚkszoĂci ankiet opracowywanych przez organizacje sïuĝby zdrowia. Przy oczywistej prostocie samej metody ankietowania sÈ widoczne wyraěne mankamenty: trudno sprowadziÊ wykaz pytañ do kluczowego minimum (z powodu
wieloczynnikowoĂci problemu), na odpowiedzi traci siÚ czas, pytania dotyczÈce oceny profesjonalizmu pracowników sïuĝby zdrowia sÈ subiektywne.
Badania przeprowadzone wbniektórych regionach Federacji Rosyjskiej pokazujÈ róĝnice wb odpowiedziach wb zaleĝnoĂci od sytuacji. JeĂli stronÈ ankietujÈcÈ jest organizacja sïuĝby zdrowia, uwag jest mniej. Jeĝeli wb charakterze zbierajÈcego informacjÚ wystÚpuje organizacja spoïeczna lub ktoĂ inny,
niezwiÈzany ze sïuĝbÈ zdrowia, skarg ib narzekañ jest wiÚcej (http://medafarm.ru/php/content.php?group=4&id=1264).
Zatem zasada optymalizacji wb gospodarce, wb planowaniu ib zarzÈdzaniu
zakïada osiÈgniÚcie maksymalnych rezultatów przy danych nakïadach materialnych, finansowych ib pracy. W zwiÈzku zb tym kwestie stanu pomocy
medycznej ib opieki sanitarno-epidemiologicznej ludnoĂci naleĝy rozpatrywaÊ tylko równoczeĂnie we wzajemnie powiÈzanych ib wzajemnie uwarunkowanych aspektach, m.in. jakoĂci ib efektywnoĂci.
Informacje ob autorach
Dr Marina Surmacz – Grodzieñski Pañstwowy Uniwersytet Medyczny, BiaïoruĂ.
E-mail: [email protected].
Prof. Jewgienij Tiszczenko – Grodzieñski Pañstwowy Uniwersytet Medyczny,
BiaïoruĂ.
Bibliografia
ȼɹɥɤɨɜ, Ⱥ.ɂ. 2005. Ɉɰɟɧɤɚ ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɨɫɬɢ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɢ ɭɱɪɟɠɞɟɧɢɣ ɡɞɪɚɜɨɨɯɪɚɧɟɧɢɹ,
Ⱥ.ɂ. ȼɹɥɤɨɜ, Ƚɥɚɜɜɪɚɱ, ʋ 3., ɋ. 25–33.
Ɇɨɜɱɚɧ, Ʉ.Ⱥ. 2003. Ɇɟɬɨɞɢɤɢ ɪɚɫɱɺɬɨɜ ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɨɫɬɢ ɦɟɞɢɰɢɧɫɤɢɯ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɣ
ɜ ɡɞɪɚɜɨɨɯɪɚɧɟɧɢɢ, Ʉ.Ⱥ. Ɇɨɜɱɚɧ, ȼ.ɋ. Ƚɥɭɲɚɧɤɨ, Ⱥ.ȼ. ɉɥɢɲ, ɋɨɜɪɟɦɟɧɧɵɟ ɦɟɬɨɞɵ
ɞɢɚɝɧɨɫɬɢɤɢ, ɥɟɱɟɧɢɹ ɢ ɩɪɨɮɢɥɚɤɬɢɤɢ ɡɚɛɨɥɟɜɚɧɢɣ: ɫɛɨɪɧɢɤ ɢɧɫɬɪɭɤɬɢɜɧɨɦɟɬɨɞɢɱɟɫɤɢɯ ɞɨɤɭɦɟɧɬɨɜ (ɨɮɢɰ. ɢɡɞ.), Ɇɢɧɫɤ: Ƚɍ ɊɇɆȻ, ɪɟɝ. ʋ 159-1203.
ɇɚɭɱɧɨ-ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɨɧɧɵɟ ɩɨɞɯɨɞɵ ɤ ɩɨɜɵɲɟɧɢɸ ɤɚɱɟɫɬɜɚ ɦɟɞɢɰɢɧɫɤɨɣ ɩɨɦɨɳɢ
ɧɚɫɟɥɟɧɢɸ (ɑɚɫɬɶ 1), http://medafarm.ru/php/content.php?group=4&id= 1264.
ɋɨɪɨɤɢɧɚ, ɋ.ɗ. 2005. Ɉɩɪɟɞɟɥɟɧɢɟ ɷɤɨɧɨɦɢɱɟɫɤɨɣ ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɨɫɬɢ ɡɞɪɚɜɨɨɯɪɚɧɟɧɢɹ ɤɚɤ
ɩɭɬɶ ɨɩɬɢɦɢɡɚɰɢɢ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɢ ɨɬɪɚɫɥɢ. Ʉɪɢɬɟɪɢɢ ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɨɫɬɢ ɜ ɩɟɪɢɧɚɬɚɥɨɝɢɢ,
ɋ.ɗ. ɋɨɪɨɤɢɧɚ, ȼɨɩɪɨɫɵ ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɢ ɢ ɢɧɮɨɪɦɚɬɢɡɚɰɢɢ ɡɞɪɚɜɨɨɯɪɚɧɟɧɢɹ, ʋ1, ɫ. 3–6.
Ɍɢɳɟɧɤɨ, ȿ.Ɇ. 2008. Ɇɟɬɨɞɢɤɚ ɪɚɫɱɺɬɚ ɷɤɨɧɨɦɢɱɟɫɤɨɝɨ ɷɮɮɟɤɬɚ ɨɬ ɞɨɩɨɥɧɢɬɟɥɶɧɨ
ɪɨɠɞɺɧɧɨɣ ɢ ɫɨɯɪɚɧɺɧɧɨɣ ɠɢɡɧɢ, ȿ.Ɇ. Ɍɢɳɟɧɤɨ, Ɇ.ɘ. ɋɭɪɦɚɱ, ɋɨɜɪɟɦɟɧɧɵɟ ɦɟɬɨɞɵ
ɞɢɚɝɧɨɫɬɢɤɢ, ɥɟɱɟɧɢɹ ɢ ɩɪɨɮɢɥɚɤɬɢɤɢ ɡɚɛɨɥɟɜɚɧɢɣ: ɫɛɨɪɧɢɤ ɢɧɫɬɪɭɤɬɢɜɧɨɦɟɬɨɞɢɱɟɫɤɢɯ ɞɨɤɭɦɟɧɬɨɜ (ɨɮɢɰ. ɢɡɞ.), Ɇɢɧɫɤ: Ƚɍ ɊɇɆȻ, ȼɵɩ. 9, Ɍ.6, ɋ. 132–136.
ɏɶɟɥɥ, Ʌ. 1999. Ɉɫɧɨɜɧɵɟ ɩɨɥɨɠɟɧɢɹ, ɢɫɫɥɟɞɨɜɚɧɢɹ ɢ ɩɪɢɦɟɧɟɧɢɟ ɬɟɨɪɢɢ ɥɢɱɧɨɫɬɢ,
Ʌ. ɏɶɟɥɥ, Ⱦ. Ɂɢɝɥɟɪ, ɋɉɛ.: ɉɢɬɟɪ, ɋ. 487–496, 534–537.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
101