Janusz Korczak

Janusz Korczak
Tytułem wstępu chcę tylko powiedzieć, że
na prawdę warto poświęcić 5 minut swojego
cennego czasu, aby poznać tak wspaniałą postać,
która całe swoje życie oddała dzieciom.
Dzieciństwo i młodość Janusza Korczaka
Janusz Korczak, a raczej Henryk Goldszmit
urodził się najprawdopodobniej w 1878 roku.
Dokładna data nie jest znana, gdyż Jego ojciecJózef Goldszmit- nie sporządził od razu Jego
metryki. Generalnie nie angażował się zbytnio w
życie rodzinne.
Chodź wszystko zapowiadało udane życie Henryka (ojciec był adwokatem w
dobrze prosperującej kancelarii. Przynosiła ona duże dochody, przez co obracali się w
gronie zamożnych i cenionych rodzin żydowskich), nie był on szczęśliwy.
Wychowywany był przez nianie i służbę. Nie miał dobrego kontaktu z rodziną. Nie
mieli oni dla niego czasu, gdyż nazbyt byli zajęci swoimi problemami. Jako
siedmiolatek nie rozpoczął nauki, jak większość dzieci. Trafił do prywatnej szkoły
przygotowującej do gimnazjum. Panowała tam żelazna dyscyplina i rózga. Już na tym
etapie zauważał on niesprawiedliwość i napięcia jakie występują między dorosłymi, a
dziećmi. To wszystko będzie miało olbrzymi wpływ na Jego przyszłe decyzje. Jako
uczeń męskiego Gimnazjum Praskiego musi utrzymywać podupadającą finansowo
rodzinę. Nie jest to łatwe. Dwoi się i troi, aby dorobić pisaniem do gazet i
korepetycjami. Jednak dzięki temu styka się z biedą i bogactwem ówczesnej
Warszawy. W 1896 roku debiutuje humoreską na temat wychowania dzieci pt.”Węzeł
gordyjski”. Dwa lata później zdaje maturę i rozpoczyna studia na wydziale lekarskim.
Musiał on pokonać bariery związane z Jego polskim i żydowskim pochodzeniem. W
1900 roku swój tekst pt. „Dzieci i wychowanie” podpisuje pseudonimem Janusz
Korczak. I tak zostaje zapamiętany.
W służbie dziecku i społeczeństwu
„Pokolenie niepokornych”, do którego zostaje zaliczany Korczak, łączy walka o
niepodległość kraju, praca społeczno-oświatowa i przekonanie, że II RP powstanie,
odrodzi się i rozwinie. Praca społeczna stanowiła zasadę i przesłanie Jego życia.
Swoją uwagę skupiał przede wszystkim na dziecku. Uważał on, że „odnowa świata
dokona się przez dziecko i wychowanie”.
W roku 1905 uzyskuje dyplom lekarza i pracuje jako pediatra. Wtenczas był
już rozpoznawalnym pisarzem i publicystą. Styka się z czołowymi autorytetami
społecznymi międzywojennej Warszawy. Marzy on o napisaniu „Wielkiej syntezy
dziecka”, w której połączy swoje wykształcenie pediatryczne, doświadczenia
publicysty, kreatywność pisarza z pracą wychowawczą.
7 października 1912 roku został dyrektorem Domu Sierot - placówki
opiekuńczej dla żydowskich dzieci, powstałej dzięki staraniom Towarzystwa „Pomoc
dla Sierot”. Był to dom wyrastający ponad standardy opieki nad dzieckiem w tamtych
czasach. Był to nowoczesny ośrodek zaprojektowany dla ponad 100 dzieci. Były tam
uwzględnione sypialnie, jadalnie, pomieszczenie do nauki szkolnej, miejsce na
warsztaty. W projektach zostały również uwzględnione mieszkania dla osób, które
chciałyby wziąć sieroty. W tym Domu Janusz wraz ze Stefanią Wilczyńską tworzy
autorski program wychowawczy, w którym połączyli autokreacje i odpowiedzialność
za siebie i innych z uspołecznieniem i wychowaniem do pracy. Ten Dom był „domem
pracy i szkołą życia”. Korczak sięgał po nowe środki wychowawcze: samorząd
dziecięcy, sąd koleżeński, gazetkę szkolną, specjalne dyżury. W Domu Sierot
funkcjonują trzy najważniejsze elementy: opieka nad dzieckiem, wychowanie do
samodzielności, prawa dziecka.
