NAUKA O PRZESTĘPSTWIE

NAUKA O PRZESTĘPSTWIE
I. STRUKTURA PRZESTĘPSTWA uporządkowany katalog warunków, które musi spełniać zachowanie człowieka, aby można było uznać je za przestępstwo, a także relacje jakie zachodzą pomiędzy tymi warunkami
Koncepcja Belinga
‐ Warstwowe postrzeganie struktury przestępstwa
‐ Ścisłe rozgraniczenie pomiędzy poszczególnymi elementami struktury przestępstwa
*czyn (rozumiany naturalistyczno‐kauzalnie)
*czyn musi być zgodny z ustawową określonością czynu
*czyn musi być bezprawny
(sprzeczny z porządkiem prawnym, nie popełniony w warunkach wyłączających bezprawność czynu)
*czyn musi być zawiniony
(wina rozumiana jako stosunek psychiczny sprawcy do czynu)
Koncepcja opracowana przez doktrynę radziecką
*podmiot przestępstwa
*strona przedmiotowa przestępstwa
*przedmiot przestępstwa
*strona podmiotowa przestępstwa
Zasługi Profesora W. Woltera dla niezaakceptowania w polskiej doktrynie koncepcji radzieckiej
Aby dany zachowania człowieka mógł zostać
uznany za przestępstwo musi on:
1. zostać
zakwalifikowany jako czyn 2. musi być to czyn bezprawny
3. musi być to czyn karalny 4. musi być to czyn karygodny
5. musi być to czyn zawiniony
Ad. 1 teorie czynu
Zaniechanie – czyn, czy brak czynu?
„przyczynowość zaniechania”
czy ex nihilo nihil fit ?
Czyn jako zachowanie człowieka
Problem odpowiedzialności karnej osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej
USTAWA z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
(Dz. U. z dnia 27 listopada 2002 r.)
Art. 1. Ustawa określa zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary jako przestępstwa lub przestępstwa skarbowe oraz zasady postępowania w przedmiocie takiej odpowiedzialności.
Art. 2. 1. (1) Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność
prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.
2. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą
fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna.
Art. 3. Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej:
1)
działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2)
dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1,
3)
działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą
osoby, o której mowa w pkt 1
(2) (uchylony)
4)
‐ jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
Ad. 2 czyn bezprawny:
a) sprzeczny z normą sankcjonowaną:
‐narusza albo naraża dobro prawne na niebezpieczeństwo i
‐ narusza wykształconą przez wiedzę i doświadczenie regułę postępowania z dobrem prawnym b) nie jest popełniony w okolicznościach wyłączających bezprawność
Ad. 3 czyn karalny a) zachowanie poddane prawnokarnemu
wartościowaniu musi być zgodne z ustawowym wzorcem zachowania karalnego
b) nie zachodzą okoliczności wyłączające karalność
Ad. 4 czyn karygodny
Art. 1 § 2 k.k.
Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
Art. 115 § 2 k.k.
Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł
ostrożności i stopień ich naruszenia.
Ad. 5 czyn zawiniony
art. 1 § 3 k.k. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać
winy w czasie czynu.
Przykłady:
Art. 157 k.k.
§ 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 177 k.k.
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Przykłady:
Art. 278 k.k.
§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 288 k.k.
§ 1. Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Wyrok SN z dnia 25 października 1950 r., K 1119/50, OSN(K) 1951/1/12
1. Jeżeli analiza konkretnego materiału dowodowego uzasadnia ustalenie, iż
autor wypowiedzi na legalnym, publicznym zgromadzeniu masowym miał
zamiar przez nadużycie wolności słowa pod pozorem wypowiedzi swoich przekonań przemycić fałszywe wiadomości lub informacje, nawoływać do przestępstw lub je pochwalać, lżyć ustrój demokracji ludowej albo naród i państwo itd. itd. ‐ wówczas sprawca takiego przestępstwa powinien być
pociągnięty do odpowiedzialności karnej z właściwego przepisu karnego.
Samo jednak "nagie" stwierdzenie błędności przekonania, kryjącego w sobie znamię "nieprawdziwej wiadomości", wypowiedzianego na zgromadzeniu chłopskim w sprawie zorganizowania rolniczej spółdzielni produkcyjnej, przy braku innych ustaleń dotyczących bądź okoliczności czynu, bądź osoby sprawcy, a świadczących o jego zamiarze przestępczym ‐ nie może stanowić dostatecznej podstawy do ścigania karnego.
2. Jedna i ta sama "nieprawdziwa wiadomość", szeptana skrycie i "na ucho", może być podstawą do ścigania karnego z art. 22 m. k. k., gdy wypowiedziana publicznie z "trybuny", w dyskusji na legalnym zgromadzeniu ludzi pracy, może być pozbawiona cech niebezpieczeństwa społecznego, a co za tym idzie ‐ i cech przestępstwa.
Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 1985 r. V KRN 155/85 OSNPG 1986/4/50
•
W.J. został oskarżony o to, że: „w dniu 10 kwietnia 1983 r. w S. naruszył
zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że będąc chorym na epilepsję kierował samochodem osobowym marki „Łada”, a następnie czując zbliżający się atak epileptyczny nie zatrzymał samochodu, bezpodstawnie przypuszczając, że go uniknie, a wskutek ataku stracił
panowanie nad kierownicą i przodem swojego samochodu uderzył w dojeżdżający do skrzyżowania ulic (...) samochód osobowy marki „Wartburg” kierowany przez J.D., który uderzył w znak drogowy stojący przed skrzyżowaniem i najechał na idącego chodnikiem Z.G., który poniósł
śmierć na miejscu, a następnie samochód „Łada” wjechał na chodnik obok „Delikatesów” przy ul. (...) najeżdżając na przechodnia J.K., który doznał
ogólnego potłuczenia ciała, a następnie po przejechaniu skrzyżowania ulic wjechał na chodnik w pobliżu sklepu WSS łamiąc barierki zabezpieczające i najeżdżając na przechodniów T.G. i A.K. powodując u nich obrażenia ciała, po czym wjechał na schody tegoż sklepu i najechał na siedzącego na nich S.C., który poniósł śmierć na miejscu”, tj. o czyn z art. 145 § 1 i § 2 kk.
Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 1985 r. V KRN 155/85 OSNPG 1986/4/50
Skoro oskarżony kierował pojazdem mechanicznym z naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, a w szczególności ze stałą świadomością możliwości wystąpienia u niego padaczki w następstwie czego doszło do tragicznego wypadku, to tym samym czynem swoim wypełnił znamiona przestępstwa określonego w art. 145 § 1 i 2 k.k. (z 1969 roku !)
Jak wynika z zebranych w sprawie dowodów oskarżony w pełni zdawał sobie sprawę z tego, że z powodu swej choroby nie może otrzymać prawa jazdy, a tym samym nie może kierować pojazdami mechanicznymi. Zlekceważył
jednak obowiązujące w tym zakresie przepisy, zataił przy wypełnianiu „karty badań lekarskich kierowcy” swą chorobę, na skutek czego wyłudził
prawo jazdy kategorii AB, z którego bezprawnie korzystał i w konsekwencji tego spowodował wypadek w komunikacji lądowej będący przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie (…)
W tych okolicznościach należy uznać, że oskarżony naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym gdyż powinien i mógł przewidzieć, że jako chory na padaczkę nie może kierować pojazdami mechanicznymi, ponieważ istnieje u niego realna możliwość utraty w czasie jazdy świadomości i spowodowania nie dających się przewidzieć w skutkach następstw w ruchu drogowym (…)
Przypuszczenie ze strony oskarżonego, że atak padaczki nie nastąpi lub że
będzie on w stanie na podstawie zwiastunów przewidzieć jego nadchodzenie i wykonać stosowny manewr zapobiegający powstaniu ujemnych skutków dla życia lub mienia innych osób, okazało się zupełnie bezpodstawne, z czego oskarżony powinien i mógł zdawać sobie sprawę
(…)