W 1918 roku został wydany jego esej „Jak kochać dziecko”. Dziecko w
rodzinie, w którym wymienił: prawo dziecka do godnej śmierci, prawo dziecka do
dnia dzisiejszego, prawo dziecka, by było tym, czym jest. Z walką o te prawa Korczak
związał całe swoje dalsze życie. Stał się obrońcą, adwokatem i rzecznikiem dzieci.
Walczył o nie jak tylko mógł, jako lekarz, wychowawca, pisarz i publicysta. Poprzez
jego książki dla dzieci, a także słynne „Korczakowskie gadaninki” stał się znany
zarówno wśród dzieci jak i rodziców.
Bogata publicystyka społeczno-polityczna, odsłaniająca biedę, nierówności i
podziały społeczne, wprowadziła Korczaka w krąg warszawskiej, postępowej
inteligencji tworzącej środowisko oświatowe. Niestety, narastający antysemityzm,
ksenofobia, podziały polityczne aktywizujące skrajne grupy coraz bardziej
stygmatyzowały i dzieliły polsko-żydowską społeczność przedwojennej Warszawy.
Jednocześnie postępowe środowiska oświatowców, działaczy społecznych tworzą
pierwsze w Polsce wzorcowe,
otwarte, walczące z
dyskryminacją ośrodki
akademickie. Korczak
kształcił wychowawców,
nauczycieli, działaczy,
gotowych działać w służbie
dziecka.
W pewnym momencie
zaczęły rosnąć kłopoty
finansowe w Domu Sierot. A
wśród personelu pojawiło się
zwątpienie w słuszność idei
wychowawczych Korczaka.
Korczak w Getcie
Od pierwszych dni II Wojny Światowej Dom Sierot znalazł się w miejscu
bombardowań. Został uszkodzony i konieczna była niezbędna akcja ratownicza.
Rozpoczęto tworzenie planu pomocy, ochrony i zapewnienia przetrwania dla ponad
150 dzieci. Korczak usilnie zapobiegał o pomoc, dary, wsparcie dla dzieci.
W październiku 1940 roku w okupowanej Warszawie zostało utworzone getto
dla ludności żydowskiej. Mimo zabiegów Korczaka o pozostawienie Domu Sierot w
Jego pierwotnym miejscu, został on przeniesiony. 16 listopada tego samego roku
getto zostało zamknięte. Korczak próbował ochronić dzieci, zaspokoić ich
podstawowe potrzeby, możliwe w tamtych warunkach. Walczył o żywność, leczył,
uczył, a nawet opowiadał bajki.
Coraz cięższe warunki w getcie dotykają szczególnie dzieci, które umierają z
głodu i wycieńczenia. Korczak walczy o ich ostatnie prawo - prawo do godnej śmierci.
Był wychowawcą w internacie dla sierot, który określał mianem "dziecięcej
umieralni".
Chory, zmęczony, rozdrażniony Korczak w nieludzkich warunkach getta walczył
z codziennością, wykłócał się o każdy worek kartofli, o każdą główkę kapusty, pisząc
jednocześnie „Pamiętniki z getta”. Dzieło szczególne, które nie tylko stanowiło
dokumentacje życia w getcie, co raczej refleksję nad upodleniem świata i nędzą
ludzkiej kondycji. Jednak wciąż wyraża wiarę w najgłębsze wartości człowieka.
6 sierpnia 1942 roku Janusz Korczak wraz z wychowankami ginie w obozie
zagłady w Treblince.
Janusz Korczak nigdy nie
został zapomniany. Jego
nowatorskie idee i metody
wychowawcze, Jego
wizjonerska koncepcja praw
dziecka na stałe weszły do
kanonu kultury Polski jak i
świata.
Mery
Ten artykuł stanowi dodatek do 10. numeru „Żywiołaka”
Gazety 4. Szczepu Harcerskiego „Żywioły”
www.zywiolak.4zywioly.c0.pl
www.4zywioly.c0.pl